Rat Oral Mukozasında Ononis Spinosa L.`Nin Yara İyileşmesi Üzerindeki Etkinliğinin Belirlenmesi

SALTAN, Hayriye Gülçin; YAZIHAN, Nuray; BİLLUR, Deniz; ERGENE ÖZ, Burçin; Koca, Gökhan; DEMİR, Ayten

Rat Oral Mukozasında Ononis Spinosa L.`Nin Yara İyileşmesi Üzerindeki Etkinliğinin Belirlenmesi

Yürütücü

Ayten DEMİR (Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hemşirelik Bölümü, Ankara, Türkiye)

Danışman(lar)

Hayriye Gülçin SALTAN, (Adres Yazılmamış)

Nuray YAZIHAN (Adres Yazılmamış)

Araştırmacı(lar)

Gökhan KOCA, (Adres Yazılmamış)

Deniz BİLLUR, (Adres Yazılmamış)

Burçin ERGENE ÖZ (Adres Yazılmamış)

21 7

Proje Grubu: SBAG Sayfa Sayısı: 75 Proje No: 216S980 Proje Bitiş Tarihi: 15.01.2019 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 17-03-2020

Rat Oral Mukozasında Ononis Spinosa L.`Nin Yara İyileşmesi Üzerindeki Etkinliğinin Belirlenmesi

Öz:

Proje Başlığı: Rat Oral Mukozasında Ononis Spinosa L.‘nin Yara İyileşmesi Üzerindeki Etkinliğinin Değerlendirilmesi KAPSAM: Oral ülser ağız mukozasının herhangi bir yerine lokalize olan, mukoza epitelinin alt dokularına kadar uzanabilen doku kayıpları ile karakterizedir. Oral ülser, hastaların yaşam kalitesini bozar, ilerlemesi acil servislere başvuru sayısını, destekleyici bakım gereksinimlerini ve hastane masraflarını artırır. Mevcut tedavilerin pahalı olması, yan etkilerinin olması, mikroorganizmaların antimikrobiyal olarak kullanılan ajanlara sürekli direnç kazanması insanları doğal tedaviye yönlendirmektedir. AMAÇ: Bu çalışmada oral ülseri ve oral ülsere bağlı gelişen komplikasyonları azaltarak, hastaların yaşam kalitesini artırmak, tedavi maliyetlerini azaltarak ülke ekonomisine katkı sağlamak amaçlanmıştır. Yara iyileştirici olarak geleneksel tedavide kullanılan, antienflamatuar ve antioksidan özelliklere sahip Ononis spinosa L. bitkisinden elde edilen ekstre ile kullanımı kolay, yan etkisi bulunmayan, bitkisel kökenli ağız bakım solüsyonunun ön çalışmasını yapmak hedeflenmiştir. YÖNTEM: Bu çalışmada Wistar Albino cinsi ratlar kullanıldı. Denekler her grupta 10’ar adet rat olmak üzere 12 gruba ayrıldı. Deneyin 0. Günü anestezi altında grup 1, 2, 3, 4, 5 ve 11’de yer alan ratların sağ ve sol yanak mukozasında 5 mm çaplı, 1 mm derinlikli, standart biyopsi tekniği kullanılarak, punch yardımı ile yara oluşturuldu. 10 gün boyunca, Grup 2 ve Grup 7‘ye Klorheksidin; Grup 11 ve Grup 12’ye CMC-Na ile ağız bakımı uygulandı. Grup 3 ve Grup 8’e %0,5’lik; Grup 4 ve Grup 9‘a %1’lik; Grup 5 ve Grup 10’a ise %1,5’lik Ononis spinosa ekstresi ile ağız bakımı uygulandı. Deney sonucunda tüm gruplardan alınan kan ve doku örnekleriyle makroskopik, biyokimyasal, histopatolojik ve immünohistokimyasal analizler yapılarak yara iyileşmesi değerlendirildi. SONUÇ: Deney süresince ratlarda kilo artışı olduğu belirlendi. Makroskopik evreleme ve yara kapanma miktarına göre de en hızlı yara iyileşmesinin %0,5’lik Ononis spinosa uygulanan yaralı grupta olduğu belirlendi. Makroskopik analizlerle paralel olarak%0,5’lik Ononis spinosa uygulanan yaralı grubun IL-6 ve TNF-α düzeyinin diğer gruplardan anlamlı düzeyde düşük olduğu belirlendi. Makroskopik, biyokimyasal, histopatolojik ve immünohistokimyasal analizler göz önünde bulundurulduğunda en iyi yara iyileşmesinin %0,5’lik Ononis Spinosa dozu uygulanan grupta olduğu belirlendi.

