Sorumluluk Yüklemesi Çerçevesinde Öfke ve Sempati Duyguları ile Yardım Etme ve Saldırganlık Davranışları

Vezir AKTAŞ, (Dicle Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Psikoloji Bölümü, Diyarbakır)
Recai COŞTUR (Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye)
Türk Psikoloji Dergisi
33 7
Yıl: 2007 Cilt: 22 Sayı: 59 Sayfa Aralığı: 15 - 42 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Sorumluluk Yüklemesi Çerçevesinde Öfke ve Sempati Duyguları ile Yardım Etme ve Saldırganlık Davranışları

Öz:
Bu çalışmada, sorumluluk yüklemesi çerçevesinde öfke ve sempati duyguları ile yardım etme ve saldırganlık davranışlarına uygulanması açısından sosyal davranış kuramının Türk örnekleminde ne derece geçerli olduğu sınanmıştır. Araştırmaya Hacettepe Üniversitesi’nde okuyan 424 kız, 463 erkek toplam 887 öğrenci katılmıştır. Elde edilen bulgular, Türk örnekleminde sosyal davranış kuramının kısmen geçerli olduğunu, saldırgan davranışların veya yardım etme davranışlarının aynı kavramsal çerçevede ele alınabileceğini göstermiştir. Biliş-duygu-davranış ardışıklığı açısından bakıldığında, genel olarak, saldırganlık koşulunda ya da yardım etme koşulunda olayların nedenlerine ilişkin sorumluluk yargılarına bağlı olarak öfke ve sempati duygularının ortaya çıktığı, bu duyguların da davranışlar üzerinde etkili olduğu gözlenmiştir. Ancak, bulgular saldırganlık söz konusu olduğunda öfke ve sempati duygularının algılanan kontrol ile saldırganlık arasındaki ilişkide aracı değişkenler olarak rol oynadıklarını, bilişlerin (sorumluluk algısının) ise davranış üzerinde doğrudan bir etkilerinin olmadığına işaret etmektedir. Bu durumun Weiner (1995) tarafından saldırgan davranışlara ilişkin olarak önerilen biliş-duygu-davranış ardışıklığı modeline kısmen destek sağladığı söylenebilir. Yardım etme açısından bakıldığında ise elde edilen bulguların literatürle tutarlılık gösterdiği bulunmuştur.
Anahtar Kelime: sempati sosyal psikoloji saldırgan davranış yardım etme davranışı sosyal davranış weiner sorumluluk yüklemesi saldırganlık öfke

Konular: Psikoloji

Judgments of Responsibility, Feelings of Anger/Sympathy and Social Conduct of Help-Giving and Aggression

Öz:
The present study was aimed to test in the domains of prosocial (help giving) and antisocial (aggression) behavior in a Turkish sample, consisting of 887 Hacettepe University students (463 males and 424 females). The results revealed that the social conduct theory within the perspective of judgments of responsibility was partially confirmed in the Turkish sample. The findings implied that both the help giving and the aggressive behaviors could be taken into consideration in the same conceptual framework. Generally, the expected cognition-emotion-behavior sequence was observed; hence, the attributional thoughts of responsibility/controllability determined the emotional reactions of anger and sympathy and these emotional reactions, in turn, directly influenced helping and aggressive behaviors. Indeed, for aggression, the results also indicated that cognitions of perceived controllability had only an indirect effect on aggressive behavior mediated by the emotions of anger and sympathy; there was no direct influence of cognitions on behavioral reactions. Hence, the results partially confirmed the cognition-emotion-behavior theory of social conduct for aggression in which an additional direct influence of cognitions on behavioral reactions was also present as postulated by Weiner (1995). On the other hand, for help giving, the findings were consistent with the literature confirming the theory which proposed that thoughts determined the feelings of anger and sympathy and these feelings, in turn, determined the actions.
