OSMANLI ANADOLU’SUNDA EŞKIYALIK VE MEKÂN (1565-1566):5 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME
Yıl: 2020 Cilt: 29 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 29 - 43 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 26-05-2021
OSMANLI ANADOLU’SUNDA EŞKIYALIK VE MEKÂN (1565-1566):5 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME
Öz: Suç günümüzde ve geçmişte toplumları ve devletleri sosyal, ekonomik, siyasi, psikolojik vb. birçok alanda etkilemiştir. Toplumun değer yargıları devletlerin suç ve suçluya bakış tarzı ve suça verilen cezalar bakımından birtakım farklılar söz konusu olabilmektedir. Farklı disiplinler tarafından ele alınan suç olgusu coğrafya içerisinde de önemli araştırma konularından birisini oluşturur. Çağdaş suçların yanı sıra tarihi süreçteki suçların ve bunların mekânsallığının araştırılması da önem arz etmektedir. Bu çalışma kapsamında Divan-ı Hümayun’da alınan ve padişah tarafından onaylanan kararları içeren 5 nolu Mühimme defterinin transkripsiyonu temel kaynak olarak kullanılmıştır. Çalışmada 1565-1566 yıllarında Osmanlı Anadolu’sunda meydana gelen suç, suçlu, suçun işlendiği mekânlar, suçun dağılışı, suçun mahiyeti gibi hususlar ele alınarak değerlendirilmiştir. Söz konusu dönemde eşkıya ve suhte gruplarının faaliyetleri; yol kesme, adam öldürme, soygun yapma, ev basma ve çeşitli aşiretlerin isyanı gibi hususların gerçekleştiği tespit edilmiştir. Suçlara yönelik verilen cezalar ise genellikle hapis ve sürgün cezalarıydı. Bu cezaların caydırıcı olmaması, hapse atılan eşkıyanın bir yolunu bularak hapisten kaçması suçların önüne geçilmesinde yetersiz kalınmasına yol açmıştır.
Anahtar Kelime: Brigandage and Space in Ottoman Anatolia (1565-1566): An Evaluation on the Number 5 Mühimme Defter
Öz: Crime has affected many areas of the today’s and past’s societies and states in terms of social, economic, political and psychologicalfields. There are some differences in the value judgments of the society in terms of the way the states view crime and the criminaland the punishments imposed on crime. The crime phenomenon, which is handled by different disciplines, is one of the importantresearch topics in the geography. In addition to contemporary crimes, it is important to investigate historical crimes and theirspatiality. Within the scope of this study, transcription of the number of 5 Mühimme defter, which contains the decisions taken bythe Court and approved by the sultan, was used as the main source. In the study, the crime that occurred in the Ottoman Anatoliabetween 1565 and 1566, the criminal, the places where the crime was committed, the distribution of the crime and the nature ofthe crime were evaluated. Activities of bandit and suhte groups in the mentioned period; It has been determined that things suchas roadblocking, killing, robbery, house raid and rebellion of various tribes took place. The penalties for crimes were generally prisonand exile sentences. The fact that these punishments were not dissuasive and that the bandit thrown in prison found a way andescaped from prison led to insufficiency in preventing crimes.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Acun, F. 2002. Celali isyanları (1591-1611). Türkler (C. 9, 695–710). Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
- Akçadağ, G. 2012. 16. yüzyılda bir Osmanlı sancağında eşkıyalık hareketleri: Malatya sancağı örneği. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2,(3), s. 43-68
- Akdağ, M. 1958. Celali Fetreti. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 16(1-2), s.53–107.
- Akdağ, M. 1963. Celali isyanları (1550-1603). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara.
- Akdağ, M. 1964. Büyük kaçgunluk. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, 2(2), s. 1-51.
- Akdağ, M. 1999. Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası (Celali İsyanları). Barış Yayınevi, Ankara.
- Aliağaoğlu A., Alaeddinoğlu F. 2005. Erzurum Şehrinde mala karşı işlenen suçlar. Polis Bilimleri Dergisi, 7(1), s. 21-42
- Aliağaoğlu, A. 2007. Balıkesir Şehrinde Suçlar: Coğrafi Bir Yaklaşım (2005). Detay Yayıncılık, Ankara.
- Aliağaoğlu, A., Çildam, S. 2016. Bandırma şehrinde suçlar 2006-2008: Coğrafi bir yaklaşım. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(35) , s. 19-53.
