1930 YILI SONLARINDA CUMHURİYET HALK FIRKASI TAŞRA TEŞKİLATI: HEYET RAPORLARI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME
Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 66 Sayfa Aralığı: 123 - 152 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 16-12-2020
1930 YILI SONLARINDA CUMHURİYET HALK FIRKASI TAŞRA TEŞKİLATI: HEYET RAPORLARI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME
Öz: 1930 yılında Cumhuriyet Tarihinin ikinci çok partili yaşama geçiş denemesiyaşanmıştır. Serbest Cumhuriyet Fırkası güdümlü bir şekilde kurulmakla birliktekısa sürede önemli bir başarı elde etmiş, kitlelerin yoğun ilgisi ile karşılaşmıştır. Buise Cumhuriyet Halk Fırkası teşkilatlarının beklemediği bir sonuçtur. İktidar partisiyönetimi, taşra teşkilatlarında Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın oluşturduğusarsıntının giderilmesi, Serbest Fırka sonrası vilayetlerde durumun tetkik edilmesiamacıyla milletvekillerinden oluşacak heyetlerin gönderilmesine karar vermiştir. 26heyet 46 il için görevlendirilmiştir. Heyetler 1930 yılı sonu 1931 başlarında görevyapmışlardır. Cumhuriyet Halk Fırkası taşra teşkilatı için görevlendirilen heyetler,Parti Genel Sekreterliğine gözlem ve çalışmalarını içeren raporlar göndermişlerdir.Söz konusu raporlarda Cumhuriyet Halk Fırkası’nın taşra teşkilatında hemörgütlenme hem de örgütlerin işleyişi konusunda önemli sorunların var olduğuortaya konmuştur. Halkın ve hatta parti mensuplarının parti ilkelerini ve rejimihenüz benimseyemediği de dile getirilmektedir. Raporlarda parti teşkilatınıngüçlendirilmesi için de pek çok öneriye yer verilmiştir. Bu önerileri yeninizamnamenin oluşturulmasında ve parti yönetiminde yapılacak değişimlerde büyükölçüde etkili olmuştur.
Anahtar Kelime: THE PROVINCIAL ORGANIZATION OF REPUBLICAN PEOPLE’S PARTY IN THE END OF THE 1930: A REVIEW ON THE DELEGATION REPORTS
Öz: In 1930, an attempt was made to transition to the second multiparty life in the history of the Republic. Although the Liberal Republican Party was founded in a guided manner, it achieved significant success in a short period of time and met with the intense interest of its masses. This situation led to the confusion in the organization of Republican People's Party. The ruling party administration has decided to send delegations of deputies from the provincial organizations to eliminate the tremor caused by the Liberal Republican Party and to examine the situation in the provinces after the Liberal Party. 26 delegations were assigned to 46 provinces. Delegations served at the end of 1930 and early 1931. The delegations assigned to the provincial organization of the People's Party of the Republic sent reports to the General Secretariat of the Party, including the observations and studies. In these reports, it was revealed that there were important problems in the provincial organization of the Republican People's Party both in terms of organization and functioning of the organizations. It is also stated that the people and even the members of the party have not yet adopted the party principles and regime. The reports included many suggestions for strengthening the party organization. These proposals had been effect in the formation of the new regulation and changes in the party management.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
- BCA, 490/01-728.477.1.
- BCA, 490/01-728.478.1.
- Atatürk’ün Tamim Telgraf ve Beyannameleri, Belge 535, Cilt:4, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1991.
- Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1997.
- Aydemir, Şevket Süreyya, Tek Adam (1922-1938), Cilt:3, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2011.
- Başar, Ahmet Hamdi, Atatürk’le Üç Ay ve 1930’dan Sonra Türkiye, Ankara İktisadi ve Ticari Bilimler Akademisi, Ankara, 1981.
- Cumhuriyet Halk Fırkası Nizamnamesi, TBMM Matbaası, Ankara 1927.
- CHF Program ve Nizamnamesi, TBMM Matbaası, Ankara 1931.
- CHP 25 Yıl, Ulus Basımevi, Ankara 1948.
- İlkin, Selim - Tekeli, İlhan, 1929 Dünya Ekonomik Buhranı’nda Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları, ODTÜ Yayınları, Ankara, 1977.
- Kabasakal, Mehmet, Türkiye’de Siyasal Parti Örgütlenmesi (1908-1960), Tekin Yayınevi, İstanbul, 1991.
- Koçak, Cemil, Belgelerle İktidar ve Serbest Cumhuriyet Fırkası, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006.
- Okyar, Fethi, Serbest Cumhuriyet Fırkası Nasıl Doğdu, Nasıl Kapatıldı, İstanbul, 1987.
- Pınar, Mehmet, Cumhuriyet Döneminde Mersin ve İçel’de Siyasi Hayat (1923- 1950), Hiper Yayın, İstanbul, 2018.
- Tunçay, Mete, Türkiye Cumhuriyetinde Tek Parti Yönetiminin Kurulması, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1997.
- Uran, Hilmi, Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım (1908-1950), İş Bankası Yayınları, İstanbul 2008.
- Weiker,Walter F., Political Tutelage and Democracy in Turkey Free Party and Its Aftermath, Leiden Brill, 1973.
- Arıkan, Zeki, “Halkevlerinin Kuruluşu ve Tarihsel İşlevi”, Atatürk Yolu, Cilt:6, Sayı:23, 1999.
