Yıl: 2020 Cilt: 6 Sayı: 10 Sayfa Aralığı: 231 - 244 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.31765/karen.849320 İndeks Tarihi: 16-05-2021

KARADENİZ’DE MİLLİ MÜCADELE YANLISI MÜLKİ AMİRLER: MAZHAR TEVFİK ve NİZAMETTİN BEYLER

Öz:
Mondros Mütarekesi sonrası Osmanlı toprakları he-men her yönden işgale uğramaya başlamıştır. Özellikle deniz kıyısı bölgeler, ilk işgale uğrayan yerler olmuştur. Bu anlamda Samsun’a asker çıkaran İngilizler, Karade-niz’de Sinop ve Giresun gibi iki önemli şehri de gözetim-leri altında tutmuştur. İşgaller karşısında direnişe geçen halk ise Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğinde Milli Müca-dele’yi başlatmış ve adı geçen şehirlerin dirayetli idareci-ler elinde bulunmasına azami dikkat göstermiştir. Bu ça-lışmada gerek Sinop’ta gerek Giresun’da mülki idarenin başında bulunan Mazhar Tevfik ile Nizamettin Beylerin Milli Mücadele’nin hemen başında karşılaştıkları sorunlar ve nasıl bir tutum sergiledikleri anlatılmaya çalışılmıştır. Bu anlamda Sinop Mutasarrıfı Mazhar Tevfik Bey’in kendi kaleminden gerek İstanbul Hükûmetine gerek Mustafa Kemal Paşa’ya yazdıklarına yer verilirken Nizamettin Bey’in de incelemesi ağırlıklı olarak Osmanlı Arşiv Kay-nakları üzerinden yapılmıştır. Ayrıca Milli Mücadele’nin hemen başlarında yüzyıllarıbulan bir idareye karşı tavır almanın bağımsızlığın kazanılmasında oynadığı zor ama önemli rol gösterilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelime:

ADMINISTRATIVE CHIEFS OF SUPPORTING NATIONAL STRUGGLE IN BLACK SEA: GOVERNOR MAZHAR TEVFİK AND CAIMACAM NİZAMETTİN BEYS

Öz:
After the Armistice of Mudros, the Ottoman lands began to be occupied in almost every direction. Es-pecially the seaside regions were the first places to be oc-cupied. In this sense, the British, who landed soldiers in Samsun, kept two important cities in the Black Sea, such as Sinop and Giresun, under their supervision. The people who resisted against the occupations started the National Struggle under the leadership of Mustafa Kemal Pasha. He paid maximum attention to the fact that the mentioned cities were held by competent administrators. In this study, the problems faced by Mazhar Tevfik and Nizamettin Beys, who were in charge of the civil administration both in Sinopand Giresun, at the beginning of the National Struggle were dis-cussed. The attitude of these two administra-tors was tried to be explained. In this sense, it was pointed out that Sinop Governor Mazhar Tevfik Bey wrote to both the Istanbul Govern-ment and Mustafa Kemal Pasha from his own pen. Nizamettin Bey's analysis was mainly done through the Ottoman Archive Sources. In addi-tion, at the beginning of the National Struggle, it has been tried to show the important role of taking a stand against an administration that lasted for centuries, in gaining independence.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Arşivler
  • T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
  • Tetkik Eserler
  • Akbulut, Dursun Ali, (2012), “Milli Mücadele’nin Başında Canik Mebusu Osman (Selman/Selmeniko) Bey Olayı”, Samsun Sempozyumu 13-16 Ekim 2011, I, (Ed. Mahmut Aydın, Bekir Şişman, Selahattin Özyurt, Hasan Atsız), Samsun Valiliği, Samsun, 139-153.
  • Aldan, Mehmet, (2011), İz Bırakan Mülki İdare Amirleri III, Ankara: İçişleri Bakanlığı. Atatürk’ün Samsun’a Çıkışı ve Kurtuluş Savaşı’nın Başlatılmasına Dair Belgeler, (Yay. Haz. Cemalettin Taşkıran vd.), ATASE Yayınları, Ankara 1999.
  • Balcıoğlu, Mustafa, (1993), “Birinci Dünya Savaşı Sırasında Karadeniz’de Rum Faaliyetleri ve Sivil Tepki”, OTAM, 4, 91-97.
  • Beyoğlu, Süleyman, (1999), “Belgelerle Osman Ağa (1883-1923)”, Milli Mücadelede Giresun (Sempozyum 6-7 Mart 1999), Giresun Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul, 77-98.
  • Beyoğlu, Süleyman, (2009a), “Mustafa Kemal Paşa İle Osman Ağa Havza’da Buluştu mu?”, Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu, 1, Giresun Belediyesi, Ankara, 606-611.
  • Beyoğlu, Süleyman, (2009b), Milli Mücadele Kahramanı Giresunlu Osman Ağa Yayınlanmamış Bilgi ve Belgelerle, İstanbul: Bengi Yayınları.
