Yıl: 2021 Cilt: 27 Sayı: 105 Sayfa Aralığı: 101 - 118 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.22559/folklor.1344 İndeks Tarihi: 29-07-2022

Kazak Halk Hekimliğinin Kaynağı

Öz:
İnsanlık tarihi kadar eski olan Halk Hekimliği, modern tıp biliminin her geçen günhızla ilerleyip gelişmesine rağmen bazı hastalıkların teşhisi ve tedavisinde uyguladığı pratik yöntemleri ile günümüzde halen işlevselliğini korumaktadır. Zenginve köklü geçmişe sahip Kazak Halk Hekimliği Kökeni Şamanizm, Totemizm gibiinanç sistemlerine dayanır. Farklı kaynaklardan beslenerek günümüze kadar gelenhalk biliminde bakşı, emşi, evliya, tabib, aşık, balger, molla gibi farklı farklıisimlendirilen halk hekimlerinin kökeni incelenmiştir.Kazak halkının bakşılık geleneği ve halk hekimliğinin ilham kaynağı Dede Korkutve ezgileri olduğu bilinmektedir. Günümüzde çoğu halk hekimi faaliyetlerini DedeKorkut’un izinden giderek sürdürmekteler. Bu çalışmada, Korkut Atayı kendisinepir ve üstad kabul eden bakşıların bazı bakşılık uygulamalarına yer verilmiştir.Sadece yaşamış oldukları yöre ya da bölgede değil, tüm Kazak coğrafyasında ünsalmış olan bakşıların bakşılık Bakşılık geleneğinin tarihi ve gelişim süresi, bakşılığa geçiş kaynağı, bakşıların toplumdaki yeri, görevi ve onlarla ilgili ortaya atılangörüşler, bakşıların giydiği özel kıyafetleri ve ritüel sırasında oldukça önemli, kutsal sayılan aletleri tanıtılıp değerlendirilmiştir.Çalışmamızda Kazak halk hekimliğinin ilk uygulayıcıları olan bakşıların tedavi yöntemlerinin tespiti yapılıp, zaman aşamasına uğrayarak şekil değiştirdiği üzerinde durulmuştur. Kültürel kodların belirlenmesi ve uygun şekilde sonraki kuşaklara aktarımı pek çok farklı şekildegerçekleşetirilebilir. Günümüze kadar gelen kaynakları incelediğimizde çoğu çalışmalar zaman-mekan-şahıs üçlüsü merkez alınarak yapılan çalışmalar olduğunugörmekteyiz. Kazak halk hekimliği yöntemlerinin ve bu işi icra edenlerin külürelgeçiş sürecinde var olma mücadeleleri ve sonrasında geleneğin nasıl şekil değiştirdiğini anlamaya çalışmak betimlemek ve bilim dünyasına tanıtmak amaçlanmıştır.
Anahtar Kelime:

Source of Kazakh Folk Medicines

Öz:
Folk Medicine, which is as old as human history, still maintains its functionality with the practical methods applied in the diagnosis and treatment of some diseases, although modern medical science is advancing and developing day by day. Kazakh Folk Medicine which has a rich and deep-rooted history, is based on belief systems such as Shamanism and Totemism. Today’s folklore, by feeding from different sources up to present and named the origins of folk physicians differently, such as bakshi, labor, awliya, medical, lover, balger, molla, have been examined. In Kazakh bakhshi and medicine a large number of folk physicians have lived and are still living, especially the bakhsi, whose inspiration is Dede Korkut and hiz melody. In this study, some applications of bakhsis who accept Korkut Ata as her master are given. The history and development period of Bakhsi tradition not only in the region where they lived, but also in all Kazakh regions, the source of transition to bakhsi, the place, duty and opinions of the Bakhsian and the opinions put forward about them,in society, The special clothes of Bakhsi and the instruments that are considered to be very important and sacred during the ritual will be introduced and evaluated. In our study, it was emphasized that the treatment methods of the Bakshi, which are the first practitioners of Kazakh folk medicine, were determined and changed shape by going through time.The identification of cultural codes and their transfer to the next generations can be realized in many different ways. When we examine the sources that have survived until today, we see that there are studies based on time-spaceperson-trio. It is aimed to understand, describe and introduce to the science world how Kazakh folk medicine methods and those who carry out this work struggle to exist in the cultural transition period and how it changes shape afterwards.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abdigaziulı, B. (2010). Kazak adebiyeti ensiklopediyak anıktamalık. Almatı: Aruna.
  • Abilkasımov, B. (1993). Telkonir. Almatı: Atamura.
  • Alimbay, N. (2012). Kazaktın etnografiyalık kategoryalar, uğımdar men ataularının dasturli juyesi. Ensiklopedi. C1, Almatı: DPS.
  • Anjiganova, L. (2002). Şamanizm kak predmet mejditsiplinarnogo issedovaniye. Abakan.
  • Arıkan, M. (2014). Başlangıçtan 20. yüzyıla Kazak jırav ve akınları. İstanbul: Gece.
  • Basilov, V. (1992). Şamanstvo u narodov sredney Azii i Kazahstana. Moskva: Nauka.
  • Bayat, F. (2006). Ana hatlarıyla Türk şamanlığı. İstanbul: Ötüken.
  • Bogoraz, V. (1914). K psihologi şamanstvo u narodov severno-vostoçnoy Azii. Etnografiçeskiye obozreniye dergisi, ss.1-2.
  • Çekaninskiy, İ. (1929). Bahsılık sledi drevnih verovaniy kazahov. Semey.
  • Çobanoğlu, Ö. (2018). Kazak halk kültüründe “Kam”dan “Baksı” ve “Emçiye” dönüşümler. Avrasya Uluslararası Araştırma Dergisi, S. 6 (15), ss. 1.
  • Eliade, M. (1999). Şamanizm. İ. Birkan (çev). Ankara: İmge.
  • Kondıbay, S. (2008). Kazak mifologiyasına kirispe. Almatı: Arıs.
  • Kul Muhammed, M. (2005). Kazak medeniyeti. Almatı: Aruna.
  • Marğulan, A. (1985). Ejelgi jır, anızdar. Almatı: Jazuwşı.
  • Omarbekov, T. (2015), Ortalık Aziya köşpelileri örkeniyetinin tarihı-2. Almatı: Kazak Milli Üniversitesi.
  • Özdemir, H. (2003). Dede Korkut’un kişiliği ile ilgili efsaneler. Türkoloji Dergisi, (16. cilt), S. 2, ss. 22. Ankara: Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi.
  • Saduakas, E. (2014). Tağılımğa tağzım, Almatı: Dawır.
  • Sanik, Z. ve Zeynollakızı, J. (2017). Kazak etnografiyası. Almatı: An Arıs.
  • Şişman, B. (1998). Kazakistan’da Korkut Ata ile ilgili söylenceler. Milli Folklor Dergisi, S. 37, ss. 51.
  • Şülembayev, K. (1978). Tawipşildik degen ne? Almatı: Kazakistan.
  • Tohtabayeva, J. (2017). Etiketnıye normı kazahov. I Pub Dijital.
  • Tölevbayev, A. (2013). Kazak halkı etnografiyasının maseleleri. Almatı: Service Press.
  • Köse, N. (2002). Kazakların halk hekimliğiyle ilgili bazı pratikler hakkında. Türk Kültürü Dergisi. Ankara Üniversitesi Basimevi. http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/nerin_kose_kazak_halk_hekimligi.pdf (Erişim 20.08.2019)
APA ASHIRKHANOVA K (2021). Kazak Halk Hekimliğinin Kaynağı. , 101 - 118. 10.22559/folklor.1344
Chicago ASHIRKHANOVA Karlygash Kazak Halk Hekimliğinin Kaynağı. (2021): 101 - 118. 10.22559/folklor.1344
MLA ASHIRKHANOVA Karlygash Kazak Halk Hekimliğinin Kaynağı. , 2021, ss.101 - 118. 10.22559/folklor.1344
AMA ASHIRKHANOVA K Kazak Halk Hekimliğinin Kaynağı. . 2021; 101 - 118. 10.22559/folklor.1344
Vancouver ASHIRKHANOVA K Kazak Halk Hekimliğinin Kaynağı. . 2021; 101 - 118. 10.22559/folklor.1344
IEEE ASHIRKHANOVA K "Kazak Halk Hekimliğinin Kaynağı." , ss.101 - 118, 2021. 10.22559/folklor.1344
ISNAD ASHIRKHANOVA, Karlygash. "Kazak Halk Hekimliğinin Kaynağı". (2021), 101-118. https://doi.org/10.22559/folklor.1344
APA ASHIRKHANOVA K (2021). Kazak Halk Hekimliğinin Kaynağı. Folklor/Edebiyat, 27(105), 101 - 118. 10.22559/folklor.1344
Chicago ASHIRKHANOVA Karlygash Kazak Halk Hekimliğinin Kaynağı. Folklor/Edebiyat 27, no.105 (2021): 101 - 118. 10.22559/folklor.1344
MLA ASHIRKHANOVA Karlygash Kazak Halk Hekimliğinin Kaynağı. Folklor/Edebiyat, vol.27, no.105, 2021, ss.101 - 118. 10.22559/folklor.1344
AMA ASHIRKHANOVA K Kazak Halk Hekimliğinin Kaynağı. Folklor/Edebiyat. 2021; 27(105): 101 - 118. 10.22559/folklor.1344
Vancouver ASHIRKHANOVA K Kazak Halk Hekimliğinin Kaynağı. Folklor/Edebiyat. 2021; 27(105): 101 - 118. 10.22559/folklor.1344
IEEE ASHIRKHANOVA K "Kazak Halk Hekimliğinin Kaynağı." Folklor/Edebiyat, 27, ss.101 - 118, 2021. 10.22559/folklor.1344
ISNAD ASHIRKHANOVA, Karlygash. "Kazak Halk Hekimliğinin Kaynağı". Folklor/Edebiyat 27/105 (2021), 101-118. https://doi.org/10.22559/folklor.1344