Anahtar Kelime: Klorheksidin Ononis spinosa Rat Oral mukozit Yara iyileşmesi

Konular: Endokrinoloji ve Metabolizma

Erişim Türü: Erişime Açık

Abdel-Kader, M. S. 2001. ‘’Phenolic Constituents of Ononis Vaginalis Roots’’, Planta Medica, 67(4), 388-90.
Agelet, A., Valles, J. 2003. ‘’Studies on Pharmaceutical Ethnobotany in the Region of Pallars (Pyrenees, Catalonia, Iberian Peninsula). Part II. New or Very Rare uses of Previously Known Medicinal Plants’’, Journal of Ethnopharmacology, 84(2), 211-227.
Akkuş, İ. 1995. Serbest Radikaller ve Fizyopatolojik Etkileri (1.Basım). Konya: Mimoza Yayınevi. Aktaş, A., Giray, B. 2010. ‘’Diş Hekimliğinde Klorheksidin: Özellikleri ve Güncel Kullanım Alanları’’, Türkiye Klinikleri Diş Hekimliği Bilimleri Dergisi, 16(1), 51-8.
Al-Khalil, A. 1995. ‘’Survey of Plants used in Jordanian Traditional Medicine’’, International Journal of Pharmacognosy, 33(4), 317-323.
Al-Qudaha, M. A., Al-Ghoula, A. M., Trawenhb, İ. N., Al-Jaberc, H. I., Al-Shbould, T. A., Zargae, M. H. A., Abu-Orabi, S. T. 2014. ‘’Antioxidant Activity and Chemical Composition of Essential Oils from Jordanianononis Natrix L. and Ononis Sicula Guss’’, Journal of Biologically Active Products From Nature, 4(1), 52-61
Altanlar, N., Çitoğlu, G. S., Sever Yılmaz, B. 2006. “Antilisterial Activity of Some Plants used in Folk Medicine”, Pharmaceutical Biology, 44(2), 91-94.
Altunkaynak Z. B., Özbek,E. 2008. ‘’Programlanmış Hücre Ölümü: Apoptoz Nedir?’’, Tıp Araştırma Dergisi, 6(2), 93-104.
Arda, M., Minbay, A., Aydın, N., Akay, Ö., İzgür, M., Diker, K. 1994. Immunoloji (1. Basım). Ankara: Medison Yayınevi.
Asadullah, K., Sterry, W., Volk, H. D. 2003. ‘’Interleukin-10 Therapy Review of A New Approach’’, Pharmacol Revıews, 55, 241-269.
Barton, D. H. R., Overton, K. H. 1955. ‘’Triterpenoids. Part XX. The Constitution and Stereochemistry of A Novel Tetracyclic Triterpenoid’’, Journal of The Chemical Society, 1955, 2639-2652.
Baytop, T. 1999. Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi: Geçmişte ve Bugün (2. Baskı). İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
Benedec, D., Vlase, L., Oniga, I., Tiperciuc, B. 2012. ‘’Isoflavonoids from Glycyrrhiza Sp. and Ononis Spinosa. Farmacia. 60(5), 615–20.
Blaschek, W., Hänsel, R., Keller, K., Reichling, J., Rimpler H., Schneider, G. 1998. Hagers Handbuch Der Pharmazeutischen Praxis (2. Baskı). Folgeband 2: Drogen A-K.
Blumenthal, M. 2000. Herbal Medicine: Expanded Commission E Monographs. Newton, MA: Integrative Medicine Communications.
Bogenrieder, T., Rogler, G., Vogt, T., Landthaler, M., Stolz, W. 2003. ‘’Orofacial Granulomatosis as the İnitial Presentation of Crohn's Disease in an Adolescent’’, Dermatology, 206(3), 273-8.
Bolle, P., Faccendini, P., Panzironi, C., Bellou, Tita, B. 1993. ‘’Ononis Spinosa L. : Pharmacological Effect of Ethanol Extract’’, Pharmacological Research, 27(1), 27–28.
Broughton, G., Janis, J., Attinger, C. 2006. ‘’The Basic Science of Wound Healing’’, Plastic and Reconstructive Surgery, 117, 12-34.
Bruce, A., Dabade, T. S., Burkemper, N. M. 2015. ‘’Diagnosing Oral Ulcers’’, Journal of The American Academy of Physician Assistants, 28, 1-10.
Bruce, A., Rogers, R. 2003. ‘’Acute Oral Ulcers’’, Dermatologic Clinics, 21, 1-15.
Bruce, A., Rogers, R. 2004. ‘’Oral Manifestations of Sexually Transmitted Diseases’’, Clinics in Dermatology, 26(6), 520-7.
Can, G. 2008. "Onkoloji Hemşireliğinde Kanıta Dayalı Semptom Yönetimi Konsensus’07’’, İstanbul: Mavi İletişim Danışmanlık Aş Medikal Yayıncılık.
Ceylan, E., Gulsun, A., Gencer, M., Aksoy, N. 2005. ‘’A New Parameter in the Detection of Tuberculosis Activity: Reactive Oxygen Metabolites’’, Respiration, 72(2), 156–9.
Chen, W. F., Zlotnik, A. 1991. ‘’IL-10: A Novel Cytotoxic T Cell Differentiation Factor’’, Journal of Immunology Research, 147, 528-534.
Cho SA, Park JH, Seok SH, Juhn JH, Kim SJ, Ji HJ, Choo YS, Park JH. 2006 “Effect of granulocyte macrophage-colony stimulating factor (GM-CSF) on 5-FU induced ulserative mucositisin hamster buccal pouches”, Exp Toxicol Pathol, 57(4):321-8.
Coelho, F. H., Salvadori, G., Rados, P. V., Magnusson, A., Danilevicz, C. K., Meurer, L., Martins, M. D. 2015. ‘’Topical Aloe Vera (Aloe Barbadensis Miller) Extract Does Not Accelerate the Oral Wound Healing in Rats’’, Phytotherapy Research Phytother, 29, 1102–1105.
Çakılcıoğlu, U., Türkoğlu, I. 2010. “An ethnobotanical survey of medicinal plants in sivrice (Elazığ- Turkey)”, J Ethnopharmacol, 28:132(1):165-75.
Çavuşoğlu, H. 2007. ‘’Oral Mukozit Yönetiminde Kanıta Dayalı Hemşirelik’’, Turkiye Klinikleri Journal of Medical Science, 27, 398-406.
Çoban, T., Saltan Çitoglu, G., Sever, B., Can, M. 2003. ‘’Antioxidant Activities of Plants Used in Traditional Medicine in Turkey’’, Pharmaceutical Biology, 41, 608–613.
