OSMANLI KURULUŞ DEVRİ FAKİHLERİNDEN ALÂEDDİN ESVED’İN HAYATI VE ESERLERİ
Yıl: 2021 Cilt: 7 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 321 - 343 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 25-06-2021
OSMANLI KURULUŞ DEVRİ FAKİHLERİNDEN ALÂEDDİN ESVED’İN HAYATI VE ESERLERİ
Öz: Osmanlı Devleti’nin küçük bir beylikten cihan imparatorluğuna dönüşmesinde, maddi imar vefetih hareketlerinde bulunan devlet erbabı ve askerî erkânın olduğu kadar, manevi fetihfaaliyetleriyle, Şeyh Edebâli ile başlatabileceğimiz ilim ve gönül erbabının da katkısı büyüktür.Maddi gelişmenin yanında ilim, irfan ve hikmetle bütünleşen manevi inkişâfın gereğinin veehemmiyetinin farkında olan Osmanlı sultanları, fethettikleri şehirlere evvela ilim merkezlerikurmuşlardır. Bu merkezlerden ilki İznik Medresesi’dir. Bu medrese ve devam eden süreçte açılanOsmanlı medreseleri, Selçuklu, İlhanlı ve Nizâmiye Medreseleri çizgisinde oluşan İslâm medresegeleneğinin bir devamıdır.Alâeddin Ali Esved de Dâvûd el-Kayserî ve Necmeddin Kürdî’den sonra İznik Medresesi’ndevazife yapan ve bir yandan tedris, bir yandan telif ile meşgul olarak Osmanlı Devleti’nin kuruluşdevrinde iz bırakan, ama bugüne kadar yeterli ilgiye mazhar olamamış önemli bir şahsiyettir. Bumakale, kuruluş devri Osmanlı ulemasından önemli bir ilim erbabı Alâeddin Ali b. Ömer elEsved’in (v. 800/1397) hayatını ve eserlerini tespit etmeye çalışmıştır
Anahtar Kelime: THE LIFE OF ALAADDIN ASWAD FROM OTTOMAN ESTABLISHMENT SCHOLARS AND HIS BOOKS
Öz: In the transformation of the Ottoman Empire from a small principality to a world empire, not only the state masters and military officials who were involved in material development and conquest movements, but also the scientists that we could start with the spiritual conquest activities, with Sheikh Edebali, contributed greatly. Besides financial development; being aware of the necessity and importance of spiritual development, which is integrated with science, wisdom and wisdom, the Ottoman sultans established science centers in the cities they conquered. The first of these centers is Iznik Madrasa. This madrasa and the Ottoman madrasas, which were opened in the ongoing process, are a continuation of the Islamic madrasa tradition in line with the Seljuk, Ilhanli and Nizamiye Madrasas. Alâeddin Ali Esved is also an important person who worked in Iznik Madrasa after Dâvûd alKayserî and Necmeddin Kürdî and left a mark in the founding period of the Ottoman Empire by dealing with education and royalty on the one hand, but did not receive sufficient attention until today. This study aims to investigate the life, personality and scientific heritage of Alaaddin Ali b. Omar al-Aswad, an important personality of scholarship of Ottaman establishment period.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akgündüz, Hasan. Klasik Dönem Osmanlı Medrese Sistemi. İstanbul: Ulusal Yayınları, 1997.
- Aktepe, Münir. “Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/214. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
- Âşıkpaşazâde, Derviş Ahmed Âşıkî. Tevârih-i âli Osmân (Aşıkpaşazâde Tarihi). İstanbul: Matbaa-i âmire, 1332/1913.
- Âşıkpaşazâde. Aşıkpaşaoğlu Tarihi. şr. Hüseyin Nihal Atsız. İstanbul: M.E.B., 1992.
- Bağdatlı, İsmail Paşa. Hediyyetü'l-‘ârifin ve Esmâü'l-müellifîn. 2 Cilt. İstanbul: 1951.
