BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE KARABORSA
Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 66 Sayfa Aralığı: 241 - 279 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 16-12-2020
BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE KARABORSA
Öz: Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşı sırasında askerî, sosyal ve ekonomik birçokproblemle karşı karşıya kalmıştır. Bu bağlamda, bir yandan ülkenin uzakcephelerinde mücadele ederken, diğer yandan sosyal ve ekonomik krizlerle başetmeye çalışmıştır. Bu sırada ülkenin içinde bulunduğu olağanüstü koşullar temeltüketim maddelerinde yüksek fiyat artışlarının ortaya çıkmasına yol açmıştır. Savaşekonomisinin getirdiği koşullar ile iaşe problemleri, bu süreçten yararlanmakisteyen kişi ve grupların karaborsacılık yapmasına neden olmuştur.Savaş yıllarında gıda maddelerine olan talebin artması, üretimin düşmesi ve ulaşımyollarının kapanması sonucu ithalatın durmasıyla karaborsa yaygınlaşmıştır.Karaborsa, arz ve talep dengesinin olumsuz bir yansıması olarak depoculuk,istifçilik, vurgunculuk ve spekülasyon yapmak suretiyle toplumsal yaşamda yerbulmuştur. Osmanlı Hükümeti karaborsa sonucu oluşan hiper enflasyonu aşmak,iaşe problemini çözmek amacıyla bazı tedbirler almasına rağmen başarılıolamamıştır. Neticede savaş yılları boyunca ülkenin sosyal ve ekonomik yaşamındakaraborsa etkili olmuştur.Bu çalışmada Birinci Dünya Savaşı yıllarında savaş ekonomisi ile ortaya çıkankaraborsa ve sonuçlarına, arşiv belgeleri çerçevesinde yer verilecektir.
Anahtar Kelime: BLACK MARKET IN THE OTTOMAN STATE DURING THE WORLD WAR I
Öz: Ottoman State faced a lot of military, social and economic problems during World War I. According to this, struggle in further frontiers and social and economic crisis was handled at the same time. By the time, due to the abnormal conditions, the cost of main food items was increased significantly. Allowance problems brought up by existing war economy and some people or groups benefit from that by black marketing. The need for food increased during the war, production interrupted and transportation routes were cancelled, all of these mentioned caused importing to be ceased and black markets spread all over the country. As an adverse result of black market, hoarders, opportunists and speculators appeared in the social lifestyle. Although, Ottoman State took some measures to overcome hyperinflation and solve accommodation problems, it was not succeeded. As a result black market was effective in social and economic life during the war times. In this study, black market, which was emerged by the war economy during World War I, and its result is mentioned with archive documents.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
- BOA, A. MKT. MVL, 93/93, 1274, Ca. 06.
- BOA, A. MKT. NZD, 165/17, 1272, M. 19.
- BOA, A.MKT., MHM., 496/51, 1305 B. 7.
- BOA, BEO, 3272/245378, 1326, S.14.
- BOA, DH. İ.UM, 43/14, 1336, S. 18.
- BOA, DH.İ. UM. EK. 19/30.
- BOA, DH.İ. UM. EK. 20/81.
- BOA, DH.İ.UM. 27/14.
- BOA, DH.İ.UM.EK., 00029, 00036, 001-001.
- BOA, DH.İ.UM.EK., 00029, 00036, 001-002.
- BOA, DH.İ.UM.EK., 38/35, 1335, Za.20.
- BOA, DH.MKT., 1471, 110.
- BOA, DH.MKT., 2463/153, 1318 Za. 29.
- BOA, DH.MKT., 2649, 74.
- BOA, HR. MA, 1105/38, 1-3.
- BOA, HR. MA, 1105/38, 1-3.
- BOA, MV, 00247, 000047, 003-001.
- BOA, MV. 00247, 000047, 002-001.
- BOA, MV. 00247, 000047, 003-001 (1).
- BOA, MV. 00247, 000047, 004-001.
- BOA, MV. 213/72.
- BOA, MV., 00247, 000047, 001-001.;
- BOA, MV. 00247, 000047, 001-002.
- BOA, MV. 213/29.
- Düstur
- Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi (MMZC), Devre: 3, İçtima: 5, Cilt: 1.
- Açba, Sait, Osmanlı Devletinin Dış Borçlanması, Vadi Yayınları, Ankara, 2004.
- Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâp Tarihi, 3. Cilt, 4. Kısım, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1967.
- Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâp Tarihi, C.III, Kısım IV, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991.
- Belinda, J. Davis Home Fires Burning: Food, Politics and Everyday Life in World War I Berlin, The University of North Carolina Press, 2000.
- Boratav, Korkut, Türkiye İktisat Tarihi (1908-1985), Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1995.
- Develioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, 30. Basım, Aydın Kitabevi, Ankara, 2013.
- Ekinci, Mehmet Fatih, Türkiye’nin Mali İntiharı, Barış Platin Ltd.Şti., Ankara, Haziran 2008.
- Eldem, Vedat, Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomisi, TTK yayınları, Ankara, 1994.
- Eldem, Vedat, Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, İş Bankası Yayınları, İstanbul, 1970.
- Erol, Mine, Osmanlı İmparatorluğunda Kâğıt Para (Kaime), Türk tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1970.
- Hançerlioğlu, Orhan, Ekonomi Sözlüğü, Remzi Kitabevi, 6. Baskı, İstanbul, 1986.
- Kapucu, Davud, Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Harbi’nde Hava Harp Gücü ve Faaliyetleri (1914-1918), Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2019.
- Kopar, Metin, Atatürk Dönemi İktisadi Kalkınma, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul, Nisan 2014.
- Kömürcan, Kirkor, Türkiye İmparatorluk Devri Dış Borçlar Tarihçesi, T.C. M.E.B. İstanbul Yüksek Ekonomi ve Ticaret Okulu, Yayın No: 32, İstanbul, 1948.
- Ludendorff, Erich, Birinci Dünya Savaşı’nda Gördüklerim ve Yaşadıklarım, Dün Bugün Yarın Yayınları, İstanbul, 2014.
- Maliye Bakanlığı, Osmanlı Vergi Mevzuatı, APK Başkanlığı, Yayın No: 1998/348, Ankara, 1999.
- Müderrisoğlu, Alptekin, Kurtuluş Savaşı’nın Mali Kaynakları, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 1990.
- Osman Nuri, İstanbul Şehreminleri, Şehremaneti Matbaası, İstanbul, 1927.
- Öner, Erdoğan, Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet Döneminde Mali İdare, T.C. Maliye Bakanlığı APK Başkanlığı Yayını, Ankara, 2005.
- Özdemir, Biltekin, Osmanlı Devleti Dış Borçları, 2. Baskı, Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2010.
- Pamuk, Şevket, Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 2000.
- Pamuk, Şevket, Osmanlıdan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme, Seçme Eserleri II, 2. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2009.
- Pamuk, Şevket, Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, 3. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2014.
- Pur, Hüseyin Pervez, Türkiye’nin Borç Prangası, Otopsi Yayınları, İstanbul, 2006. Tabakoğlu, Ahmet, İktisat Tarihi Toplu Makaleler I, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2005.
- Toprak, Zafer, Türkiye’de “Milli İktisat” (1908-1918), Yurt Yayınları, Ankara, 1982.
- Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1991.
- Aysal, Necdet, “Kırım Savaşı’ndan Lozan Barış Antlaşması’na Osmanlı Dış Borçlarının Tarihsel Gelişim Süreci (1854-1923)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 53, (Lozan Antlaşması Özel Sayısı), Ankara, 2013.
- Eldem, Vedat, “Cihan Harbi’nin ve İstiklal Savaşı’nın Ekonomik Sorunları”, Türkiye İktisat Tarihi Semineri, Der: Osman Okyar, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara, 1975.
- Gözcü, Alev, “I. Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti’nin Gündelik Hayatından Kesitler”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir, XVI, (2016-Bahar).
- Kallek, Cengiz, “İhtikâr Maddesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 21. Cilt.
- Kazgan, Gülten, “Tanzimattan XXI. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi”, Bilimsel Sorunlar Dizisi, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1999.
- Özdeğer, Mehtap, “Osmanlı İmparatorluğunda Tüketici Haklarının Korunması”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.IV, Sayı: 2, Haziran 2001.
- Öztel, Muharrem “Tanzimat Devri ve Sonrasında Osmanlı Piyasalarında İhtikâr Sorunu”, Hıstory Studies Internatıonal Journal Of Hıstory, Volume 5, Issue 2, A Tribute to Prof.Dr. Halil İnalcık s.303-325, March, 2013.
- Özgün, Cihan, “Osmanlı Ekonomi Politiğine Kısa Bir Bakış (XVIII- XIX. Yüzyıllar)”, Tarih Okulu Dergisi, Sonbahar 2008, Sayı: 1.
- Sabır, Hasan, “Atatürk’ün Ekonomi Anlayışı”, Gazi Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat Anabilim Dalı, Sayıştay Dergisi, Sayı: 62, Temmuz-Eylül 2006.
- Sadıkov, Ramin, “Şubat Devriminden Sonra Rusya’da İktidar Mücadelesi: Ekim Devrimi’ne Giden Yol”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı: 48, Cilt: 29, Ankara, 2010
- Şahin, Hüseyin, “Türkiye Ekonomisi”, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Bursa, 2007.
- Tekeli, İlhan- Selim İlkin, “Osmanlı İmparatorluğu’nun I. Dünya Savaşı’ndaki Ekonomik Düzenlemeleri İçinde İaşe Nezareti ve Kara Kemal Bey’in Yeri”, XII. Türk Tarih Kongresi, C.III., TTK, Ankara, 1990.
- Terzi, Arzu, “Mütareke Dönemi İstanbul’unda Rekabet Piyasası (Amerikan-Fransız Barakalarının Açılması)”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 6. Sayı, Yıl: 3/2004.
- İkdam
- İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi
- Sabah
- Takvim-i Vekâyi
- Tanin
- Tasvir-i Efkâr
- Vakit
- Türk Dil Sözlüğü, Dil Derneği Yayınları, Ertem Basım Yayın, İkinci Baskı, Ankara, 2005.
| APA | Korkmaz E (2020). BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE KARABORSA. , 241 - 279. |
| Chicago | Korkmaz Erdal BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE KARABORSA. (2020): 241 - 279. |
| MLA | Korkmaz Erdal BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE KARABORSA. , 2020, ss.241 - 279. |
| AMA | Korkmaz E BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE KARABORSA. . 2020; 241 - 279. |
| Vancouver | Korkmaz E BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE KARABORSA. . 2020; 241 - 279. |
| IEEE | Korkmaz E "BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE KARABORSA." , ss.241 - 279, 2020. |
| ISNAD | Korkmaz, Erdal. "BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE KARABORSA". (2020), 241-279. |
| APA | Korkmaz E (2020). BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE KARABORSA. ATATÜRK YOLU DERGİSİ, 0(66), 241 - 279. |
| Chicago | Korkmaz Erdal BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE KARABORSA. ATATÜRK YOLU DERGİSİ 0, no.66 (2020): 241 - 279. |
| MLA | Korkmaz Erdal BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE KARABORSA. ATATÜRK YOLU DERGİSİ, vol.0, no.66, 2020, ss.241 - 279. |
| AMA | Korkmaz E BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE KARABORSA. ATATÜRK YOLU DERGİSİ. 2020; 0(66): 241 - 279. |
| Vancouver | Korkmaz E BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE KARABORSA. ATATÜRK YOLU DERGİSİ. 2020; 0(66): 241 - 279. |
| IEEE | Korkmaz E "BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE KARABORSA." ATATÜRK YOLU DERGİSİ, 0, ss.241 - 279, 2020. |
| ISNAD | Korkmaz, Erdal. "BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE KARABORSA". ATATÜRK YOLU DERGİSİ 66 (2020), 241-279. |
