Havza ve Arazi Karakteristiklerinin Coğrafi Bilgi Sitemleri (CBS) Yardımıyla Değerlendirilmesi: Pazar Hemşin Deresi Havzası Örneği
Yıl: 2021 Cilt: 6 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 252 - 260 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.35229/jaes.913362 İndeks Tarihi: 29-07-2022
Havza ve Arazi Karakteristiklerinin Coğrafi Bilgi Sitemleri (CBS) Yardımıyla Değerlendirilmesi: Pazar Hemşin Deresi Havzası Örneği
Öz: Doğal kaynaklar sürekli etkileşim halinde olan ekosistemlerdir. Bu ekosistemlerin planlanması bütünleşik havza planlanma ilkelerine göre yapılmalıdır. Ancak Rize il ölçeğindeki doğal kaynak planlama ve altyapı çalışmalarında bu hususun layıkıyla dikkate alındığı pek söylenemez. Bu çalışmanın amacı Pazar Hemşin havzası bazı havza karakteristikleri ile arazilerin yükselti kademeleri, eğim, bakı ve jeolojik yapıya göre dağılımlarının Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) yardımıyla ortaya konulmasıdır. Araştırma sonucuna göre Pazar Hemşin havzasının drenaj alanı 21216 hektar ve ortalama eğimi % 30.97’dir. Yükselti kademelerine göre en geniş arazi varlığı 4153.35 hektar (%19.58) ile 901-1200 m yükseltiler arasında ve en az arazi varlığı 633.26 hektar (%2.98) ile 2100-2400 m yükseltileri arasında olduğu belirlenmiştir. Eğim ve bakı faktörlerine göre arazilerin % 63.14’ü gölgeli bakılar üzerinde ve % 36.86’sı güneşli bakılar üzerindedir. Eğime göre en geniş ziraat alanı % 38.35 ile % 11-20 eğim gurubunda yer almaktadır. Orman arazilerinin % 30.44’ü asidik kayaçlar, % 69.43’ü nötr kayaçlar ve % 0.13 ile alüvyon alanlar üzerindedir. Kayaç türlerine göre en geniş orman varlığı % 30.33 ile granit kayaçlar üzerindedir. Yerleşim yerlerinin % 44.55’i asidik kayaçlar, % 54.37’si nötr kayaçlar ve % 1.08’i ile alüviyon alanlar üzerindedir. Mevcut yerleşim yerlerinin % 63.99’u gölgeli bakılar üzerinde, % 36.01’i güneşli bakılar üzerindedir. Havza genelinde yerleşim yeri kullanımlarında gölgeli bakılar baskın durumdadır. Yerleşim alanları ile eğim gurupları arasında R² = 0,831 ve y = -2,1523x2 + 9,6437x + 15,559 şeklinde polinomvari bir ilişki belirlenmiştir. Yerleşim yerlerinin seçimi, yol ve alt yapı çalışmaları ile tarım arazilerinin kullanılmasında yukarıda ortaya konulan havza özelliklerinin dikkate alınması hem sorunlarınların çözümlenmesi hemde sürdürülebilir havza yönetimi için faydalı olabilir.
Anahtar Kelime: Evaluation of Basin and Land Characteristics using Geographic Information Systems (GIS): The Case of Pazar Hemşin Creek
Öz: Natural resources are ecosystems in constant interaction. Planning of these ecosystems should be done according to integrated watershed management principles. However, it cannot be said that this issue is taken into account in natural resource planning and infrastructure works in Rize. The aim of this study is to determine some basin characteristics of Pazar Hemsin basin and the distribution of lands according to elevation, slope, aspect and geological structure using of Geographical Information System. As a result of the study, the drainage area of the study area is 21216 hectares and its average slope is 30.97%. According to the elevation steps, it was determined that the largest land was 4153.35 hectares (19.58%) in 901-1200 m elevation steps, while the least amount of land was 633.26 hectares (2.98%) in 2100-2400 m elevation steps. According to the slope and aspect factors, 63.14% of the lands are on shady views and 36.86% are on sunny views. According to the slope, the largest agricultural area (38.35%) is in the slope group of 11-20 %. 30.44% of forest lands are on acidic rocks, while 69.43% on neutral rocks and 0.13% on alluvium areas. According to the rock types, the largest forest area is on granite rocks with 30.33%. 44.55% of the settlements are on acidic rocks, while 54.37% on neutral rocks and 1.08 % on alluvium areas. 63.99% of the settlements are on shady views, while 36.01% are on sunny views. Shaded views are dominant in the choice of settlement. Take into basin characteristics in the selection of settlements, road and infrastructure works and the use of agricultural lands may be beneficial for both solving problems and sustainable basin management in Pazar Hemşin River Basin.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akkaya Aslan, Ş.T., Gündoğdu, K.S. & Demir, A.O. (2004). Sayısal Yükseklik Modelinden Yararlanılarak Bazı Havza Karakteristiklerinin Belirlenmesi: Bursa Karacabey İnkaya Göleti Havzası Örneği. Ulud. Üniv. Zir. Fak. Derg., 18(1), 167-180.
- Anonim. (2017). https://www.munichre.com/ en/risks/natural-disasters-losses-are-trendingupwards.html#-1624621007 (21 Aralık 2020).
- Atasoy, A. & Özşahin, E. (2013). Yükseltiye Bağlı Olarak Nüfus Değişir mi? Hatay Örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(26), 92-108.
- Bağdatlı, C. & Öztürk, B. (2014). Havza Morfolojik Özelliklerinin Belirlenmesinde Coğrafi Bilgi Sistemlerinin (CBS) Etkin Rolü. SAÜ Fen Bil. Der., 18(1), 11-19.
- Boyraz, Z. & Budak, E. (2017). Doğal Afetlerin Ayvalı (Darende / Malatya) Yerleşmesi Üzerindeki Etkileri. ZfWT, 9(3), 7-23.
- Çepel, N. (1978). Orman Ekolojisi. İ.Ü. Orman Fakültesi Yayın No: 257, İstanbul, 534s.
- Dengiz, O. & Göl, C. (2008). Effects of physiographic factors and some soil hydro-physical soil properties on river follow in Uludere Catchment. Water Observation and Information System For Decision Support, (BALWOIS), Ohrid. Republic of Macedonia, 47-48.
- Dindaroğlu, T., Özgül, M. & Canpolat, M.Y. (2012). Sayısal Yükseklik Modeli Kullanılarak Bazı Havza Karakteristiklerinin Saptanması ve Arazi Kullanımı. KSÜ Mühendislik Bilimleri Dergisi Özel Sayı, 197-205.
- Dutal, H. & Reis, M., (2020). Determining the effects of land use on soil erodibility in the Mediterranean Highland Regions of Turkey: A case study of the Korsulu Stream Watershed. Environ Monit Assess, 192, 1-15. DOI: 10.1007/s10661-020- 8155-z
- Elibüyük, M. & Yılmaz, E. (2010). Türkiye’nin Coğrafi Bölge ve Bölümlerine Göre Yükselti Basamakları ve Eğim Grupları. Coğrafi Bilimler Dergisi, 8(1), 27-55.
- Eroğlu, H., Çetin, S., Erkan, M.A., Çamalan, G., Güser, Y., Odabaşı, E. & Soydam, M. (2019). 2019 Yılı Meteorolojik Afetler Değerlendirmesi, Tarım ve Orman Bakanlığı, Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara. https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/kitaplar/2 019MeteorolojikAfetlerDegerlendirmesi.pdf. (Erişim: 14 Ocak, 2021).
- Esen, F. & Avcı, V. (2017). Tunceli İli'nde Topoğrafik Faktörlere Göre (Yükselti, Eğim, Bakı) yerleşmelerin ve nüfusun dağılışı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(51), 376-389. DOI: 10.17719/jisr.2017.1774
- Gedikli, B. (2018). Approaches to Climate Change in Spatial Planning and Design: International and Turkish Experiences. METU JFA, 35(1), 89-109. DOI: 10.4305/METU.JFA.2018.1.9
- Göl, C. & Dengiz, O. (2007). Çankırı-Eldivan Karataşbağı Deresi Havza Arazi Kullanım-Arazi Örtüsündeki Değişim ve Toprak Özellikleri. OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(1), 86-97.
- Göl, C., Ediş, S. & Yılmaz, H. (2017). Legal and Administrative Problems in Watershed Management in Turkey: Case of Tatlıçay Watershed. Environmental Engineering and Management Journal, 16(12), 2685-2698. DOI: 10.30638/eemj.2017.279
- Karagel, H. & Karagel, D.Ü. (2010). Devrek ilçesinde yerleşmelerin kuruluş yeri seçiminde etkili olan coğrafi faktörler. E-Journal of New World Sciences Academy, 5(2), 4A0022, 76-97.
- Özhan, S. (2004). Havza Amenajmanı. İ.Ü. Orman Fakültesi Yayın No: 481, İstanbul 385s.
- Reis, A. & Dindaroğlu, T. (2018). Havza ölçeğinde bazı ekohidrolojik karakteristikler ile arazi kullanım ilişkilerinin araştırılması: Bertiz Çayı yağış havzası örneği. Turkish Journal of Forest Science 2(1), 68-82. DOI: 10.32328/turkjforsci.413309
- Reis, A. & Dindaroğlu, T. (2020). Havzalarda Bazı Hı̇drolojı̇k Karakterı̇stı̇klerı̇n Archdyro Yazılımı Kullanılarak Belı̇rlenmesı̇. Turkish Journal of Forest Science, 4(1), 146-159. DOI: 10.32328/turkjforsci.706568
- Reis, M., Bolat, N., Dutal, H. & Abız, B. (2017b). producing erosion risk map using remote sensing techniques and RUSLE method in Halfalı Stream Catchment of Kahramanmaras. Kastamonu Uni., Orman Fakültesi Dergisi, 17(1), 176-185.
- Reis, M., Dutal, H., Abiz, B. & Bolat, N. (2016). Kahramanmaraş ili Göksun ilçesi’nde arazi kullanımında meydana gelen zamansal değişimin uzaktan algılama teknikleri ve coğrafi bilgi sistemi ile belirlenmesi. KSU Mühendislik Bilimleri Dergisi, 19(2), 35-41. DOI: 10.17780/ksujes.91496
- Reis, M., Dutal, H., Bolat, N. & Savacı, G. (2017a). Soil Erosion Risk Assessment Using GIS and ICONA: A Case Study in Kahramanmaras, Turkey. Journal of Agricultural Faculty of Gaziosmanpasa University, 34(1), 64-75. DOI: 10.13002/jafag4208
- Şahin, K. & Kaya, M. (2011). Yerleşmeler üzerinde bakı faktörünün etkisi: Sinop şehri örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(19), 379-387.
- Shen, G., & Hwang, S.N., (2019). Spatial–Temporal Snapshots of Global Natural Disaster Impacts Revealed From EM-DAT for 1900-2015, Geomatics, Natural Hazards and Risk, 10:1, 912- 934. DOI: 10.1080/19475705.2018.1552630
- Taş, E. (2016). Coğrafi bilgi sistemleri yardımıyla havza karakteristiklerinin belirlenmesi: Afyonkarahisar Çay deresi havzası. International Academic Research Congress, Antalya. Türkiye, 603-610.
- Yalçınlar, İ. (1967). Türkiye’de bazı şehirlerin kuruluş ve gelişmesinde jeomorfolojik temeller. İ.Ü. Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 16, 53-66.
- Yazıcı, N., Babalık, A.A. & Dursun, İ. (2019). Jeolojik Kökenli Doğal Afetler İçinde Heyelanların Yeri ve Önemi. 3. Uluslararası Bilimsel Çalışmalar Kongresi (UBCAK), Antalya, Türkiye, 231-238.
- Yazıcı, N. & İnan, B. (2020). Determination of temporal change in land use by geographical information systems: The case of Çandır village of Turkey. Fresenius Environmental Bulletin, 29(05), 3579- 3593.
- Yılmaz, H., Göl, C. & Ediş, S. (2011). The importance of watershed characteristics in integrated watershed management (A case of Gökdere Watershed, TURKEY). Fresenius Environmental Bulletin 20(12), 3126 - 3134.
- Yüksek, T. (2001). Rize-Pazar Deresi Yağış Havzasında Farklı Arazi Kullanım Şekilleri Altındaki Toprakların Bazı Özellikleri İle Aşınım Eğilimi Değerlerinin Araştırılması. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, Türkiye, 204s.
- Yüksek, T. (2004). Türkiye’nin su kaynakları ve havza planlamasına dönük genel değerlendirmeler. KAÜ Artvin Orman Fakültesi Dergisi, 1(2), 71-83.