  • Çakmak, Aydın, (2010), Milli Mücadele Döneminde Giresun’da Yayınlanan Bir Dergi: Işık (1918-1923), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul.
  • Çapa, Mesut, (Temmuz 1987), “Giresun Mutasarrıfının Pontus Meselesiyle İlgili Bir Raporu”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 29, s. 54.
  • Demir, Cenk, (2019), “Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele Yıllarında Sinop Rumları: Tehcir ve Mübadele”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXIV/2, 2019, 443-474.
  • Dinamo, Hasan İzzettin, (1986a), Kutsal İsyan Milli Kurtuluş Savaşı’nın Gerçek Hikâyesi, 2, Tekin Yayınevi.
  • Dinamo, Hasan İzzettin, (1986b), Kutsal İsyan Milli Kurtuluş Savaşı’nın Gerçek Hikâyesi, 3, Tekin Yayınevi.
  • Efe, İsmail, (2017), “Mütareke ve Milli Mücadele Yıllarında İngilizlerin Sinop’taki Siyasi ve Askeri Faaliyetleri”, I. Uluslararası İpekyolu Akademik Çalışmalar Sempozyumu Bildiri Tam Metin Kitabı, Nevşehir. s. 357-366.
  • Efe, İsmail, (2018a), “Milli Mücadele Yıllarında Sinop’ta Güvenlik ve Lojistik Faaliyetleri”, KARAM, XV/60, 2018, 54-70.
  • Efe, İsmail, (2018b), Sinop Tarihi Türk Hâkimiyetine Girişinden Cumhuriyetin İlanına 1214-1923, İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
  • Eken, Halit, (2008), Bir Milli Mücadele Valisi ve Anıları Kapancızâde Hamit Bey, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
  • Erdeha, Kâmil, (1975), Milli Mücadelede Vilayetler ve Valiler, İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Erdem, Ufuk, (2019), “İngiliz Kontrol Subayı Yüzbaşı Perring'in Mondros Mütarekesi Sonrası Karadeniz'deki (Ünye, Fatsa, Ordu, Giresun, Trabzon, Rize ve Batum) Gözlemleri (13-29 Ekim 1919)”, 100. Yılında Mondros Mütarekesi ve Karadeniz’de Milli Mücadele Uluslararası Sempozyumu, II, (Ed. Hikmet Öksüz, Mehmet Okur, Bahadır Güneş, Ülkü Köksal), Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları, Trabzon, 661-675.
  • Gökçen, Salim, (2010), Türkiye’de Rum-Yunan Vahşet ve Terörü, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
  • Gürer, Turgut, (2007), Atatürk’ün Yaveri Cevat Abbas Gürer Cepheden Meclise Büy ük Önder İle 24 Yıl, İstanbul: Gürer Yayınları. Hüsrev Gerede’nin Anıları Kurtuluş Savaşı,
  • Atatürk ve Devrimler, (2003), (Haz. Sami Önal), İstanbul: Literatür Yayınları.
  • Keser, Ulvi, (2009), “Milli Mücadele Döneminin Bilinmeyen Karadenizli Kahramanları ve Karakteristik Özelliklerine Sosyolojik Bir Bakış”, Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu, 1, Giresun Belediyesi, Ankara, 612-643.
  • Nutuk (1969), I, İstanbul: MEB Basımevi.
  • Okur, Mehmet, (2019), “Karadeniz Bölgesi’nde Rum Çete Faaliyetleri ve İtilaf Devletleri’nin Rolü”, Karadeniz’de İsyan Mübadele ve Propaganda, (Ed. İsmail Hakkı Demircioğlu-Rahmi Çiçek-Mehmet Okur), Yeditepe Yayınları, İstanbul, 57-67.
  • Okur, Mehmet, (2006), Milli Mücadele’de Karadeniz Bölgesi’ne Yönelik İngiliz Faaliyetleri, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
  • Pontus Meselesi, (1995), (Yay. Haz. Yılmaz Kurt), Ankara: TBMM Basımevi.
  • Rauf Orbay’ın Hatıraları (1914-1945), (2005), (Yay. Haz. Osman Selim Kocahanoğlu), İstanbul: Temel Yayınları.
  • Sayılır, Burhan, (Eylül-Ekim 2013), “Milli Mücadele Döneminde Batı Karadeniz’in (Sinop-Kastamonu-Zonguldak) Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Yapısı (Türkiye’nin Sıhhi İçtimai Coğrafyası Raporlarına Göre)”, Akademik Bakış Dergisi, 38, 1-20.
  • Sinop Mutasarrıfı Mahzar Tevfik’in Sinop’tan 8 Ekim 35 (1919) tarihinde Sivas’ta bulunan Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine hitaben yazdığı mektup, Atatürk Kitaplığı, Demirbaş no: Bel_Mtf_048316, Yer no: (t.y).
  • Topallı, Osman Fikret, (2011), Müdafaa-i Hukuk ve İstiklal Harbi Tarihinde Giresun, (Haz. Veysel Usta), Trabzon: Serander Yayınları.
  • Türk Parlamento Tarihi, (1993), II. Dönem, 1923-1927, (Haz. Kazım Öztürk), III, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları.
  • Türkmen, Zekeriya, (2020), Mütareke ve İşgalden Millî Mücadele’ye Mustafa Kemal Paşa (1918-1920), İstanbul: Yeditepe Yayınları. Usta, Veysel, (Spring 2011), “Trabzon Metropoliti Hrisantos’un Paris Konferansı’na Sunduğu Muhtıranın Tenkidi”, Turkish Studies, 6/2, 973-984.
  • Ünalp, Rezzan F., (2019), “Mustafa Kemal Paşa'nın 9. Ordu Müfettişliğine Atanmasına Etki Eden Olaylar ve Samsun'a Çıkışı”, 100. Yılında Mondros Mütarekesi ve Karadeniz’de Milli Mücadele Uluslararası Sempozyumu, I, (Ed. Hikmet Öksüz, Mehmet Okur, Bahadır Güneş, Ülkü Köksal), Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları, Trabzon, 347-368.
  • Yüksel, Ayhan, (Mart 2006), “Millî Mücadelede Giresunlu Osman Ağa ve Arkadaşlarının Affı” Türk Dünyası Tarih Dergisi, 231, 55-59.
APA aksoy v (2020). KARADENİZ’DE MİLLİ MÜCADELE YANLISI MÜLKİ AMİRLER: MAZHAR TEVFİK ve NİZAMETTİN BEYLER. , 231 - 244. 10.31765/karen.849320
Chicago aksoy volkan KARADENİZ’DE MİLLİ MÜCADELE YANLISI MÜLKİ AMİRLER: MAZHAR TEVFİK ve NİZAMETTİN BEYLER. (2020): 231 - 244. 10.31765/karen.849320
MLA aksoy volkan KARADENİZ’DE MİLLİ MÜCADELE YANLISI MÜLKİ AMİRLER: MAZHAR TEVFİK ve NİZAMETTİN BEYLER. , 2020, ss.231 - 244. 10.31765/karen.849320
AMA aksoy v KARADENİZ’DE MİLLİ MÜCADELE YANLISI MÜLKİ AMİRLER: MAZHAR TEVFİK ve NİZAMETTİN BEYLER. . 2020; 231 - 244. 10.31765/karen.849320
Vancouver aksoy v KARADENİZ’DE MİLLİ MÜCADELE YANLISI MÜLKİ AMİRLER: MAZHAR TEVFİK ve NİZAMETTİN BEYLER. . 2020; 231 - 244. 10.31765/karen.849320
IEEE aksoy v "KARADENİZ’DE MİLLİ MÜCADELE YANLISI MÜLKİ AMİRLER: MAZHAR TEVFİK ve NİZAMETTİN BEYLER." , ss.231 - 244, 2020. 10.31765/karen.849320
ISNAD aksoy, volkan. "KARADENİZ’DE MİLLİ MÜCADELE YANLISI MÜLKİ AMİRLER: MAZHAR TEVFİK ve NİZAMETTİN BEYLER". (2020), 231-244. https://doi.org/10.31765/karen.849320
APA aksoy v (2020). KARADENİZ’DE MİLLİ MÜCADELE YANLISI MÜLKİ AMİRLER: MAZHAR TEVFİK ve NİZAMETTİN BEYLER. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 6(10), 231 - 244. 10.31765/karen.849320
Chicago aksoy volkan KARADENİZ’DE MİLLİ MÜCADELE YANLISI MÜLKİ AMİRLER: MAZHAR TEVFİK ve NİZAMETTİN BEYLER. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 6, no.10 (2020): 231 - 244. 10.31765/karen.849320
MLA aksoy volkan KARADENİZ’DE MİLLİ MÜCADELE YANLISI MÜLKİ AMİRLER: MAZHAR TEVFİK ve NİZAMETTİN BEYLER. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, vol.6, no.10, 2020, ss.231 - 244. 10.31765/karen.849320
AMA aksoy v KARADENİZ’DE MİLLİ MÜCADELE YANLISI MÜLKİ AMİRLER: MAZHAR TEVFİK ve NİZAMETTİN BEYLER. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2020; 6(10): 231 - 244. 10.31765/karen.849320
Vancouver aksoy v KARADENİZ’DE MİLLİ MÜCADELE YANLISI MÜLKİ AMİRLER: MAZHAR TEVFİK ve NİZAMETTİN BEYLER. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2020; 6(10): 231 - 244. 10.31765/karen.849320
IEEE aksoy v "KARADENİZ’DE MİLLİ MÜCADELE YANLISI MÜLKİ AMİRLER: MAZHAR TEVFİK ve NİZAMETTİN BEYLER." Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 6, ss.231 - 244, 2020. 10.31765/karen.849320
ISNAD aksoy, volkan. "KARADENİZ’DE MİLLİ MÜCADELE YANLISI MÜLKİ AMİRLER: MAZHAR TEVFİK ve NİZAMETTİN BEYLER". Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 6/10 (2020), 231-244. https://doi.org/10.31765/karen.849320