BİR YAYLAK ANLAŞMAZLIĞININ ANATOMİSİ ÜZERİNDEN GEÇ DÖNEM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ORTAK ARAZİLER MESELESİNİ DÜŞÜNMEK: DELİKLİKAYA YAYLAĞI KİMİNDİR?

Akan Yetişir, Zeynep

BİR YAYLAK ANLAŞMAZLIĞININ ANATOMİSİ ÜZERİNDEN GEÇ DÖNEM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ORTAK ARAZİLER MESELESİNİ DÜŞÜNMEK: DELİKLİKAYA YAYLAĞI KİMİNDİR?

Zeynep (Bursa Uludağ Üniversitesi, Tarih Bölümü, Bursa, Türkiye)

Avrasya Etüdleri

5 0

Yıl: 2021 Cilt: 1 Sayı: 59 Sayfa Aralığı: 5 - 34 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 31-10-2021

BİR YAYLAK ANLAŞMAZLIĞININ ANATOMİSİ ÜZERİNDEN GEÇ DÖNEM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ORTAK ARAZİLER MESELESİNİ DÜŞÜNMEK: DELİKLİKAYA YAYLAĞI KİMİNDİR?

Öz:

1860 yazı sonlarında bugün Bulgaristan sınırlarıiçerisinde yer alan iki Osmanlı köyü -Türkçeadlarıyla Akçakilise ve Turyan, günümüzdekiadlarıyla Sopot ve Troyan köyleri- bir yaylakanlaşmazlığı nedeniyle saldırı ve yaralamaolaylarına sebebiyet verecek şekilde kavgayatutuşmuştu. Hayvanların itlaf, mandıraların tahrip,çobanların darp edildiği saldırı olayı yerelmakamlara farklı şekilde yansıtılmıştı. Aslındaolay iki köy arasında birkaç yıldır devam edenve idari ve hukuki tüm müdahalelere rağmençözülemeyen bir anlaşmazlığın patlama noktasıydı.Ne var ki yerel yetkililerin ya da hukukunbertaraf edemediği husumeti şiddet eylemleride sonlandıramadı. İki köy arasındaki anlaşmazlıkmerkezi ve yerel müdahilleriyle bir süredaha devam etti.Bu çalışma bahsi geçen yaylak anlaşmazlığıüzerinden XIX. yüzyıl ortalarında ortak arazilerüzerindeki mülkiyet haklarının inşasını konuedinmektedir. Söz konusu süreç merkezi ve yerelidare ile hak iddiasında bulunanların kararve eylemleri, ortak arazilerle ilgili kurumsal vehukuki dönüşümler, hak mücadelelerinde kullanılanaraçların niteliği gibi çeşitli veçheleriyleele alınacaktır. Çalışma yeni gelişen bir araştırmaalanı olarak Osmanlı İmparatorluğu’nda ortakarazilerin yönetimi ve kullanımı meselesinekatkıda bulunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelime:

AN APPROACH TO THE ISSUE OF THE COMMON LANDS IN THE LATE OTTOMAN EMPIRE THROUGH ANALYZING A SUMMER PASTURE DISPUTE: TO WHOM DOES DELIKLIKAYA BELONG?

Öz:

In the ends of 1860s summer two Ottoman Bulgarian villages –Akçakilise and Turyan in their Turkish names, and as they are known today Sopot and Troyan- began quarreling with each other on account of a pasture. The dispute evolved into a bloody event in which animals were killed, dairy farms were destroyed, and shepherds were wounded. It was the culmination of a dispute that continued a couple of years between two villages. However violance did not availed to dispose of the problem. The conflict between two villages continued for a while with local and central interventions. In this paper I will approach the formation of the property rights on common lands in the mid-nineteenth century-Ottoman Empire using this long-running conflict story. I will discuss the formation process with various levels such as the decisions and acts of local and central authorities and claimants, institutional and legal transformations, and the tools of the right struggle. I aim to contribute the problem of Ottoman ways of governing the common lands, which remarked recently as a developing research area.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

