Sızma (Konya) civa yataklarıyla ilişkili epitermal çözeltilere bağlı yankayaç alterasyonu

TEMUR, Sedat; HORASAN, BİLGEHAN YABGU

Sızma (Konya) civa yataklarıyla ilişkili epitermal çözeltilere bağlı yankayaç alterasyonu

Bilgehan Yabgu HORASAN, (Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya, Türkiye)

Sedat TEMUR (Selçuk Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Konya, Türkiye)

Türkiye Jeoloji Bülteni

77 1

Yıl: 2006 Cilt: 49 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 41 - 65 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Sızma (Konya) civa yataklarıyla ilişkili epitermal çözeltilere bağlı yankayaç alterasyonu

Öz:

Bu çalışmada Sızma (Konya) Tersiyer yaşlı civa cevherleşmesini sağlayan epitermal çözeltilerin trakiandezit (Triyas) bileşimli yankayaçlarda meydana getirdiği mineralojik ve kimyasal değişimler ele alınmıştır. İnceleme alanında en yaşlı birim Siluriyen - Alt Karbonifer yaşlı Bozdağ formasyonuna ait mermerlerdir. Bunun üzerine uyumlu olarak Karbonifer - Permiyen yaşlı Bağrıkurt formasyonu gelmekte ve genellikle fıllit, şist, metakumtaşı, metaçört ve kuvarsit ardalanması ile kireçtaşı bloklarından oluşmaktadır. Triyas yaşlı Karadağ metatrakiandezitleri bu birimleri kesmektedir. Metatrakiandezitlerde düşük sıcaklıklı hidrotermal çözeltilere bağlı yaygın uralitleşme, kloritleşme, serisitleşme, silisleşme, sosuritleşme, kaolinleşme gibi alterasyonlar gözlenir. Metatrakiandezitlere ait örneklerin kimyasal analizlerine göre kayacın Au, Ba, Cu, Hg, Pb ve Sb standart sapmalarının yüksek olması tipik birincil alterasyonla ilgili, özellikle epitermal evre metal gelimini yansıtmaktadır. REE içerikleri, özellikle LREE miktarları benzer kayaçlara göre oldukça yüksektir. Verilere Kondrit- ve MORB-normalleştirmeleri uygulandığı zaman her iki dağılımda da LREE'den HREE'ye doğru gittikçe ve çok düzenli bir şekilde azalan dağılım şekli (pattern) elde edilmektedir. Kimyasal verilere uygulanan cluster ve faktör analizlerinden hidrotermal alterasyonun izleri belirlenebilmektedir.

Anahtar Kelime:

Konular: Mühendislik, Jeoloji Jeoloji

Wall-rock alteration caused by epithermal fluids related to the Sızma mercury deposit, Konya, Central Turkey

Öz:

The aim of this study is to examine the mineralogical and chemical changes, caused by epithermal solutions which were mineralizing fluids of Tertiary mercury deposit, in trachyandesite wall-rocks. The oldest unit in the study area is marble of the Silurian - Lower Carboniferus Bozdağ formation. The Carboniferous - Permian Bağrıkurt formation lies comformably on the Bozdağ formation and consists of generally phyllite, metasandstone, metachert, quartzite, calcschist with limestone lens. The Triassic aged metatrachyandesite cut across these units and cover them. In the metatrachyandesite common alteration products such as uralitatiqn, chlorization, sericitation, silicification, saossuritization are observed. The metatrachyandesite shows that standart deviations ofAu, Ba, Cu, Hg, Pb, und Sb values are high, and reflects that epithermal stage metals enrichment related to typical primary alteration. The amounts of REEs, especially LREEs of metatrachyandesite are quite high. Chondrite- and MORB-normalized patterns of REEs show gradual and regular decreases from LREEs to HREEs. The results of cluster and factor analyses of the data indicate a hydrothermal alteration tracer.