- Bedir, Murteza. “Osmanlı Tarihinin Kuruluş Asrı’nda (1389'a kadar) İlmiye’ye Dair Bir Araştırma: İlk Fakihler,” Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları 1. (İstanbul: Bahar, 2006), 23-39.
- Bekdemir, Sezayi. Sadrüşşeria Es-Sâni’nin Hukukçuluğu (Et-Tavzîh fi Halli Ğavâmizi’t-Tenkîh Adlı Eseri Bağlamında). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
- Bilge, Mustafa. İlk Osmanlı Medreseleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1984.
- Bursalı, Mehmet Tahir. Osmanlı Müellifleri. 3 Cilt. İstanbul: Amire Matbaası, 1334/1915.
- Cici, Recep. Osmanlı Dönemi İslam Hukuku Çalışmaları. Bursa: Arasta, 2001.
- Danışman, Zuhûrî. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. 14. Cilt. İstanbul: 1964.
- Edip Cemil Mustafa el-Azm. es-Sirru’l-Mesûn alâ Keşfi’z-zunûn. thk. Muhammed Ramazan Yusuf, Beyrut: Daru’l-Beşairi’l-İslamiyye, 1. Basım, 2004.
- Edirnevi, Mehmed. Hadaiku'ş-Şakaik: Şakaik-i Nu'maniyye ve Zeyilleri. nşr. Abdulkadir Özcan. İstanbul:1989.
- el-Fihrisü’ş-şamilü li’t-türasi’l-arabiyyi’l-İslâmiyyi el-mahtût. 12 Cilt. Amman: Müessetü Ali Beyt, 2001.
- Esved, Alâeddin. el-‘İnâye fî şerhi’l-Vikāye. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 590, 1b-285a.
- Esved, Alâeddin. Künûzü'l-envâr fî şerhi Rumûzi'l-esrâr. İstanbul: Nuruosmaniye Kütüphanesi, 1334, 1a-336a.
- Esved, Alâeddin. Şerhu’l-muğnî fî usûli’l-fıkh. Dublin: Chester Beatty Kütüphanesi, 3590, 3a191b.
- Fazlıoğlu, İhsan. “İznik'te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Davûd Kayseri”. Nazariyat İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 4/1 (Ekim2017), 1- 68.
- Gelibolulu Mustafa Ali Efendi. Kitabü't-tarih-i künhü'l-ahbar. nşr. Ahmed Uğur vd. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, 1997.
- Görkaş, İrfan. Cemaleddin Aksarayi’nin Hayatı ve Eserleri. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1995.
- Günay, Hacı Mehmet. “İznikli Alaeddin Esved (Kara Hoca) Ve Osmanlı İlim Geleneğindeki Yeri,” Uluslararası İznik Sempozyumu, (5-7 Eylül 2005)
- Habeşî, Abdullah Muhammed. Camiu’ş-şurûh ve’l-havâşî. 3 Cilt. Abu Dabi: 2004.
- Hamevî, Ahmed Muhammed. Gamzü ‘Uyûni’l-besâir Şerhu’l-Eşbâh ve’n-nezâir. Beyrut: 1. Bs., Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1405/1985.
- Hoca Sadettin Efendi. Tâcü’t-Tevarih. haz. İsmet Parmaksızoğlu. , 5 Cilt. Ankara: Kültür Bakanlığı, 2. Basım, 1992.
- İbn Âbidîn, Muhammed Emin. Minhatü’l-Hâlik ale’l-Bahri’r-râik, (İbn Nüceym, el-Bahrü’rrâik ile birlikte). 8 Cilt. Darü’l-kitabi’l-islami, t.y.
- İbn Kemâl Paşa, Şemseddin Ahmed b. Süleyman. Mühimmâtü’l-müftî fî furû‘i’l-Hanefîyye, thk. Abdulaziz el-Ammâr. Riyad: 1. Bs. Mektebetü’l-ubeykân, 1439/2018.
- İhsanoğlu, Ekmeleddin. Osmanlı Bilim Mirası. 2 Cilt. İstanbul: Yapı Kredi, 2017.
- İşpirli, Mehmet. “Lakap”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/67. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
- İzmîrî, Mevlânâ Mehmed b. Velî b. Rasul. Kemâlü’d-dirâye ve cemʿu’r-rivâye ve’d-dirâye min şürûhi’l-Mülteka’l-ebhur. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, ty.
- Jorga, Nıcolae. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. çev: Nilüfer Epçeli. 5 Cilt. İstanbul: Yeditepe, 2005.
- Karabulut, Ali Rıza- Karabulut, Ahmet Turan. Dünya Kütüphanelerinde Mevcut İslam Kültür Tarihi ile İlgili Eserler Ansiklopedisi. 6 Cilt. Kayseri: Mektebe Yayınları, ts.
- Kâtib Çelebî. Keşfü’z-zunûn ‘an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. nşr. Şerâfeddin Yaltkaya. 2 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-Arabî, ty.
- Kâtip Çelebi. Süllemü’l-vusûl ilâ tabakati’l-fuhûl. 6 Cilt. İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırmaları Merkezi (IRCICA), 2010.
- Kefevî, Mahmud b. Süleyman el-Hanefî. Ketâibü a‘lâmi'l-ahyâr min fukahâ-i mezhebi'nNu‘mâni'l-muhtâr. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, 1931, 1a-416b.
- Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu‘cemü'l-müellifin Teracimu musannifi'l-kütübi'l-Arabiyye. 15 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 1957.
- Leknevî, Abdülhay. el-Fevaidü’l-behiyye fî teracimi’l-Hanefîyye. Kahire: Daru’l-kitabi’l-İslamî, ty.
- Müstakimzâde Süleyman Sâdeddin Efendi. Mecelletü’n-nisab. İstanbul: Süleymaniye
- Kütüphanesi, Halet Efendi, 628, Kültür Bakanlığı, Tıpkıbasım, Ankara: 2000.
- Nasrattınoğlu, İrfan Ünver. Afyonkarahisar’lı Şairler, Yazarlar, Hattatlar. Ankara:1971.
- Neşrî, Mehmed. Kitab-ı Cihan-nümâ, Neşrî Tarihi. nşr. Faik Reşit Unat-Mehmed A. Köymen. 2 Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2. Basım, 1987.
- Nişancı Mehmet Paşa. Nişancı Mehmet Paşa Tarihi ve Osmanlı Tarihi Zeyli. İstanbul: Kamer Neşriyat, 1983.
- Öcal, Sefa. “Alâeddin-i Esved (Kara Hoca) ve İznik Medresesi”. Türk Dünyası Tarih Dergisi 93 (Eylül, 1994).
- Sezgin, Fuat. Geschichte des Arabischen Schrifttums. 17 Cilt. Leiden: Brill, 1967-2015.
- Süreyya, Mehmed. Sicilli Osmanî (Tezkire-i Meşâhîr-i Osmaniyye). 1-4 Cilt. İstanbul: Amire matbaası, 1311/1893.
- Şemseddin Sâmî. Kamûsu’l-Âlâm. 6. Cilt. Ankara: Kaşgar, Tıpkıbasım, 1996.
- Şevkânî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ali. el-Bedru’t-tâli‘ bi mehâsini men ba‘de’t-tâsi‘. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, ts.
- Taşköprîzâde, İsamuddin Ahmed b. Mustafa. eş-Şakâiku'n-nu'mâniyye fî ‘ulemâi'd- Devleti'lUsmâniyye. Beyrut: Daru’l-kitabi’l-arabî, 1975.
- Turgut, Vedat. “Osman Gazi’nin Hanımları ve Çocukları”. Vakanüvis: Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Söğüt Özel Sayısı (2019), s. 67-80.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. “I. Murad”. İslam Ansiklopedisi (İA). 8/598. İstanbul: 4. Basım, 1979.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Çandarlı Vezir Ailesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2. Basım, 1986.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1988.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. 6 Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1994.
- Ziriklî, Hayreddin. el-A’lâm, Kâmûs’u Terâcim li-eşheri’r-ricâli ve’n-nisâi mine’l-‘Arabi ve’lmüsta’rabîne ve’l-müsteşrikîn. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ilmi li’l-melâyîn, 15. Basım, 2006.
| APA | ASLAN E, YILDIZ K (2021). OSMANLI KURULUŞ DEVRİ FAKİHLERİNDEN ALÂEDDİN ESVED’İN HAYATI VE ESERLERİ. , 321 - 343. |
| Chicago | ASLAN Ensar,YILDIZ KEMAL OSMANLI KURULUŞ DEVRİ FAKİHLERİNDEN ALÂEDDİN ESVED’İN HAYATI VE ESERLERİ. (2021): 321 - 343. |
| MLA | ASLAN Ensar,YILDIZ KEMAL OSMANLI KURULUŞ DEVRİ FAKİHLERİNDEN ALÂEDDİN ESVED’İN HAYATI VE ESERLERİ. , 2021, ss.321 - 343. |
| AMA | ASLAN E,YILDIZ K OSMANLI KURULUŞ DEVRİ FAKİHLERİNDEN ALÂEDDİN ESVED’İN HAYATI VE ESERLERİ. . 2021; 321 - 343. |
| Vancouver | ASLAN E,YILDIZ K OSMANLI KURULUŞ DEVRİ FAKİHLERİNDEN ALÂEDDİN ESVED’İN HAYATI VE ESERLERİ. . 2021; 321 - 343. |
| IEEE | ASLAN E,YILDIZ K "OSMANLI KURULUŞ DEVRİ FAKİHLERİNDEN ALÂEDDİN ESVED’İN HAYATI VE ESERLERİ." , ss.321 - 343, 2021. |
| ISNAD | ASLAN, Ensar - YILDIZ, KEMAL. "OSMANLI KURULUŞ DEVRİ FAKİHLERİNDEN ALÂEDDİN ESVED’İN HAYATI VE ESERLERİ". (2021), 321-343. |
| APA | ASLAN E, YILDIZ K (2021). OSMANLI KURULUŞ DEVRİ FAKİHLERİNDEN ALÂEDDİN ESVED’İN HAYATI VE ESERLERİ. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 7(1), 321 - 343. |
| Chicago | ASLAN Ensar,YILDIZ KEMAL OSMANLI KURULUŞ DEVRİ FAKİHLERİNDEN ALÂEDDİN ESVED’İN HAYATI VE ESERLERİ. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 7, no.1 (2021): 321 - 343. |
| MLA | ASLAN Ensar,YILDIZ KEMAL OSMANLI KURULUŞ DEVRİ FAKİHLERİNDEN ALÂEDDİN ESVED’İN HAYATI VE ESERLERİ. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, vol.7, no.1, 2021, ss.321 - 343. |
| AMA | ASLAN E,YILDIZ K OSMANLI KURULUŞ DEVRİ FAKİHLERİNDEN ALÂEDDİN ESVED’İN HAYATI VE ESERLERİ. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi. 2021; 7(1): 321 - 343. |
| Vancouver | ASLAN E,YILDIZ K OSMANLI KURULUŞ DEVRİ FAKİHLERİNDEN ALÂEDDİN ESVED’İN HAYATI VE ESERLERİ. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi. 2021; 7(1): 321 - 343. |
| IEEE | ASLAN E,YILDIZ K "OSMANLI KURULUŞ DEVRİ FAKİHLERİNDEN ALÂEDDİN ESVED’İN HAYATI VE ESERLERİ." İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 7, ss.321 - 343, 2021. |
| ISNAD | ASLAN, Ensar - YILDIZ, KEMAL. "OSMANLI KURULUŞ DEVRİ FAKİHLERİNDEN ALÂEDDİN ESVED’İN HAYATI VE ESERLERİ". İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 7/1 (2021), 321-343. |