BOA, Sadâret Dîvân Kalemi Evrakı (A.DVN), 153/28
BOA, Sâdâret Meclis-i Vâlâ Evrakı (A.MKT.MVL), 105-9; 118-52
BOA, Sadâret Umum Vilayet Evrakı (A.MKT.UM), 293-39; 339-47; 347-90; 449-76; 466-2
BOA, Bâbıâli Evrak Odası (BEO), 2040-152931.
BOA, Bâb-ı Defterî (D.M.d), 37315/2
BOA, İrade Dahiliye (İ.DH), 1295-102144;
BOA, İrade Meclis-i Vâlâ (İ.MVL), 381-16708; 443-19716
BOA, Maliye Nezâreti Temettuat Defterleri (ML.VRD.TMT.d.), 15558
BOA, Meclis-i Vâlâ (MVL), 465-4; 902/55; 919/ 78; 921/26; 934-58; 939-37
BOA, Rumeli Müfettişliği Sadaret Evrakı (TFR.I.A), 4-399
BOA, Rumeli Müfettişliği Kosova Evrakı (TFR.I.KV), 53/5521.
BOA, Rumeli Müfettişliği Umum Evrakı (TFR.I.UM) 2-136.
BOA, Rumeli Ahkâm Defteri, nr. 85, sayfa no-belge no: 98-233.
Salnâme-i Vilâyet-i Tuna, Def’a 1, Tuna Vilâyeti Matbaası, 1285.
Salnâme-i Vilâyet-i Tuna, Def’a 7, Tuna Vilayeti Matbaası, 1291.
Akgündüz, Ahmet, Mukayeseli İslâm ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Diyarbakır 1986.
Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri, C. 8-9, Cihan Matbaası, İstanbul 1994 ve 1996.
Aydın, Mahir, “Tatarpazarcığı”, The Ottoman State and Societies in Change, (ed.) Hayashi Kayoka, Mahir Aydın, Kegan Paul, Londra 2004, pp. 77-105.
Bardakoğlu, Ali, “Gabn”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt XIII, 1996, pp. 268-273.
Birben, Üstüner ve Yusuf Güneş, “The Cibal-i Mübaha: A Special Type of Forest Available for Public Use in the Ottoman Empire Period”, 15th International Symposium on Legal Aspects of European Sustainable Development, Technical University Faculty of Forestry, Albania 2014, ss. 26-32.
Blomquıst, William ve Elinor Ostrom, “Institutional Capacity and the Resolution of a Commons Dilemma”, Policy Studies Review, Cilt 5, Sayı 2, 1985, pp. 383-394.
Choe, Hyun ve Sun-Jin Yun, “Revisiting the Concept of Common-Pool Resources: Beyond Ostrom”, Development and Society, Cilt 46, Sayı 1, 2017, pp. 113-129.
Cin, Halil ve Mehmet Handan Surlu, Türk Hukukunda Mera, Yaylak ve Kışlaklar, Seçkin Yayınevi, Ankara 2000.
Demsetz, Harold, “Toward a Theory of Property Rights”, American Economic Review, Cilt 57, Sayı 2, 1967, pp. 347-359.
Dursun, Selçuk, “Çevresel (Ekolojik) Tarih Lensinden Osmanlı Tarihine Yeniden Bakmak”, 20th CIEPO Symposium: New Trends in Ottoman Studies, Crete University Press, Rethymno 2012, pp. 56-69;
Dursun, Selçuk, “Dispossession by Concession: Forests Commons in the Ottoman Empire and Early Turkish Republic”, Seeds of Power: Explorations in Ottoman Environmental History, (ed.) Onur İnal, Yavuz Köse, The White Horse Press, Cambridge 2019, pp. 260-284;
Emecen, Feridun, “Dönüm”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt IX, 1994, s. 521.
Ersoy, Neriman, “XIX. Yüzyılda Filibe Şehri”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2003, s. 45-46.
Fung, Archon, Empowered Participation, Princeton University Press, 2004.
Gıbson, Clark C. ve diğerleri, “The Concept of Scale and the Human Dimension of Global Change: A Survey”, Ecological Economics, Cilt 32, Sayı 2, 2000, p. 217-239.
Güneş, Kadir, Arapça-Türkçe Sözlük, Mektep Yayınları, İstanbul, 2015.
Hacısalihoğlu, Neriman Ersoy, “Bulgaristan Prensliği’nde İlan Edilen İlk Anayasa: Tırnova Anayasası”, Eski Çağ’dan Günümüze Yönetim Anlayışı ve Kurumlar, (ed.) Feridun M. Emecen, Kitabevi Yayınları, İsatnbul 2009, ss. 107-118.
Hardin, Garret: “The Tragedy of the Commons”, Science, Cilt 162, Sayı 3895, 1968,pp.1243-1248.
Ianeva, Svetla, “Samokov: An Ottoman Balkan City in the Age of Reforms”, The Ottoman State and Societies in Change, (ed.) Hayashi Kayoka, Mahir Aydın, Kegan Paul, Londra 2004, pp. 47-76.
Kenanoğlu, M. Macit: “Nizâmiye Mahkemeleri”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt XXIII, 2007, ss. 185- 188.
Koyuncu, Aşkın, “1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi Öncesinde Şarkî Rumeli Nüfusu”, Avrasya Etüdleri, C. 44, 2013, ss. 177-208.
Koyuncu, Aşkın, “Tuna Vilayeti’nde Nüfus ve Demografi”, Turkish Studies, Vol. 9/4, 2014, ss. 675- 737.
LEWIS, T. R. ve J. Cowens, Cooperation in the Commons: An Application of Repetitious Rivalry, University of British Columbia, Vancouver 1983.
Ostrom, Elinor, Governing the Commons, Cambridge University Press, Cambridge 1990.
Öncel, Fatma, “Proto-Industrialization in the Mid-Nineteenth-Century Balkan Countryside: Textile Manufacturing in Villages of Plovdiv”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2012.
Özgür, M. Erdem ve Şule Gündüz, “Commons: An Overview”, Archivum Ottomanicum, Cilt 34, 2017, pp. 63-70.
Palairet, Michael, The Balkan Economies, 1800-1914, Cambridge University Press, Cambridge 1997.
Sivridağ, Abdullah ve dğr. Tanzimat Sonrası Arazi ve Tapu, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul 2014.
Stevenson, Glenn G., Common Property Economics, A General Theory and Land Use Applications, Cambridge University Press, Cambridge 1991.
Tanır, Engin Deniz, The Mid-Nineteenth Century Ottoman Bulgaria from the Viewpoints of the French Travelers, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2005.
Terzibaşoğlu, Yücel, “A Very Important Requirement of Social Life: Privatization of Land, Criminalisation of Custom, and Land Disputes in the Nineteenth-Century Anatolia”, Les Acteurs Des Transformations Foncieres Autour de la Mediterranee au XIXe Siecle, (ed.) Vanessa Gueno et Didier Guignard, Karthala and the Maison Mediterraneenne des Sciences de l’Homme, 2013, pp. 25-47.
Tuğluca, Murat, Osmanlı Devlet-Toplum İlişkisinde Şikayet Mekanizması ve İşleyiş Biçimi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, İstanbul 2016.
Welch, W. P., “The Political Feasibilty of Full Ownership Property Rights: The Cases of Pollution and Fisheries”, Policy Sciences, Cilt 16, 1983, pp. 165-180.

