Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 39 Sayfa Aralığı: 431 - 456 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.14520/adyusbd.924589 İndeks Tarihi: 29-07-2022

OSMANZÂDE AHMED TÂ’İB’İN“GEVHER-İ YEKT”SINDA BİRLEŞİK FİİLLER

Öz:
18. yüzyıl Klasik Türk Edebiyatı şair, biyografi yazarı ve münşilerinden olan Osmanzâde Ahmed Tâʼib, edebiyat dünyasında daha çok Tâʼib adıyla tanınmaktadır. Ahlâk-i Ahmedî, Divan, Hadîkatü’l-Mülûk, Hadîkatü’l-Vüzerâ, Hadîs-i Erbaʻîn Tercümesi, Hümâyûnnâme (Simârü’l-Asmâr), Hulâsatu’l-Ahlâk, Mehâsinü’l-Edeb’in Telhîsi, Meşâriku’l-Envâr Tercümesi ve Telhîsü’n-Nasâyi ve Mir‘atü’l-Müşkil adlı eserlerinin yanı sıra bir de münşeatı vardır. Bu eser, kütüphane kataloglarında Gevher-i Yektâ, İlm-i İnşa, Münşeat, Münşeat-ı Tâ’ib ve Tuhfe isimleriyle geçmektedir.Bu makalede, Tâʼib’in münşeatında “ednâdan alâya”, “alâdan ednâya” ve “akrandan akrana” şeklinde üç bölüm hâlinde verilen mektuplar ile “Hatime” bölümünde tehniyetname, teşekkürname, tesliyetname ve rukʻa başlıklarıyla verilen altmış sekiz mektup örneğinde tespit edilen birleşik fiiller, taşıdıkları yapı özelliklerine göre tasniflenmeye çalışılmıştır. Böylelikle 18. yüzyıla ait Arapça ve Farsça kelime ve yapıların yoğun bir şekilde kullanıldığı bir metinde birleşik fiil gruplarının nasıl işletildiği, kullanım sıklığı tespit edilerek dönemin dil kullanımına örnek gösterilmek istenmiştir.
Anahtar Kelime: GEVHER-İ YEKTÂ Birleşik Fiil Münşeat OSMANZÂDE AHMED TÂ’İB

COMPOUND VERBS OSMANZÂDE AHMED TÂ’İB’S “GEVHER-İ YEKT”

