Radikal prostatektomi sonrası görülen erektil işlev bozukluğundan korunma yöntemleri ve erken rehabilitasyonunun erektil işlev bozukluğuna etkisi

ŞİMŞEK, Ferruh; AKBAL, Cem; Kosan, Murat; Türkeri, Levent

Radikal prostatektomi sonrası görülen erektil işlev bozukluğundan korunma yöntemleri ve erken rehabilitasyonunun erektil işlev bozukluğuna etkisi

Cem AKBAL, (Marmara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Üroloji Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye)

İlker TİNAY, (Marmara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Üroloji Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye)

Levent TÜRKERİ, (Marmara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Üroloji Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye)

Ferruh ŞİMŞEK (Marmara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Üroloji Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye)

Türk Üroloji Dergisi/Turkish Journal of Urology

5 1

Yıl: 2006 Cilt: 32 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 443 - 452 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Radikal prostatektomi sonrası görülen erektil işlev bozukluğundan korunma yöntemleri ve erken rehabilitasyonunun erektil işlev bozukluğuna etkisi

Öz:

Radikal prostatektomi organa sınırlı prostat kanserli olgularda altın standart tedavi biçimi olmakla beraber, ameliyat sonrası görülen erektil işlev bozukluğu olguların hayat kalitelerini ileri derecede bozmaktadır. Bu derlemede radikal prostatektomi sonrası görülen erektil işlev bozukluğundan korunma ve günümüzde kullanılan tedavi yöntemlerinin faydalarını ve güvenilirliğini araştırdık. Medline kullanılarak yapılan güncel yayın taraması sonrasında radikal prostatektomi sonrası görülen erektil işlev bozukluğundan korunma ve tedavisi ile ilgili makaleler irdelenerek önemli noktalar tartışıldı. Uygun hasta seçimi ve ileri cerrahi teknik ameliyat sonrası görülen ereksiyon kayıplarının önlenmesinde en önemli belirleyicidir. Yapılan çalışmalarda erken başlanılan tedavi yöntemleri güvenlidir ve erektil işlev bozukluğunun erken dönemde düzelmesini sağlamaktadır. Sinir greftleri, büyüme etkenleri, imünofilinler, gen tedavileri ve kök hücrelerle yapılan çalışmalar gelecek için umut vericidir. Uygun hasta seçimi, tecrübeli cerrah ve erken başlanılan tedavi, kanser cerrahisinin hedeflerinden ödün vermeden erektil işlev bozukluğu oranlarını azaltmakta ve hayat kalitesini arttırmaktadır.

Anahtar Kelime: Erektil disfonksiyon Prostata özgü antijen Prostatektomi Prostat neoplazmları

Konular: Üroloji ve Nefroloji

Preventing strategies for erectile dysfunction following radical prostatectomy and efficacy of early rehabilitation

Öz:

Introduction: Although radical prostatectomy is the golden standard treatment modality for organ confined prostate cancer, postoperative erectile dysfunction is one of the important quality of life problems in urological practice. Here in, we analyzed current strategies for preventing and managing postoperative erectile dysfunction with respect to safety and efficacy. Materials and Methods: We systematically reviewed the current articles by using Medline and addressed the important points for prevention and management of postoperative erectile dysfunction. Results: Proper patient selection and meticulous surgical technique are the important determinants of outcome of the surgery with respect to erectile dysfunction. Early pharmacological treatment for penile rehabilitation should be offered as an effective and safe treatment. Nerve grafting, growth factors, immunophilines, gene and stem cell treatment are promising modalities for the future. Conclusion: Properly selected patients, an experienced surgeon and early penile rehabilitation may diminish erectile dysfunction and increase quality of life of patients without compromising cancer surgery goals.

Anahtar Kelime: Prostatic Neoplasms Erectile Dysfunction Prostate-Specific Antigen Prostatectomy

