Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Yasaklanan Ayrımcılık Temeli Olarak Cinsel Yönelim
Yıl: 2020 Cilt: 26 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 1079 - 1110 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.33433/maruhad.815582 İndeks Tarihi: 29-07-2022
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Yasaklanan Ayrımcılık Temeli Olarak Cinsel Yönelim
Öz: Eşitlik ilkesi ve bu ilkenin koruduğu hukuki menfaatin olumsuz ifadesi olan ayrımcılık yasağı, herkese eşit muamele yapılmasını, insanlar arasında ayrım yapılmamasını amaçlayan temel ilkelerdir. Demokratik toplumların temel yapı taşlarından biri olmakla birlikle, insan hakları hukukunun üzerine kurulduğu temel kavramlardır. Nitekim ulusal mevzuatlarda ve birçok uluslararası sözleşmede de düzenlenmiş ve uluslararası buyurucu kural haline gelmiştir. Bu çalışmanın konusunu, bu ilkeyle yasaklanan ayrımcılık temeli olarak cinsel yönelim oluşturmaktadır. Çalışmada, heteroseksüellik dışındaki cinsel yönelimlere sahip insanların maruz kaldığı ayrımcılıkların Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesince nasıl ele alındığı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi madde 14 ve Anayasa madde 10 bağlamında ele alınmıştır. Bu çerçevede mahkeme kararlarından karşılaştırmalı olarak örnek verilerek, bu ayrımcılık türünün Türk Anayasa Mahkemesince nasıl ele alınması gerektiği konusuna katkı sunmayı amaçlamaktadır.
Anahtar Kelime: Sexual Orientation as a Base of Discrimination Prohibited in the Light of European Human Rights Court and The Turkish Constitutional Court Decisions
Öz: The principle of equality and the prohibition of discrimination, which is a negative expression of the legal interest that this principle protects, are the basic principles aiming to treat everyone equally and not to discriminate between people. In addition to they are one of the basic building blocks of democratic societies, they are the basic terms on which human rights law is established on. As a matter of fact, it has been regulated in national legislation and many international conventions and has become an international compelling law. The subject of this study is sexual orientation as the basis of discrimination prohibited by this principle. In this study, how the discrimination faced by people with sexual orientations other than heterosexuality is handled by the European Court of Human Rights and the Turkish Constitutional Court are discussed in the context of Article 14 of the European Convention on Human Rights and Article 10 of the Constitution. In this context, it is aimed to contribute to the subject of how this type of discrimination should be handled by the Turkish Constitutional Court by giving comparative examples from the courts' decisions.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- AKILLIOĞLU, Tekin, İnsan Hakları: Kavram, Kaynaklar ve Koruma Sistemleri, Ankara, İmaj Yayınevi, 2010.
- ALTUNPOLAT, Remzi, “LGBTİ’lere Yönelik Ayrımcılığı Tarihsel ve Politik Temelde Kavramak”, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, C.17, S.64, 2017, s.2-14.
- BLACKSTONE, W.T., “On The Meaning And Justification of Equality Priciple”, Ethics, C.77, S.4, 1967, s.239-253.
- BORA, Aksu, “Toplumsal Cinsiyete Dayalı Ayrımcılık”, (çevrimiçi) https://tinyurl.com/ybq9mcwg (Erişim Tarihi: 16.06.2020).
- CHRİSTİAN Rumpf, “Ölçülülük İlkesi ve Anayasa Yargısındaki İşlevi ve Niteliği”, Anayasa Yargısı, C.10, Anayasa Mahkemesi Yayını, Ankara, 1993, s.25-48.
- ÇAĞLAR, Selda, Anayasa Mahkemesi Kararlarında Eşitliğin Dar Yorumu”, Ankara Barosu Dergisi, S.3, 2012, s.43-87.
- DOĞAN, İlyas, İnsan Hakları Hukuku, 2.bs., Ankara, Astana Yayınları, 2015.
- DUVAN, Ayşe Özkan, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararlarında Eşitlik Hakkı ve Ayrımcılık Yasağı”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S.2, 2017, s.17-81.
- ELLIS, Evelyn ,WATSON, Philippa, EU Anti-Discrimination Law, Oxford University Press, Oxford(UK), 2012.
- EREN, Hayrettin, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, Ankara, Hukuk Yayınları Dizisi, 2016.
- ERGÜL, Ergin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Uygulaması, Ankara, Yargı Yayınevi, 2003.
- GLAAD, GLAAD Media Reference Guide, 10.bs.,2016. (çevrimiçi), https://www.glaad.org/sites/default/files/GLAAD-Media-Reference-Guide-Tenth-Edition.pdf (Erişim Tarihi: 13.06.2020).
- GÜL, İdil Işıl, KARAN, Ulaş, Ayrımcılık Yasağı Eğitim Rehberi, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011.