Öz:
Classical Turkish Literature in the 18th century poet, biographer and one of the Osmanzâde Ta’ib Ahmet, known for its more Tâ’ib name in the literary World. İn addition to Taib’s works on various subjects, he also has a münşeat.In this article, the letters given in three parts as “ednâdan alâya”, “alâdan ednâya” and “akrandan akrana” in Tâ’ib’s discussion, and the compound verbs determined in the examples of the sixty-eight letters with the titles tehniyetname, teşekkürname, tesliyetname and rukʻa in the section “Hatime”. It has been tried to be classified according to their building features. Thus, in a text belonging to the 18th century, in which Arabic and Persian words and structures were used extensively, it was aimed to Show how the compound verb groups were operated, their frequently of use and the use of the language of the period.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aksan, D. (1977). “Köktürkçeden Bugüne Türkçede Ödünçlemeler Üzerine Bir Sözcük İstatistiği Araştırması”. Türk Dili, 313: 344-347.
  • Çabuk, F. Ç. (1985). Hâfız Hüseyin Ayvansarâyi, Mecmuâ-i tevârih. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
  • Çakmak, S. (2019). “Osmanlı Dönemi Türk Sözlükçülüğünün Keşfedilmemiş Bir Örneği Osmanzade Ahmed Taib’in Mir’atü’l Müşkil Adlı Bilinmeyen Eseri”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE), 8(3): 1337-1354.
  • Çapan, P. (2005). Muśŧafa Śafāyį Efendi, Teźkire-i Śafāyį ( Nuhbetü’l āsār min fevai’di’i-eş’ār), İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Başkanlığı Yayınları.
  • Özcan vd., A. (2013). Râşid Mehmed Efendi ve Çelebizâde İsmaîl Âsım Efendi, Târîh-i râşid ve zeyli (Cilt III). İstanbul: Klasik Yayınları.
  • Özcan, A. (1989). Şeyhi Mehmed Efendi, şakaik-ı nu’maniye ve zeyilleri-vekayiü’l fudalâ. İstanbul: Çağrı Yayınları.
  • Banguoğlu, T. (2000). Türkçenin grameri. Ankara: TDK Yayınları.
  • Deny, J. (2012). Türk dil bilgisi. Çev. A. U. Elöve. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
  • Erdem, S. (1994). Rāmiz ve ādāb-ı žurafā’sı, İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks- Sözlük. Ankara: AKM Başkanlığı Yayınları.
  • Ergin, M. (2001). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım/Yayın/Tanıtım.
  • Gabain, A. v. (1953). “Türkçede Fiil Birleşmeleri”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten, 1: 16-28.
  • Hacıeminoğlu, N. (2016). Türk dilinde yapı bakımından fiiller. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
  • İnce, A. (2005). Sâlim Efendi, Tezkiretü’ş-şuarâ. Ankara: AKM Başkanlığı Yayınları.
  • Karahan, A. (1997). “Osman-zâde Tâib”. İslam Ansiklopedisi, C. 9. Ankara: MEB Yayınları.
  • Korkmaz, Z. (2006). “Eski Anadolu Türkçesinin Türk Dili Tarihindeki Yeri”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 52 (2): 99-105.
  • Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi grameri şekil bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
  • Yılmaz Çal, G. (2016). Osmanzâde Tâʼib Ahmed’in Münşeatı “Gevher-i Yektâ” (Transkripsiyonlu Metin-İnceleme ve Türkçe Kelime Grupları). Yayınlanmamış doktora tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
  • Zübeyiroğlu, R. (1989). Mehmed Tevfîk Efendi-Mecmûatü’t-Terâcim. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
APA YILMAZ ÇAL G (2021). OSMANZÂDE AHMED TÂ’İB’İN“GEVHER-İ YEKT”SINDA BİRLEŞİK FİİLLER. , 431 - 456. 10.14520/adyusbd.924589
Chicago YILMAZ ÇAL Gül OSMANZÂDE AHMED TÂ’İB’İN“GEVHER-İ YEKT”SINDA BİRLEŞİK FİİLLER. (2021): 431 - 456. 10.14520/adyusbd.924589
MLA YILMAZ ÇAL Gül OSMANZÂDE AHMED TÂ’İB’İN“GEVHER-İ YEKT”SINDA BİRLEŞİK FİİLLER. , 2021, ss.431 - 456. 10.14520/adyusbd.924589
AMA YILMAZ ÇAL G OSMANZÂDE AHMED TÂ’İB’İN“GEVHER-İ YEKT”SINDA BİRLEŞİK FİİLLER. . 2021; 431 - 456. 10.14520/adyusbd.924589
Vancouver YILMAZ ÇAL G OSMANZÂDE AHMED TÂ’İB’İN“GEVHER-İ YEKT”SINDA BİRLEŞİK FİİLLER. . 2021; 431 - 456. 10.14520/adyusbd.924589
IEEE YILMAZ ÇAL G "OSMANZÂDE AHMED TÂ’İB’İN“GEVHER-İ YEKT”SINDA BİRLEŞİK FİİLLER." , ss.431 - 456, 2021. 10.14520/adyusbd.924589
ISNAD YILMAZ ÇAL, Gül. "OSMANZÂDE AHMED TÂ’İB’İN“GEVHER-İ YEKT”SINDA BİRLEŞİK FİİLLER". (2021), 431-456. https://doi.org/10.14520/adyusbd.924589
APA YILMAZ ÇAL G (2021). OSMANZÂDE AHMED TÂ’İB’İN“GEVHER-İ YEKT”SINDA BİRLEŞİK FİİLLER. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 0(39), 431 - 456. 10.14520/adyusbd.924589
Chicago YILMAZ ÇAL Gül OSMANZÂDE AHMED TÂ’İB’İN“GEVHER-İ YEKT”SINDA BİRLEŞİK FİİLLER. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi 0, no.39 (2021): 431 - 456. 10.14520/adyusbd.924589
MLA YILMAZ ÇAL Gül OSMANZÂDE AHMED TÂ’İB’İN“GEVHER-İ YEKT”SINDA BİRLEŞİK FİİLLER. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, vol.0, no.39, 2021, ss.431 - 456. 10.14520/adyusbd.924589
AMA YILMAZ ÇAL G OSMANZÂDE AHMED TÂ’İB’İN“GEVHER-İ YEKT”SINDA BİRLEŞİK FİİLLER. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi. 2021; 0(39): 431 - 456. 10.14520/adyusbd.924589
Vancouver YILMAZ ÇAL G OSMANZÂDE AHMED TÂ’İB’İN“GEVHER-İ YEKT”SINDA BİRLEŞİK FİİLLER. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi. 2021; 0(39): 431 - 456. 10.14520/adyusbd.924589
IEEE YILMAZ ÇAL G "OSMANZÂDE AHMED TÂ’İB’İN“GEVHER-İ YEKT”SINDA BİRLEŞİK FİİLLER." Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 0, ss.431 - 456, 2021. 10.14520/adyusbd.924589
ISNAD YILMAZ ÇAL, Gül. "OSMANZÂDE AHMED TÂ’İB’İN“GEVHER-İ YEKT”SINDA BİRLEŞİK FİİLLER". Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi 39 (2021), 431-456. https://doi.org/10.14520/adyusbd.924589