Yıl: 2021 Cilt: 5 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 238 - 275 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 16-05-2022

TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E TAŞRA TEŞKİLATINDA MALATYA (1839-1924)

Öz:
Malatya, 1516 yılında Osmanlı taşra teşkilatına “Dulkadiriyye/Maraş” Eyaleti’ne, “Sancâk” olarak dâhil olmuştur. Osmanlı taşra teşkilatında Tanzimat’la başlayan mülkî idarî düzenlemeler sürecinde 1847’de Harput Eyaleti’ne bağlı sancak haline getirildiyse de 1867 Vilâyet Nizâmnâmesi ile Malatya sancak olmaktan çıkarıldı ve “Kaza” statüsünde Diyarbakır Vilayeti’nin Mamüratü’laziz sancağına bağlandı. 1870’te ise mülkî idarî olarak tekrar sancak statüsüne yükseltildi ve Osmanlı Devleti’nde 1864’den itibaren uygulamaya konulan, “Müstakil/Mülhak Livâ” ayrımında “Mülhak Livâ” olarak 1883’te yeniden Mamüratü’l-aziz Vilâyeti’ne katıldı. II. Meşrutiyet’ten sonra ve özellikle I. Dünya Savaşı sürecinde, öncelikle asayişin sağlanması, ulaşım ve idari işlerin kolaylıkla yürütülebilmesi maksadıyla birçok liva gibi Malatya’nın da “Müstakil Liva” olması hususunda kanun layihaları hazırlanmıştır. Bu düzenlemeler hukukî anlamda Osmanlı Meclîs-i Mebûsânı’nda tartışmalara konu olmuştur. Nihayet, Millî Mücadele Dönemi’nde, 31 Mayıs 1920 tarihinde I. İcra Vekilleri Heyeti’nin kararıyla “Müstakil Liva” yapılmış ve 20 Nisan 1924 Teşkilât-ı Esâsî’sinin 89. mddesi ile vilâyet/il olmuştur.
Anahtar Kelime:

From Tanzimat to the Republic Malatya in the Provincial Organization (1839-1924)

Öz:
Malatya was included in the Ottoman provincial organization "Dulkadiriyye/Maraş" State, as "Sancak" in 1516. Although it was transformed into a sanjak of the Harput Province in 1847 during the administrative and administrative arrangements that started with the Tanzimat in the Ottoman provincial organization, Malatya was removed from being a sanjak with the 1867 Provincial Regulations and was attached to the Mamuratü'l-aziz sanjak of the Diyarbakir Province with the status of "Kaza". In 1870, it was raised to the status of sanjak again as a civil administration and joined the Mamuratü'l-aziz Province in 1883 as "Added Livâ" in the distinction of "Independent/Added Livâ", which was put into practice in the Ottoman Empire since 1864. II. After the Second Constitutional Monarchy, and especially during the First World War, laws were prepared for Malatya to become an "Independent Liva", primarily for the purpose of ensuring public order and carrying out transportation and administrative works easily. These regulations have been the subject of discussions in the Ottoman Parliament in the legal sense. Finally, during the National Struggle Period, on May 31, 1920, "Detached Liva" was made with the decision of the First Executive Committee, and it became a province/province with the 89th Article of the Teşkilat-ı Esâsî on 20 April 1924.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Arşiv Kaynakları BOA Kuyûd-ı Ahkâm-ı Maliye Defteri 3462; BOA. DH.İ. UM. EK. 21.35.1.2 BOA. DH.İ. UM. EK. 45.11 BOA. DH.İ. UM.104.16. 2 BOA. DH.İ.UM. 108. 91. 7 BOA. DH.İ.UM. 108. 91. 6 BOA. DH.İ.UM. 108. 91. 4 BCA: 30..18.1.1/ 1.2..4/ 73-4 BCA: 30..18.1.1/ 3.25..1./ 71-31 BCA : 30..18.1.1/ ; 7.37..17; 7.37.18; 7.37.19 BCA: 30..18.1.1/ 7.38.8 BCA: 30..18.1.1/ 8.40.9 BCA: 30.18.1/ 15-52.18/ 71-264 Resmî Gazete T.C. Resmî Gazete, Tesis Tarihi: 7 Teşrinevel 1336, Sayı: 1184, Kanun No: 1426, Kabul Tarihi: 18/4/1929. Malatya İl Yıllıkları Malatya’ 96 1973 İl Yıllığı Tezler
  • KARAGÖZ, M. (1989).1714-1720 M. (1127-1133 H.) Tarihli Malatya Şer’iyye Sicili. Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
  • ŞAHİN, M.S. (2008). Cumhuriyet Halk Partisi’nin Malatya Teşkilatı (1923-1950). Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
  • KARTAL, N. (2010 b. ). İl Özel İdarelerinin Yeniden Yapılandırılması: Uygulama Aşaması Üzerine Bir Çözümleme. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
  • KESKİN, N. (2007). Devletin Toprak Üzerinde Örgütlenmesi: Türkiye’de İllerin Yönetimi. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
  • ÖZKAN, E. (2017). 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin İdari Taksimatı (1839-1914). Doktora Tezi. Elâzığ: Fırat Üniversitesi.