Anahtar Kelime:

Konular: Mühendislik, Jeoloji Jeoloji

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Altherr, R., Meyer, H. -P., Höll, A., Voker, F., Alibert, C., McCulloch, M. T., Majer, V., 2004, Geochemical and Sr-Nd-Pb isotopic characteristics of Late Cenozoic leucite lamproites from the East European Alpine belt (Macedonia and Yugosslavia); Contrib. Mineral. Petrol., 147,58-73
Altunbey,M., Bölücek, C., 2004, Oymaağaç (Elazığ) çevresinde magmatik kayaçlar içindeki hidroterrnal alterasyon zonlarında element dağılımı; Geosound / Yerbilimleri, 44-45, 111-123
Aoki,K.-L, Fujimaki, H., 1982, Petrology and geochemistry of calc-alkaline andesite of presumed upper mantle origin from Itinomegata, Japan; American Mineralogist, 67,1 -13
Banger, N., 1987. Karadağ (Sızma-Konya) çevresinin jeolojik-petrografik incelemesi; Selçuk Üniv. Fen Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, 60 s
Barnes, C. G., Ensenat, S. E., Hoover, J. D., 1991, Mineralogy and geochemistry of Eocene intrusive rocks and their enclavas, El Paso area, Texas and New Mexico; American: Mineralogist, 76,1306-1318
Bayiç,A., 1968, Sızma-Konya metaporfiritleri hakkında Maden Teknik ve Arama Derg., 70, 214-228
Boynton, W. V., 1984, Cosmochemistry of the rare eath elements: Meteorite studies; Rare Earth Elements; Geochem. (Ed. P. Henderson), 63-114
Bruce, M.C., Niu, Y., 2000, Early Permian suprasubduction assemblage of the South Island terrane, Percy Isles, New England Fold Beld, Queensland; Australian Journal of Earth Sci., 47,10077-1085
Cox,K.G., Bell, J. D., Pankhurst, R. J., 1979, The interpretation of igneous rocks; George, Allen and Unwin, London, 312 pp de Almedia, D. D. P., Lopes, R. D. C, de Lima, L. ad Gomes, C. H., 2000, Petrography and geochemistry of the volcanic rocks of the Rodeio Velho member, Ordovician of the Camaqua basin (RS-Brazil) Preliminary results; Revista Brasileria de Geocsciencias; 30,4,763-768
Doğan, A., 1975, Sızma-Ladik (Konya) civa sahasının jeolojisi ve maden yatakları sorunlarının incelenmesi; İstanbul Üniv. Fen Fak. Yük. Müh. Tezi, 39 s
Eren,Y., 1993, Eldeş-Derbent-Tepeköy-Sögütözü (Konya) arasının jeolojisi; Selçuk Üniv. Fen Bil. Ensti. Doktora Tezi, 224 s
Gevrek, A. İ., Şener, M., Ercan, T., 1999, Çanakkale - Tuzla jeotermal alanının hidrotermal alterasyon etüdü ve volkanik kayaçların petrolojisi; Maden Tetkik e Arama Derg., 115,54-80
Glascock, M. D., Speakman, R. J., 2005, Analysis of metavolcanic rocks from the vicinity of Fort Bragg, North Carolina: Comparing the results obtaines by Neutron Activition Analysis, Xray Fluorescence Analysis, and Inductively Coupled Plasma-Mass Spectrometry; Univ. Of North Carolia Report, 65 pp.
Görmüş, M., 1984, Kızılören (Konya) dolayının jeoloji incelemesi; Selçuk Üniv. Fen Bil. Enst., Yüksek Lisans Tezi, 67 s
Güzel,A., 1983. Sarayönü-Kadınhanı (Konya) dolayının, hidrojeoloji incelemesi; Selçuk Üniv. Müh.-Mim. Fak. Doktara Tezi, 115 s
Hekimbaşı, E. B., 1997, Sızma-Kadınhanı dolayı petrografi incelemesi; Selçuk Üniv. Fen Bil. Enst., Doktora Tezi, 155 s
Kaaden, W. G., 1966. The significance and distribution of glaucophane rocks in Turkey. Maden Teknik ve Arama Derg., 67,36-67.
Kovenko, V., 1939, Konya mmtıkasındaki Sızma köyü civa madeninde yapılan gezintiye dair kısa not; Maden Teknik ve Arama Rap., No 919,12s
Kuru, D., Yıldız, M., 1963, Sızma-Konya civa madeni; Maden Teknik ve Arama Rap.,No 3837,43 s
