ADANA’DA BULUNAN SAĞALTMA OCAKLARINDA TEDAVİ YÖNTEMLERİ VE BU OCAKLARDA TEDAVİ SIRASINDA KULLANILAN MALZEMELER

Yıl: 2019 Cilt: 12 Sayı: 25 Sayfa Aralığı: 71 - 90 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.12981/mahder.487101 İndeks Tarihi: 24-03-2021

ADANA’DA BULUNAN SAĞALTMA OCAKLARINDA TEDAVİ YÖNTEMLERİ VE BU OCAKLARDA TEDAVİ SIRASINDA KULLANILAN MALZEMELER

Öz:
İnsanlık tarihi ne kadar eskiyse hastalıklardan korunma ve tedavi yöntemlerini aramagayreti de aynı oranda eskidir. Türk halk kültürü içinde halk hekimliğinin ve bu çevredekiuygulamaların önemli bir yeri vardır. İnsanlar yüzyıllardır hastalıklardan ve hastalığa nedenolan şeylerden korunma mücadelesi verirken aynı zamanda sağlıklı bir şekilde uzun ömüryaşamanın yollarını da aramışlardır. Bu arayışlarında insanların ilk başvurdukları kurum,ocak adı verilen sağaltma merkezleri olmuştur. Türkistan’dan Anadolu’ya Türklertarafından taşınan bu şifa ocakları bu arayış ve amaç doğrultusunda ortaya çıkmış veişlerliğini günümüze kadar getirmiştir.Hastalık sağaltımı yapılan bu ocaklarda hastalığın tespiti ve tedavisi sırasında sergilenenbirçok uygulama erken dönem Türk inanç sisteminin izlerini taşımaktadır. Bu izlerkullanılan malzemeden yapılan bitki ve maden kökenli birçok eme kadar Erken dönem Türkİnanç sisteminin tezahürüdür. Zaman içerisinde yapılış sebepleri unutulsa da birçokuygulama aslını aynen korumuştur.Erken dönem Türk İnançlarının izlerini taşıyan sağaltma ocakları ve bunlara bağlıuygulamalar - Anadolu’nun birçok yerinde olduğu gibi- Adana’da da yaygın olarak devametmektedir. Sağaltma esnasında kullanılan hiçbir malzeme tesadüfi ya da alelade seçilmişmalzemeler değildir. Her birinin Erken dönem Türk İnanç sisteminin uzantıları olankültlerle yakından ilgisi vardır. Ateş, su, ağaç, demir, ocak, taş gibi kültlerle iç içe olan buocaklar günümüzün yaygın alternatif tıp tedavisi olarak varlığını devam ettirmektedir.Çalışmamızda Adana ve çevresinde “ocak” veya “ocaklı” olarak kabul edilen kimselerinkültlere bağlı olarak yaptıkları sağaltma tedavileri ve bu tedavilerin yapılışı esnasındakullanılan malzemeler ele alınacaktır. Bu malzemelerin mitolojik kökeni, büyüsel-sihirselişlemlerle ilgisi ve Şamanistik dönemle bağlantısı ortaya konulmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelime:

THE TREATMENT METHODS AND THE MATERIALS USED FOR CURE IN THE TREATMENT SEEDBEDS IN ADANA

Öz:
The struggle for abstaining from the illnesses and searching for remedies is as old as the history of the humanity. Folk medicine and the practices related to it have a crucial place in Turkish folk culture. For centuries on the one hand humanbeings have struggled for protecting themselves from illnesses and the things causing them, on the other hand they have searched for having a healthy and long life. For this searching, the first institution that people have applied is the ocak (seedbed) which is a centre of treatment. These treatment ocaks,which were brought from Turkistan to Anatolia by Turkish people, have emerged as a result of this aim and they are still in practical use to this day. Lots of practices which are carried out during the determining and curing in these ocaks where treatment is done carry on the traces of old Turkish belief system. These traces reflect the old Turkish belief system via the medication prepared with the roots of plants and mine. Although in the course of time it has been forgotten why these practices have been originally carried out many of them preserve their original form. Treatment ocaks having the traces of old Turkish beliefs and the practices related to them still exist in Adana as well as many places of Anatolia. The materials which are used for treatment are not coincidental or randomly chosen. Each of these materials is related to cults that are extensions of Old Turkish belief system. The ocaks which are related to cults such as fire, water, tree, iron, ocak, stone still continue their existence as the most commonly used alternative medicine remedy. In this study, the treatments implemented by the people who are referrred as “ocak” or “ocaklı” from Adana and its surroundings who use these cults and materials for these treatments will be studied. These materials’ mythological source, the relation to magical applications and the connection to the shamanic period will be explained.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • ACIPAYAMLI, Orhan (1962). “Anadolu’da Nazarla İlgili Bazı Âdet ve İnanmalar”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, XX (1-2), s. 1-35.
  • ACIPAYAMLI, Orhan (1963). “Türkiye Halk Hekimliğinde Dalak Kesme ve Etnolojik İzahı”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, S. 1, s. 37-58.
  • ACIPAYAMLI, Orhan (1968). “Türkiye Folklorunda Halk Hekimliği ve Özellikleri”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, XXVI (1-2), s. 1-9.
  • ACIPAYAMLI, Orhan (1989). “Türkiye Folklorunda Halk hekimliğinin Morfolojik ve Fonksiyonel Yönden İncelenmesi”. Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • ARTUN, Erman - KOZ, Sabri (2000). Efsaneden Tarihe, Tarihten Bugüne, Adana: Köprübaşı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • ARTUN, Erman (2008). Türk Halkbilimi. İstanbul: Kitabevi Yayıncılık
  • ATEŞ, Fatma (2015). “Adana Halk Hekimliği Uygulamalarında Demir”. Journal of Turkish Studies, 10 (Volume 10 Issue 12), s. 69-84
  • BAYSAN, Münire (2014). “Kütahya ve Çevresinde Sağaltma Ocakları ve Yapılan Tedaviler”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Kütahya Özel Sayısı, s. 77-83.
  • BEYDİLİ, Celal (2004). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. (Çev.: Eren Ercan), Ankara: Yurt Yayınları.
  • DARKOT, Besim (1988). İslam Ansiklopedisi. (Adana Maddesi, c. 1). İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
  • DUVARCI, Ayşe (1990). “Halk Hekimliğinde Ocaklar”. Millî Folklor, S. 7, s. 34-38
  • ERSOY, Ruhi (2007). “Kadın Kamlar’dan Göçerevli Türkmenler’de ‘Ebelik’ Kurumu’na Dönüşüm”. Türk Bilig: Türkoloji Araştırmaları Dergisi, S. 13, s. 60-71.
  • İNAN, Abdülkadir (2006). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • KALAFAT, Yaşar (2005). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri. Ankara: Babil Yayıncılık.
  • KOÇ, Adem (2016). “Şifa Ocaklarında Kozmogoninin Kültürel Sürekliliği”, Millî Folklor, S. 109, s. 173-186.
  • KÖPRÜLÜ, M. Fuad (2004). Edebiyat Araştırmaları 1. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • KUMARTAŞLIOĞLU, Satı (2012). Türk Kültüründe Ateş ve Ocak Kültü. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
  • ÖGEL, Bahaeddin (1995). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar) II..Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • ÖRNEK, S. Veyis (1981). Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili Bâtıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki. Ankara: Dil ve TarihCoğrafya Fakültesi Yayınları.
  • POTAPOV, L. P. (2012). Altay Şamanizmi. (Çev.: Metin Ergun), Konya: Kömen Yayınları.
  • SANTUR, Alparslan (2017). “Yozgat’ta Sağlık/Hastalıkla İlgili Bazı Geleneksel Uygulamalar, Değerlendirmeler ve Deyişler”. I. Uluslararası Bozok Sempozyumu (05-07 Mayıs 2016)Bildiri Kitabı, III. Cilt, s. 236-246.
  • TANYU, Hikmet (1968). Türklerde Taş İle İlgili İnançlar. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
  • TANYU, Hikmet (1982). “Fatma Anamız ve El ile İlgili İnançlar Üzerine Kısa Bir Araştırma”. II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, Cilt IV, Ankara.
  • ÜÇER, Müjgan (1976). “Anadolu Folklorunda Fadime Ana”. Türk Folkloru Araştırmaları Yıllığı, 1975, Ankara
  • ÜÇER, Müjgan (1981). “Anadolu Folklorunda Fadime Ana I”. Türk Folkloru Araştırmaları Yıllığı, 1981/1, Haziran.
APA Ateş F (2019). ADANA’DA BULUNAN SAĞALTMA OCAKLARINDA TEDAVİ YÖNTEMLERİ VE BU OCAKLARDA TEDAVİ SIRASINDA KULLANILAN MALZEMELER. , 71 - 90. 10.12981/mahder.487101
Chicago Ateş Fatma ADANA’DA BULUNAN SAĞALTMA OCAKLARINDA TEDAVİ YÖNTEMLERİ VE BU OCAKLARDA TEDAVİ SIRASINDA KULLANILAN MALZEMELER. (2019): 71 - 90. 10.12981/mahder.487101
MLA Ateş Fatma ADANA’DA BULUNAN SAĞALTMA OCAKLARINDA TEDAVİ YÖNTEMLERİ VE BU OCAKLARDA TEDAVİ SIRASINDA KULLANILAN MALZEMELER. , 2019, ss.71 - 90. 10.12981/mahder.487101
AMA Ateş F ADANA’DA BULUNAN SAĞALTMA OCAKLARINDA TEDAVİ YÖNTEMLERİ VE BU OCAKLARDA TEDAVİ SIRASINDA KULLANILAN MALZEMELER. . 2019; 71 - 90. 10.12981/mahder.487101
Vancouver Ateş F ADANA’DA BULUNAN SAĞALTMA OCAKLARINDA TEDAVİ YÖNTEMLERİ VE BU OCAKLARDA TEDAVİ SIRASINDA KULLANILAN MALZEMELER. . 2019; 71 - 90. 10.12981/mahder.487101
IEEE Ateş F "ADANA’DA BULUNAN SAĞALTMA OCAKLARINDA TEDAVİ YÖNTEMLERİ VE BU OCAKLARDA TEDAVİ SIRASINDA KULLANILAN MALZEMELER." , ss.71 - 90, 2019. 10.12981/mahder.487101
ISNAD Ateş, Fatma. "ADANA’DA BULUNAN SAĞALTMA OCAKLARINDA TEDAVİ YÖNTEMLERİ VE BU OCAKLARDA TEDAVİ SIRASINDA KULLANILAN MALZEMELER". (2019), 71-90. https://doi.org/10.12981/mahder.487101
APA Ateş F (2019). ADANA’DA BULUNAN SAĞALTMA OCAKLARINDA TEDAVİ YÖNTEMLERİ VE BU OCAKLARDA TEDAVİ SIRASINDA KULLANILAN MALZEMELER. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 12(25), 71 - 90. 10.12981/mahder.487101
Chicago Ateş Fatma ADANA’DA BULUNAN SAĞALTMA OCAKLARINDA TEDAVİ YÖNTEMLERİ VE BU OCAKLARDA TEDAVİ SIRASINDA KULLANILAN MALZEMELER. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 12, no.25 (2019): 71 - 90. 10.12981/mahder.487101
MLA Ateş Fatma ADANA’DA BULUNAN SAĞALTMA OCAKLARINDA TEDAVİ YÖNTEMLERİ VE BU OCAKLARDA TEDAVİ SIRASINDA KULLANILAN MALZEMELER. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, vol.12, no.25, 2019, ss.71 - 90. 10.12981/mahder.487101
AMA Ateş F ADANA’DA BULUNAN SAĞALTMA OCAKLARINDA TEDAVİ YÖNTEMLERİ VE BU OCAKLARDA TEDAVİ SIRASINDA KULLANILAN MALZEMELER. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. 2019; 12(25): 71 - 90. 10.12981/mahder.487101
Vancouver Ateş F ADANA’DA BULUNAN SAĞALTMA OCAKLARINDA TEDAVİ YÖNTEMLERİ VE BU OCAKLARDA TEDAVİ SIRASINDA KULLANILAN MALZEMELER. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. 2019; 12(25): 71 - 90. 10.12981/mahder.487101
IEEE Ateş F "ADANA’DA BULUNAN SAĞALTMA OCAKLARINDA TEDAVİ YÖNTEMLERİ VE BU OCAKLARDA TEDAVİ SIRASINDA KULLANILAN MALZEMELER." Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 12, ss.71 - 90, 2019. 10.12981/mahder.487101
ISNAD Ateş, Fatma. "ADANA’DA BULUNAN SAĞALTMA OCAKLARINDA TEDAVİ YÖNTEMLERİ VE BU OCAKLARDA TEDAVİ SIRASINDA KULLANILAN MALZEMELER". Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 12/25 (2019), 71-90. https://doi.org/10.12981/mahder.487101