Travertenlerde gözlenen morfolojik yapılar ve tabiat varlığı olarak önemleri

AYAZ, M. Emrah

Travertenlerde gözlenen morfolojik yapılar ve tabiat varlığı olarak önemleri

M. Emrah AYAZ (Maden Tetkik Arama Orta Anadolu 1. Bölge Müdürlüğü, Sivas, Türkiye)

Cumhuriyet Yerbilimleri Dergisi

12 0

Yıl: 2002 Cilt: 19 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 123 - 134 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Travertenlerde gözlenen morfolojik yapılar ve tabiat varlığı olarak önemleri

Öz:

Travertenler, sızıntı ya da kaynak suları tarafından çökeltilen karbonatlar olup, endüstriyel açıdan ve tabiat varlığı olarak büyük önem taşımaktadırlar. Endüstriyel olarak; çoğunlukla yüzey kaplama taşı, yapıtaşı, hediyelik-süs eşyası olarak ya da çimento ve kireç üretiminde kullanılabilen travertenler, tabiat varlığı olarak ise bazı tipik morfolojik yapıları nedeniyle turizm sektöründe değerlendirilebilmektedirler. Bu nedenle travertenlerin, öncelikle morfolojik özelliklerinin incelenerek en uygun kullanım alanının belirlenmesi gerekmektedir. Çünkü, anıtsal değer taşıyan morfolojik yapılar, turizm açısından büyük önem taşımaktadır. Traverten yataklarında gözlenen morfolojik yapılar, önceki sınıflamalar dikkate alınarak ve geliştirilerek; (1) teras (set) tipi travertenler, (2) sırt (semer) tipi travertenler, (3) dom (koni) tipi travertenler, (4) tabaka tipi travertenler, (5) damar tipi travertenler, (6) fay önü travertenleri, (7) kanal tipi travertenler ve (8) mağara travertenleri (damlataşlar) şeklinde sekiz temel sınıfa ayrılarak incelenmiş ve oluşum biçimleri blok diyagramlarla açıklanmıştır. Bu morfolojik yapılardan anıtsal değer taşıyanları, turizm açısından korunması gerekli olan tabiat varlıklarıdır.

Anahtar Kelime:

Konular: Jeoloji

The morphologic structures in travertines and their value as natural existence

Öz:

Travertines are the carbonates, precipitated by springs or percolating waters and are very important from the point of industrial usage and as natural existence. Industrially; travertines generally used as facing stone, building stone, ornamental objects or cement and lime production material. As natural existence; travertine deposits can be used in tourism because of their typical morphological structures. Their morphologic characteristics must be examined to determine the possibility of the monumental usage, because some morphological structures have the monumental value may be considerably important in tourism. The morphologic structures of travertine deposits are classified in eight classes as; (1) terraced-mound travertines, (2) fissure-ridge travertines, (3) dome type (convex; cone) travertines, (4) layered type travertines, (5) vein type travertines, (6) range-front travertines, (7) self-built channel travertines and (8) cave type travertines (dropping stones) and their occurences are explained via block diagrams. The morphological structures which have the monumental value as natural existence must be protected.

Anahtar Kelime:

Konular: Jeoloji

Belge Türü: Makale Makale Türü: Diğer Erişim Türü: Erişime Açık

Acarlar, M., 1991. Van gölü doğu ve kuzeyinin jeolojisi. MTA Rapor No: 9495, Ankara (yayınlanmamış).
Altunel, E. ve Hancock, P.L., 1993a. Morphology and structural setting of Quaternary travertines at Pamukkale- Turkey. Geologıcal Journal, Vol. 28, 335-346.
Altunel, E. ve Hancock, P.L., 1993b. Active fissuring and faulting in Quaternary travertines at Pamukkale, western Turkey. Zeitschrift für Geomorpholgie N.F., Suppl.-Bd.94, Berlin-Stuttgart, 285-302.
Atiker, M., 1991. Koruyamadığımız doğal anıtlar. Tübitak Bilim ve Teknik Dergisi, C.24, S.238, s. 32-35.
Ayaz, M.E., 1992. Yüzey kaplama taşları. Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bil. Enst., Yüksek Lisans Semineri, Sivas, 76 s. (yayınlanmamış).
Ayaz, M.E., 1996. Sivas ili bloktaş (mermer) sahaları ön etüt raporu. MTA Genel Müdürlüğü, Orta Anadolu 1. Bölge Müdürlüğü Raporu No: S 940, Sivas, 9 s.
Ayaz, M.E., 1997a. Travertenlerin oluşumunda etkili olan faktörler ve travertenlerin sınıflandırılması. Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bil. Enst., Doktora Semineri-1, Sivas, 58 s. (yayınlanmamış).
Ayaz, M.E., 1997b. Sivas yöresi traverten sahaları ve travertenlerin Sivas’ın yeraltı kaynakları içindeki önemi. Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bil. Enst., Doktora Semineri-2, Sivas, 26 s. (yayınlanmamış).
Ayaz, M.E., 1998. Sıcak Çermik (Yıldızeli- Sivas) yöresindeki traverten sahalarının jeolojisi ve travertenlerin endüstriyel özellikleri. Cumhuriyet Üniv. Fen Bil. Enst., Doktora Tezi, Sivas, 83 s. (yayınlanmamış).
Ayaz, M.E., 2001. Damla Mağarası (Ulaş- Sivas) ve çevresinin ön jeolojikjeomorfolojik etüt raporu. MTA Genel Müdürlüğü, Orta Anadolu 1. Bölge Müdürlüğü Rap. No:S864, Sivas, 11s.
Ayaz, M.E., 2002. Travertenlerin değerlendirilmesinde yapılması gerekli incelemeler ve kullanım yeri seçimi. Cumhuriyet Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Seri A-Yerbilimleri C.19, S.1, s.11-20.
Ayaz, M.E., 2003. Sivas yöresindeki traverten yataklarının verimliliğine yönelik değerlendirme raporu. MTA Genel Müdürlüğü, Orta Anadolu 1. Bölge Müdürlüğü Raporu No: S 242, Sivas, 9s.
Ayaz, M.E., Akıllı, N., Dönmez, E., Yıldız, Ş. ve Kaya, K., 2002. Doğal kaynaklar. Yılmaz, A., Avcı, N. ve Ayaz, M.E. (Edt.), Sivas İli Çevre Durum Raporu, Sivas Valiliği Çevre Koruma Vakfı Yayını, s.22-68.
Ayaz, M.E. ve Atalay, Z., 2001. Sivas Tersiyer havzasında gelişen endüstriyel hammaddelerin dağılımları ve genel özellikleri. MTA Doğal Kaynaklar ve Ekonomi Bülteni, S.1, s.21-39.
Ayaz, M.E. ve Gökçe, A., 1998. Sivas kuzeybatısındaki Sıcak Çermik, Sarıkaya ve Uyuz Çermik traverten yataklarının jeolojisi ve oluşumu. Cumhuriyet Üniv. Müh. Fak. Dergisi, Seri A-Yerbilimleri C.15, S.1, s.1-12.
Ayaz, M.E. ve Karacan, E., 2000. Sivas batısındaki traverten oluşumlarının yapı ve yüzey kaplama taşı olarak kullanılabilirliklerinin incelenmesi. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, C.23-24, S.1, 87-99s.
Bargar, K.E., 1978. Geology and thermal history of Mammoth Hot Springs, Yellowstone National Park. Bulletin of the U.S. Geological Survey, 1444, 1-55.
Bayarı, C.S. ve Denizman, C., 1993. Preliminary hydrogeologic evaluation of the travertine-depositing karstic springs in the lower Zamantı Basin. Eastern Taurids-Turkey, Yerbilimleri, S.22, 95-109s.
Bayarı, C.S. and Kurttaş, T., 1997. Algae: An important agent in deposition of kasrtic travertines: Observations on natural-bridge Yerköprü Travertines, Aladağlar, Eastern Taurids, Turkey. Karst Waters and Environmental Impacts, Günay and Johnson (eds), Balkema, Rotterdam, 269-280.
Buccino, S.G., D’Argenio, V. ve Ferri, V., 1978. I travertini della Bassa Velle del Tanagro (Campania) studio geomorphologico, sedimentologico e geochimico. Boll. Coc. It., V.97, p. 617-646.
Chafetz, H.S. ve Folk, R.L., 1984. Travertines, depositional morphology and the bacterially constructed constituents. Journal Of Sedimantary Petrology 54, 289-316.
Chafetz, H.S., Akdim, B., Julia, R. ve Reid, A., 1998. Mn and Fe rich black travertine Shrubs, Bacterially (and Nannobacterially) induced precipitates. Journal of Sedimentary Research, V.68, p. 404-412.
Chafetz, H.S. ve Meredith, J.C., 1983. Recent travertine pisoliths (pisoids) from Southeastern Idaho. USA In T.M. Peryt, ed., Coated Grains, Springer-Verlag, Berlin, p. 450-455.
Folk, R.N. ve Chafetz, H.S., 1983. Pisoliths (pisoids) in Quaternary travertines of Tivoli, Italy. In T.M. Perty, ed., Coated Grains, Springer-Verlag, New York, p. 474-487.
Guo, L. ve Riding, R., 1992. Aragonite laminae in hat water travertine crust, Rapolano Terme, Italy. Sedimentology, V.39, p. 1067-1079.
Guo, L. ve Riding, R., 1994. Origin and diagenesis of Quaternary travertine shrub fabrics, Rapolano Terme, Central Italy. Sedimentology, V.41, p. 499-520.
Guo, L. ve Riding, R., 1998. Hat-springs travertine facies and sequences, Late Pleistocene, Rapolano Terme, Italy. Sedimentology, V.45, p. 163-180.
Heimann, A. ve Sass, E., 1989. Travertines in the northern Hulla Valley, Israel. Sedimentology, V.36, p. 95-108.
Herlinger, D.L., 1981. Petrology of the Fall Creek travertine, Bonneville County, Idaho. Univ. Houston, Master’s Thesis, 172 p (unpub.).
İnan, N., 1985. Antalya travertenlerinin oluşumu ve özellikleri. Jeoloji Mühendisliği, S. 24, 31-37.
Julia, R., 1983. Travertines. In P.A. Scholle, D.G. Bebout and C.H. Moore, eds., Carbonate depositional environments, Tulsa, Oklahoma, American Association Petroleum Geologists Bulletin, V.33, p. 64-72.
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü, 1988. Dünya Miras Listesi’de Türkiye. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü Verileri, Ankara.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1983. Dünya Miras Listesi. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Verileri, Ankara.
Love, K.M. ve Chafetz, H.S., 1988. Diagenesis of laminated travertine crusts, Arbuckle Mountains, Oklahoma. Journal of Sedimantery Petrology, V.58, p. 441-445.
Meredith, J.C., 1980. Diagenesis of Holocene-Pleistocene (?) travertine deposits, Fritz Creak, Clark County and Fall Creek, Bonneville County, Idaho. Univ. Houston, Master’s Thesis, 263 p (unpub.)
Nazik, L., 1989. Mağara morfolojisinin belirlediği jeolojik-jeomorfolojik ve ekolojik özellikler. Jeomorfoloji Dergisi, 17, 53-62.
Pentecost, A., 1990. The algal flora of travertine: An overview, Travertinemarl: Stream Deposits In Virginia. Virginia Div. Of Mineral Resources Publ. No: 101, Charlottesville, Virginia, 184 p.
Pentecost, A., 1993. British travertines: A review. Proceedings of the Geologists Association, V.104, p. 23-39.
Resmi Gazete, 1983. Kültür ve tabiat varlıklarını koruma kanunu. Kanun No: 2863, Sayı: 18113, Ankara.
Şenel, M., 1997. 1/100 000 ölçekli Türkiye jeoloji haritaları, Antalya L-10 Paftası. MTA Yayını No: 7, Ankara.
Tekin, E., Ayyıldız, T., Turan, C. ve Öner A., 1999. Bakteriyal kökenli güncel pizoyid oluşumları. Electron Microscopy, 14. Ulusal Elektron Mikroskopi Kongresi Özel Kitabı/Abstract Book (Uluslararası Katılımlı), Bursa.
Tekin, E., Kayabalı, K., Ayyıldız, T. ve İleri, O., 2000. Evidence of microbiologic activity in modern travertines: Sıcak Çermik Geotermal Field, Central Turkey. Carbonates and Evaporites, Volume: 15, Number: 1, s.18-27.
Wyatt, A. (ed.), 1986. Challinor’s Dictionary of Geology. 6th edn. Univesity of Wales Press, Cardiff, 374pp.

APA	AYAZ M (2002). Travertenlerde gözlenen morfolojik yapılar ve tabiat varlığı olarak önemleri. , 123 - 134.
Chicago	AYAZ M. Emrah Travertenlerde gözlenen morfolojik yapılar ve tabiat varlığı olarak önemleri. (2002): 123 - 134.
MLA	AYAZ M. Emrah Travertenlerde gözlenen morfolojik yapılar ve tabiat varlığı olarak önemleri. , 2002, ss.123 - 134.
AMA	AYAZ M Travertenlerde gözlenen morfolojik yapılar ve tabiat varlığı olarak önemleri. . 2002; 123 - 134.
Vancouver	AYAZ M Travertenlerde gözlenen morfolojik yapılar ve tabiat varlığı olarak önemleri. . 2002; 123 - 134.
IEEE	AYAZ M "Travertenlerde gözlenen morfolojik yapılar ve tabiat varlığı olarak önemleri." , ss.123 - 134, 2002.
ISNAD	AYAZ, M. Emrah. "Travertenlerde gözlenen morfolojik yapılar ve tabiat varlığı olarak önemleri". (2002), 123-134.

APA	AYAZ M (2002). Travertenlerde gözlenen morfolojik yapılar ve tabiat varlığı olarak önemleri. Cumhuriyet Yerbilimleri Dergisi, 19(2), 123 - 134.
Chicago	AYAZ M. Emrah Travertenlerde gözlenen morfolojik yapılar ve tabiat varlığı olarak önemleri. Cumhuriyet Yerbilimleri Dergisi 19, no.2 (2002): 123 - 134.
MLA	AYAZ M. Emrah Travertenlerde gözlenen morfolojik yapılar ve tabiat varlığı olarak önemleri. Cumhuriyet Yerbilimleri Dergisi, vol.19, no.2, 2002, ss.123 - 134.
AMA	AYAZ M Travertenlerde gözlenen morfolojik yapılar ve tabiat varlığı olarak önemleri. Cumhuriyet Yerbilimleri Dergisi. 2002; 19(2): 123 - 134.
Vancouver	AYAZ M Travertenlerde gözlenen morfolojik yapılar ve tabiat varlığı olarak önemleri. Cumhuriyet Yerbilimleri Dergisi. 2002; 19(2): 123 - 134.
IEEE	AYAZ M "Travertenlerde gözlenen morfolojik yapılar ve tabiat varlığı olarak önemleri." Cumhuriyet Yerbilimleri Dergisi, 19, ss.123 - 134, 2002.
ISNAD	AYAZ, M. Emrah. "Travertenlerde gözlenen morfolojik yapılar ve tabiat varlığı olarak önemleri". Cumhuriyet Yerbilimleri Dergisi 19/2 (2002), 123-134.