  • TORUN, S.F. (2005). Tanzimat’tan Meşrutiyet’e Türkiye’de Kaza Yönetimi (1842-1876). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi. Eserler
  • Akça, B. Millî Mücadele Döneminde Menteşe Sancağında Emniyet ve Asayiş Sorunu, Belge Dergisi, C.2, S.20, Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını, 2393-2407.
  • Akyıldız, A. (2003). Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye, DİA, C. 28. 250-251. Aydın, A. Fahimi&İzgeör, A. Zeki. (2018). Osmanlı Arşiv Belgelerinde Malatya, Malatya.
  • Babinger, Franz-KÖPRÜLÜ, Fuat, Anadolu’da İslâmiyet, İstanbul.
  • Bardakoğlu, Ali. (1995a). Fek. DİA, C. 12, İstanbul. 299.
  • Bardakoğlu, Ali. (1995b). Ferâğ. DİA, C. 12 İstanbul. 351-354.
  • Barkan, Ömer Lütfi. (1943). XV ve XVI Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Ziraî Ekonominin Hukukî ve Malî Esâsları I Kânûnlar, İstanbul.
  • Baykara, Tuncer. (1988). Anadolu'nun Tarihi Coğrafyasına Giriş I, Ankara.
  • Belli, Şemsi. (1952). Malatya. Malatya: İstiklal Matbaası.
  • Bilgi, Necdet. (2002). Cumhuriyet’in İlk Döneminde Mülki Yapının Gelişimi (1920-1950). Türkler, C. 17. Ankara. 334-334.
  • Bilgiç, Emin. (1946). Anadolu’nun İlk Yazılı Kaynaklarındaki Yer Adları ve Yer Adlarının tayini Üzerine İncelemeler. Belleten X/39. 381-423.
  • Çadırcı, Musa. (1997a). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Ankara: TTK yayınları.
  • Çadırcı, Musa. (1989c). Türkiye'de Kaza Yönetimi (1840-1876). Belleten, C. 53, S. 206. Nisan. 237-257.
  • Çadırcı, Musa. (2007b). Tanzimat Sürecinde Türkiye Ülke Yönetimi. Ankara: İmge Kitapevi Yayını.
  • Çankaya, Ali. (1968- 1971). Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler. C. I-VIII. Ankara: Mars Matbaası.
  • Doğan, Cabir. (2011). II. Mahmut Dönemi Osmanlı Merkezileşme Politikasının Doğu Vilayetlerinde Uygulanması.Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 6/4 Fall TURKEY. 505-521.
  • Doğanay, H.&Sever R. (2018). Genel ve Fiziki Coğrafya, Ankara.
  • Elibüyük, M. (2013). Malatya İli Yerleşmelerinin Tarihsel Dönemlere Göre Coğrafi Dağılışı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 53, S.1.183-220.
  • Emecen, F. (1989).XVI. Asırda Manisa Kazası, Ankara.
  • Ertürk, K. Nuran. (2007). Cumhuriyet Döneminde Toprağa Dayalı Örgütlenme: İl Yönetimi Sisteminin Kuruluşu. MEMLEKET Siyaset Yönetimi, C. 2. S. 5. 119-174.
  • Genç, M. (2000b). İltizam. DİA, C. 22, İstanbul. 154-158.
  • Genç, M. (2006a). Mukataa. DİA, C. 31, İstanbul. 129-132.
  • Gençoğlu, M. (2011). 1864 ve 1871 Vilâyet Nizamnamelerine Göre Osmanlı Taşra İdaresinde Yeniden Yapılanma. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.2, S.1. 29-50.
  • Gümüşçü, O.&Küçükaşçı, M. Sabri. (2019). Köy. DİA, C. Ek 2, Ankara. 85-87
  • Halaçoğlu. Y. (1989b) Yusuf. Osmanlılar ’da Hâkimiyet Anlayışı ve Devlet Teşkilatı. DGBİT, XII. İstanbul. 293-490.