Anahtar Kelime: responsibility attribution aggression anger sympathy social psychology aggressive behavior helping behavior social behavior weiner

Konular: Psikoloji
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aktaş, V., Şahin, D. ve Aydın, O. (2005). Saldırgan olan ve olmayan çocuklarda düşmanca niyet yükleme yanlılığının cinsiyete bağlı olarak incelenmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 20 (55), 43-67.
  • Aydın, O. (1982). Yükleme sürecinde iki yanlılık: Kendilik değerine hizmet eden yanlılık ile olumluluk yanlılığının kişilerarası ilişki kurmada etkinlikle bağlantıları. Yayınlanmamış Doçentlik Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal ve îdari Bilimler Fakültesi Psikoloji Bölümü, Ankara.
  • Aydın, O. (1991). Başarı ve başarısızlıkların nedenlerine ilişkin açıklamaların duygusal sonuçları. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 8 (1-2), 83-99.
  • Aydın, O. ve Markova, I. (1979). Attribution tendencies of popular and unpopular children. British Journal of Social and Clinical Psychology, 18, 291-298.
  • Baron, C. R. ve Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 52, 844-863.
  • Bennet, T. R. ve Flores, M. S., (1998). Help giving in achievement context: A developmental and cultural analysis of the effects of children's attributions and affectes on their willingness to help. Journal of EducationalPsychology, 90(4), 659-669.
  • Buss, A. H. ve Perry, M. (1992). The aggression questionnaire. Journal ofPersonality and Social Psychology, 63 (3), 452-459.
  • Carlson, M. ve Miller, N. (1987) Explanation of the relation between negative mood and helping. Psychological Bulletin, 102, 91-108.
  • Castro, B. O., Veerman, J. W., Koops, W., Bosch, J. D. ve Monshouwer, H. J. (2002). Hostile attribution of intent and aggressive behavior: A meta-analysis. Child Development, 73 (3), 916-934.
  • Coie, J. D. ve Dodge, K. A. (1998). Aggression and antisocial behavior. W. Damon (Seri Ed.) ve N. Eisenberg (Cilt Ed.), Handbook of child psychology (Vol. 3): Social emotional, and personality development (5. Baskı) içinde (779-862). New York: Wiley.
  • Corrigan, P., Markowitz, F. E., Rowan, A. W. D. ve Kubiak, M. A. (2003). An attribution model of public discrimination towards persons with mental illness. Journal of Health and Social Behavior, 44, 162-179.
  • Crick, N. R. ve Dodge, K. A. (1994). A review and reformulation of social information-processing mechanisms in children's social adjustment. Psychological Bulletin, 115(1), 74-101
  • Crick, N. R., Grotpeter, J. K. ve Bigbee, M. A. (2002). Relationally and physically aggressive children's intent attributions and feelings of distress for relational and instrumental peer provocations. Child Development, 73(14), 1134-1142.
  • Dalai, A. K ve Tripathi, M. (1987). When the help is denied: A study of attribution-linked affective reactions. International Journal of Psychology, 22, 1-15.
  • Dijker, A. J. ve Koomen, W. (2003). Extending Weiner's Attribution-Emotion Model of stigmatization of ill persons. Basic and Applied Social Psychology, 25 (1), 51-68.
  • Dodge, K. A. (1980). Social cognition and children's aggressive behavior. Child Development, 51, 162-170.
  • Dodge, K. A. (1991). The structure and function of reactive and proactive aggression. D. Pepler ve K. H. Rubin (Ed.), The development and treatment of childhood aggression içinde (201-218). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
  • Dodge, K. A. ve Coie, J. D. (1987). Social-iriformation-processing factors in reactive and proactive aggression in children's peer groups. Journal of Personality and Social Psychology, 53 (6), 1146-1158.
  • Dodge, K. A. ve Crick, N. R. (1990). Social information processing bases of aggressive behavior in children. Personality and Social Psychology Bulletin, 16, 8-22.
  • Dodge, K. A. ve Newman, J. P. (1981). Biased decision-making process in aggressive boys. Journal of Abnormal Psychology, 90 (4), 375-379.