- Balkaya, İhsan Sabri, “1930 Antalya Belediye Seçimleri ve Yansımaları”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Haziran 2018, 22(2), ss. 1075-1091.
- Başaran, Sinan, “Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın Rize Teşkilatı ve 1930 Belediye Seçimlerinde Rize”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl:5, Sayı:47, Haziran 2017, ss.381-389.
- Benhur, Çağatay – Yüksel, Erol, “Konya’nın 1930 Yılındaki Sosyal Siyasi ve Ekonomik Görünümü ile Belediye Seçimleri Üzerine Bir İnceleme”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Yıl:15, Sayı:23, Güz 2017, ss.93-117.
- Çanak, Erdem, “Atatürk’ün Yurt Gezilerine Bir Örnek: 1930-1931 Gezisi”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl:4, Sayı:23, Mart 2016, s.128-178.
- Demirel, Ahmet,Tek Partinin İktidarı, Türkiye’de Seçimler ve Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul, 2013.
- Etem, Sadri, “ Propaganda Seferberliği”, Vakit, 1 Kanunuevvel 1930.
- Mumyakmaz, Hatice Güzel,“Bahri Tatlıoğlu: Sivas Kongresi Yozgat Azası, Son Osmanlı Mebusanı ve Büyük Millet Meclisi Yozgat Mebusu, Samsun İstiklal Mahkemesi Üyesi”, Akademik Hassasiyet, Cilt:5, Sayı:10, Υıl:2018.
- Uzun, Hakan, “Bir Propaganda Aracı Olarak Cumhuriyet Halk Fırkası Halk Hatipleri Teşkilatı”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl:6, Sayı:11, Bahar 2010.
- Hakimiyeti Milliye
- İnkılap
- Vakit
APA | GÖNDÜRÜ D (2020). 1930 YILI SONLARINDA CUMHURİYET HALK FIRKASI TAŞRA TEŞKİLATI: HEYET RAPORLARI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. , 123 - 152. |
Chicago | GÖNDÜRÜ Döndü Sena 1930 YILI SONLARINDA CUMHURİYET HALK FIRKASI TAŞRA TEŞKİLATI: HEYET RAPORLARI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. (2020): 123 - 152. |
MLA | GÖNDÜRÜ Döndü Sena 1930 YILI SONLARINDA CUMHURİYET HALK FIRKASI TAŞRA TEŞKİLATI: HEYET RAPORLARI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. , 2020, ss.123 - 152. |
AMA | GÖNDÜRÜ D 1930 YILI SONLARINDA CUMHURİYET HALK FIRKASI TAŞRA TEŞKİLATI: HEYET RAPORLARI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. . 2020; 123 - 152. |
Vancouver | GÖNDÜRÜ D 1930 YILI SONLARINDA CUMHURİYET HALK FIRKASI TAŞRA TEŞKİLATI: HEYET RAPORLARI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. . 2020; 123 - 152. |
IEEE | GÖNDÜRÜ D "1930 YILI SONLARINDA CUMHURİYET HALK FIRKASI TAŞRA TEŞKİLATI: HEYET RAPORLARI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME." , ss.123 - 152, 2020. |
ISNAD | GÖNDÜRÜ, Döndü Sena. "1930 YILI SONLARINDA CUMHURİYET HALK FIRKASI TAŞRA TEŞKİLATI: HEYET RAPORLARI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME". (2020), 123-152. |
APA | GÖNDÜRÜ D (2020). 1930 YILI SONLARINDA CUMHURİYET HALK FIRKASI TAŞRA TEŞKİLATI: HEYET RAPORLARI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. ATATÜRK YOLU DERGİSİ, 0(66), 123 - 152. |
Chicago | GÖNDÜRÜ Döndü Sena 1930 YILI SONLARINDA CUMHURİYET HALK FIRKASI TAŞRA TEŞKİLATI: HEYET RAPORLARI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. ATATÜRK YOLU DERGİSİ 0, no.66 (2020): 123 - 152. |
MLA | GÖNDÜRÜ Döndü Sena 1930 YILI SONLARINDA CUMHURİYET HALK FIRKASI TAŞRA TEŞKİLATI: HEYET RAPORLARI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. ATATÜRK YOLU DERGİSİ, vol.0, no.66, 2020, ss.123 - 152. |
AMA | GÖNDÜRÜ D 1930 YILI SONLARINDA CUMHURİYET HALK FIRKASI TAŞRA TEŞKİLATI: HEYET RAPORLARI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. ATATÜRK YOLU DERGİSİ. 2020; 0(66): 123 - 152. |
Vancouver | GÖNDÜRÜ D 1930 YILI SONLARINDA CUMHURİYET HALK FIRKASI TAŞRA TEŞKİLATI: HEYET RAPORLARI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. ATATÜRK YOLU DERGİSİ. 2020; 0(66): 123 - 152. |
IEEE | GÖNDÜRÜ D "1930 YILI SONLARINDA CUMHURİYET HALK FIRKASI TAŞRA TEŞKİLATI: HEYET RAPORLARI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME." ATATÜRK YOLU DERGİSİ, 0, ss.123 - 152, 2020. |
ISNAD | GÖNDÜRÜ, Döndü Sena. "1930 YILI SONLARINDA CUMHURİYET HALK FIRKASI TAŞRA TEŞKİLATI: HEYET RAPORLARI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME". ATATÜRK YOLU DERGİSİ 66 (2020), 123-152. |