- Arı, Y. 2014. Bilim, araştırma ve coğrafi araştırma. (Ed. Y. Arı ve İ. Kaya), Coğrafya Araştırma Yöntemleri içinde (1- 18). Coğrafyacılar Derneği Yayınları, Balıkesir.
- Avcı, M. 2004. Osmanlı Hukukunda Suçlar ve Cezalar. Gökkubbe Yayınları, Ankara.
- Bardakoğlu, A. 1995. Eşkıya. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
- Barkey, K. 2011. Eşkıyalar ve Devlet. (Çev. Z. Altok), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Ankara, (Orijinal Basım Tarihi 1994).
- Bayrak, İ. 2015. Anadolu’da Eşkıyalık Olayları (1700-1750). IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
- Çalışkan, V., Aksak, P. 2010. Çanakkale kentinde mala karşı işlenen suçların coğrafi dağılış özelliklerinin incelenmesi
- (2007). Marmara Coğrafya Dergisi, 22, s. 245- 275. Erdoğan, E. 2006. XVI. yüzyılda Canik (Samsun) sancağında eşkıyalık faaliyetleri. Geçmişten Geleceğe Samsun içinde, Cevdet Yılmaz, s. 55- 63.
- Genç, A. 2000. Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi. Ötüken Neşriyat Yayınları, İstanbul.
- Genç, İ. Y., Küçük, M., Gündoğdu, R., Satar, S., Karaca, İ., Yıldırım, O. H. 2010. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi.
- Başbakanlık Devlet Arşivleri Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayını, Ankara.
- Griswold, W. J. 2011. Anadolu’da Büyük İsyan. (Çev. Ü. Tansel), Kırmızı Yayınları, İstanbul, (Orijinal Basım Tarihi 1983).
- Günay, R. 2013. Osmanlı arşiv kaynakları içerisinde ahkam defterleri: gelişim seyri, muhtevası ve önemi. Süleyman Demiral Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, s. 9-29.
- Hathaway, J. 2010. Osmanlı İmparatorluğu’nda İsyan ve Ayaklanma. (Çev. D. Berktay), Alkım Yayınevi, İstanbul, (Orijinal Basım Tarihi 2002).
- Hobsbawm, E. J. 2011. Eşkıyalar. (Çev. O. Akınay), Agora Kitaplığı, İstanbul, (Orijinal Basım Tarihi 2000).
- Karakaş, E. 2006. Elazığ şehrinde suçların dağılışı ve özellikleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 11(15), s. 83-112.
- Karakaş, E. 2009. Suç coğrafyası çalışmalarında veri kaynakları, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 25- 41.
- Koç, Y. 2013. XVI. yüzyıl ortalarında Osmanlı İmparatorluğu’nda suhte olayları. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, (18), s. 147–159.
- Kütükoğlu, M. 2006. Mühimme defteri. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
- Muhimme 5. 1994. 5 Numaralı Mühimme Defteri (973 / 1565–1566), Özet ve Transkripsiyon. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (Haz.), Osmanlı Arşivi Dairesi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
- Neuman, W. L. 2010. Toplumsal araştırma yöntemleri nitel ve nicel yaklaşımlar. Yayınodası Yayıncılık, İstanbul.
- Öz, M. 2010. Modernleşme-öncesinde Osmanlı toplumunda eşkıyalık hareketlerinin niteliği ve özellikleri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Prof. Dr. Bayram Kodaman’a Armağan Özel Sayısı, s. 226-233.
- Pur, H. P. 2015. Osmanlı'da Vergi İsyanları. Tarihçi Kitapevi, İstanbul. Sargın, S.,Temurçin, K., 2011. Türkiye’nin Suç Coğrafyası. Polis Akademisi Yayınları, Ankara.
- Saylan, K. 2018. Osmanlı döneminde Kelkit ve Şiran çevresinde yaşanan eşkıyalık olayları. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, (24), s. 63-84.
- Temurçin, K. 2018. Suç coğrafyası: göreli kavramsallaştırmadan mekânsal yorumlamaya. (Ed. Nurettin Özgen), Sosyal Coğrafya, Pegem Akademi Yayınları, Ankara.
- Tümertekin, E., Özgüç, N. 2017. Coğrafya, Geçmiş Kavramlar Coğrafyacılar. Çantay Kitabevi, İstanbul.