  • Halaçoğlu, Y. (1991a). XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilâtı ve Sosyal Yap. Ankara: TTK. Yayınları.
  • Işık, A. (1998). Malatya 1839-1919, İstanbul.
  • İnalcık, H.(1999b). Eyalet. DİA, C. 11, İstanbul. 548-550.
  • İnalcık, H. (2012a). Timar. DİA, C. 41, İstanbul. 168-173.
  • İnalcık, H. (2011). Tanzimat. Tanzimat, Ed. Halil İnalcık-Mehmet Seyitdanlıoğlu. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara. 29-56. İpşirli, M. Osmanlı Devlet Teşkilatı. Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, C. I. 139-278.
  • Karal, Enver Ziya. (1996). Osmanlı Tarihi. Ankara: TTK Yayını.
  • Karagöz, M. (2003). XVII. Ve XVIII. Asırlarda Malatya Kazası (1650-1750). İstanbul: Karizma Yayınları.
  • Kartal, N. (2014b). İl Sistemine Geçiş Sorunsalı: Türkiye’de 1864 Vilayet Nizamnamesi ile İl Sistemine Geçilmiş Midir? Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, C. 10, S. 23. 279-294.
  • Kartal, N. (2013a). Tanzimat’tan Cumhuriyete Osmanlı’da Mülki İdare. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, C. 4, S. 1. 1-24.
  • Kaştan, Y. (Ocak 2016) Osmanlı Devleti’nde “1913 Tarihli İdare-i Umumiye-i Vilâyât Kanun-ı Muvakkati ile Vilayet Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması”. Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi. C. 2, S. 2. 78-98.
  • Kenanoğlu, M. Macit. (2006b). 1858 Kanunnamesi ve Uygulaması. Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, S. 1. 107- 138. Kenanoğlu, M. Macit. (2013a). Vergi. DİA, C. 43, İstanbul. 52-58.
  • Keskin, N. (2012a). Yirmili Yıllarda Yönetim. Ed. Nuray Keskin. Açıklamalı Yönetim Zamandizini I. 1919-1928 C.1, Ankara. 1-14.
  • Keskin, N. (2012b). Açıklamalı Yönetim Zamandizini II, Ed. Nuray Keskin. Ankara.
  • Kılıç, S. (2009). Tanzimat'ın İlanından 1864 Düzenlemesinin Uygulanmasına Kadar Geçen Dönemde Valilik Kurumu. Tarih Araştırmaları Dergisi. C. 28, S. 45. 43-62.
  • Korkud, Selâhattin Aslan. (1965). Osmanlı İmparatorluğu’nda 1909’dan 1918 arasında İdare Teşkilat ve Amirleri Hakkında Bir İnceleme. Türk İdare Dergisi, 36/293-294. Y. 36, S. 293-94. 3-16.
  • Kunt, Metin. (1985). Sancaktan Eyalete. İstanbul.
  • Orhonlu, C.(1977). Osmanlı Müesseseleri ve Medeniyeti Tarihine Genel Bakış. İstanbul.
  • Ortaylı, İ. (2000). Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880). Ankara: TTK Yayınları.
  • Özçağlar, H. (2014).Tarihsel Süreçte Bucakların Yönetsel Bölünüş İçindeki Yeri ve Önemi. Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi VIII. Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı. 285- 296
  • Özgen, N. (2010). Bilim Olarak Coğrafya Ve Evrimsel Paradigmaları. Ege Coğrafya Dergisi. 19/2. İzmir. 1-25.
  • Özkaya, Y.&AKYILDIZ A. (2006). Muhassıl, DİA, C. 31, İstanbul. 18-20.
  • Renda, Kâmil, (1975).Millî Mücadelede Vilâyetler ve Valiler. İstanbul.
  • Seyitdanlıoğlu, M. (Eylül 1996b). Yerel Yönetim Metinleri VI: 1871 Vilayet Nizâmnâmesi ve Getirdikleri, Çağdaş Yerel Yönetimler. C. 5. S. 5. 89-103.
  • Seyitdanlıoğlu, M. (Mart 1996a). Yerel Yönetim Metinleri III: 1871 Vilayet Nizâmnâmesi ve Getirdikleri, Çağdaş Yerel Yönetimler. C. 5. S. 2. 67-81.
  • Sümer, F. (1980). Oğuzlar (Türkmenler), İstanbul.
