Ulus-Devlet Oluşumunda Halk Dinini Folklorize Etmek: Aleviliğin Seküler Folklorik Bir Öge Olarak Siyasal İnşası

Yıl: 2021 Cilt: 27 Sayı: 105 Sayfa Aralığı: 265 - 278 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.22559/folklor.1398 İndeks Tarihi: 29-07-2022

Ulus-Devlet Oluşumunda Halk Dinini Folklorize Etmek: Aleviliğin Seküler Folklorik Bir Öge Olarak Siyasal İnşası

Öz:
Din ve dinsel ayinler, insanları bir araya getirme güçlerinden dolayı siyasal yaşamıngündeminden hiç düşmemişler, siyasal iktidarın yapısına bağlı olarak dönüştürülmüşve yeniden yorumlanmışlardır. Türkiye’de yönetici iktidar grubu ile Alevi-Kızılbaş toplulukları ve ayinlerini böyle bir bağlam içerisinde değerlendirecekolan çalışma, günümüzde de etkileri görülen, bu toplulukların dinselliğinin görmezdengelinişinin ve onların dinsel ögelerinin seküler kültürel folklorik alana itilişininnasıl mümkün kılındığını göstermeyi deneyecektir. Temelleri erken Cumhuriyetdöneminde atılan din dışı alana itiliş sürecinin yeni kurulan Türk ulus-devletiiçin iki önemli açılım sağladığı gösterilecektir. Ziya Gökalp ve Fuad Köprülü’nüneserlerinin metin analizinin gerçekleştirilmesiyle oluşturulacak olan çalışma buaçılımlardan birinin, Türk toplumunun dinsel alanının homojenize edilmesini sağladığını,ötekinin ise Türk devletine din dışı bir seküler kültürel alan inşa edilmesiolduğunu iddia edecektir. Alevi-Kızılbaş toplulukların dinsel niteliklerinin görmezden gelinmesiyle Ehl-i Sünnet mezhebinin Türk toplumunun dinsel alanındatekel konumuna yükseltilebildiği ve din dışı folklorik alana itilen bu topluluklarsayesinde yeni kurulan Türk devletinin tarihte bir seküler kültürel alanı olduğuiddiasını desteklediği gösterilecektir. Çalışma kapsamında ilk bölümde milliyetçielitlerin, milli bir din inşa ederken yaptıkları siyasal tercihlerin arkasındaki saikleröne çıkartılacaktır. Son bölümde ise milli Türk devletinin inşası ve kurumsallaşmasıesnasında Alevi-Kızılbaş toplulukların nasıl din dışı alana itildiğine ve bununhangi sonuçları ortaya çıkardığına odaklanılacaktır.
Anahtar Kelime:

Making The Folk Religion Folkloric In Nation-State Formation: The Political Construction of Alevism as a Secular Folkloric Element

Öz:
Due to their power to bring people together, religions have never fallen from the agenda of political life, they have been transformed depending on the power. The study, that asseses Alevi-Kizilbashes with ruling power in Turkey in such a context, will show how it is possible to ignore the religiosity of the Alevi-Kizilbashes. It will be shown that process of pushing the Alevi-Kizilbashes into this non-religious field provided two openings for the nation-state. The study will claim that one of these expansions is the homogenization of the religious area of Turkish society and the other is the construction of a secular cultural space for Turkey. By doing so, it will be shown that Ehl-i Sunnah could be raised to a monopoly position in the religious field, and thanks to these communities pushed into the non-religious folkloric area, Turkish state supports the claim that it has a secular cultural field in history. Within the scope of this study, in the first part, the political choices made by the nationalist elites while building national religion will be highlighted. In final section, it will be focused on how Alevi-Kizilbashes were pushed into the nonreligious field during the institutionalization of the national Turkish state
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abéles, M. (2012). Devletin antropolojisi. N. Ökten (Çev.). Ankara: Dipnot.
  • Asılsoy, A. (2008). Türk modernleşmesi öncülerinden Fuat Köprülü: Hayatı, eserleri ve fikirleri. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
  • Ateş, K. (2012). Yurttaşlığın kıyısında Aleviler: “Öz Türkler” ve “heretik ötekiler”. Ankara: Phoenix.
  • Bahadır, İ. (2002). Cumhuriyet’in kuruluş sürecinde Atatürk ve Aleviler. Ankara: Kalan.
  • Bahadır, İ. (2015). Aleviliğe milliyetçi yaklaşımlar ve Aleviler üzerindeki etkileri. Y. Çakmak, İ. Gürtaş (Der.) Kızılbaşlık, Alevilik, Bektaşilik içinde (ss. 449-477). İstanbul: İletişim.
  • Başgöz, İ. (2011). Türkiye’de folklor çalışmaları ve milliyetçilik. S. Uğurlu (Çev.). Turkish Studies, 6 (3): 1535-1547.
  • Bauman, Z. (2012). Yasa koyucular ile yorumcular. K. Atakay (Çev.) İstanbul: Metis.
  • Berkes, N. (2018). Türkiye’de çağdaşlaşma. A. Kuyaş (Haz.). İstanbul: Yapı Kredi.
  • Berktay, H. (1983). Cumhuriyet ideolojisi ve Fuat Köprülü. İstanbul: Kaynak.
  • Chartier, R. (1998). Yeniden geçmiş: Tarih, yazılı kültür, toplum. L. Arslan (Çev.). Ankara: Dost.
  • Coşkuner, M. (2017). Kimliği kutsalla tanımlamak: 1990 sonrası Türkiyesi’nde ortaya çıkan Alevi matbuatında kimliği kutsallık vasıtasıyla tanımlayan Aleviliğin kozmik dili. Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
  • Coşkuner, M. (2020a). Kemalist siyasi geleneğin Alevilik çelişkisi: İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nda geleneksel Türk kültürü ve modern Türk devleti arasında Aleviliğin müphemliği. Kebikeç, 49: 293-308.
  • Coşkuner, M. (2020b). Seküler geleneğin izinde: Köprülü, Barkan ve İnalcık’ın Türk ulus-devleti için laik kanun geleneği oluşturma çabaları. Amme İdaresi Dergisi, 53 (2): 53-74.
  • Çağaptay, S. (2003). Citizenship policies in interwar Turkey. Nations and Nationalism, 9 (4): 601-619.
  • De Certeau, M. (2009). Gündelik hayatın keşfi: Eylem, uygulama, üretim sanatları. Lale Arslan Özcan (Çev.). Ankara: Dost.
  • Deringil, S. (2009). Simgeden millete. İstanbul: İletişim.
  • Dressler, M. (2016). Türk Aleviliğinin inşası. D. Orhun (Çev.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
  • Durkheim, E. (1995). The elementary forms of religious life. K. E. Fields (Çev.). New York: The Free.
  • Durkheim, E. (2014). Toplumsal işbölümü. Ö. Ozankaya (Çev.). İstanbul: Cem.
  • El Zein, A. (1977). Beyond ideology and theology: the search for an antropology of Islam. Annual Review of Antropology, 6: 227-254.
  • Gellner, E. (1992). Uluslar ve ulusçuluk. B. E. Behar ve G. G. Özdoğan (Çev.). İstanbul: İnsan.
  • Gellner, E. (1994). Postmodernizm, İslam ve us. B. Peker (Çev.). Ankara: Ümit.
  • Gökalp, Z. (1976a). Türkleşmek, İslamlaşmak, muasırlaşmak. İ. Kutluk (Haz.). Ankara: Kültür Bakanlığı.
  • Gökalp, Z. (1976b). Tekkeler. Ş. Beysanoğlu (Haz.). Makaleler I içinde (ss. 83-87). Ankara: Kültür Bakanlığı.
  • Gökalp, Z. (1977). Bir kavmin tetkikinde takip olunacak usul. O. Durusu (Haz.). Makaleler III içinde (ss. 3-16). Ankara: Kültür Bakanlığı.
  • Gökalp, Z. (1981). Diyanet ve kaza. F. R. Tuncor (Haz.). Makaleler VIII içinde (ss. 46-49). Ankara: Kültür Bakanlığı.
  • Gökalp, Z. (1982). Tarih usulünde an’aneler. Dr. M. A. Çay (Haz.). Makaleler VII içinde. Ankara: Kültür Bakanlığı.
  • Gökalp, Z. (2007a). Türkçülüğün esasları. M. S. Koz vd. (Haz.). Ziya Gökalp kitaplar, İstanbul: Yapı Kredi.
  • Gökalp, Z. (2007b). Türk töresi. M. S. Koz vd. (Haz.) Ziya Gökalp kitaplar, İstanbul: Yapı Kredi.
  • Hobsbawm, E. (1995). Milletler ve milliyetçilik. O. Akınhay (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
  • Kaleli, L. (1995). Binbir çiçek mozaiği Alevilik. İstanbul: Can.
  • Kehl-Bodrogi, K. (2012). Kızılbaşlar/Aleviler. O. Değirmenci, B. E. Aybudak (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
  • Kieser, H. L. (2005). Iskalanmış barış: Doğu vilayetleri’nde misyonerlik, etnik kimlik ve devlet 1839- 1938. A. Dirim (Çev.). İstanbul: İletişim.
  • Köprülü, M. F. (1934). Türk dili ve edebiyatı hakkında araştırmalar. İstanbul: Kanaat.
  • Köprülü, M. F. (1966a). Türk edebiyatı’nın menşe’i. Edebiyat araştırmaları içinde (ss. 49-130). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Köprülü, M. F. (1966b). Ozan. Edebiyat araştırmaları içinde (ss. 131-144). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Köprülü, M. F. (1966c). Bahşı. Edebiyat araştırmaları içinde (ss. 145-156). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Köprülü, M. F. (1976). Türk edebiyatında ilk mutasavvıflar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Köprülü, M. F. (1980). Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Ötüken.
  • Köprülü, M. F. (2005a). Türk tarih-i dinisi. Ankara: Akçağ.
  • Köprülü, M. F. (2005b). Anadolu’da İslamiyet. Ankara: Akçağ.
  • Köprülüzade, M. F. (1999). Edebiyatımızda milliyet hissi. Türk Yurdu içinde (ss. 359-364). Ankara: Tutibay.
  • Mardin, Ş. (1992). Din ve ideoloji. İstanbul: İletişim.
  • Ocak, A. Y. (1996). Türk sufiliğine bakışlar. İstanbul: İletişim.
  • Öztürkmen, A. (2014). Türkiye’de folklor ve milliyetçilik. İstanbul: İletişim.
  • Pehlivan, B. (1994). Aleviler ve diyanet. İstanbul: Pencere.
  • Radikal Gazetesi, 01.05.2005.
  • Smith, A. D. (1994). Milli kimlik. Bahadır S. Şener (Çev.). İstanbul: İletişim.
  • Smith, W. C. (1964). The meaning and end of religion. New York: Mentor.
  • Touraine, A. (2012). Modernliğin eleştirisi. H. Tufan (Çev.). İstanbul: Yapı Kred
APA coşkuner m (2021). Ulus-Devlet Oluşumunda Halk Dinini Folklorize Etmek: Aleviliğin Seküler Folklorik Bir Öge Olarak Siyasal İnşası. , 265 - 278. 10.22559/folklor.1398
Chicago coşkuner murat Ulus-Devlet Oluşumunda Halk Dinini Folklorize Etmek: Aleviliğin Seküler Folklorik Bir Öge Olarak Siyasal İnşası. (2021): 265 - 278. 10.22559/folklor.1398
MLA coşkuner murat Ulus-Devlet Oluşumunda Halk Dinini Folklorize Etmek: Aleviliğin Seküler Folklorik Bir Öge Olarak Siyasal İnşası. , 2021, ss.265 - 278. 10.22559/folklor.1398
AMA coşkuner m Ulus-Devlet Oluşumunda Halk Dinini Folklorize Etmek: Aleviliğin Seküler Folklorik Bir Öge Olarak Siyasal İnşası. . 2021; 265 - 278. 10.22559/folklor.1398
Vancouver coşkuner m Ulus-Devlet Oluşumunda Halk Dinini Folklorize Etmek: Aleviliğin Seküler Folklorik Bir Öge Olarak Siyasal İnşası. . 2021; 265 - 278. 10.22559/folklor.1398
IEEE coşkuner m "Ulus-Devlet Oluşumunda Halk Dinini Folklorize Etmek: Aleviliğin Seküler Folklorik Bir Öge Olarak Siyasal İnşası." , ss.265 - 278, 2021. 10.22559/folklor.1398
ISNAD coşkuner, murat. "Ulus-Devlet Oluşumunda Halk Dinini Folklorize Etmek: Aleviliğin Seküler Folklorik Bir Öge Olarak Siyasal İnşası". (2021), 265-278. https://doi.org/10.22559/folklor.1398
APA coşkuner m (2021). Ulus-Devlet Oluşumunda Halk Dinini Folklorize Etmek: Aleviliğin Seküler Folklorik Bir Öge Olarak Siyasal İnşası. Folklor/Edebiyat, 27(105), 265 - 278. 10.22559/folklor.1398
Chicago coşkuner murat Ulus-Devlet Oluşumunda Halk Dinini Folklorize Etmek: Aleviliğin Seküler Folklorik Bir Öge Olarak Siyasal İnşası. Folklor/Edebiyat 27, no.105 (2021): 265 - 278. 10.22559/folklor.1398
MLA coşkuner murat Ulus-Devlet Oluşumunda Halk Dinini Folklorize Etmek: Aleviliğin Seküler Folklorik Bir Öge Olarak Siyasal İnşası. Folklor/Edebiyat, vol.27, no.105, 2021, ss.265 - 278. 10.22559/folklor.1398
AMA coşkuner m Ulus-Devlet Oluşumunda Halk Dinini Folklorize Etmek: Aleviliğin Seküler Folklorik Bir Öge Olarak Siyasal İnşası. Folklor/Edebiyat. 2021; 27(105): 265 - 278. 10.22559/folklor.1398
Vancouver coşkuner m Ulus-Devlet Oluşumunda Halk Dinini Folklorize Etmek: Aleviliğin Seküler Folklorik Bir Öge Olarak Siyasal İnşası. Folklor/Edebiyat. 2021; 27(105): 265 - 278. 10.22559/folklor.1398
IEEE coşkuner m "Ulus-Devlet Oluşumunda Halk Dinini Folklorize Etmek: Aleviliğin Seküler Folklorik Bir Öge Olarak Siyasal İnşası." Folklor/Edebiyat, 27, ss.265 - 278, 2021. 10.22559/folklor.1398
ISNAD coşkuner, murat. "Ulus-Devlet Oluşumunda Halk Dinini Folklorize Etmek: Aleviliğin Seküler Folklorik Bir Öge Olarak Siyasal İnşası". Folklor/Edebiyat 27/105 (2021), 265-278. https://doi.org/10.22559/folklor.1398