APA	Akan Yetişir Z (2021). BİR YAYLAK ANLAŞMAZLIĞININ ANATOMİSİ ÜZERİNDEN GEÇ DÖNEM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ORTAK ARAZİLER MESELESİNİ DÜŞÜNMEK: DELİKLİKAYA YAYLAĞI KİMİNDİR?. , 5 - 34.
Chicago	Akan Yetişir Zeynep BİR YAYLAK ANLAŞMAZLIĞININ ANATOMİSİ ÜZERİNDEN GEÇ DÖNEM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ORTAK ARAZİLER MESELESİNİ DÜŞÜNMEK: DELİKLİKAYA YAYLAĞI KİMİNDİR?. (2021): 5 - 34.
MLA	Akan Yetişir Zeynep BİR YAYLAK ANLAŞMAZLIĞININ ANATOMİSİ ÜZERİNDEN GEÇ DÖNEM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ORTAK ARAZİLER MESELESİNİ DÜŞÜNMEK: DELİKLİKAYA YAYLAĞI KİMİNDİR?. , 2021, ss.5 - 34.
AMA	Akan Yetişir Z BİR YAYLAK ANLAŞMAZLIĞININ ANATOMİSİ ÜZERİNDEN GEÇ DÖNEM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ORTAK ARAZİLER MESELESİNİ DÜŞÜNMEK: DELİKLİKAYA YAYLAĞI KİMİNDİR?. . 2021; 5 - 34.
Vancouver	Akan Yetişir Z BİR YAYLAK ANLAŞMAZLIĞININ ANATOMİSİ ÜZERİNDEN GEÇ DÖNEM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ORTAK ARAZİLER MESELESİNİ DÜŞÜNMEK: DELİKLİKAYA YAYLAĞI KİMİNDİR?. . 2021; 5 - 34.
IEEE	Akan Yetişir Z "BİR YAYLAK ANLAŞMAZLIĞININ ANATOMİSİ ÜZERİNDEN GEÇ DÖNEM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ORTAK ARAZİLER MESELESİNİ DÜŞÜNMEK: DELİKLİKAYA YAYLAĞI KİMİNDİR?." , ss.5 - 34, 2021.
ISNAD	Akan Yetişir, Zeynep. "BİR YAYLAK ANLAŞMAZLIĞININ ANATOMİSİ ÜZERİNDEN GEÇ DÖNEM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ORTAK ARAZİLER MESELESİNİ DÜŞÜNMEK: DELİKLİKAYA YAYLAĞI KİMİNDİR?". (2021), 5-34.

APA	Akan Yetişir Z (2021). BİR YAYLAK ANLAŞMAZLIĞININ ANATOMİSİ ÜZERİNDEN GEÇ DÖNEM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ORTAK ARAZİLER MESELESİNİ DÜŞÜNMEK: DELİKLİKAYA YAYLAĞI KİMİNDİR?. Avrasya Etüdleri, 1(59), 5 - 34.
Chicago	Akan Yetişir Zeynep BİR YAYLAK ANLAŞMAZLIĞININ ANATOMİSİ ÜZERİNDEN GEÇ DÖNEM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ORTAK ARAZİLER MESELESİNİ DÜŞÜNMEK: DELİKLİKAYA YAYLAĞI KİMİNDİR?. Avrasya Etüdleri 1, no.59 (2021): 5 - 34.
MLA	Akan Yetişir Zeynep BİR YAYLAK ANLAŞMAZLIĞININ ANATOMİSİ ÜZERİNDEN GEÇ DÖNEM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ORTAK ARAZİLER MESELESİNİ DÜŞÜNMEK: DELİKLİKAYA YAYLAĞI KİMİNDİR?. Avrasya Etüdleri, vol.1, no.59, 2021, ss.5 - 34.
AMA	Akan Yetişir Z BİR YAYLAK ANLAŞMAZLIĞININ ANATOMİSİ ÜZERİNDEN GEÇ DÖNEM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ORTAK ARAZİLER MESELESİNİ DÜŞÜNMEK: DELİKLİKAYA YAYLAĞI KİMİNDİR?. Avrasya Etüdleri. 2021; 1(59): 5 - 34.
Vancouver	Akan Yetişir Z BİR YAYLAK ANLAŞMAZLIĞININ ANATOMİSİ ÜZERİNDEN GEÇ DÖNEM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ORTAK ARAZİLER MESELESİNİ DÜŞÜNMEK: DELİKLİKAYA YAYLAĞI KİMİNDİR?. Avrasya Etüdleri. 2021; 1(59): 5 - 34.
IEEE	Akan Yetişir Z "BİR YAYLAK ANLAŞMAZLIĞININ ANATOMİSİ ÜZERİNDEN GEÇ DÖNEM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ORTAK ARAZİLER MESELESİNİ DÜŞÜNMEK: DELİKLİKAYA YAYLAĞI KİMİNDİR?." Avrasya Etüdleri, 1, ss.5 - 34, 2021.
ISNAD	Akan Yetişir, Zeynep. "BİR YAYLAK ANLAŞMAZLIĞININ ANATOMİSİ ÜZERİNDEN GEÇ DÖNEM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ORTAK ARAZİLER MESELESİNİ DÜŞÜNMEK: DELİKLİKAYA YAYLAĞI KİMİNDİR?". Avrasya Etüdleri 1/59 (2021), 5-34.