Kurt, H., 1994. Petrography and geochemistry of the Kadınhanı (Konya) Area, Central Turkey. Glasgow Univ., Geol. and Applied Geology Dept., PhD Thesis. 191 p
Kurt,H., Aslan, M., 1999, Kadınhanı (Konya) K'ca zengin metatrakiandezitinin jeokimyası ve petrojenezi: Devoniyen (?) Völkanizmasının gelişimi; Türkiye Jeol. Bült., 42,2,57-67
Kurt,H., Asan, K., Ruffet, G., 2006, The relationship between collision-related calcalkaline, and within-plate alkaline volcanism in the Karacadağ area (Konya - Türkiye, Central Anatolia); Chemie de Erde, Geochemistry, (In press)
Kurt, S., Akgül, B., Kurt, H., 2005, Sağlık - Erenkaya (Konya batısı) volkanik kayaçlarının petrografik ve jeokimyasal incelemesi; Fırat Üniv. Fen ve Müh. Derg., 17,1,190-204
Le Bas, M. J., Le Maitre, R. W., Streckeisen, A., Zanettin, B., 1986, A chemical classification of volcanic rocks based on the total alkali-silica diagram; Journal of Petrology, 27,745-750
McKay, G. A., 1989, Partitioning of rare earth elements between major silicate minerals and basaltic melts; Chemistry and Mineralogiy of Rare Earth Elements (Ed. B. R. Lipin and G. A. McKay), Reviee in Mineralogy, Vol 21, The Mineralogical Society of Amer., 45-77
Murdock, T. G., 1958. Mercury deposits of the Konya region; United States Bureau of. Mines, 47,3,47-57.
Nesbitt, H. W., 1979, Mobility and fractionation of rare earth elements during weathering of granodiorite; Nature, 279,206-210
Niefhoff,W., 1961, 1/100.000 ölçekli Akşehir 90/2 paftası, Ilgın 91/1, 91/3 ve 91/4 paftası üzerinde 1961 yaz mevsiminde yapılmış revizyon çalışmaları hakkında rapor; Maden Teknik ve Arama Rap. No 3387, 38 s
Özcan, N., Göncüoğlu, M. C., Turhan, N., Uysal, Ş., Şentürk, K., Işık, A., 1988. Late Paleozoic evalution of the Kütahya-Bolkardağ belt;. J. Pure and Appl. Sci. Series A, Geosciences, 21,1-3,211-220.
Pehlivan, A. N., 1976, Etibank Konya civa işletme Sızma- Ladik sahalarına ait rapor; Maden Teknik ve Arama Rap., No 5757,43 s
Peshkepia, A., 2000, Trace element geochemistry of andesites associated with massive sulfide deposits in Noranda, Quebec; Univ. Of Toronto, Master Thesis, 49 pp.
Petrascheck, W. E., 1964, Konya vilayeti Ladik civa madeninin 1/25.000 ölçekli harita etüdü hakkında ara rapor; Maden Teknik ve Arama Rap.,No 3788,10 s
Pilz, R., 1937, Konya -Sızma civa ve bakır madenleri hakkında rapor; Maden Teknik ve Arama Rap.,No 544, 33s
Schumacher, F., 1937, Sızma madenindeki civa zuhurlarına ait rapor; Maden Teknik ve Arama Rap., No 545 15 s
Sharpless, F. F., Monaci, K., 1908, Anadolu Konya civa madenleri; Maden Teknik ve Arama Rap., No 542,14s
Sinitsin, A., 2004, Origin and evolution of the high pressure meta-igneous assemblage near St. Michalis, Syros, Greece; Austuralian Journal of Earth Sci., 43,213-218
Taylor, S. R., McLennan, S. M., 1985, The continental crust: Its composition and evolution; Blackwell, Oxford, 312 pp
Temizel, İ., Arslan, M., 2006 İkizce (Ordu) yöresindeki Tersiyer yaşlı kalk-alkalen volkanitlerinin mineral kimyası ve petrokimyası, KD Türkiye; Yerbilimleri, 26,1,25-47
Tümenbayar, B., 1996, REE in the different types of fluorites; 30th Inter. Geol. Congress, Beijing, China, Proceedings, 213-223
Üstündağ, A., 1987, Sızma-Kurşunlu-Meydan-Bağrıkurt köyleri arasında Karadağ çevresinin jeolojisi;. Selçuk Üniv. Fen Bil. Enst, Yüksek Lisans Tezi, 65 s
Wiesner, K., 1968. Konya civa yatakları ve bunlar üzerindeki etüdler; Maden Teknik ve Arama Derg., 70,178-213.
Wilson, M., 1989, Igneous petrogenesis; Unwin Hyman Press, London, 456 pp

