BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ İCRASI: ANAYASA MAHKEMESİ’NİN DOĞRUDAN VE DOLAYLI “ÇAĞRI KARARLARI” ÜZERİNE BİR İNCELEME

Göztepe, Ece

BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ İCRASI: ANAYASA MAHKEMESİ’NİN DOĞRUDAN VE DOLAYLI “ÇAĞRI KARARLARI” ÜZERİNE BİR İNCELEME

Ece GÖZTEPE (Bilkent Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Anayasa Hukuku Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

Anayasa yargısı

39 7

Yıl: 2021 Cilt: 38 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 43 - 84 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 03-10-2021

BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ İCRASI: ANAYASA MAHKEMESİ’NİN DOĞRUDAN VE DOLAYLI “ÇAĞRI KARARLARI” ÜZERİNE BİR İNCELEME

Öz:

Merkezîleşmiş anayasa yargısında anayasa mahkemelerinin işleviister norm denetimi ister bireysel başvuru hakkı söz konusu olsun sadecedüzeltici adalet anlayışıyla sınırlı şekilde düşünülemez. Özellikle bireyselbaşvuru hakkı gibi hem subjektif hem de objektif etkiye sahip olan biryetki türünde Anayasa Mahkemesi öncelikle hak ihlalini tespit etmekleyükümlüdür. Ama bunun da ötesinde benzer türdeki hak ihlallerinin önünegeçmek için ihlalin nedenleri doğrultusunda Mahkeme’nin “doğrudan”ya da “dolaylı çağrı” kararları vermesi ve ihlalin tekrar gerçekleşmemesiiçin ilgili kurumları göreve çağırması söz konusu olabilir. İlk kez FederalAlman Anayasa Mahkemesi tarafından uygulanmaya başlanan buyöntem, bireysel başvuru kararları kapsamında Türk Anayasa Mahkemesitarafından da dogmatik olarak konumlandırılmamış olsa da kullanılmayabaşlanmıştır. Bu çalışmada önce kavramsal çerçeve çizilmiş, sonrasındaAnayasa Mahkemesi’nin kararları bu kavram çerçevesinde kategorize veanaliz edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelime:

The Execution of Individual Application Decisions: An Overview of the Direct and Indirect “Appeal Decisions” of the Constitutional Court

Öz:

In centralized constitutional judicial review systems, irrespective of whether norm control or individual complaint, the function of constitutional courts cannot be regarded as being limited to only the notion of corrective justice. The Constitutional Court is first and foremost responsible to ascertain the violation of right(s), if any, in exercising its authority as regards individual complaints that carry both subjective and objective impact. Further, in order to prevent similar future violations of right(s), it is possible for the Constitutional Court to make direct and indirect “appeal decisions” and to require relevant institutions and organizations to take necessary actions. This legal method, first employed by the Federal Constitutional Court of Germany, has been also implemented by the Turkish Constitutional Court within the scope of individual complaint decisions even though the latter did not doctrinally and dogmatically positioned this authorization of “appeal decisions”. In this study, firstly conceptual framework has been drawn and then the Turkish Constitutional Court’s decisions have been categorized and analyzed accordingly.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