- Yüksek, T. (2011). Rize Yöresinde Yanlış Arazi Kullanımı ve Neden Olduğu Çevresel Sorunlar. Doğu Karadeniz Bölgesi Heyelan ve Taşkın Sempozyumu, Trabzon. http://www.dsi.gov.tr /docs/sempozyumlar/1-4-rize-y%C3%B6resindeyanl%C4%B1%C5%9F-arazi-kullan%C4%B1m %C4%B1-ve-neden-oldu%C4%9Fu-%C3%A7 evresel-sorunlar---yrd-do%C3%A7-dr-turany%C3%BCksek.pdf?sfvrsn=2.
- Yüksek, T. (2017). Rize ili arazi kullanım durumu, bazı ormancılık çalışmaları ve yağışların zamansal dağılımının genel bir değerlendirilmesi. Anadolu Çevre ve Hayvancılık Bilimleri Dergisi 2(3), 59- 66.
- Yüksek, T., Cengiz, T. & Yüksek, F. (2008). Doğal alanlarda festival etkinliklerinin korumakullanma açısından değerlendirilmesi: Kafkasör Kültür, Sanat ve Turizm Festivali Örneği, Ekoloji, 17(67), 37-45.
- Yüksek, T., Özçelik, A.E. & Verep, B. (2020). Fırtına havzasının bazı havza karakteristikleri ile arazilerin fizyografik özelliklere göre dağılımlarının coğrafi bilgi sistemleri ile belirlenmesi. Anadolu Çevre ve Hayvancılık Bilimleri Dergisi, 5(3), 439-449. DOI: 10.35229/jaes.792606
- Yüksek, T., Özçelik, A.E. & Verep, B. (2019). Çağlayan havzasının (Fındıklı-Rize) bazı havza karakteristiklerinin coğrafi bilgi sistemleri ile değerlendirilmesi. Anadolu Çevre ve Hayvancılık Bilimleri Dergisi, 4(3), 532-538. DOI: 10.35229/jaes.648366
- Yüksel, A., Demir, Y., Sürücü, A., Kolak, N. & Hopur, B. (2018). Flood control studies and soil protection measures of the Han-El Ba’rur (Gök Deresi) Microcatchment on Tek Tek Mountains, Harran. 1. International GAP Agriculture & Livestock Congress, Şanlıurfa, Türkiye, 1035- 1040.
- Yüksel, A., Gündogan, R. & Akay, A.E. (2008). Using the remote sensing and GIS technology for erosion risk mapping of Kartalkaya Dam Watershed in Kahramanmaras, Turkey. Sensors, 8, 4851-4865. DOI: 10.3390/s8084851
APA | OZCELIK A, YÜKSEK T, Yüksek F, Verep B (2021). Havza ve Arazi Karakteristiklerinin Coğrafi Bilgi Sitemleri (CBS) Yardımıyla Değerlendirilmesi: Pazar Hemşin Deresi Havzası Örneği. , 252 - 260. 10.35229/jaes.913362 |
Chicago | OZCELIK ALI ERDEM,YÜKSEK Turan,Yüksek Filiz,Verep Bülent Havza ve Arazi Karakteristiklerinin Coğrafi Bilgi Sitemleri (CBS) Yardımıyla Değerlendirilmesi: Pazar Hemşin Deresi Havzası Örneği. (2021): 252 - 260. 10.35229/jaes.913362 |
MLA | OZCELIK ALI ERDEM,YÜKSEK Turan,Yüksek Filiz,Verep Bülent Havza ve Arazi Karakteristiklerinin Coğrafi Bilgi Sitemleri (CBS) Yardımıyla Değerlendirilmesi: Pazar Hemşin Deresi Havzası Örneği. , 2021, ss.252 - 260. 10.35229/jaes.913362 |
AMA | OZCELIK A,YÜKSEK T,Yüksek F,Verep B Havza ve Arazi Karakteristiklerinin Coğrafi Bilgi Sitemleri (CBS) Yardımıyla Değerlendirilmesi: Pazar Hemşin Deresi Havzası Örneği. . 2021; 252 - 260. 10.35229/jaes.913362 |