APA	HORASAN B, TEMUR S (2006). Sızma (Konya) civa yataklarıyla ilişkili epitermal çözeltilere bağlı yankayaç alterasyonu. , 41 - 65.
Chicago	HORASAN BİLGEHAN YABGU,TEMUR Sedat Sızma (Konya) civa yataklarıyla ilişkili epitermal çözeltilere bağlı yankayaç alterasyonu. (2006): 41 - 65.
MLA	HORASAN BİLGEHAN YABGU,TEMUR Sedat Sızma (Konya) civa yataklarıyla ilişkili epitermal çözeltilere bağlı yankayaç alterasyonu. , 2006, ss.41 - 65.
AMA	HORASAN B,TEMUR S Sızma (Konya) civa yataklarıyla ilişkili epitermal çözeltilere bağlı yankayaç alterasyonu. . 2006; 41 - 65.
Vancouver	HORASAN B,TEMUR S Sızma (Konya) civa yataklarıyla ilişkili epitermal çözeltilere bağlı yankayaç alterasyonu. . 2006; 41 - 65.
IEEE	HORASAN B,TEMUR S "Sızma (Konya) civa yataklarıyla ilişkili epitermal çözeltilere bağlı yankayaç alterasyonu." , ss.41 - 65, 2006.
ISNAD	HORASAN, BİLGEHAN YABGU - TEMUR, Sedat. "Sızma (Konya) civa yataklarıyla ilişkili epitermal çözeltilere bağlı yankayaç alterasyonu". (2006), 41-65.

APA	HORASAN B, TEMUR S (2006). Sızma (Konya) civa yataklarıyla ilişkili epitermal çözeltilere bağlı yankayaç alterasyonu. Türkiye Jeoloji Bülteni, 49(3), 41 - 65.
Chicago	HORASAN BİLGEHAN YABGU,TEMUR Sedat Sızma (Konya) civa yataklarıyla ilişkili epitermal çözeltilere bağlı yankayaç alterasyonu. Türkiye Jeoloji Bülteni 49, no.3 (2006): 41 - 65.
MLA	HORASAN BİLGEHAN YABGU,TEMUR Sedat Sızma (Konya) civa yataklarıyla ilişkili epitermal çözeltilere bağlı yankayaç alterasyonu. Türkiye Jeoloji Bülteni, vol.49, no.3, 2006, ss.41 - 65.
AMA	HORASAN B,TEMUR S Sızma (Konya) civa yataklarıyla ilişkili epitermal çözeltilere bağlı yankayaç alterasyonu. Türkiye Jeoloji Bülteni. 2006; 49(3): 41 - 65.
Vancouver	HORASAN B,TEMUR S Sızma (Konya) civa yataklarıyla ilişkili epitermal çözeltilere bağlı yankayaç alterasyonu. Türkiye Jeoloji Bülteni. 2006; 49(3): 41 - 65.
IEEE	HORASAN B,TEMUR S "Sızma (Konya) civa yataklarıyla ilişkili epitermal çözeltilere bağlı yankayaç alterasyonu." Türkiye Jeoloji Bülteni, 49, ss.41 - 65, 2006.
ISNAD	HORASAN, BİLGEHAN YABGU - TEMUR, Sedat. "Sızma (Konya) civa yataklarıyla ilişkili epitermal çözeltilere bağlı yankayaç alterasyonu". Türkiye Jeoloji Bülteni 49/3 (2006), 41-65.