  • Dunn, A. ve Eliot, J. (1999). An exploratory study of undergraduates' attribution of success or failure spatial tests. Perceptual and Motor Skills, 89, 695-702.
  • Finn, M. A. ve Stalans, L. J. (1997). The influence of gender and mental state on police decisions in domestic assault cases. Criminal Justice and Behavior, 24 (2), 157-176.
  • Fiske, S. T. ve Taylor, S. E., (1991). Social cognition. P. G. Zimbardo (Ed.), New York: McGraw-Hill, Inc.
  • Goossens, F. A., Bokhorst, K., Bruinsma, C. ve Boxtel, H. W. (2002). Judgements of aggressive, withdrawn and prosocial behavior: Perceived control, anger, pity and sympathy in young Dutch children. Journal of School Psychology, 40 (4), 309-327.
  • Graham, S., Hudley, C. ve Williams, E. (1992). Attributional and emotional determinants of aggression among African-American and Latino young adolescents. Developmental Psychology, 28 (4), 731-740.
  • Graham, S., Weiner, B., Giuliano T. ve Williams, E. (1993). An attributional analysis of reactions to Magic Johnson. Journal of Applied Social Psychology, 23, 996-1010.
  • Graham, S., Weiner, B. ve Zucker, G. S. (1997). An attributional analysis of punishment goals and public reactions to O. J. Simpson. Personality and Social Psychology Bulletin, 23, 331-346.
  • Greitemeyer, T. ve Rudolph, U. (2003). Help giving and aggression from an attributional perspective: Why and when we help or retaliate. Journal of Applied Social Psychology, 33 (5), 1069-1087.
  • Heider, F. (1958). The psychology of interpersonal relations. New York: Wiley.
  • Henry, P. J., Reyna, C. ve Weiner, B. (2004). Hate welfare but help the poor: How the attributional content of stereotypes explains the paradox of reactions to the destitute in America. Journal of Applied Social Psychology, 34 (1), 34-58.
  • Higgins, N. C. ve Shaw, J. K. (1999). Attributional style moderates the impact of causal controllability information on helping behavior. Social Behavioral Personality, 27(3), 221-236.
  • Hymel, S., Wagner, E. ve Butler, L. J. (1990). Reputational bias: View from the peer group.
  • S. R. Asher ve J. D. Coie (Ed.), Peer rejection in childhood içinde (156-182). Cambridge, England: Cambridge University Press.
  • Ickes, W. (1996). On the deep structure of attribution-affect-behavior sequences. Psychological Inquiry, 7 (3), 236-240.
  • Jones, C. ve Hastings, R. P. (2003). Staff reactions to self-injurious behaviours in learning disability services: Attributions, emotional responses and helping. British Journal of Clinical Psychology, 42, 189-203.
  • Karasawa, T. (1991). The effects of onset and ofset responsibility on affects and helping judgments. Journal of Applied Social Psychology, 21,482-499.
  • MacGeorge, E. L. (2003). Gender differences in attributions and emotions in helping contexts. Sex Roles, 48 (3/4),175-182.
  • Menec, V. H. ve Perry, R. P. (1998). Reactions to stigmas among Canadian students: Testing an attribution-affect-help judgment model. Journal of Social Psychology, 138 (4), 443-454.
  • Nasby, W., DePaulo, B. M. ve Hayden, B. (1980). Attributional biases among aggressive boys to interpret unambiguous social stimuli as displays of hostility. Journal of Abnormal Psychology, 89,459-468.
  • Prusssia, G. E., Kinicki, A. J. ve Bracker, J. S. (1993). Psychological and behavioral corisequences of job loss: A covariance structure analysis using Weiner's attribution model. Journal of Applied Psychology, 78 (3), 382-394.
  • Ramirez, J. M. ve Andreua, J. M. (2006). Aggression, and some related psychological constructs (anger, hostility, and impulsivity). Some comments from a research project. Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 30, 276-291.