- Uzun, A. 2008. Tokat şehrinde mala karşı işlenen suçlar (2006): coğrafi bir yaklaşım. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 111 sayfa.
- Ünal, M. A. 2017. Devlet içi iktidar mücadelesinin bir unsuru olarak eşkıyalık ve ayrılıkçı hareketler.(Ed. O. Köse) , Eşkıyalık Ve Terör içinde (s. 3-10). Kültür Yayınları, İstanbul.
- Yakut, E. 2012. Osmanlı hukukunda bir suç olarak eşkıyalık ve cezalandırılması. Kebikeç Dergisi, 21-34.
- Yetkin, S. 1997. Ege'de Eşkıyalar. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
- Yılmaz, A., Ergün, G. S. 2005. Şehir güvenliği, coğrafya. (Ed. M. Olgen), II. Ege Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu içinde (s. 323-331). Ege Üniversitesi, İzmir.
- Yiğit, İ. 2018. XVI.- XX. yüzyıllarda Anadolu’da kaybolan yerleşmeler: Manisa- Konya Örneği. Doktora Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, 536 sayfa
| APA | YIGIT I, Ataberk E (2020). OSMANLI ANADOLU’SUNDA EŞKIYALIK VE MEKÂN (1565-1566):5 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. , 29 - 43. |
| Chicago | YIGIT ILKER,Ataberk Emre OSMANLI ANADOLU’SUNDA EŞKIYALIK VE MEKÂN (1565-1566):5 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. (2020): 29 - 43. |
| MLA | YIGIT ILKER,Ataberk Emre OSMANLI ANADOLU’SUNDA EŞKIYALIK VE MEKÂN (1565-1566):5 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. , 2020, ss.29 - 43. |
| AMA | YIGIT I,Ataberk E OSMANLI ANADOLU’SUNDA EŞKIYALIK VE MEKÂN (1565-1566):5 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. . 2020; 29 - 43. |
| Vancouver | YIGIT I,Ataberk E OSMANLI ANADOLU’SUNDA EŞKIYALIK VE MEKÂN (1565-1566):5 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. . 2020; 29 - 43. |
| IEEE | YIGIT I,Ataberk E "OSMANLI ANADOLU’SUNDA EŞKIYALIK VE MEKÂN (1565-1566):5 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME." , ss.29 - 43, 2020. |
| ISNAD | YIGIT, ILKER - Ataberk, Emre. "OSMANLI ANADOLU’SUNDA EŞKIYALIK VE MEKÂN (1565-1566):5 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME". (2020), 29-43. |
| APA | YIGIT I, Ataberk E (2020). OSMANLI ANADOLU’SUNDA EŞKIYALIK VE MEKÂN (1565-1566):5 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. EGE COĞRAFYA DERGİSİ, 29(1), 29 - 43. |
| Chicago | YIGIT ILKER,Ataberk Emre OSMANLI ANADOLU’SUNDA EŞKIYALIK VE MEKÂN (1565-1566):5 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. EGE COĞRAFYA DERGİSİ 29, no.1 (2020): 29 - 43. |
| MLA | YIGIT ILKER,Ataberk Emre OSMANLI ANADOLU’SUNDA EŞKIYALIK VE MEKÂN (1565-1566):5 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. EGE COĞRAFYA DERGİSİ, vol.29, no.1, 2020, ss.29 - 43. |
| AMA | YIGIT I,Ataberk E OSMANLI ANADOLU’SUNDA EŞKIYALIK VE MEKÂN (1565-1566):5 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. EGE COĞRAFYA DERGİSİ. 2020; 29(1): 29 - 43. |
| Vancouver | YIGIT I,Ataberk E OSMANLI ANADOLU’SUNDA EŞKIYALIK VE MEKÂN (1565-1566):5 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME. EGE COĞRAFYA DERGİSİ. 2020; 29(1): 29 - 43. |
| IEEE | YIGIT I,Ataberk E "OSMANLI ANADOLU’SUNDA EŞKIYALIK VE MEKÂN (1565-1566):5 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME." EGE COĞRAFYA DERGİSİ, 29, ss.29 - 43, 2020. |
| ISNAD | YIGIT, ILKER - Ataberk, Emre. "OSMANLI ANADOLU’SUNDA EŞKIYALIK VE MEKÂN (1565-1566):5 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME". EGE COĞRAFYA DERGİSİ 29/1 (2020), 29-43. |