  • Şahin, İlhan. (2006).Nâhiye, DİA, C. 32, İstanbul. 306-308
  • Şimşirgil, A. (1992). Osmanlı Taşra Teşkilatında Rum Beylerbeyliği. Türklük Araştırmaları, İstanbul. 289-299.
  • Tansel, S. (1988). Fatih Sultan Mehmet, Ankara.
  • Tavukçu, İ. (Haziran 2020). Millî Mücadele Döneminde TBMM Hükümetlerinin İdari Taksimat Alanında Y aptığı Düzenlemeler, Tarih ve Gelecek Dergisi. C. 6. S. 2. 721-758.
  • Tekeli, İ.(1972). Osmanlı İmparatoru’nda Mekân Organizasyonunun Evrimi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Bölgesel Politikasının Kökenleri, Bölge Planlama Üzerine, İTÜ Mimarlık Fakültesi, İstanbul. 91-119.
  • Togan, Z.V. (1981). Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul. Ural, S.(2009). Doğu Vilâyetlerinde Asayiş Sorunu 1919-1920.Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi. Y. 5 S. 41- 76.
  • Ural, S.(2002) Ali Galip Olayı’nın Milli Mücadele Taraftarı Gazetelerdeki (İrade-i Milliye ve Albayrak) Yankıları, Ankara Üniversitesi Türk inkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 29-30. 159-174.
  • Uzunçarşılı, İ.H. (1988a). Osmanlı Devlet Teşkilatına Medhal, Ankara: TTK Yayınları.
  • Uzunçarşılı, İ.H. (1983b). Osmanlı Tarihi I. Ankara: TTK Yayınları.
  • Yapıcı, S. (2014). Osmanlı Vilayet Sâlnâmelerinde Malatya (1869-1908). İstanbul.
  • Yedek, Ş.(2015). Atatürk Döneminde Elazığ’ı Temsil Edenler (1920- 1938), Akademik Bakış Dergisi, S. 48. 61-79.
  • Yınanç, M.H. (1995). Anadolu’nun Fethi, Türkiye Tarihi Selçuklu Devri I, İstanbul 1934.Nutuk. Haz. Bedi Yazıcı. İstanbul.
  • Web siteleri http://malatya.bel.tr (04.06.2021) http://www.malatya.gov.tr (04.06.2021)
APA karagöz m (2021). TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E TAŞRA TEŞKİLATINDA MALATYA (1839-1924) . , 238 - 275.
Chicago karagöz mehmet TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E TAŞRA TEŞKİLATINDA MALATYA (1839-1924) . (2021): 238 - 275.
MLA karagöz mehmet TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E TAŞRA TEŞKİLATINDA MALATYA (1839-1924) . , 2021, ss.238 - 275.
AMA karagöz m TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E TAŞRA TEŞKİLATINDA MALATYA (1839-1924) . . 2021; 238 - 275.
Vancouver karagöz m TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E TAŞRA TEŞKİLATINDA MALATYA (1839-1924) . . 2021; 238 - 275.
IEEE karagöz m "TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E TAŞRA TEŞKİLATINDA MALATYA (1839-1924) ." , ss.238 - 275, 2021.
ISNAD karagöz, mehmet. "TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E TAŞRA TEŞKİLATINDA MALATYA (1839-1924) ". (2021), 238-275.
APA karagöz m (2021). TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E TAŞRA TEŞKİLATINDA MALATYA (1839-1924) . İçtimaiyat (Online), 5(2), 238 - 275.
Chicago karagöz mehmet TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E TAŞRA TEŞKİLATINDA MALATYA (1839-1924) . İçtimaiyat (Online) 5, no.2 (2021): 238 - 275.
MLA karagöz mehmet TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E TAŞRA TEŞKİLATINDA MALATYA (1839-1924) . İçtimaiyat (Online), vol.5, no.2, 2021, ss.238 - 275.
AMA karagöz m TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E TAŞRA TEŞKİLATINDA MALATYA (1839-1924) . İçtimaiyat (Online). 2021; 5(2): 238 - 275.
Vancouver karagöz m TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E TAŞRA TEŞKİLATINDA MALATYA (1839-1924) . İçtimaiyat (Online). 2021; 5(2): 238 - 275.
IEEE karagöz m "TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E TAŞRA TEŞKİLATINDA MALATYA (1839-1924) ." İçtimaiyat (Online), 5, ss.238 - 275, 2021.
ISNAD karagöz, mehmet. "TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E TAŞRA TEŞKİLATINDA MALATYA (1839-1924) ". İçtimaiyat (Online) 5/2 (2021), 238-275.