Dannhardt G, Schneider G, Schwell B.1992. ‘’Identification and 5-lipoxygenase inhibiting potency of medicarpin isolated from roots of Ononis spinosa L.’’, Pharm Pharmacol Lett , 2, 161-162.
Daruházi, A. E., Szarka, S., Héthelyi, E., Simándi, B., Gyurján, I., László, M., Szőke, E., Lemberkovics, E. 2008. ‘’Gc-Ms Identification and Gc-Fıd Quantitation of Terpenoids in Ononidis Spinosae Radix’’, Chromatographia, 68, 71-76.
Davatchi, F., Shahram, F., Kumar, A., Cheng, Y., Cheong, C., Bendrups, A. 2004. ‘’Comparative Analysis of Behçet ́s Disease in Aplar Region’’, International Journal of Rheumatic Diseases, 7, 38-43.
Davis, P. H. 1970. Flora of Turkey and the East Aegean Islands (3. Baskı). Edinburgh: Edinburgh University Press.
Dellinger, T., Livingston, H. 1998. ‘’Aspirin Burn of the Oral Cavity’’, Ann Pharmacother, 32(10), 1107. Diegelmann, R., Evans, M. 2004. ‘’Wound Healing: an Overview of Acute, Fibrotic and Delayed Healing’’, Frontiers in Bioscience, 9, 283-9.
Draize, J.H. 1959. “Dermal Toxicity. Appraisal of The Safety of Chemicals ın Foods, Drugs and Cosmetics. The Assoc. of Food and Drug Officials of the United States”, Texas State Dept. of Health, Austin, TX.
Erdem, C. 1996. Tüm Yönleriyle Yara İyileşmesi (1. Baskı). Ankara: Tdd Yayınları.
Erel, O. 2004. „‟A Novel Automated Direct Measurement Method for Total Antioxidant Capacity Using A New Generation, More Stable Abts Radical Cation‟‟, Clinical Biochemistry, 37(4), 277-85.
Erel, O. 2005. ‘’A New Automated Colorimetric Method for Measuring Total Oxidant Status’’, Clinical Biochemistry, 38(12),1103-11.
Eren, M., Akyüz, C., Yalçın, B., Varan, A., Kutluk, T., Büyükpamukçu, M. 2007. ‘’Çocukluk Çağı Kanserlerinde Kemoterapi İle İlişkili Mukozit Tedavisinde Granülosit Makrofaj Koloni Stimülan Faktörün Ağız Bakımındaki Yeri’’, International Journal of Hematology and Oncology, 2, 70-77.
Ergene Öz, B. 2015. Türkiye'de Yetişen Bazı Ononis L. Türlerinin Taşıdığı Yara İyileştirici ve Antienflamatuvar Etkili Bileşiklerin Araştırılması. Ankara Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü (Farmakognozi Anabilim Dalı), Yayınlanmış Doktora Tezi, Ankara 2015.
European Medicınes Agency Scıence Medicınes Health (ESCOP). ‘’Community herbal monograph on Ononis spinosa L., radix’’. http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/HerbalCommunity_herbal_monograp h/2013/08/WC500148190. Son erişim tarihi: 02.11.2016
Farrington, M., Cullen, L., Dawson, C. 2010. ‘’Assessment of Oral Mucositis in Adult and Pediatric Oncology Patients: An Evidence-Based Approach’’, Journal of the Society of Otorhinolaryngology and Head-Neck Nurses, 28, 8-15.
Fetil, E. 2007. ‘’Yara İyileşmesi ve Yara İyileşmesini Etkileyen Faktörler’’, Turkiye Klinikleri Journal of Internal Medical Sciences, 3, 13-7.
Field, E. A., Allan, R. B. 2003. ‘’Review Article: Oral Ulcerationa etiopathogenesis, Clinical Diagnosis and Management in The Gastrointestinal Clinic’’, Alimentary Pharmacology & Therapeutics, 18(10), 949-962.
Fitzmaurice, S., Sivamani, R., Isseroff, R. 2011. ‘’Antioxidant Therapies for Wound Healing: A Clinical Guide to Currently Commercially Available Products’’, Skin Pharmacology and Physiology, 24(3),113-26.
Fujise, Y., Toda, T., Itô, S. 1965. ‘’Isolation of Trifolirhizin from Ononis Spinosa L.’’, Chemical and Pharmaceutical Bulletin, 13(1), 93-5.
Genç, G. E., Özhatay, N. 2006. ‘’An Ethnobotanical Study in Çatalca (European Part of İstanbul) In Turkish’’, Journal of Pharmaceutical Sciences, 3(2), 73-89.
Girlich, C., Bogenrieder, T., Palitzsch, K., Schölmerich, J., Lock, G. 2002. ‘’Orofacial Granulomatosis as İnitial Manifestation of Crohn's Disease: a Report of Two Cases’’, European Journal of Gastroenterology & Hepatology,14(8), 873-6.
González-Tejero, M. R., Casares-Porcel, M., Sánchez-Rojas, C. P., Ramiro-Gutiérrez, J. M., MoleroMesa, J., Pieroni, A., ... & Paraskeva-Hadijchambi, D. 2008. “Medicinal plants in the Mediterranean area: synthesis of the results of the project Rubia”, Journal of Ethnopharmacology, 116(2), 341-357.
Gruenwald, J., Brendler, T., Jaenicke, C. 2004. PDF For Herbal Medicines (3. Baskı), Montvale: Thomson PDR.
Hairston, B., Bruce, A., Rogers, R. 2003. ‘’Viral Diseases of The Oral Mucosa’’, Dermatol Clinics, 21(1), 17-32.
Halliwell, B., Gutteridge, J. M. C. 2000. Free Radicals in Biology and Medicine (3. Baskı). Oxford: Oxford Science Publications.
Harma, M., Harma, M., Erel, O. 2003. ‘’Increased Oxidative Stress in Patients with Hydatiform Mole’’, Swiss Medical Weekly, 133, 563–6.
Háznagy, A., Tóth, G., Tamás, J. 1978. ‘’Über Die Inhalsstoffe Des Wäßrigen Extraktes von Ononis Spinosa L. ‘’, Archiv Der Pharmazie, 311, 318-323.
Hilp, K., Kating, H., Schaden, G. 1974. ‘’Inhaltsstoffe Aus Ononis Spinosa L.’’, Archiv Der Pharmazie, 308 (75), 429-433.
Hogan, R. 2009. ‘’Implementation of an Oral Care Protocol and Its Effects on Oral Mucositis’’, Journal of Pediatric Oncology Nursing, 26, 125-135.
Horowitz, R., Aierstuck, S., Williams, E., Melby, B. 2010. ‘’Herpes Simplex Virus İnfection in a University Health Population: Clinical Manifestations, Epidemiology, and İmplications’’, Journal of American College Health, 59(2), 69-74.
Hudaib, M., Mohammad, M, Bustanji, Y., Tayyem, R., Yousef, M., Abuirjeie, M., Aburjai, T. 2008. ‘’Ethnopharmacological Survey of Medicinal Plants in Jordan, Mujib Nature Reserve and Surrounding Area’’, Journal of Ethnopharmacology, 120(1), 63-71.
Hupp, J., Ellis, E., Tucker, M. 2008. Contemporary Oral and Maxillofacial Surgery (5. Baskı). St.Louis: Mosby Elsevier.
Jansen, E.H., Ruskovska, T. 2013. “Comparative analysis of serum (anti)oxidative status parameters in healthy persons”, Int J Mol Sci, 14,6106-6115.
Jaretzky, R. 1940. "Uber Die Diuretische Wirkung Der Radix Ononidis Und Der Herba Equiseti", Archiv Der Pharmazie, 278, 44-47.
Jarić, S., Popović, Z., Macukanović-Jocić, M., Djurdjević, L., Mijatović, M., Karadzić, B., Mitrović, M., Pavlović, P. 2007. ‘’An Ethnobotanical Study on the Usage of Wild Medicinal Herbs From Kopaonik Mountain’’, Journal of Ethnopharmacology, 111(1), 160-75.
Jones, B,M,, Kwok, C,C,, Kung, A,W. 1999. “Effect of radioactive iodine therapy on cytokine production in Graves ’disease: transient increases in interleukin-4 (IL-4), IL-6, IL-10, and tumor necrosis factor-alpha,6 with longer term increases in interferon-gamma production”, J Clin Endocrinol Metab, 84:4106.
Karaman, S., Kocabas, Y. 2001. ‘’Traditional Medicinal Plants of K. Maras (Turkey)’’, The Sciences, 1(3), 125-128.
Karasu, A., Bakır, B. 2008. ‘’Yara ve Yara İyileşmesi’’, Türkiye Klinikleri Veteriner Bilimleri-Cerrahi Özel Dergisi, 14(1), 36-43.
Karukonda, S., Flynn, T., Boh, E., Russo, G., Milikan, L. 2000. ‘’The Effects of Drugs on Wound Healing: Part 1’’, International Journal of Dermatology, 39(4), 250-7.
Khallouki, F., Chafique, Y., Rachid, S., Bessiere, J. M. 2002. ‘’Chemical Composition of The Essential Oil of Ononis Natrix L. Fabaceae’’, Journal of Essential Oil Research, 14(6), 431-432.
Kılıç, S. Ş., Demirbaģ, T. 2005. ‘’Tekrarlayan Aftöz Stomatit’’, Güncel Pediatri, 4, 107-111.
Kırmızıgül, S., Gören, N., Yang, S.W., Cordell GA, Bozok-Johansson C. 1997. “Spinonin, A Novel Glycoside From Ononis Spinosa Subsp. Leiosperma”, J Nat Prod, 60 (4):378–8.
Klejdus, B., Vacek, J., Lojková, L., Benesová, L., Kubán, V. 2008. ‘’Ultrahigh-Pressure Liquid Chromatography of İsoflavones and Phenolic Acids on Different Stationary Phases’’, Journal of Chromatography A, 1195, 52-59.
Koracevic, D., Koracevic, G., Djordjevic, V., Andrejevic, S., Cosic, V. 2001. „‟Method for the Measurement of Antioxidant Activity in Human Fluids‟‟, Journal of Clinical Pathology, 54(5), 356 –61.
Köster, J., Strack, D., Barz, W. 1983. ‘’High Performance Liquid Chromatographic Separation of Isoflavones and Structural Elucidation of Isoflavone 7-O-Glucoside 6'', Planta Medica, 48(7), 131-135.
Kültür, S. 2007. ‘’Medicinal Plants Used in Kırklareli Province (Turkey)’’, Journal of Ethnopharmacology, 111, 341–364.
Kwong, K. 2004. ‘’Prevention and Treatment of Oropharyngeal Mucositis Following Cancer Therapy: Are There New Approaches?’’, Cancer Nursing, 27, 183-205.
Lalla, R., Sonis, S., Peterson, D. 2008. ‘’Management of Oral Mucositis in Patients with Cancer’’, Dental Clinics of North America, 52(1), 61-77.
Lehman, J. S., Rogers, R. S. 2016. ‘’Acute Oral Ulcers’’, Clinics in Dermatology, 34(4), 470-4.
Leporatti, M. L., Ivancheva, S. 2003. ‘’Preliminary Comparative Analysis of Medicinal Plants Used in the Traditional Medicine of Bulgaria and Italy’’, Journal of Ethnopharmacology, 87(2-3), 123-42.
Li, J., Chen, J., Kirsner, R. 2007. ‘’Pathophysiology of Acute Wound Healing’’, Clinics in Dermatology, 25(1), 9-18.
Lima, V., Brito, G., Cunha, F., Rebouças, C., Falcão, B., Augusto, R., Souza M. L., Leitão, B. T., Ribeiro, R. A. 2005. ‘’Effects of the Tumour Necrosis Factor-Alpha İnhibitors Pentoxifylline and Thalidomide in Short-Term Experimental Oral Mucositis in Hamsters’’, European Journal of Oral Sciences, 113(3), 210-7.
Liu, Y., Tian, X., Gou, L., Fu, X., Li, S., Lan, N., et al. 2012. “ Protective effect of l-citrulline against ethanol-induced gastric ulcer in rats”, Environmental toxicology and pharmacology,34(2):280-7.
Mahasneh, A., El-Oqlah, A. 1999. ‘’Antimicrobial Activity of Extracts of Herbal Plants Used in the Traditional Medicine of Jordan’’, Journal of Ethnopharmacology, 64, 271-276.
Mamedovzoë, N., Gardnerlyle, C. 2005. ‘’Journal of Herbs Spices & Medicinal Plants’’, 11(1-2), 191- 222.
Menković, N., Savikin, K., Tasić, S., Zdunić, G., Stesević, D., Milosavljević, S., Vincek, D. 2010. ‘’Ethnobotanical Study on Traditional Uses of Wild Medicinal Plants in Prokletije Mountains (Montenegro)’’, Journal Ethnopharmacol, 133(1), 97-107.
Murphy, B. 2007. ‘’Clinical and Economic Consequences of Mucositis induced by Chemotherapy and/or Radiation Therapy’’, Journal of Support Oncology, 5, 13-21.
Mustoe, T. A., O'shaughnessy, K., Kloeters, O. 2006. “Chronic wound pathogenesis and current treatment strategies: a unifying hypothesis”, Plastic and reconstructive surgery, 117(7S), 35S41S.
Myoken, Y., Sugata, T., Kyo, T., Fujihara, M. 1996. ‘’Pathological Features of İnvasive Oral Aspergillosis in Patients with Hematologic Malignancies’’, Journal of Oral and Maxillofacial Surgery. 54(3), 263-70.
Nakamura, K., Endo, H., Kashiwazaki, S. 1897. ‘’Serum Oxidation Activities and Rheumatoid Arthritis’’, "International Journal of Tissue Reactions, 9(4), 307–16.
Natah, S. S., Konttinen, Y. T., Enattah, N. S., Ashammakhi, N., Sharkey, K., Häyrinnen Immonen R. 2004. ‘’Recurrent Aphthous Ulcers Today: A Review of The Growing Knowledge’’, International Journal of Oral and Maxillofacial Surgery, 33, 221-234.
Nursal, T., Baykal, A., Hamaloğlu, E. 1999. ‘’Yaşlılarda Yara İyileşmesi: Fark Var Mı?’’, Geriatri 2(1), 29-32.
Ohnishi, S., Takeda, H. 2015. ‘’Herbal Medicines for the Treatment of Cancer Chemotherapy-İnduced Side Effects’’, Frontiers in Pharmacology, 6, 1-5.
Özbalkan, Z., Apraş Bilgen, Ş. 2006. ‘’Behcet Hastalığı’’, Hacettepe Tıp Dergisi, 37, 14-20.
Özbayrak, T. 1990. Dişhekimliği Cerrahisi (1. Baskı) İstanbul: Renk İş Ofset. Öztürk, C. 2001. ‘’Sitokinler’’, Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 2(4), 523-528.
Papadakis, K.A, Targan, S.R. 2000. “Role of cytokines in the pathogenesis of inflammatory bowel disease”, Annual review of medicine, 51(1):289-98.
Pauli, G. 2000. ‘’Comprehensive Spectroscopic İnvestigation of Alpha-Onocerin’’, Planta Medica, 66(3), 299-302.
Pietta, P., Calatroni, A., Zio, C. 1983. ‘’High-Performance Liquid Chromatographic Analysis of Flavonoids From Ononis Spinosa L.’’, Journal of Chromatography A Scharffetter, 280 (C), 172– 5.
Popa, E., Pauna, M., Stratul, S. I., Lonita, S. 2008. ‘’Cancertherapy-Induced Oral Mucosıtıs. A Review of Epidemiology, Patophysiology, and Treatment’’, Temporomandibular Joint, 58, 104-107.
Raber-Durlacher, J. E., Elad, S., Barasch, A., 2010. ‘’Oral Mucositis’’, Oral Oncology, 46, 452–456.
Raber-Durlacher, J., Bültzingslöwen, I., Logan, R., Bowen, J., Al-Azri, A., Everaus, H., Gerber, E., Gomez, J., Pettersson, B., Soga, Y., Spijkervet, F., Tissing, W., Epstein, J., Elad, S., Lalla, R. 2013. ‘’Systematic Review of Cytokines and Growth Factors for the Management of Oral Mucositis in Cancer Patients’’, Support Care Cancer, 21, 343–355.
Redding Sw. 2005. ’’Cancer Therapy-Related Oral Mucositis’’, Journal of Dental Education, 69, 919- 929.
Rider, P., Carmi, Y., Cohen, I. 2016. “Biologics for targeting inflammatory cytokines, clinical uses, and limitations”, Int J Cell Biol, 2016:9259646.
Rodríguez-Caballero, A., Torres-Lagares, D., Robles-García, M., Pachón-Ibáñez, J., GonzálezPadilla, D., Gutiérrez-Pérez, J. L. 2012. ‘’Cancer Treatment-İnduced Oral Mucositis: A Critical Review’’, The International Journal of Oral and Maxillofacial Surgery, 41, 225-238.
Rowan, D., Millar, W., Alexander, S. 1972. ‘’An İnvestigation of Bladder-Urethral Function by Pressure-Flow Studies’’, Journal of Biomedical Engineering, 7(7), 304-8.
Ryu, Y., Won, B., Park, H., Ghafoor, K., Park, J. 2010. ‘’Effects of The Β-Glycosidase Reaction on Bioconversion of İsoflavones and Quality During Tofu Processing’’, Ethnopharmacol, 90(5), 843- 849.
Saadeh, C. 2005. ‘’Chemotherapy- and Radiotherapy-İnduced Oral Mucositis: Review of Preventive Strategies and Treatment’’, Pharmacotherapy, 25, 540-54.
Sakallıoğlu, U., Aliyev, E., Eren, Z., Akşimşek, G., Keskiner, İ., Yavuz, Ü. 2005. ‘’Reactive Oxygen Species Scavenging Activity During Periodontal Mucoperiosteal Healing: An Experimental Study in Dogs’’, Archives of Oral Biology, 50(12), 1040-1046.
Saltan Çitoğlu, G., Altanlar, N. 2003. ‘’Geleneksel Tedavide Kullanılan Bazı Bitkilerin Antimikrobiyal Aktivitesi’’, Ankara Eczacılık Fakültesi Dergisi, 32 (3), 159-163.
Samancıoğlu, S., Esen, A., Ercan, G., Mansoub, N. H., Vatansever, S., & İnce, İ. 2016. A new dressing material in diabetic wounds: Wound healing activity of oleuropein-rich olive leaf extract in diabetic rats. Gazioantep Med J, 22(1), 14-21.
Sassi, A. B., Harzallah-Skhiri, F., Aouni, M. 2007. ‘’Investigation of Some Medicinal Plants From Tunisia for Antimicrobial Activities’’, Pharmaceutical Biology, 45, 421-428.
Scully, C., Epstein, J., Sonis, S. 2003. ‘’Oral Mucositis: a Challenging Complication of Radiotherapy, Chemotherapy, and Radiochemotherapy: Part 1 Pathogenesis and Prophylaxis of Mucositis’’, Head Neck, 25(12), 1057-70.
Scully, C., Gorsky, M., Nur, F. L. 2002. ‘’Aphthous Ulcerations’’, Dermatologic Therapy, 15, 185-205.
Scully, C., Bagan, J. 2004. ‘’Adverse Drug Reactions in The Orofacial Region’’, Critical Reviews in Oral Biology and Medicine, 15(4), 221-39.
Sever Yılmaz, B., Özbek, H., Çitoğlu, G. S., Uğraş, S., Bayram, İ., Erdoğan, E. 2006. “Analgesic and Hepatoprotective Effects of Ononis Spinosa L.”, Phytotherapy Research, 20(6), 500-503.
Shaker, K., Dockendorff, S., Bernhardt, M., Seifert, K. 2004. ‘’A New Triterpenoid Saponin From Oninis Spinosa and Two New Flavonoid Glycosides From Ononis Vaginalis’’, 2004, Zeitschrift Für Naturforschung B, 59(B), 124-128.
Shetty, V., Bertolami, C. 2004. Wound Healing (2. Baskı). London: Bc Decker Inc.
Ship, J. A., Chavez, E. M., Doerr, P. A., Henson, B. S., Sarmadi, M. 2000. ‘’Recurrent Aphthous Stomatitis‘’, Quintessence International, 31(2), 95-112.
Ship, L. I. 1972. ‘’Epidemiologic Aspects of Recurrent Aphthous Ulcerations’’, Oral Surgery oral Medicine oral Pathology, 33, 400–406.
Sonis, S. 2004. ‘’The Pathobiology of Mucositis’’, Nature Reviews Cancer, 4, 277-284.
Sonis, S. 2009. ‘’Mucositis: The İmpact, Biology and Therapeutic Opportunities of Oral Mucositis’’, Oral Oncology, 45, 1015–1020.
Sonis, S., Elting, L., Keefe, D., Peterson, D., Schubert, M., Hauer-Jensen, M., Bekele , N., RaberDurlacher, J., Donnelly, P., Rubenstein, E. B. 2004. ‘’Perspectives on Cancer Therapy-Induced Mucosal Injury’’, Cancer, 100, 1995-2025.
Sonis, S., Fey, E. 2002. ‘’Oral Complications of Cancer Therapy’’, Oncology, 16, 680-686.
Souri, E., Amin, G., Dehmobed-Sharifabadi, A., Nazifi, A., Farsam, H. 2004. ‘’Antioxidative Activity of Sixty Plants From Iran’’, Iranian Journal of Pharmaceutical Research, 3, 55-59.
Spielberger, R. 2004. ‘’Palifermin for Oral Mucositis After İntensive Therapy for Hematologic Cancers’’, The New England Journal of Medicine, 351, 2590-2598.
Tarpey, M. M., Wink, D. A., Grisham, M. B. 2004. ‘’Methods for Detection of Reactive Metabolites of Oxygen and Nitrogen: in Vitro and in Vivo Considerations’’, American Journal of Physiology. Regulatory, İntegrative and Comparative Physiology, 286(3), 431–44.
Turgut, K. 2000. “Veteriner Klinik Laboratuar Teşhis”, Bahçıvanlar Yayınevi, Konya, Türkiye.
Türker, M., Yücetaş, Ş. 1999. Ağız Diş Çene Hastalıkları ve Cerrahisi (1. Baskı). Ankara: Atlas Kitapçılık Ltd. Şti.
Uğulu, İ., Başlar, S., Yörek, N., Doğan, Y. 2009. ‘’The Investigation and Quantitative Ethnobotanical Evaluation of Medicinal Plants Used Around Izmir Province, Turkey’’, Journal of Medicinal Plants Research, 3 (5), 345-367.
Uhlenbruck, G., Baldo, B., Steinhausen, G., Schwick, H., Chatterjee, B., Horejsí, V., Krajhanzl, A., Kocourek, J. 1978. ‘’Additional Precipitation Reactions of Lectins with Human Serum Glycoproteins’’, Journal of Clinical Chemistry and Clinical Biochemistry, 16, 19-23.
Valyova, M., Hadjimitova, V., Stoyanov, S., Ganeva, Y., Traykov, T., Petkov, I. 2009. ‘’Radical Scavenger and Antioxidant Activities of Extracts and Fractions from Bulgarian Ononis Spinosa L. and Gc-Ms Analysis of Ethanol Extract’’, The Internet Journal of Alternative Medicine, 7(2), 1- 5.
Weiss, R. 1988. Herbal Medicine (6. Baskı). England: Beaconsfield Publishers Ltd.
Williamson, D., Harding, K. 2004. ‘’Wound Healing’’, Medicine, 32, 4-7.
Wlaschek, M., Scharffetter, K. 2005. ‘’Oxidative Stress in Chronic Venous Leg Ulcers’’, Wound Repair Regen, 13, 452–461.
Worthington, H., Clarkson, J., Bryan, G. 2011. ‘’Interventions for Preventing Oral Mucositis for Patients with Cancer Receiving Treatment’’, Cochrane Database of Systematic Reviews, 13(4), 978-983.
Wren, R., Williamson, E., Evans, F. 1988. Potter’s New Cyclopaedia of Botanical Drugs and Preparations. Saffron Walden: The C.W. Daniel Company Limited.
Yanik, M., Erel, O., Kati, M. 2004. ‘’The Relationship Between Potency of Oxidative Stress and Severity of Depression’’, Acta Neuropsychiatr, 16(4), 200–3.
Yeni, E., Gulum, M., Selek, S. 2005. ‘’Comparison of Oxidative/Antioxidative Status of Penil Corpus Cavernosum Blood and Peripheral Venous Blood’’, International Journal of Impotence Research, 17(1), 19–22.
Yuksel, H., Karadas, E., Keles, H., & Demirel, H. H. 2009. “Effects of hexachlorocyclohexane (HCH-γIsomer, Lindane) intoxication on the proliferation and apoptosis in rat testes”, Acta Veterinaria Brno, 78(4), 615-620.
Yücetaş, Ş. 2005. Ağız ve Çevre Dokusu Hastalıkları (1. Baskı). Ankara: Atlas Kitapçılık.
Zelickson, B., Rogers, R. 1987. ‘’Oral Drug Reactions’’, Dermatologic Clinics, 5(4), 695-708.

APA	DEMİR A, SALTAN H, YAZIHAN N, Koca G, BİLLUR D, ERGENE ÖZ B (2019). Rat Oral Mukozasında Ononis Spinosa L.`Nin Yara İyileşmesi Üzerindeki Etkinliğinin Belirlenmesi. , 1 - 75.
Chicago	DEMİR Ayten,SALTAN Hayriye Gülçin,YAZIHAN Nuray,Koca Gökhan,BİLLUR Deniz,ERGENE ÖZ Burçin Rat Oral Mukozasında Ononis Spinosa L.`Nin Yara İyileşmesi Üzerindeki Etkinliğinin Belirlenmesi. (2019): 1 - 75.
MLA	DEMİR Ayten,SALTAN Hayriye Gülçin,YAZIHAN Nuray,Koca Gökhan,BİLLUR Deniz,ERGENE ÖZ Burçin Rat Oral Mukozasında Ononis Spinosa L.`Nin Yara İyileşmesi Üzerindeki Etkinliğinin Belirlenmesi. , 2019, ss.1 - 75.
AMA	DEMİR A,SALTAN H,YAZIHAN N,Koca G,BİLLUR D,ERGENE ÖZ B Rat Oral Mukozasında Ononis Spinosa L.`Nin Yara İyileşmesi Üzerindeki Etkinliğinin Belirlenmesi. . 2019; 1 - 75.
Vancouver	DEMİR A,SALTAN H,YAZIHAN N,Koca G,BİLLUR D,ERGENE ÖZ B Rat Oral Mukozasında Ononis Spinosa L.`Nin Yara İyileşmesi Üzerindeki Etkinliğinin Belirlenmesi. . 2019; 1 - 75.
IEEE	DEMİR A,SALTAN H,YAZIHAN N,Koca G,BİLLUR D,ERGENE ÖZ B "Rat Oral Mukozasında Ononis Spinosa L.`Nin Yara İyileşmesi Üzerindeki Etkinliğinin Belirlenmesi." , ss.1 - 75, 2019.
ISNAD	DEMİR, Ayten vd. "Rat Oral Mukozasında Ononis Spinosa L.`Nin Yara İyileşmesi Üzerindeki Etkinliğinin Belirlenmesi". (2019), 1-75.

APA	DEMİR A, SALTAN H, YAZIHAN N, Koca G, BİLLUR D, ERGENE ÖZ B (2019). Rat Oral Mukozasında Ononis Spinosa L.`Nin Yara İyileşmesi Üzerindeki Etkinliğinin Belirlenmesi. , 1 - 75.
Chicago	DEMİR Ayten,SALTAN Hayriye Gülçin,YAZIHAN Nuray,Koca Gökhan,BİLLUR Deniz,ERGENE ÖZ Burçin Rat Oral Mukozasında Ononis Spinosa L.`Nin Yara İyileşmesi Üzerindeki Etkinliğinin Belirlenmesi. (2019): 1 - 75.
MLA	DEMİR Ayten,SALTAN Hayriye Gülçin,YAZIHAN Nuray,Koca Gökhan,BİLLUR Deniz,ERGENE ÖZ Burçin Rat Oral Mukozasında Ononis Spinosa L.`Nin Yara İyileşmesi Üzerindeki Etkinliğinin Belirlenmesi. , 2019, ss.1 - 75.
AMA	DEMİR A,SALTAN H,YAZIHAN N,Koca G,BİLLUR D,ERGENE ÖZ B Rat Oral Mukozasında Ononis Spinosa L.`Nin Yara İyileşmesi Üzerindeki Etkinliğinin Belirlenmesi. . 2019; 1 - 75.
Vancouver	DEMİR A,SALTAN H,YAZIHAN N,Koca G,BİLLUR D,ERGENE ÖZ B Rat Oral Mukozasında Ononis Spinosa L.`Nin Yara İyileşmesi Üzerindeki Etkinliğinin Belirlenmesi. . 2019; 1 - 75.
IEEE	DEMİR A,SALTAN H,YAZIHAN N,Koca G,BİLLUR D,ERGENE ÖZ B "Rat Oral Mukozasında Ononis Spinosa L.`Nin Yara İyileşmesi Üzerindeki Etkinliğinin Belirlenmesi." , ss.1 - 75, 2019.
ISNAD	DEMİR, Ayten vd. "Rat Oral Mukozasında Ononis Spinosa L.`Nin Yara İyileşmesi Üzerindeki Etkinliğinin Belirlenmesi". (2019), 1-75.