Vancouver | OZCELIK A,YÜKSEK T,Yüksek F,Verep B Havza ve Arazi Karakteristiklerinin Coğrafi Bilgi Sitemleri (CBS) Yardımıyla Değerlendirilmesi: Pazar Hemşin Deresi Havzası Örneği. . 2021; 252 - 260. 10.35229/jaes.913362 |
IEEE | OZCELIK A,YÜKSEK T,Yüksek F,Verep B "Havza ve Arazi Karakteristiklerinin Coğrafi Bilgi Sitemleri (CBS) Yardımıyla Değerlendirilmesi: Pazar Hemşin Deresi Havzası Örneği." , ss.252 - 260, 2021. 10.35229/jaes.913362 |
ISNAD | OZCELIK, ALI ERDEM vd. "Havza ve Arazi Karakteristiklerinin Coğrafi Bilgi Sitemleri (CBS) Yardımıyla Değerlendirilmesi: Pazar Hemşin Deresi Havzası Örneği". (2021), 252-260. https://doi.org/10.35229/jaes.913362 |
APA | OZCELIK A, YÜKSEK T, Yüksek F, Verep B (2021). Havza ve Arazi Karakteristiklerinin Coğrafi Bilgi Sitemleri (CBS) Yardımıyla Değerlendirilmesi: Pazar Hemşin Deresi Havzası Örneği. JOURNAL OF ANATOLIAN ENVIRONMENTAL AND ANIMAL SCIENCES, 6(2), 252 - 260. 10.35229/jaes.913362 |
Chicago | OZCELIK ALI ERDEM,YÜKSEK Turan,Yüksek Filiz,Verep Bülent Havza ve Arazi Karakteristiklerinin Coğrafi Bilgi Sitemleri (CBS) Yardımıyla Değerlendirilmesi: Pazar Hemşin Deresi Havzası Örneği. JOURNAL OF ANATOLIAN ENVIRONMENTAL AND ANIMAL SCIENCES 6, no.2 (2021): 252 - 260. 10.35229/jaes.913362 |
MLA | OZCELIK ALI ERDEM,YÜKSEK Turan,Yüksek Filiz,Verep Bülent Havza ve Arazi Karakteristiklerinin Coğrafi Bilgi Sitemleri (CBS) Yardımıyla Değerlendirilmesi: Pazar Hemşin Deresi Havzası Örneği. JOURNAL OF ANATOLIAN ENVIRONMENTAL AND ANIMAL SCIENCES, vol.6, no.2, 2021, ss.252 - 260. 10.35229/jaes.913362 |
AMA | OZCELIK A,YÜKSEK T,Yüksek F,Verep B Havza ve Arazi Karakteristiklerinin Coğrafi Bilgi Sitemleri (CBS) Yardımıyla Değerlendirilmesi: Pazar Hemşin Deresi Havzası Örneği. JOURNAL OF ANATOLIAN ENVIRONMENTAL AND ANIMAL SCIENCES. 2021; 6(2): 252 - 260. 10.35229/jaes.913362 |
Vancouver | OZCELIK A,YÜKSEK T,Yüksek F,Verep B Havza ve Arazi Karakteristiklerinin Coğrafi Bilgi Sitemleri (CBS) Yardımıyla Değerlendirilmesi: Pazar Hemşin Deresi Havzası Örneği. JOURNAL OF ANATOLIAN ENVIRONMENTAL AND ANIMAL SCIENCES. 2021; 6(2): 252 - 260. 10.35229/jaes.913362 |
IEEE | OZCELIK A,YÜKSEK T,Yüksek F,Verep B "Havza ve Arazi Karakteristiklerinin Coğrafi Bilgi Sitemleri (CBS) Yardımıyla Değerlendirilmesi: Pazar Hemşin Deresi Havzası Örneği." JOURNAL OF ANATOLIAN ENVIRONMENTAL AND ANIMAL SCIENCES, 6, ss.252 - 260, 2021. 10.35229/jaes.913362 |
ISNAD | OZCELIK, ALI ERDEM vd. "Havza ve Arazi Karakteristiklerinin Coğrafi Bilgi Sitemleri (CBS) Yardımıyla Değerlendirilmesi: Pazar Hemşin Deresi Havzası Örneği". JOURNAL OF ANATOLIAN ENVIRONMENTAL AND ANIMAL SCIENCES 6/2 (2021), 252-260. https://doi.org/10.35229/jaes.913362 |