Konular: Üroloji ve Nefroloji

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık

1- Partin AW, Mangold LA, Lamm DM, et al: Contemporary update of prostate cancer staging nomograms (Partin Tables) for the new millennium. Urology. 58:843-848, 2001.
2- Walsh PC, Donker PJ: Impotence following radical prostatectomy: Insight into etiology and prevention. J Urol. 128: 492-497, 1982.
3- Stanford JL, Feng Z, Hamilton AS, et al: Urinary and sexual function after radical prostatectomy for clinically localized prostate cancer: the Prostate Cancer Outcomes Study. JAMA. 19; 283: 354-360, 2000.
4- Talcott JA, Rieker P, Propert KJ, et al: Patient-reported impotence and incontinence after nerve-sparing radical prostatectomy. J Natl Cancer Inst. 6; 89: 1117-1123, 1997.
5- Penson DF, Feng Z, Kuniyuki A, et al: General quality of life 2 years following treatment for prostate cancer: what influences outcomes? Results from the prostate cancer outcomes study. J Clin Oncol. 15; 21: 1147-1154,2003.
6- Montorsi F, Briganti A, Salonia A, et al: Current and future strategies for preventing and managing erectile dysfunction following radical prostatectomy. Eur Urol.45: 123-133, 2004.
7- Walsh PC: Anatomic Radikal Retropubic Prostatectomy; in Campbell’s Urology (Eds.), Walsh PC, Retik AB, Vaughn ED, Wein AJ: 7th Edition. Vol 3. 2565-2588, Saunders Comp., 1998.
8- Powell MS, Li R, Dai H, et al: Neuroanatomy of the normal prostate. Prostate 15; 65: 52-57, 2005.
9- Walsh PC: Anatomical radical retropubic prostatectomy; in Campbell’s Urology (Eds.), Walsh PC, Retik AB, Vaughn ED, Wein AJ: 8th Edition. Vol. 4. 3107-3129, WB Saunders Co., 2002.
10- Ruckle HC, Zincke H: Potency-sparing radical retropubic prostatectomy: A simplified anatomical approach. J Urol. 153: 1875-1877, 1995.
11- Goad JR, Scardino PT: Modifications in the technique of radical prostatectomy to minimize blood loss. Atlas Urol Clin North Am. 2: 65-80, 1994.
12- Klein EA, Kupelian PA, Tuason L, et al: Initial dissecttion of the lateral fascia reduces the positive margin rate in radical prostatectomy. Urology 51: 766-773, 1998.
13- Scardino PT, Kim ED: Rationale for and results of nerve grafting during radical prostatectomy. Urology 57:1016-1019, 2001.
14- Noldus J, Michl U, Graefen M, et al: Patient-reported sexual function after nerve-sparing radical retropubic prostatectomy. Eur Urol. 42: 118-124, 2002.
15- Yamanaka M, Shirai M, Shiina H, et al: Loss of antiapoptotic genes in aging rat crura. J Urol, 168: 2296-2300, 2002.
16- Yao KS, Clayton M, O’Dwyer PJ, et al: Apoptosis in human adenocarcinoma HT29 cells induced by exposure to hypoxia. J Natl Cancer Inst, 158: 656-659, 1995.
17- Chung WS, Park YY, Kwon SW, et al: The impact of aging on penile hemodynamics in normal responders to pharmacological injection a doppler sonographic study. J Urol, 157: 2129-2131, 1997.
18- Klein LT, Miller MI, Buttyan R, et al: Apoptosis in the rat penis after penile denervation. J Urol. 158: 626-630.1997.
19- Fraiman MC, Lepor H, McCullough AR: Changes in Penile Morphometrics in Men with Erectile Dysfunction after Nerve-Sparing Radical Retropubic Prostatectomy. Mol Urol, 3: 109-115, 1999.
20- User HM, Hairston JH, Zelner DJ, et al: Penile weight and cell subtype specific changes in a post-radical prostatectomy model of erectile dysfunction. J Urol, 169: 1175-1179, 2003.
21- Leungwattanakij S, Bivalacqua TJ, Usta MF, et al: Cavernous neurotomy causes hypoxia and fibrozis in rat corpus cavernosum. J Androl, 24: 239-245, 2003.
22- Mulhall JP, Slovick R, Hotaling J, et al: Erectile dysfunction after radical prostatectomy: Hemodynamic profiles and their correlation with the recovery of erectile function. J Urol, 167: 1371-1375, 2002.
23- Burnett AL: Erectile function outcomes in the current era of anatomic radical prostatectomy. Rev Urol 8: 47-53,2006.
24- Moreland RB: Is there a role of hypoxemia in penile fibrozis: A viewpoint presented to the Society for the Study of Impotence. Int J Impot Res, 10: 113-120, 1998.
25- Tsuzuki T, Hernandez DJ, Aydin H, et al: Prediction of extraprostatic extension in the neurovascular bundle based on prostate needle biopsy pathology, serum prostate specific antigen and digital rectal examination. J Urol.173: 450-453, 2005.
26- Salonia A, Giuseppe Z, Gallina A, et al: Baseline potency in candidates for bilateral nevre-sparing radical retropubic prostatectomy. Eur. Urol. 50; 360-365, 2006.
27- Montorsi F, Salonia A, Suardi N, et al: Improving the preservation of the urethral sphincter and neurovascular bundles during open radical retropubic prostatectomy. Eur. Urol. 48; 938-945, 2005.
28- Terada N, Arai Y, Kurokawa K, et al: Intraoperative electrical stimulation of cavernous nerves with monitorring of intracorporeal pressure to confirm nerve sparing during radical prostatectomy: Early clinical results. Int J Urol. 10; 251-256, 2003.
29- Namiki S, Terai A, Nakagawa H, et al: Intraoperative electrophysiological confirmation of neurovascular bundle preservation during radical prostatectomy: Long-term assessment of urinary and sexual function. Jpn J Clin Oncol. 35; 660-666, 2005.
30- Holzbeierlein J, Peterson M, Smith JA Jr: Variability of results of cavernous nerve stimulation during radical prostatectomy. J Urol. 165: 108-110, 2001.
31- Bellina M, Mari M, Ambu A, et al: Seminal monolateral nerve-sparing radical prostatectomy in selected patients. Urol Int. 75:175-180, 2005.
32- Zippe C, Nandipati K, Agarwal A, et al: Sexual dysfunction after pelvic surgery. Int J Impot Res. 18: 1-18,2006.
33- Bannowsky A, Schulze H, van der Horst C, et al: Nocturnal tumescence: A parameter for postoperative erectile integrity after nerve sparing radical prostatectomy. J Urol. 175: 2214-2217, 2006.
34- Nelson BA, Chang SS, Cookson MS, et al: Morbidity and efficacy of genitofemoral nerve grafts with radical retropubic prostatectomy. Urology 67: 789-792, 2006.
