Özerklik desteği,temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma : Öz-belirleme kuramı

ÇANKAYA, C.Zeynep

Özerklik desteği,temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma : Öz-belirleme kuramı

C.Zeynep ÇANKAYA (Ege Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Rehberlik ve Psikolojik Danışma Anabilim Dalı, İzmir, Türkiye)

Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

72 0

Yıl: 2009 Cilt: 4 Sayı: 31 Sayfa Aralığı: 23 - 32 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Özerklik desteği,temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma : Öz-belirleme kuramı

Öz:

Özet: Bu araştırmada öz-belirleme kuramına dayanan, temel psikolojik ihtiyaçların doyumuna ilişkin özbelirleme modeli test edilmiş ve modelin Türk kültürüne ne düzeyde uygun olduğu araştırılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, 2002-2003 eğitim-öğretim yılında Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi lisans programlarında okuyan, 216’sı kız, 198’i erkek olmak üzere toplam 414 öğrenciden oluşmuştur. Özbelirleme modeli yapısal eşitlik modeliyle sınanmıştır. Verilerin analizinde SPSS 11.0 ve LISREL 8.30 programları kullanılmıştır. Yapılan analiz sonrasında, modelde bağımlı değişken olan öznel iyi olmaya bağımsız değişkenlerin (ihtiyaç doyumu ve özerklik desteği) ve ihtiyaç doyumu değişkenine özerklik desteğinin doğrudan ve dolaylı etkileri ortaya konulmuştur. Araştırmada test edilen öz-belirleme modelinin toplanan verilere uygunluk gösterdiği görülmüştür. Diğer bir ifadeyle bireylerin aile ve arkadaş çevresinden aldıkları özerklik desteğinin, onların temel psikolojik ihtiyaçlarının doyumunu etkilediği, temel psikolojik ihtiyaçların doyumunun da öznel iyi olmayı olumlu etkilediği bulunmuştur.

Anahtar Kelime: öz belirleme kuramı psikolojik danışmanlık geçerlik üniversite öğrencileri öznel esenlik algılanan sosyal destek ölçeği öz belirleme modeli Türkiye psikolojik ihtiyaçlar yaşam doyumu ölçeği özerklik desteği yapısal eşitlik modeli

Autonomy support,basic psychological need satisfaction and subjecive well-being : Self-determination theory

Öz:

Abstract: Autonomy support, basic psychological need satisfaction and subjective well-being: selfdetermination theory. The model of self-determination, which is based on self determination theory, related to satisfaction with the basic psychological needs has been tested and to what extent it works in Turkey has been studied in the present research. This working group has comprised of 414 students, including 216 females and 198 males from Gazi University, Faculty of Education. For the analysis of data SPSS 11.0 and LISREL 8.30 programmes have been used. Following the analysis, direct and indirect influences of the independent variables (needs satisfaction and support for autonomy) and of needs satisfaction as well as support for autonomy on the dependent variable that is subjective well-being, have been put forward. In this research the model of self-determination, which has been tested, complies with the data gathered in Turkey. In other words, it has been observed that support for autonomy that individuals get from their family and friends has a direct and positive influence on their basic psychological needs, which, in turn, has a positive influence on subjective well-being.

Anahtar Kelime: self-determination model Turkey psychological needs life satisfaction scale autonomy support structural equation model self-determination theory psychological counseling validity university students subjective well-being perceived social support scale