- GÜLMEZ, Mesut, “İnsan Haklarında Ayrımcılık Yasaklı Eşitlik İlkesi: Aykırı Düşünceler”, Çalışma ve Toplum Dergisi, Ulusal Sosyal Bilimler Kongresi 11.Kongre Özel Sayısı, 2010, s.221 (çevrimiçi) http://calismatoplum.org/sayi25/gulmez.pdf (Erişim Tarihi: 25.05.2020).
- GÜLMEZ, Mesut, İnsan Hakları ve Avrupa Birliği Hukukunda Ayrımcılığın Kaldırılması ve Türkiye, Ankara, Belediye İş Yayınları, 2009.
- HARRIS, D.J. , O’BOYLE, M. WARBRICK, C., Law of the European Convention on Human Rights, 2.bs., Oxford University Press, Oxford-New York, 2009.
- International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association(ILGA), State-Sponsored Homophobia 2019, Geneva, March 2019.(çevrimiçi) https://tinyurl.com/y89eprsh (Erişim Tarihi: 16.06.2020)
- İÇLİ, G., “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Politikaları ve Küreselleşme”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.30, 2018, s.132-143.
- KABACAOĞLU, Gökhan, “Gey ve Lezbiyenlerde Açılma Süreci: Nitel Bir Çalışma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Psikolojik Danışma ve Rehberlik Bilim Dalı, Ankara, 2015.
- KABAOĞLU, İbrahim Ö., Özgürlükler Hukuku: İnsan Haklarının Hukuki Yapısı, 6.bs., Ankara, İmge Kitabevi, 2002.
- KALABALIK, Halil, İnsan Hakları Hukuku, 5.bs., Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2017.
- Kaos GL, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı İçin LGBT Hakları El Kitabı, 2.bs., Ankara, (yayınevi bilgisi yok), 2017.
- KARAKAŞ, Asmin Güneş, “Cinsel Yönelim Ayrımcılığının İşe Alım Niyeti Üzerindeki Etkisi: Deneysel Bir Çalışma”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Ankara, 2018.
- KARAN, Ulaş, “Anayasa Mahkemesi’nin Cemal Duğan Kararı: Ayrımcılığa Karşı Korumada Hiyerarşik Yaklaşım ve İspat Sorunu”, (çevrimiçi) https://anayasatakip.ku.edu.tr/wp-content/uploads/sites/34/2017/08/Ulas%CC%A7-Karan-Ayr%C4%B1mc%C4%B1l%C4%B1g%CC%86a-Kars%CC%A7%C4%B1-Korumada-Hiyerars%CC%A7ik-Yaklas%CC%A7%C4%B1m-ve-I%CC%87spat-Sorunu.pdf (Erişim Tarihi: 20.06.2020).
- KARAN, Ulaş, “Bireysel Başvuru Kararlarında Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik İlkesi”, Anayasa Yargısı, C.31, S.1, 2015, s.235-306.
- KARAN, Ulaş, “Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, (ed. Sibel İnceoğlu), 3.bs., İstanbul, Beta, 2013.
- KARAN, Ulaş, Uluslararası İnsan Hakları Hukuku ve Anayasa Hukuku Işığında Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 2017.
- KELEŞ, Burçak, “Ayrımcılık Yasağı Kapsamında Cinsiyet ve Cinsel Yönelim”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, İstanbul, 2019.
- KİBAR, Bilge Esin, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Bağlamında Ayrımcılık Yasağı”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, İstanbul, 2010.
- ÖDEN, Merih, Türk Anayasa Hukukunda Eşitlik İlkesi, Ankara, Yetkin Yayınları, 2003.
- ÖZBUDUN, Ergun: Türk Anayasa Hukuku, Ankara, Yetkin Yayınları, 1995.
- ROUSSEAU, Jean Jacques, İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı ve Temelleri Üzerine Konuşma, çev. Rasih Ruhi İleri, 15.bs., y.y., Say Yayınları,2018.
- SAĞLAM, Fazıl, Temel Hakların Sınırlanması ve Özü, Ankara, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1982.
- ŞENEL, Burcu, “Cinsel Yönelim Ayrımcılığının Gündelik Hayat Yansımaları”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İletişim Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara, 2014.
- TANÖR, Bülent, YÜZBAŞICIOĞLU Necmi, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, İstanbul, Beta Yayınevi, 2004.
- YAZICI, Serap, Yeni Bir Anayasa Hazırlığı ve Türkiye: Seçkinlikten Tolum Sözleşmesine, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayını, 2011.
- https://sozluk.gov.tr/
- https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/
- https://hudoc.echr.coe.int/tur#{%22documentcollectionid2%22:[%22GRANDCHA MBER%22,%22CHAMBER%22]}
- https://tr.wikisource.org/wiki/Virginia_%C4%B0nsan_Haklar%C4%B1_Bildirgesi (Erişim Tarihi: 26.05.2020).