35- Porpiglia F, Ragni F, Terrone C, et al: Is laparoscopic unilateral sural nerve grafting during radical prostatectomy effective in retaining sexual potency? BJU Int. 95:1267-1271, 2005.
36- Scardino PT, Kim ED: Rationale for and results of nerve grafting during radical prostatectomy. Urology, 57:1016-1019, 2001.
37- Millesi H: Healing of nerves. Clin Plast Surg, 4: 459-473, 1977.
38- Gontero P, Kirby R: Proerectile pharmacological prophylaxis following nerve-sparing radical prostatectomy (NSRP). Prostate Cancer Prostatic Dis. 7: 223-226, 2004.
39- Montorsi F, Briganti A, Salonia A, et al: Current and Future Strategies for Preventing and managing erectile dysfunction following radical prostatectomy review. European Urology, 45: 123-133, 2004.
40- Raina R, Lakin MM, Agarwal A, et al: Efficacy and factors associated with successful outcome of sildenafil citrate use for erectile dysfunction after radical prostatectomy. Urology, 63: 960-966, 2004.
41- Padma-Nathan H: PDE-5 Inhibitor Therapy for Erectile Dysfunction Secondary to Nerve-Sparing Radical Retropubic Prostatectomy. Rev Urol. 7 (Suppl 2): 33-38, 2005.
42- Padma-Nathan H, McCullough A, Forest C: Erectile dysfunction secondary to nerve-sparing radical retropubic prostatectomy: comparative phosphodiesterase-5 inhibitor efficacy for therapy and novel prevention strategies. Curr Urol Rep. 5: 467-471, 2004.
43- Brock G, Nehra A, Lipshultz LI, et al: Safety and efficacy of vardenafil for the treatment of men with erectile dysfunction after radical retropubic prostatectomy. J Urol. 170: 1278-1283, 2003.
44- Montorsi F, McCullough A, Brock GB, et al: Tadalafil in the treatment of erectile dysfunction following bilateral nerve-sparing radical retropubic prostatectomy: A randomized, double-blind, placebo-controlled trial. J Urol, 172:1036-1041, 2004.
45- Raina R, Klepacz H, Agarwal A, et al: Early use of vacuum constriction device (VCD) following radical prostatectomy (RP) facilitates early sexual activity and potential return of erection. J. Urol. 167 (Suppl): 279, 2002.
46- Gontero P, Fontana F, Zitella A, et al: A prospective evaluation of efficacy and compliance with a multistep treatment approach for erectile dysfunction in patients after non-nerve sparing radical prostatectomy. BJU; 95:359-365, 2005.
47- Cookson MS, Nadig PW: Long-term results with vacuum constriction device. J Urol. 149: 290-294, 1993.
48- Raina R, Lakin MM, Thukral M, et al: Long-term efficacy and compliance of intracorporal (IC) injection for erectile dysfunction following radical prostatectomy: SHIM (IIEF-5) analysis. Int J Impot Res. 15: 318-322,2003
49- Nehra A, Goldstein I: Sildenafil citrate after radical retropubic prostatectomy: con. Urology. 54: 587-589, 1999.
50- Montorsi F, Guazzoni G, Strambi LF, et al: Recovery of spontaneous erectile function after nerve-sparing radical retropubic prostatectomy with and without early intracavernous injections of alprostadil: Results of a prospective, randomized trial. J Urol. 158: 1408-1410, 1997.
51- Mulhall J, Land S, Parker M, et al: The Use of an Erectogenic Pharmacotherapy Regimen Following Radical Prostatectomy Improves Recovery of Spontaneous Erectile Function. J Sex Med 2: 532-540, 2005.
52- Akman T, Şanlı Ö, Kadıoğlu A: Retropubik radikal prostatektomi sonrası erektil disfonksiyon ve tedavisi. Türk Üroloji Dergisi; 31: 186-196, 2005.
53- Raina R, Agarwal A, Zippe CD: Management of erectile dysfunction after radical prostatectomy. Urology 66:923-9, 2005.
54- Raina R, Lakin MM, Agarwal A, et al: Long-term intracavernous therapy responders can potentially switch to sildenafil citrate after radical prostatectomy. Urology 63:532-537, 2004.
55- Gerstenberger DL, Osborne D, Furlow WL: Inflatable penile prosthesis: follow-up study of patient-partner satisfaction. Urology; 14: 583-587, 1979.
56- McLaren RH, Barrett DM: Patient and partner satisfaction with the AMS 700 penile prosthesis. J Urol. 147: 62-65, 1992.
57- Garber BB, Marcus SM: Does surgical approach affect the incidence of inflatable penile prosthesis infection? Urology. 52: 291-293, 1998.
58- Khoudary KP, DeWolf WC, Bruning CO, et al: Immediate sexual rehabilitation by simultaneous placement of penile prosthesis in patients undergoing radical prostatectomy: initial results in 50 patients. Urology, 50: 395-399,1997.
59- Benoit RM, Naslund MJ, Cohen JK, et al: Complications after radical retropubic prostatectomy in the medicare population. Urology, 55: 116-120, 2000.
60- Montorsi F, Briganti A, Salonia A, et al: Current and Future Strategies for Preventing and managing erectile dysfunction following radical prostatectomy review. European Urology, 45: 123-133, 2004.
61- Lee MC, El-Sakka AI, Graziottin TM, et al: The effect of vascular endothelial growth factor on a rat model of traumatic arteriogenic erectile dysfunction. J Urol, 167:761-767, 2002.
62- Jung GW, Spencer EM, LueTF: Growth hormone enhances regeneration of nitric oxide synthase containing penile nerves after cavernous nevre neurotomy in rats. J Urol, 160: 1899-1904, 1998.
63- Millesi H: Healing of nerves. Clin Plast Surg, 4: 459-473, 1977.
64- Schiff JD, Mulhall JP: Neuroprotective strategies in radical prostatectomy. BJU Int. 95: 11-14, 2005.
65- Kendirci M, Zsengeller Z, Bivalacqua TJ, et al: Poly (Adenosine diphosphate-ribose) polymerase inhibition preserves erectile function in rats after cavernous nerve injury. J Urol. 174: 2054-2059, 2005.
66- Podlasek CA, Meroz CL, Tang, et al: Regulation of Cavernous Nerve Injury Induced Apoptosis by Sonic Hedgehog. Biol Reprod. Sep 20; Epub ahead of print, 2006
67- Kim JH, Bennett NE, Sasaki K, et al: Neurotrophic factor gene therapy: Potential cure for post radical prostatectomy erectile dysfunction. J Urol, 169: 303-4, 2003.
68- Dean RC, Lue TF: Neuroregenerative strategies after radical prostatectomy. Rev Urol.7 (Suppl 2): 26-32, 2005.
69- Kim Y, de Miguel F, Usiene I, et al: Penile MDC injecttion can facilitate recovery of injured penile innervation and improve erectile function. Int J Impot Res. 18: 329-334, 2006