BENDA, Ernst, KLEIN, Eckart, KLEIN, Oliver (2012). Verfassungsprozessrecht, 3. Auflage, Heidelberg: C.F. Müller.
DREIER, Horst (Hrsg.) (2013). Grundgesetz Kommentar, 3. Auflage, Tübingen: Mohr Siebeck.
ERGÜL, Ozan (2014). Usulüne Göre Yürürlüğe Girmiş Anlaşmalar Kanun Hükmündedir, içinde Erdal, Muhammed (Der.), Yıldırım Uler’e Armağan ss. (65-86), Lefkoşa: Yakın Doğu Üniversitesi Yayınları, 2014.
GÖZTEPE, Ece (1998). Anayasa Şikâyeti, Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
GÖZTEPE, Ece (1999). “Anayasal Eşitlik İlkesi Açısından Evli Kadınların Soyadı”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 54, S. 2, ss. 101-131.
GÖZTEPE, Ece (2011). “Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Hakkının (Anayasa Şikâyeti) 6216 Sayılı Kanun Kapsamında Değerlendirilmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 95, 2011, ss. 13-40.
GÖZTEPE, Ece (2016). “Bireysel Başvuru Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası Sorunu ile Kurumsallaşma İhtiyacı”, Anayasa Yargısı, C. 33, Ankara: Anayasa Mahkemesi Yayınları, ss. 93-118.
HILLGRUBER, Christian/Goos, Christoph (2015). Verfassungsprozessrecht, 4. Auflage, Heidelberg: C.F.Müller.
KANADOĞLU, Korkut (2015). Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
KARAN, Ulaş (2018). Öğretide ve Uygulamada Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası. Norm Denetimi ile Bireysel Başvuru Usulünde Verilen Kararlar Özelinde Bir İnceleme, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
KLEIN, Eckart (1983). Verfassungsprozessrecht – Versuch einer Systematik an Hand der Rechtsprechung des Bundesverfassungsgerichts, Archiv des öffentlichen Rechts, ss. 412-444; 561-624.
KREUTZBERGER, Sonja (2007). Die gesetzlich nicht geregelten Entscheidungsvarianten des Bundesverfassungsgerichts, Frankfurt a.M.: Peter Lang.
MAUNZ, Theodor., SCHMIDT-BLEIBTREU, Bruno, KLEIN, Franz,
BETHGE, Herbert u.a. (2020). Bundesverfassungsgerichtsgesetz, München: C.H.Beck, 60. Ergänzungslieferung.
RUPP-VON BRÜNNECK, Wiltraut (1970). “Darf das Bundesverfassungsgericht an den Gesetzgeber appellieren?, içinde Ritterspach, Theodor, Geiger, Willi (Hrsg.), Festschrift für Gebhard Müller (355-378), Tübingen: Mohr Siebeck.
SCHERZBERG, Arno (2009). Individualverfassungsbeschwerde (§ 13), içinde Ehlers, Dirk, Schoch, Friedrich (Hrsg.), Rechtsschutz im Öffentlichen Recht (ss. 273-342), München: C.H.Beck.
SCHLAICH, Klaus, KORIOTH, Stefan (2018). Das Bundesverfassungsgericht. Stellung, Verfahren, Entscheidungen, 11. Auflage, München: C.H.Beck.
SCHULTE, Marin (1988). Appellentscheidungen des Bundesverfassungsgerichts, Deutsches Verwaltungsblatt, ss. 1200-1206.
SIMON, Sven (2016). Grenzen des Bundesverfassungsgerichts im europäischen Integrationsprozess, Tübingen: Mohr Siebeck.
STARCK, Christian (2009). Auslegung und Fortbildung der Verfassung und des Verfassungsprozessgesetzes durch das Verfassungsgericht, içinde Starck, Christian, Verfassungen. Entstehung, Auslegung, Wirkungen und Sicherung (ss. 153-166), Tübingen: Mohr Siebeck.
STARCK, Christian (2009). Das Bundesverfassungsgericht in der Verfassungsordnung und im politischen Prozeß, içinde Starck, Christian, Verfassungen. Entstehung, Auslegung, Wirkungen und Sicherung (ss. 107- 152), Tübingen: Mohr Siebeck.
TEW, Yvonne (2020a), “Losing the Battle to Win the War: Judicial Self Empowerment Through Maxi-Minimalism”, Int’l J. Const. L. Blog, Oct. 7, 2020, http://www.iconnectblog.com/2020/10/losing-the-battle-to-win-thewar- judicial-self- empowerment-through-maxi-minimalism/ (Erişim Tarihi: 20/12/2020).
TEW, Yvonne (2020b), “Dicey After Brexit: Mini-Maximalism at the United Kingdom Supreme Court”, Int’l J. Const. L. Blog, Dec. 9, 2020, http:// www.iconnectblog.com/2020/12/dicey-after-brexit-mini-maximalism-attheunited- kingdom-supreme-court/ (Erişim Tarihi: 20/12/2020).
UMBACH, Dieter C., CLEMENS, Thomas, DOLLINGER, Franz-Wilhelm (Hrsg.) (2005). Bundesverfassungsgerichtsgesetz. Mitarbeiterkommentar und Handbuch, 2. Auflage, Heidelberg: C.F. Müller.
VOLKMANN, Uwe (2013a). Bausteine zu einer demokratischen Theorie der Verfassungsgerichtsbarkeit, içinde Bäuerle, Michael, Dann, Philipp, Wallrabenstein, Astrid (Hrsg.), Demokratie-Perspektiven. Festschrift für Brun-Otto Bryde zum 70. Geburtstag (ss. 118-138), Tübingen: Mohr Siebeck.
VOLKMANN, Uwe (2013b). Grundzüge einer Verfassungslehre der Bundesrepublik Deutschland, Tübingen: Mohr Siebeck.
YANG, Tzu-hui (2002). Die Appellentscheidungen des Bundesverfassungsgerichts, Baden-Baden: Nomos.
A.A. ve A.A., B. No: 2015/3941, 1/3/2017.
Abdurrahim Kaya ve diğerleri, B. No: 2019/12271, 3/12/2020.
Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019.
Bedrettin Morina, B. No: 2017/40089, 5/3/2020.
Cengiz Nergiz, B. No: 2015/2866, 18/4/2018.
Cumhuriyetçi Eğitim ve Kültür Merkezi Vakfı, B. No: 2016/738, 4/7/2019.
Devrim Alyüz, B. No: 2017/40383, 16/9/2020.
Diyadin Akdemir, B. No: 2015/9562, 4/4/2018.
Eşref Arslan, B. No: 2014/14655, 18/7/2018.
Fatih Saraman, B. No: 2014/7256, 27/2/2019.
Fenerbahçe Spor Kulübü Derneği, B. No: 2017/4483, 132/2020.
Gülsim Genç, B. No: 2013/4439, 6/3/2014.
Hacı Karabulut, B. No: 2017/17871, 9/10/2019.
Halil Bayık, B. No: 2014/20002, 30/11/2017.
Halil Özhan Koral, B. No: 2017/18895, 9/1/2019.
Halime Sare Aysal, B. No: 2013/1789, 11/11/2015.
Hatice Özer, B. No: 2018/37091, 3/12/2020.
İbrahim Kaptan (2), B. No: 2017/30723, 12/9/2018.
İrfan Kaplan, B. No: 2017/34518, 23/6/2020.
Levon Berç Kuzukoğlu ve Ohannes Garbis Balmumciyan, B. No: 2014/17354, 22/5/2019.
Melahat Karkin, B. No: 2014/17751, 13/10/2016.
Mohamed Kashet ve diğerleri, B. No: 2015/17659, 20/6/2019.
Neşe Aslanbay Akbıyık, B. No: 2014/5836, 16/4/2015.
Nesrin Demirel, B. No: 2018/2020, 18/11/2020.
R.G., B. No: 2017/31619, 23/7/2020.
Recep Bekik ve diğerleri, B. No: 2016/12936, 27/3/2019.
Sevim Akat Eşki, B. No. 2013/2187, 19/12/2013.
Sinan İyit (2), B. No: 2013/1495, 30/11/2017.
Süleyman Başmeydan, B. No: 2015/6164, 20/06/2019.
Tuğba Arslan, B. No: 2014/256, 25/6/2014.
Turgut Duman, B. No: 2014/15365, 29/5/2019.
Y.T., B. No: 2016/22418, 30/05/2019.
Yıldız Eker, B. No: 2015/18872, 22/11/2018.
Yusuf Ahmed Abdelazim Elsayad, B. No: 2016/5604, 24/5/2018.
Yusuf Büyükcelep, B. No: 2016/9878, 6/2/2019.

APA	Göztepe E (2021). BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ İCRASI: ANAYASA MAHKEMESİ’NİN DOĞRUDAN VE DOLAYLI “ÇAĞRI KARARLARI” ÜZERİNE BİR İNCELEME. , 43 - 84.
Chicago	Göztepe Ece BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ İCRASI: ANAYASA MAHKEMESİ’NİN DOĞRUDAN VE DOLAYLI “ÇAĞRI KARARLARI” ÜZERİNE BİR İNCELEME. (2021): 43 - 84.
MLA	Göztepe Ece BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ İCRASI: ANAYASA MAHKEMESİ’NİN DOĞRUDAN VE DOLAYLI “ÇAĞRI KARARLARI” ÜZERİNE BİR İNCELEME. , 2021, ss.43 - 84.
AMA	Göztepe E BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ İCRASI: ANAYASA MAHKEMESİ’NİN DOĞRUDAN VE DOLAYLI “ÇAĞRI KARARLARI” ÜZERİNE BİR İNCELEME. . 2021; 43 - 84.
Vancouver	Göztepe E BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ İCRASI: ANAYASA MAHKEMESİ’NİN DOĞRUDAN VE DOLAYLI “ÇAĞRI KARARLARI” ÜZERİNE BİR İNCELEME. . 2021; 43 - 84.
IEEE	Göztepe E "BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ İCRASI: ANAYASA MAHKEMESİ’NİN DOĞRUDAN VE DOLAYLI “ÇAĞRI KARARLARI” ÜZERİNE BİR İNCELEME." , ss.43 - 84, 2021.
ISNAD	Göztepe, Ece. "BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ İCRASI: ANAYASA MAHKEMESİ’NİN DOĞRUDAN VE DOLAYLI “ÇAĞRI KARARLARI” ÜZERİNE BİR İNCELEME". (2021), 43-84.

APA	Göztepe E (2021). BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ İCRASI: ANAYASA MAHKEMESİ’NİN DOĞRUDAN VE DOLAYLI “ÇAĞRI KARARLARI” ÜZERİNE BİR İNCELEME. Anayasa yargısı, 38(1), 43 - 84.
Chicago	Göztepe Ece BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ İCRASI: ANAYASA MAHKEMESİ’NİN DOĞRUDAN VE DOLAYLI “ÇAĞRI KARARLARI” ÜZERİNE BİR İNCELEME. Anayasa yargısı 38, no.1 (2021): 43 - 84.
MLA	Göztepe Ece BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ İCRASI: ANAYASA MAHKEMESİ’NİN DOĞRUDAN VE DOLAYLI “ÇAĞRI KARARLARI” ÜZERİNE BİR İNCELEME. Anayasa yargısı, vol.38, no.1, 2021, ss.43 - 84.
AMA	Göztepe E BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ İCRASI: ANAYASA MAHKEMESİ’NİN DOĞRUDAN VE DOLAYLI “ÇAĞRI KARARLARI” ÜZERİNE BİR İNCELEME. Anayasa yargısı. 2021; 38(1): 43 - 84.
Vancouver	Göztepe E BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ İCRASI: ANAYASA MAHKEMESİ’NİN DOĞRUDAN VE DOLAYLI “ÇAĞRI KARARLARI” ÜZERİNE BİR İNCELEME. Anayasa yargısı. 2021; 38(1): 43 - 84.
IEEE	Göztepe E "BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ İCRASI: ANAYASA MAHKEMESİ’NİN DOĞRUDAN VE DOLAYLI “ÇAĞRI KARARLARI” ÜZERİNE BİR İNCELEME." Anayasa yargısı, 38, ss.43 - 84, 2021.
ISNAD	Göztepe, Ece. "BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ İCRASI: ANAYASA MAHKEMESİ’NİN DOĞRUDAN VE DOLAYLI “ÇAĞRI KARARLARI” ÜZERİNE BİR İNCELEME". Anayasa yargısı 38/1 (2021), 43-84.