Belge Türü: Makale Makale Türü: Diğer Erişim Türü: Bibliyografik

Andersen, S. (2000). Fundamental Human Needs: Making Social Cognition Relevant. Psychological Inquiry, 11,(4), 269-276.
Arıcak, O,T. (1999). Grupla Psikolojik Danışma Yoluyla Benlik ve Mesleki Benlik Saygısının Geliştirilmesi.İstanbul: Marmara Üniversitesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
Bacanlı, H. ve Cihangir-Çankaya, Z. (2003). İhtiyaç Doyumu Ölçeği Uyarlama Çalışması. VII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi Bildiri Özetleri. Malatya, İnönü Üniversitesi. Ankara: Pegem A.
Bentler, P.M. ve Bonnett, D.G. (1980). Significance tests and goodness of fit in the analysis of covariance structures. Psychological Bulletin, 88 (3), 588-606.
Budak, S. (2000). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Buunk, B. ve Nauta, A. (2000). Why Intraindividual Needs Are Not Enough Motivation is Primarıly Social.Psychological Inquiry, 11 (4), 279-284.
Chırkov, V. ve R. Ryan (2001). Parent and Teacher Autonomy-Support in Russıan and U.S. Adolescents.Journal of Cross-Cultural Psychology, 32, (5), 618-635.
Chirkov, V., Ryan, R. M, ve Willness, C. (2005). Cultural context and psychological needs in Canada and Brazil: testing a self-determination approach to the internalization of cultural practices, identity, and wellbeing.Journal of Cross-Cultural Psychology, 36,423-443.
Coleman, P. (2000). Aging and The Satisfaction Psychological Needs. Psychological Inquiry, 11 (4), 291-294.
Connell, J. (1986). Emotion and Social Interaction in the Strange Situation: Consistencies and Asymetric Influences in the Second Year. Child Development. 57 (3), 733-746.
Deci, E., Connell, J. ve Ryan, R. (1989). Selfdetermination in a Work Organization. Journal of Applied Psychology, 74 (4), 580-590.
Deci, E. ve Ryan, R. (1985a). Intrinsic Motivation and Self-Determination in Human Behavior. New York:Plenum Press.
Deci, E. ve Ryan, R. (1985b). The General Causality Orientations Scale: Self Determination in Personality. Journal of Research in Personality, 19, 109-134.
Deci, E. L., ve Ryan, R. (1991). A motivational approach to self: Integration in personality. In R. A. Dienstbier(Ed.), Nebraska symposium on motivation,1990: Perspectives on motivation (pp. 237–288). Lincoln,NE, US: University of Nebraska Press.
Deci, E. ve Ryan, R. (2000). The “What” And “Why” of Goal Pursuits: Human Needs and The Self-Determination of Behaviour. Psychological Inquiry, 11 (4), 227-269.
Deci, E. ve Ryan, R. (2002). Self-Determination Theory.Elde edilme tarihi: 08 Şubat 2002.http://psych.rochester.edu/SDT/theory.html.Deci, E., Ryan, R., Gagne, M, Lronr, D., Usunov, J. ve Kornazheva, B. (2001). Need satisfaction, motivation and well-being in the work organizasions of a former esatern bloc country: a cross-cultural study of self determination.Personality And Social Psychology Bulletin,27 (8), 930-942.
Diener, E. (2000). Subjective Well-Being. American Psychologist,55 (1), 34-39.
Diener, E., Emmons, R., Larsen, R. ve Griffin, S. (1985).The Satisfaction With Life Scale. Journal of Personality Assessment, 49 (1), 75-76.
Diener, E., Suh, E. ve Oishi, S. (1997). Recent Findings on Subjective Well-Being. Indian Journal of Clinical Psychology, 24, 25-41.
Downie, M., Chua, S.N., Koestner, R., Barrios, M.F., Rip,B. ve M’Birkou, S. (2007). The relations of parental autonomy support to cultural ınternalization and wellbeing of ımmigrants and sojourners. Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology 13(3), 241–249.
Elliot, A., Sheldon, K., Church, M. (1997). Avoidance Personal Goals and Subjective Well-Being. Personality and Social Psychology, 23 (9), 915-927.
Freedberg, S. (1989). Self-determination: Historical perspectives and effects on current practice. Social Work, 34(1), 33–38.
Hair, J.F., Anderson, R.E., Tatham, R.L. ve Black, W.C.(1995). Multivariate data analysis with readings. Upper Saddle River, NJ: Prentice-Hall.
Hu, L., ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis. Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6, 1–55.
Inglewed, D., Markland, D. ve Sheppard, K. (2004), Personality and Self-Determination of Exercise Behaviour.Personality and Individual Differences, 36,1921-1932.
Jenkins, S. (2003). Gender and Self-Determination in Sexual Motivation. Rochester: University of Rochester(Doktora Tezi). Elde edilme tarihi: 15 Şubat 2005.http://wwwlib.umi.com/dissertations/preview/311492 8.
Kasser, T. ve Ryan, R. (1993). A Dark Side of The American Dream: Correlates of Financial Success as a Central Life Aspiration. Journal of Personality and Social Psychology, 65 (2), 410-422.
Kasser, T. ve Ryan, R. (1999). The Relations of Psychological Needs for Autonomy and Relatedness to Vitality,Well- Being and Mortality in a Nursing Home.Journal of Applied Social Psychology, 29 (5), 935-954.
Kowal, J. ve Fortier, M. (1999). Motivational Determinants of Flow: Contrıbutions From Self-Determination Theory. Journal of Social Psychology, 139 (3), 355-369.
Köker, S. (1991). “Normal ve Sorunlu Ergenlerin Yasam Doyumu Düzeylerinin Karsılaştırılması”. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Lynch, J. M. (2004). Variability of Self–Concept Across Personal Relationships: The Role of Culture, Basic Psychological Needs and Authenticity in China, Russia and United States. Rochester: University of Rochester. (Doktora Tezi). Elde edilme tarihi: 18 Şubat 2005.http://wwwlib.umi.com/dissertations/preview/ 3122247.
Marsh, H.W., Balla J.R. ve McDonald R.P. (1988).“Goodness-of-fit indexes in confirmatory factor analysis:the effect of sample size. Psychological Bulletin, 103, 391-410.
Myers, D. ve Diener, A. (1995). Who is Happy?. Psychological Science. 6 (1), 10-20.
Öner, N. ve Le Compte (1983). Durumluk-Sürekli Kaygı Envanteri El kitabı. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
Reis, H., Sheldon, K., Gable, S., Roscoe, J. ve Ryan, R..(2000). Daily Well-Being: The Role of Autonomy,Competence and Relatedness. Personality and Social Psychology Bulletin, 26 (4), 419-435.
Ryan, R. (1995). Psychological Needs and the Facilitation of Integrative Processess. Journal of Personality, 63(3), 397-428.
Ryan, R. ve Deci, E. (2000). Self – Determination Theory and The Facilitation of Intrinsic Motivation, Social Development and Well- Being. American Psychologist,55 (1), 68-78.
Ryan, R. ve Deci, E. (2001). On Happiness and Human Potentials: A Review of Resarch on Hedonic and Eudaimonic Well – Being. Annual Review of Psychology, 52 (1), 141-167.
Ryan, R., La Guardia, J., Solky-Butzel, J., Chirkov, V. ve Kim, Y. (2005). On The Interpersonal Regulation of Emotions: Emotional Reliance Across Gender, Relationships and Cultures. Personal Relationships, 12,145-163.
Spielberger, C.D., Gorsuch, R.L., ve Lushene, R.D.(1970). STAI: Manual for the State-Trait Anxiety Inventory,Palo Alto: Consulting
Sümer, N. (2000). Yapısal Eşitlik Modelleri: Temel Kavramlar Ve Örnek Uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları,. 3 (6), 49-79.
Whetten, D. Ve K. Cameron (1995). Developing Management Skills.Haroer Collins, New York; NY.
Williams, G., Frankel, B., Campbell, D. ve Deci, E.(2000). Research on relationship-centered care and healthcare outcomes from the rochester biopsychosocial program: a self- determination theory integration. The Journal of Collaborative Family Healthcare, 18(1), 79-91.
Williams, G., Gagne, M., Ryan, R. ve Deci, E. (2002).Facilitating Autonomous Motivation for Smoking Cessation. Health Psychology, 21 (1), 40-50.
Williams, G., Grow, V., Freedman, Z., Ryan, R. ve Deci,E. (1996). Motivational Predictors of Weight Loss and Weight-Loss Maintenance. Journal of Personality and Social Psychology, 70 (1), 115-126.
Yıldırım, İ. (1997). Algılanan sosyal destek ölçeğinin geliştirilmesi: güvenirliği ve geçerliği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 81-87.
Yıldırım, İ. (2004). Algılanan sosyal destek ölçeğinin revizyonu. Eğitim Araştırmaları (Eurasian Journal of Educational Research), 17,221-236.