  • Reisenzein, R. (1986). A structural equation analysis of Weiner's attribution-affect model of helping behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 50, 1123-1133.
  • Rudolph, U., Roesch, S. C, Greiyemeyer, T. ve Weiner, B. (2004). A meta-analytic review of help giving and aggression from an attributional perspective: Contributions to a general theory of motivation. Cognition and Emotion, 18 (6), 815-848.
  • Rush, L. L. (1998). Affective reactions to multiple social stigmas. The Journal of Social Psychology, 138 (4), 421-430.
  • Schmit, G. ve Weiner, B., (1988). An attribution-affect-action theory of behavior:
  • Replicationsa of judgements of help "giving. Personality and Social Psychology Bulletin, 14,610-621.
  • Steins, G. ve Weiner, B. (1999). The influence of perceived responsibility and personality characteristics on the emotional and behavioral reactions to people with AIDS. The Journal of Social Psychology, 139 (4), 487-495.
  • Şahin, D. (1991). İlkokul çocuklarının yetenek, çaba ve şansa bağlı görevlerdeki başarı ve başarısızlığa ilişkin duygusal tepkileri. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 8 (1-2), 83-99.
  • Weiner, B., (1980a). A cognitive (attributional-emotion-action model of motivated behavior: An analysis of judgements of help giving. Journal of Personality and Social Psychology, 39, 186-200.
  • Weiner, B. (1980b). May I borrow your class notes? An attributional analysis of judgments of help giving in an achievement-related context. Journal of Educational Psychology, 72, 676-681.
  • Weiner, B., (1985). An attributional theory of achievement motivation and emotion. Psychological Review, 92, 548-573.
  • Weiner, B. (1986). An attributional theory of motivation and emotion. New York: Springer-Verlag.
  • Weiner, B. (1991). Metaphors in motivation and attribution. Amerikan Psychologist, 46(9), 921-930.
  • Weiner, B. (1992). Human motivation: Metaphors, theories and research. Newbury Park, VA: Sage.
  • Weiner, B. (1993). On sin versus sickness: A theory of perceived responsibility and social motivation. American Psychologist, 48, 957-965.
  • Weiner, B. (1994). Integrating social and personal theories of achievement striving. Review of Educational Research, 64 (4), 557-573.
  • Weiner, B. (1995). Judgments ofresponsiblity: A foundation for a theory of social conduct. New York: Guilford.
  • Weiner, B. (1996). Searching for order in social motivation. Psychological Inquiry, 7, 199-216.
  • Weiner, B. (2000). Intrapersonal and interpersonal theories of motivation from an attributional perspective. Educational Psychology Review, 12(1), 1-14.
  • Weiner, B. (2004). On responsibility inferences and the perceived moral person. International Journal of Existential Psychology & Psychotherapy, 1 (1), 66-73.
  • Weiner, B., Graham, S. ve Chandler, C. (1982). An attributional analysis of pitty, anger, and guilt. Personality and Social Psychology Bulletin, 8, 226-232.
  • Weiner, B., Perry, R. P. ve Magnusson, J. (1988). An attributional analysis of reactions to stigmas. Journal of Personality and SocialPsychology, 55 (5), 738-748.
  • Workman, J.E., & Freeburg, E.W. (1999). An examination of date rape, victim dress, and perceiver variables within the context of attribution theory. Sex Roles: A Journal of Research, 41(3/4), 261-277.
  • Worthen, J. B. ve Varnado-Sullivan, P. (2005). Gender bias in attributions of responsibility for abuse. Journal of Family Violence, 20(5), 305-311.
  • Zhang, A., Guan, P., Zhou, F. ve Lu, Q. (2003). The models of judgments of behavior responsibility in Chinese culture from an attributional perspective. Social Behavior and Personality, 31 (2), 205-214.