APA	AKBAL C, Kosan M, Türkeri L, ŞİMŞEK F (2006). Radikal prostatektomi sonrası görülen erektil işlev bozukluğundan korunma yöntemleri ve erken rehabilitasyonunun erektil işlev bozukluğuna etkisi. , 443 - 452.
Chicago	AKBAL Cem,Kosan Murat,Türkeri Levent,ŞİMŞEK Ferruh Radikal prostatektomi sonrası görülen erektil işlev bozukluğundan korunma yöntemleri ve erken rehabilitasyonunun erektil işlev bozukluğuna etkisi. (2006): 443 - 452.
MLA	AKBAL Cem,Kosan Murat,Türkeri Levent,ŞİMŞEK Ferruh Radikal prostatektomi sonrası görülen erektil işlev bozukluğundan korunma yöntemleri ve erken rehabilitasyonunun erektil işlev bozukluğuna etkisi. , 2006, ss.443 - 452.
AMA	AKBAL C,Kosan M,Türkeri L,ŞİMŞEK F Radikal prostatektomi sonrası görülen erektil işlev bozukluğundan korunma yöntemleri ve erken rehabilitasyonunun erektil işlev bozukluğuna etkisi. . 2006; 443 - 452.
Vancouver	AKBAL C,Kosan M,Türkeri L,ŞİMŞEK F Radikal prostatektomi sonrası görülen erektil işlev bozukluğundan korunma yöntemleri ve erken rehabilitasyonunun erektil işlev bozukluğuna etkisi. . 2006; 443 - 452.
IEEE	AKBAL C,Kosan M,Türkeri L,ŞİMŞEK F "Radikal prostatektomi sonrası görülen erektil işlev bozukluğundan korunma yöntemleri ve erken rehabilitasyonunun erektil işlev bozukluğuna etkisi." , ss.443 - 452, 2006.
ISNAD	AKBAL, Cem vd. "Radikal prostatektomi sonrası görülen erektil işlev bozukluğundan korunma yöntemleri ve erken rehabilitasyonunun erektil işlev bozukluğuna etkisi". (2006), 443-452.

APA	AKBAL C, Kosan M, Türkeri L, ŞİMŞEK F (2006). Radikal prostatektomi sonrası görülen erektil işlev bozukluğundan korunma yöntemleri ve erken rehabilitasyonunun erektil işlev bozukluğuna etkisi. Türk Üroloji Dergisi/Turkish Journal of Urology, 32(4), 443 - 452.
Chicago	AKBAL Cem,Kosan Murat,Türkeri Levent,ŞİMŞEK Ferruh Radikal prostatektomi sonrası görülen erektil işlev bozukluğundan korunma yöntemleri ve erken rehabilitasyonunun erektil işlev bozukluğuna etkisi. Türk Üroloji Dergisi/Turkish Journal of Urology 32, no.4 (2006): 443 - 452.
MLA	AKBAL Cem,Kosan Murat,Türkeri Levent,ŞİMŞEK Ferruh Radikal prostatektomi sonrası görülen erektil işlev bozukluğundan korunma yöntemleri ve erken rehabilitasyonunun erektil işlev bozukluğuna etkisi. Türk Üroloji Dergisi/Turkish Journal of Urology, vol.32, no.4, 2006, ss.443 - 452.
AMA	AKBAL C,Kosan M,Türkeri L,ŞİMŞEK F Radikal prostatektomi sonrası görülen erektil işlev bozukluğundan korunma yöntemleri ve erken rehabilitasyonunun erektil işlev bozukluğuna etkisi. Türk Üroloji Dergisi/Turkish Journal of Urology. 2006; 32(4): 443 - 452.
Vancouver	AKBAL C,Kosan M,Türkeri L,ŞİMŞEK F Radikal prostatektomi sonrası görülen erektil işlev bozukluğundan korunma yöntemleri ve erken rehabilitasyonunun erektil işlev bozukluğuna etkisi. Türk Üroloji Dergisi/Turkish Journal of Urology. 2006; 32(4): 443 - 452.
IEEE	AKBAL C,Kosan M,Türkeri L,ŞİMŞEK F "Radikal prostatektomi sonrası görülen erektil işlev bozukluğundan korunma yöntemleri ve erken rehabilitasyonunun erektil işlev bozukluğuna etkisi." Türk Üroloji Dergisi/Turkish Journal of Urology, 32, ss.443 - 452, 2006.
ISNAD	AKBAL, Cem vd. "Radikal prostatektomi sonrası görülen erektil işlev bozukluğundan korunma yöntemleri ve erken rehabilitasyonunun erektil işlev bozukluğuna etkisi". Türk Üroloji Dergisi/Turkish Journal of Urology 32/4 (2006), 443-452.