APA	ÇANKAYA C (2009). Özerklik desteği,temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma : Öz-belirleme kuramı. , 23 - 32.
Chicago	ÇANKAYA C.Zeynep Özerklik desteği,temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma : Öz-belirleme kuramı. (2009): 23 - 32.
MLA	ÇANKAYA C.Zeynep Özerklik desteği,temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma : Öz-belirleme kuramı. , 2009, ss.23 - 32.
AMA	ÇANKAYA C Özerklik desteği,temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma : Öz-belirleme kuramı. . 2009; 23 - 32.
Vancouver	ÇANKAYA C Özerklik desteği,temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma : Öz-belirleme kuramı. . 2009; 23 - 32.
IEEE	ÇANKAYA C "Özerklik desteği,temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma : Öz-belirleme kuramı." , ss.23 - 32, 2009.
ISNAD	ÇANKAYA, C.Zeynep. "Özerklik desteği,temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma : Öz-belirleme kuramı". (2009), 23-32.

APA	ÇANKAYA C (2009). Özerklik desteği,temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma : Öz-belirleme kuramı. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(31), 23 - 32.
Chicago	ÇANKAYA C.Zeynep Özerklik desteği,temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma : Öz-belirleme kuramı. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi 4, no.31 (2009): 23 - 32.
MLA	ÇANKAYA C.Zeynep Özerklik desteği,temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma : Öz-belirleme kuramı. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, vol.4, no.31, 2009, ss.23 - 32.
AMA	ÇANKAYA C Özerklik desteği,temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma : Öz-belirleme kuramı. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi. 2009; 4(31): 23 - 32.
Vancouver	ÇANKAYA C Özerklik desteği,temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma : Öz-belirleme kuramı. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi. 2009; 4(31): 23 - 32.
IEEE	ÇANKAYA C "Özerklik desteği,temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma : Öz-belirleme kuramı." Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4, ss.23 - 32, 2009.
ISNAD	ÇANKAYA, C.Zeynep. "Özerklik desteği,temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma : Öz-belirleme kuramı". Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi 4/31 (2009), 23-32.