- https://www.ushistory.org/declaration/document/ (Erişim Tarihi: 26.05.2020).
- http://www.anayasa.gen.tr/tanzimatfermani.htm (Erişim Tarihi:27.05.2020).
- http://www.anayasa.gen.tr/1961ay.htm (Erişim Tarihi:27.05.2020).
- https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1876-k%C3%A2n%C3%BBn-ies%C3%A2s%C3%AE/ (Erişim Tarihi:27.05.2020).
- https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1924-anayasasi/ (Erişim Tarihi:27.05.2020).
- https://www.ohchr.org/en/udhr/documents/udhr_translations/eng.pdf (Erişim Tarihi:30.05.2020).
- https://lgbtqia.ucdavis.edu/educated/glossary (Erişim Tarihi: 12.06.2020).
- https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/129534/mod_resource/content/0/Toplumsal%20cinsiyete%20 dayal%C4%B1%20ayr%C4%B1mc%C4%B1l%C4%B1k-Aksu%20Bora.pdf (Erişim Tarihi: 16.06.2020).
- https://ilga.org/downloads/ILGA_State_Sponsored_Homophobia_2019_light.pdf (Erişim Tarihi: 16.06.2020).
- https://www.echr.coe.int/documents/convention_tur.pdf (Erişim Tarihi: 17.06.2020).
- AYM(Birinci Bölüm), Aziz Turhan, B.No.: 2012/1269, 8/5/2014.
- AYM(Birinci Bölüm), Mehmet Çetinkaya ve Maide Çetinkaya, B.No.: 2013/1280, 28/5/2014.
- AYM(Birinci Bölüm), Onurhan Solmaz, B.No.: 2012/1049,26/3/2013
- AYM(İkinci Bölüm), Cemal Duğan, B.No.: 2014/19382, 15/2/2017.
- AYM(İkinci Bölüm), İhsan Asutay, B.No.: 2012/606, 20/2/2014.
- AYM(İkinci Bölüm), M.K., B.No.: 2015/13077, 12/6/2018.
- AYM(İkinci Bölüm), Mesude Yaşar, B.No.: 2013/2738, 16/7/2014.
- AYM(İkinci Bölüm), Sadıka Şeker, B.No.: 2013/1948, 23/1/2014.
- AYM(İkinci Bölüm), Sinem Hun, B.No.: 2013/5356, 8/5/2014.
- AYM[GK], Fetullah Gülen, B.No.: 2014/12225, 14/7/2015.
- AYM[GK], Tuğba Arslan, B.No: 2014/256, 25/06/2014.
- AYM[GK], Z.A., B.No.: 2013/2928, 18/10/2017.
- AYM, E. 2012/80, K. 2013/16, 23/01/2013
- AYM, E.1970/1, K.1970/31, K.T. 16/06/1970.
- AYM, E.1986/11, K.1986/26, K.T.: 4/11/1986.
- AYM, E.1991/18, K.1992/20, K.T.: 31/03/1992.
- AYM, E.1997/74, K.1998/69, K.T. 17/11/1998.
- AYM, E.2009/47, K.2011/51, K.T.: 17/03/2011.
- AYM, E.2009/85, K.2011/49, K.T.: 10/03/2011
- AYM, E.2010/119, K.2011/165, K.T.: 08/12/2011.
- AYM, E.2015/79, K.2017/164, K.T. : 29/11/2017.
- AYM, E.2017/130, K.2017/165, K.T.: 29/11/2017.
- Abdulaziz, Cabales ve Balkandali v Birleşik Krallık, No.: 9214/80, 9473/81, 9474/81, 28 Mayıs 1985.
- Adami v. Malta, No:17209/02, 20 Haziran 2006.
- Airev v İrlanda, No.: 6289/73, 9 Ekim 1979
- Backovwski ve Diğerleri v Polonya, No.:1543/06, 3 Mayıs 2007.
- Belgian Linguistic Case “Relating to Certain Aspects of the Laws on the use of Languages in Education in Belgium” v. Belçika[GK], No:1474/62, 1677/62, 1769/63, 1994/63, 2126/64, 23 Temmuz 1968.
- Burghartz v İsviçre, No.: 16213/90, 22 Şubat 1994.
- Christine Goodwin v Birleşik Krallık, No.:28957/95, 11 Temmuz 2002.
- Danilenkov ve Diğerleri v. Rusya, No.: 67336/01, 30 Temmuz 2009.
- Dudgeon v Birleşik Krallık, No.:7525/76, 22 Ekim 1981.
- E.B. v Fransa[BD], No.:43546/02, 22 Ocak 2008.
- Frette v Fransa, No.:36515/97, 26 Şubat 2002.
- Identoba ve Diğerleri v Gürcistan, No.:73235/12,12 Mayıs 2015.
- Karner v Avusturya. No.:40016/98, 24 Temmuz 2003.
- L ve V v Avusturya, No.:39392/98 ve 39829/98, 9 Ocak 2003.
- Marckx v. Belçika[GK], No:6833/74, 13 Haziran 1979.
- Modinos v Kıbrıs, No.:15070/89, 22 Nisan 1993.
- Norris v İrlanda, No.:10581/83, 26 Ekim 1988.
- Orsus ve Diğerleri v Hırvatistan[BD], No.: 15766/03, 16 Mart 2010.
- Petrov v. Bulgaristan, No.: 15197/02, 22 Mayıs 2008.
- Pretty v. Birleşik Krallık, No.: 2306/42, 29 Nisan 2002.
- Rasmussen v. Danimarka, No:8777/79, 28 Kasım 1984.
- Rees v Birleşik Krallık[GK], No.:9532/81, 17 Ekim 1981.
- S.L. v Avusturya , No.:45330/99, 9 Ocak 2003.
- Salgueiro da Silva Mouta v Portekiz, No.:33290/96, 21 Aralık 1999.
- Schalk ve Kopf v Avusturya, No.: 30141/04, 24 Haziran 2010.
- Schwizgebel v. İsviçre, No.: 25762/07, 10 Haziran 2010.
- Thilimmenos v. Yunanistan [BD], No.34369/97, 6 Nisan 2000.
- Vallianatos v Yunanistan[BD], No.: 29381/09 ve 32684/09, 7 Kasım 2013.
- X v Türkiye, No.:24626/09, 9 Ekim 2012.
- X ve Diğerleri v Avusturya[BD], No.:19010/07, 13 Şubat 2013.
| APA | KUDRET H (2020). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Yasaklanan Ayrımcılık Temeli Olarak Cinsel Yönelim. , 1079 - 1110. 10.33433/maruhad.815582 |
| Chicago | KUDRET Hüseyin Ali Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Yasaklanan Ayrımcılık Temeli Olarak Cinsel Yönelim. (2020): 1079 - 1110. 10.33433/maruhad.815582 |
| MLA | KUDRET Hüseyin Ali Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Yasaklanan Ayrımcılık Temeli Olarak Cinsel Yönelim. , 2020, ss.1079 - 1110. 10.33433/maruhad.815582 |
| AMA | KUDRET H Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Yasaklanan Ayrımcılık Temeli Olarak Cinsel Yönelim. . 2020; 1079 - 1110. 10.33433/maruhad.815582 |
| Vancouver | KUDRET H Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Yasaklanan Ayrımcılık Temeli Olarak Cinsel Yönelim. . 2020; 1079 - 1110. 10.33433/maruhad.815582 |
| IEEE | KUDRET H "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Yasaklanan Ayrımcılık Temeli Olarak Cinsel Yönelim." , ss.1079 - 1110, 2020. 10.33433/maruhad.815582 |
| ISNAD | KUDRET, Hüseyin Ali. "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Yasaklanan Ayrımcılık Temeli Olarak Cinsel Yönelim". (2020), 1079-1110. https://doi.org/10.33433/maruhad.815582 |
| APA | KUDRET H (2020). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Yasaklanan Ayrımcılık Temeli Olarak Cinsel Yönelim. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 26(2), 1079 - 1110. 10.33433/maruhad.815582 |
| Chicago | KUDRET Hüseyin Ali Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Yasaklanan Ayrımcılık Temeli Olarak Cinsel Yönelim. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 26, no.2 (2020): 1079 - 1110. 10.33433/maruhad.815582 |
| MLA | KUDRET Hüseyin Ali Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Yasaklanan Ayrımcılık Temeli Olarak Cinsel Yönelim. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, vol.26, no.2, 2020, ss.1079 - 1110. 10.33433/maruhad.815582 |
| AMA | KUDRET H Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Yasaklanan Ayrımcılık Temeli Olarak Cinsel Yönelim. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. 2020; 26(2): 1079 - 1110. 10.33433/maruhad.815582 |
| Vancouver | KUDRET H Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Yasaklanan Ayrımcılık Temeli Olarak Cinsel Yönelim. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. 2020; 26(2): 1079 - 1110. 10.33433/maruhad.815582 |
| IEEE | KUDRET H "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Yasaklanan Ayrımcılık Temeli Olarak Cinsel Yönelim." Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 26, ss.1079 - 1110, 2020. 10.33433/maruhad.815582 |
| ISNAD | KUDRET, Hüseyin Ali. "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Yasaklanan Ayrımcılık Temeli Olarak Cinsel Yönelim". Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 26/2 (2020), 1079-1110. https://doi.org/10.33433/maruhad.815582 |