  • Zucker, G. S. ve Weiner, B. (1993). Conservatism and perceptions of poverty: an attributional analysis. Journal of Applied Social Psychology, 23 (12), 925-943.
APA AKTAŞ V, COŞTUR R (2007). Sorumluluk Yüklemesi Çerçevesinde Öfke ve Sempati Duyguları ile Yardım Etme ve Saldırganlık Davranışları. , 15 - 42.
Chicago AKTAŞ Vezir,COŞTUR RECAİ Sorumluluk Yüklemesi Çerçevesinde Öfke ve Sempati Duyguları ile Yardım Etme ve Saldırganlık Davranışları. (2007): 15 - 42.
MLA AKTAŞ Vezir,COŞTUR RECAİ Sorumluluk Yüklemesi Çerçevesinde Öfke ve Sempati Duyguları ile Yardım Etme ve Saldırganlık Davranışları. , 2007, ss.15 - 42.
AMA AKTAŞ V,COŞTUR R Sorumluluk Yüklemesi Çerçevesinde Öfke ve Sempati Duyguları ile Yardım Etme ve Saldırganlık Davranışları. . 2007; 15 - 42.
Vancouver AKTAŞ V,COŞTUR R Sorumluluk Yüklemesi Çerçevesinde Öfke ve Sempati Duyguları ile Yardım Etme ve Saldırganlık Davranışları. . 2007; 15 - 42.
IEEE AKTAŞ V,COŞTUR R "Sorumluluk Yüklemesi Çerçevesinde Öfke ve Sempati Duyguları ile Yardım Etme ve Saldırganlık Davranışları." , ss.15 - 42, 2007.
ISNAD AKTAŞ, Vezir - COŞTUR, RECAİ. "Sorumluluk Yüklemesi Çerçevesinde Öfke ve Sempati Duyguları ile Yardım Etme ve Saldırganlık Davranışları". (2007), 15-42.
APA AKTAŞ V, COŞTUR R (2007). Sorumluluk Yüklemesi Çerçevesinde Öfke ve Sempati Duyguları ile Yardım Etme ve Saldırganlık Davranışları. Türk Psikoloji Dergisi, 22(59), 15 - 42.
Chicago AKTAŞ Vezir,COŞTUR RECAİ Sorumluluk Yüklemesi Çerçevesinde Öfke ve Sempati Duyguları ile Yardım Etme ve Saldırganlık Davranışları. Türk Psikoloji Dergisi 22, no.59 (2007): 15 - 42.
MLA AKTAŞ Vezir,COŞTUR RECAİ Sorumluluk Yüklemesi Çerçevesinde Öfke ve Sempati Duyguları ile Yardım Etme ve Saldırganlık Davranışları. Türk Psikoloji Dergisi, vol.22, no.59, 2007, ss.15 - 42.
AMA AKTAŞ V,COŞTUR R Sorumluluk Yüklemesi Çerçevesinde Öfke ve Sempati Duyguları ile Yardım Etme ve Saldırganlık Davranışları. Türk Psikoloji Dergisi. 2007; 22(59): 15 - 42.
Vancouver AKTAŞ V,COŞTUR R Sorumluluk Yüklemesi Çerçevesinde Öfke ve Sempati Duyguları ile Yardım Etme ve Saldırganlık Davranışları. Türk Psikoloji Dergisi. 2007; 22(59): 15 - 42.
IEEE AKTAŞ V,COŞTUR R "Sorumluluk Yüklemesi Çerçevesinde Öfke ve Sempati Duyguları ile Yardım Etme ve Saldırganlık Davranışları." Türk Psikoloji Dergisi, 22, ss.15 - 42, 2007.
ISNAD AKTAŞ, Vezir - COŞTUR, RECAİ. "Sorumluluk Yüklemesi Çerçevesinde Öfke ve Sempati Duyguları ile Yardım Etme ve Saldırganlık Davranışları". Türk Psikoloji Dergisi 22/59 (2007), 15-42.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
22-04-2024 12:31

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları