KIBRIS TEREKE KAYITLARINDA KÖLELER (17. VE 18. YY.)
Yıl: 2018 Cilt: 0 Sayı: 31 Sayfa Aralığı: 107 - 124 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.31591/istem.388669 İndeks Tarihi: 06-02-2021
KIBRIS TEREKE KAYITLARINDA KÖLELER (17. VE 18. YY.)
Öz: Tarihî, hukukî, iktisadî ve sosyolojik boyutlarıyla kölelik, tarihin derinliklerinden 20. yüzyılın sonlarına kadar süregelen, insanlığın en eski kurumlarından biridir. Osmanlı’nın da kendinden önceki devletlerden devraldığı bu kadim müesseseye dair, arşiv belgelerinde oldukça kıymetli bilgiler mahfuzdur. Bu mevzuda zengin malumat sağlayacak arşiv kaynaklarından biri de şüphesiz tereke kayıtlarıdır. Müslümanların farklı zaman ve yerlerdeki tarihsel tecrübelerinin hakikate muva-fık biçimde gün yüzüne çıkarılabilmesi için bu belgelerin tetkik edilmesi elzemdir. Zira Osmanlı Kıbrısı’ndaki kölelik kurumu da adanın sosyal tarihinin aydınlatıl-mayı bekleyen bakir alanlarından biridir. Binaenaleyh bu çalışmada 17. ve 18. (H. 12-13) yüzyıl Kıbrıs tereke kayıtları incelemeye tabi tutularak bu dönemdeki kölelere ve köle sahibi olan kişilere odaklanılmıştır. Bilhassa terekelerde yer alan kölelerin sayısı, cinsiyeti, ırkı ve değeri gibi birçok hususta aydınlatıcı bilgiler edi-nilmiştir. Çalışmanın veri tabanını, ilgili dönem Kıbrıs’ına ait tüm tereke kayıtları oluşturmaktadır.
Anahtar Kelime: Slaves in Cyprus Inheritance Records (17th and 18th Centuries)
Öz: With its historical, legal, economic and sociological dimensions, slavery is one of the oldest institutions of mankind, from the depths of history to the end of the 20th century. The valuable information about this great institution, which the Ot-tomans inherited from the previous states, is preserved in archive documents. One of the sources of archive that will provide rich information in this regard is undoubtedly inheritance records. It is important to examine these documents to provide true historical experiences that Muslims have in different times and places. Because, the slavery institution in Ottoman Cyprus is one of the pristine areas waiting for the social history of the island to be illuminated. For this rea-son, in this study, the 17th and 18th century Cyprus inheritance records were examined and focused on slave and slave owners in that period. In particular, enlightening information on a number of subjects such as the number of slaves, gender, race, and values were acquired in the inheritances. All heritage records belonging to Cyprus of that period constitute database of this study..
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- • Kıbrıs Şer‘iyye Sicilleri, 1B, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22 numaralı defterler.
- • Akgündüz, Ahmed, İslâm Hukukunda Kölelik-Câriyelik Müessesesi ve Osmanlı’da Harem, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 2006.
- • Alvân, Abdullah Nâsıh, Nizâmu’r-rıq fi’l-İslâm, Dâru’s-selâm, yk., 2004.
- • Aydın, M. Âkif, Türk Hukuk Tarihi, 5. Baskı, Hars Yay., İstanbul, 2005.
- • Bakırezer, Güven, “Antik Yunan Düşüncesinde Kölelik”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63/1, (2008), ss. 17-54.
- • Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhıyye Kamusu, I-VIII, Bilmen Yayıne-vi, İstanbul, ty.
- • Bozkurt, Fatih, “Osmanlı Dönemi Tereke Defterleri ve Tereke Çalışmaları”, Türkiye Araştır-maları Literatür Dergisi (TALİD), 11/22, (2013), ss. 193-229.
- • Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, Sahihü'l-Buhârî, el-Mektebetü'l-İslâmiyye, İs-tanbul, 1979.
- • Câhız, Ebû Osman Amr b. Bahr, el-Beyân ve’t-tebyîn, Neşr. Muhammed Harûn Abdüsselam, Kahire, 1418/1997.
- » Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş'as b. İshak el-Ezdî es-Sicistanî, Sünenu Ebî Dâvûd, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, Dârü'l-Fikr, Beyrut, ty.
- » Ekinci, Ekrem Buğra, Osmanlı Hukuku, Arı Sanat Yay., İstanbul, 2008.
- » Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2005.
- » Erdoğru, M. Akif, Kıbrıs’ta Osmanlılar II, Galeri Kültür Yayınları, Lefkoşa, 2009.
- » Ergene, Boğaç A., “Costs of Court Usage in Seventeenth and Eighteenth Century Ottoman Anatolia: Court Fees as Recorded in Estate Inventories”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, 45/1, (2002), ss. 20-39.
- • Hatay, Mete, “Servants, Slaves and Concubines in Ottoman Cyprus (1571-1878)” Ottoman Cyprus a Collection of Studies on History and Culture, edit. Michalis N. Michael, Matthias Kappler, Eftihios Gavriel, Wiesbaden, 2009, ss. 161-180.
- • Hudari, Muhammed, İslam Hukuku Tarihi, Çev. Haydar Hatiboğlu, Kahraman Yayınları, İs-tanbul, 1987.
- • İnalcık, Halil, “XVI. Asır Türkiye’nin İktisadî ve İctimaî Kaynakları”, İstanbul Üniversitesi İkti-sat Fakültesi Mecmuası, 15/1-4, (1954), ss. 51-67.
- • İnalcık, Halil, “Osmanlı Tarihi Hakkında Mühim Bir Kaynak”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 1/1, (1943), ss. 89-96.
- • Karataş, Ali İhsan, “Tereke Kayıtlarına Göre XVI. Yüzyılda Bursa’da İnsan-Kitap İlişkisi”, Ulu-dağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8/8, (1999), ss. 317-328.
- • Lewis, Bernard, Ortadoğu’da Irk ve Kölelik, Çev. Enver Gürsel, Truva Yayınları, İstanbul, 2006.
- • Martal, Abdullah, “Köleliğin Yeni Boyutları: Çağdaş Kölelik ve Çalışma Hakkı”, Türkiye’de İnsan Hakları Konferansı, 7-9 Aralık 1998 Ankara, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü, Ankara, 1998, ss. 369-375.
- • Müslim, Ebû'l-Huseyn el-Kuşeyrî en-Nîsâburî Müslim b. el-Haccâc, Sahihi Müslim, thk. Mu-hammed Fuâd Abdülbâkî, Dâru ihyai't-türasi'l-Arabî, Beyrut, 1956.
- • Özcan, Tahsin, “Muhallefât”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXX, İstanbul, 2005, ss. 406-407.
- • Özdemir, Mehmet Nadir, İslam’ın İlk Döneminde Kölelik Abbasilerin İlk Yüzyılı, Gökkubbe Yay., İstanbul, 2006.
- • Özel, Ahmet, İslam Devletler Hukukunda Savaş Esirleri, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara, 1996.
- • Öztürk,Mustafa, “Genel Hatlarıyla Osmanlı Para Tarihi”, https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=382323 (et. 16.11.2017).
- • Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Basımevi, I-III, İstanbul, 1983.
- • Sabev, Orlin, “Osmanlı Toplumsal Tarihi İçin Değerli Kaynak Teşkil Eden Tereke ve Muhalle-fat Kayıtları”, Osmanlı Coğrafyası Kültürel Arşiv Mirasının Yönetimi ve Tapu Arşivlerinin Rolü Uluslararası Kongresi, Bildiriler, I, 21-23 Kasım 2012 İstanbul, ss. 259-272.
- • Sak, İzzet, Şer‘iyye Sicillerine Göre Sosyal ve Ekonomik Hayatta Köleler 17. ve 18. Yüzyıllar, Basılmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 1992.
- • Sarıçam, İbrahim-Erşahin, Seyfettin, İslam Medeniyeti Tarihi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınla-rı, Ankara, 2017.
- • Sertoğlu, Midhat, Osmanlı Tarih Lügatı, Kurtuba Kitap, İstanbul, 2015.
- • Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî, Sünenü’t-Tirmizî, tahkik ve şerh İbrâhim Atve İvaz, Mustafa el-Bâbî el-Halebî, Kahire, 1975.
- • Toledano, Ehud R., Suskun ve Yokmuşçasına İslâm Ortadoğusu’nda Kölelik Bağları, İstan-bul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010.
- • Toledano, Ehud R, Osmanlı Köle Ticareti 1840-1890, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2000.
- • Trevor-Roper, Hugh Redwald, The Past and the Present History and Sociology, the London School of Economics and Political Science, Londra, 1969.
- • Urfe, Muhammed, “Lâ ta‘rîfu’l-insâniyye hadâratü kâvameti’r-rıkki ke’l-İslâm”, Mecelletü’l-Ezher, Kahire, (1954), 25/2, ss. 201-298.
| APA | Güler Ü (2018). KIBRIS TEREKE KAYITLARINDA KÖLELER (17. VE 18. YY.). , 107 - 124. 10.31591/istem.388669 |
| Chicago | Güler Ümit KIBRIS TEREKE KAYITLARINDA KÖLELER (17. VE 18. YY.). (2018): 107 - 124. 10.31591/istem.388669 |
| MLA | Güler Ümit KIBRIS TEREKE KAYITLARINDA KÖLELER (17. VE 18. YY.). , 2018, ss.107 - 124. 10.31591/istem.388669 |
| AMA | Güler Ü KIBRIS TEREKE KAYITLARINDA KÖLELER (17. VE 18. YY.). . 2018; 107 - 124. 10.31591/istem.388669 |
| Vancouver | Güler Ü KIBRIS TEREKE KAYITLARINDA KÖLELER (17. VE 18. YY.). . 2018; 107 - 124. 10.31591/istem.388669 |
| IEEE | Güler Ü "KIBRIS TEREKE KAYITLARINDA KÖLELER (17. VE 18. YY.)." , ss.107 - 124, 2018. 10.31591/istem.388669 |
| ISNAD | Güler, Ümit. "KIBRIS TEREKE KAYITLARINDA KÖLELER (17. VE 18. YY.)". (2018), 107-124. https://doi.org/10.31591/istem.388669 |
| APA | Güler Ü (2018). KIBRIS TEREKE KAYITLARINDA KÖLELER (17. VE 18. YY.). İstem, 0(31), 107 - 124. 10.31591/istem.388669 |
| Chicago | Güler Ümit KIBRIS TEREKE KAYITLARINDA KÖLELER (17. VE 18. YY.). İstem 0, no.31 (2018): 107 - 124. 10.31591/istem.388669 |
| MLA | Güler Ümit KIBRIS TEREKE KAYITLARINDA KÖLELER (17. VE 18. YY.). İstem, vol.0, no.31, 2018, ss.107 - 124. 10.31591/istem.388669 |
| AMA | Güler Ü KIBRIS TEREKE KAYITLARINDA KÖLELER (17. VE 18. YY.). İstem. 2018; 0(31): 107 - 124. 10.31591/istem.388669 |
| Vancouver | Güler Ü KIBRIS TEREKE KAYITLARINDA KÖLELER (17. VE 18. YY.). İstem. 2018; 0(31): 107 - 124. 10.31591/istem.388669 |
| IEEE | Güler Ü "KIBRIS TEREKE KAYITLARINDA KÖLELER (17. VE 18. YY.)." İstem, 0, ss.107 - 124, 2018. 10.31591/istem.388669 |
| ISNAD | Güler, Ümit. "KIBRIS TEREKE KAYITLARINDA KÖLELER (17. VE 18. YY.)". İstem 31 (2018), 107-124. https://doi.org/10.31591/istem.388669 |
