Öğretmenlerde öznel iyi olmanın yordayıcıları olarak okul yaşam kalitesi ve tükenmişlik

Sarı, Mediha; ÖNDER, Cenkseven.Fulya

Öğretmenlerde öznel iyi olmanın yordayıcıları olarak okul yaşam kalitesi ve tükenmişlik

Cenkseven.Fulya ÖNDER, (Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Anabilim Dalı, Adana, Türkiye)

Mediha SARI (Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Eğitim Programları ve Öğretimi Anabilim Dalı, Adana, Türkiye)

Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri

5 0

Yıl: 2009 Cilt: 9 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 1205 - 1236 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Öğretmenlerde öznel iyi olmanın yordayıcıları olarak okul yaşam kalitesi ve tükenmişlik

Öz:

Bu araştırmanın temel amacı, öğretmenlerin öznel iyi olma düzeylerinin okul yaşam kalitesi algıları ve tükenmişlik düzeyleri tarafından ne oranda yordandığını belirlemektir. Araştırma, Adana ili Seyhan ve Yüreğir merkez ilçelerindeki ilköğretim okullarında görev yapan 161 öğretmen üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada, öğretmenlerin öznel iyi olmalarını ölçmek amacıyla “Olumlu ve Olumsuz Duygu Ölçeği” (Gençöz, 2000; Watson, Clark ve Tellegen, 1988) ve “Yaşam Doyumu Ölçeği” (Diener, Emmons, Larsen ve Griff in, 1985; Köker, 1991); okul yaşam kalitesi düzeyini ölçmek amacıyla “Okul Yaşam Kalitesi Ölçeği” öğretmen formu (Sarı, 2007); öğretmenlerin tükenmişlik düzeyini belirlemek amacıyla da “Öğretmen Tükenmişliği Ölçeği” (Seidman ve Zager, 1986; Tümkaya, 1996) kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde aşamalı regresyon analizi kullanılarak yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda öznel iyi olmanın “statü”, “stresle başa çıkma” ve “öğretim programı”; öznel iyi olmanın bilişsel bileşeni olan yaşam doyumunun “statü”, “stresle başa çıkma” ve “okul yönetimi”; öznel iyi olmanın duygusal bileşenleri olan olumlu duygunun “statü”, “okula yönelik duygular” ve “öğretmenler”; olumsuz duygunun ise “stresle başa çıkma”, “statü” ve “öğretim programı” değişkenleri tarafından anlamlı şekilde yordandığı, diğer değişkenlerin ise yordamaya katkılarının anlamlı olmadığı görülmüştür. Yapılan regresyon analizine göre anlamlı katkılarda bulunan değişkenler, öznel iyi olmadaki değişimin % 39’unu, yaşam doyumundaki değişimin % 23’ünü, olumlu duygudaki değişimin % 23’ünü ve olumsuz duygudaki değişimin ise % 37’sini açıklamaktadır. Bu bulgular doğrultusunda, öğretmen ve idarecilere “kişiler arası ilişkiler” ve “stresle başa çıkma” gibi konularda eğitim programlarının düzenlenmesine, öğretmenlerin okul yaşam kalitesi düzeylerinin yükseltilmesine yönelik önerilerde bulunulmuştur. Ayrıca, alanyazındaki benzer araştırmaların azlığına dayanılarak, bu konuları inceleyen betimsel ve yordamsal çalışmaların arttırılması önerilmiştir.

Anahtar Kelime: stresle başa çıkma ilk öğretim öğretmenleri yaşam doyumu okul yaşam kalitesi ölçeği tükenmişlik Adana olumlu-olumsuz duygu ölçeği yaşam doyumu ölçeği okul yaşamı öznel iyi olma

Konular: Eğitim, Eğitim Araştırmaları Psikoloji Aile Çalışmaları

The quality of school life and burnout as predictors of subjective well-being among teachers

Öz:

The main purpose of this study is to determine the rate of how teachers’ subjective wellbeing is predicted by their perceptions about the quality of school life and burnout levels. The participants of the study consisted of 161 teachers (93 females, 68 males) who were working in elementary schools in Adana central districts. Th e Positive-Negative Aff ect Scale (Watson, Clark, & Tellegen, 1988), Life Satisfaction Inventory (Diener, Emmons, Larsen, & Griff in, 1985), Quality of School Life Scale (Sarı, 2007), and Teacher Burnout Scale (Seidman, & Zager, 1986) were used as data collection tools. To analyze the gathered data, stepwise regression analysis was performed. Results of stepwise regression analysis showed that teachers’ subjective well-being levels were predicted significantly by the Quality of School Life Scale sub-factors, namely “status” and “curriculum” and burnout scale sub-factor, namely “coping work-related stress.” Teachers’ life satisfaction levels were predicted significantly by the variables of “status”, “coping work-related stress” and “school administrator” which is a sub factor of the Quality of School Life Scale. Also, teachers’ positive aff ect was predicted by the variables of “status”, “positive aff ects towards school” and “teachers,” and teachers’ negative aff ect was predicted by the variables of “coping work-related stress”, “status,” and “curriculum.” Other subscales of the Quality of School Life and Teacher Burnout Scales have no significant contribution in the estimation. Results also indicated that the contribution of predictors could be accounted as 39% for subjective well-being; 23% for life satisfaction; 23% for positive aff ect, and 37% for negative aff ect. In the direction of these general findings, it was suggested that, in-service education programs about interpersonal relations and coping strategies with stress should be applied for teachers and administrators. Besides that, the quality of life in schools should be increased. On the basis of limited similar studies in the literature, it was suggested that the number of both descriptive and predictive studies should be increased on the topic.

Anahtar Kelime: positive-negative affect schedule life satisfaction scale school life subjective wellbeing coping with stress elementary school teachers life satisfaction quality of school life scale burnout Adana

Konular: Eğitim, Eğitim Araştırmaları Psikoloji Aile Çalışmaları

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik

Avşaroğlu, S., Deniz, E. ve Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu, iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 115-129.
Braynt, F. B., & Veroff , J. (1982). Th e sutructure of psychological well-being: A sociohistorical analysis. Journal of Personality and Social Psychology, 43, 653-673.
Cemaloğlu, N. ve Erdemoğlu Şahin, D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2),465-484.
Cenkseven, F. (2004). Üniversite öğrencilerinde öznel ve psikolojik iyi olmanın yordayıcılarının incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Cheung, D., & Wong, H., W. (2002). Measuring teacher beliefs about alternative curriculum designs. Th e Curriculum Journal, 13(2), 225-248.
Çelik, V. (2002). Okul kültürü ve yönetimi (3. baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95(3), 542-575.
Diener, E., & Diener, M. (1995). Cross-cultural correlates of life satisfaction and self-esteem. Journal of Personality and Social Psychology, 68(4), 653-663.
Diener, E., Emmons, R. E., Larsen, R. J., & Griff in, S. (1985). Th e satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment, 49, 71-75.
Diener, E., & Larsen, R. J. (1993). Th e experience of emotional well-being. In I. M.Lewis, & J. M. Haviland (Ed.), Handbook of emotions (pp. 405-415). New York, NY:Guildford.
Diener, E., & Suh, E. (1997). Measuring quality of life: Economic, social, and subjective indicators. Social Indicators Research, 40(1-2), 189-216. Evers, W. J., Tomic, W., & Brouwers, A. (2004). Burnout among teachers: Students’ and teachers’ perceptions compared. School Psychology International, 25(2), 131-148.
Flores, M. A. (2005). Views on recent curriculum changes: tensions and challenges.The Curriculum Journal, 16(3), 401-413.
Gençöz, T. (2000). Pozitif ve Negatif Duygu Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması.Türk Psikoloji Dergisi, 15(46), 19-28.
Greenspoon, P. J., & Saklofske, D. H. (1998). Confirmatory factor analysis of the multidimensional Students’ Life Satisfaction Scale. Personality and Individual Diff erences, 25, 965-971.
Hargreaves, A. (1998). Th e emotional practice of teaching, Teaching and Teacher Education, 14(8), 835-854.
Haughey, M. L., & Murphy, P. J. (1983). Are rural teachers satisfied with the quality of their work life. Education, 104, 56-66.
Hitlan, R. T., Cliff ton, R. J., & DeSoto, M. C. (2006). Perceived exclusion in the workplace: Th e moderating eff ects of gender on work- related attitudes and psychological health. North American Journal of Psychology, 6(2), 217-236.
Karatzias, A., Papadioti-Athanasiou, V., Power, K. G., & Swanson, V. (2001). Quality of school life. A cross-cultural study of Greek and Scottish secondary school pupils.European Journal of Education, 36(1), 91-105.
Kırılmaz, A. Y., Çelen, Ü. ve Sarp, N. (2003). İlköğretimde çalışan bir öğretmen grubunda “tükenmişlik durumu” araştırması. İlköğretim-Online, 2(1), 2-9.
Kokkinos, C. M. (2007). Job stressors, personality and burnout in primary school teachers. British Journal of Educational Psychology, 77, 229-243.
Köker, S. (1991). Normal ve sorunlu ergenlerin yaşam doyumu düzeyinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Leonard, C. A. R. (2002). Quality of school life and attendance in primary schools.Unpublished doctoral dissertation, University of Newcastle, Australia.
Majeed, A., Fraser, B. J., & Aldridge, J. M. (2002). Learning environment and its association with students satisfaction among mathematics students in Brunei Darussalam. Learning Environments Research, 5, 203-226. Mauno, S., Kınnunen. U., & Ruokolainen, M. (2006). Exploring work- and organization-based resources as moderators between work_family confl ict, well-being, and job attitudes. Work & Stress, 20(3), 210-233.
Mok, M. M. C., & Flyyn, M. (2002). Determinants of students’ quality of school life:A path model. Learning Environments Research, 5, 275-300.
Myers, D. G., & Diener, E. (1995). Who is happy? Psychological Science, 6, 10-19.Ornstein, A. C., & Hunkins, F. P. (1998). Curriculum: Foundation, principles, and issues. Boston, MA: Allyn and Bacon.
Pagano, J. A. (1991). Relating to one’s students: Identity, morality, stories and questions. Journal of Moral Education, 20(3), 257-267.
Pavot, W. G., Diener, E., Colvin, C. R., & Sandvik, E. (1991). Further validation of the Satisfaction With Life Scale: Evidence for the cross-method convergence of well-being measures. Journal of Personality Assessment, 57(1), 149-161.
Pearson, L. C., & Moomaw, W. (2005). Th e relationship between teacher autonomy and stress, work satisfaction, empowerment, and professionalism. Educational Research Quarterly, 29(1), 37-53.
Peker, R. (2002). Anaokulu, ilköğretim ve lise öğretmenlerinde mesleki tükenmişliğin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,15(1), 319-331.
Pillay, H., Goddard, R., & Wilss, L. (2005). Well-being, burnout and competence:Implications for teachers. Australian Journal of Teacher Education, 30(2), 22-33.
Raff erty, T. J. (2003). School climate and teacher attitudes toward upward communication in secondary schools. American Secondary Education, 31(2), 49-70.
Reese, R. (2004). Th e bottom line: Strategies for reducing teacher stress-and protecting your investment in new teachers. American School Board Journal, August 2004, 26-27.
Reich, J. W., & Zatura, A. (1981). Life events and personal causation: Some relationships with satisfaction and distress. Journal of Personality and Social Psychology,41, 1002-1012.
Sarı, M. (2007). Demokratik değerlerin kazanımı sürecinde örtük program: Düşük ve yüksek okul yaşam kalitesine sahip iki ilköğretim okulunda nitel bir çalışma.Yayımlanmamış doktora tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Sarı, M., & Cenkseven, F. (2008). İlköğretim öğrencilerinde okul yaşam kalitesi ve benlik kavramı. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Elektronik dergi], 5(2). http://www.insanbilimleri.com internet adresinden 19.10.2008 tarihinde edinilmiştir.
Seidman, S. A., & Zager, J. (1986). Th e Teacher Burnout Scale. Educational Research Quarterly, 11, 26-33.
Schimmack, U., Radhakrishnan, P., Oishi, S., Dzokoto V., & Ahadi, S. (2002). Culture, personality, and subjective well-being: Integrating process models of life satisfaction. Journal of Personality and Social Psychology, 82(4), 582-593.
Snyder, C. J. (1990). Th e eff ects of leader behavior and organizational climate on intercollegiate coaches’ job satisfaction. Journal of Sport Management, 4, 59-70.
Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2001). Using multivariate statistics (fourth edt.).Boston: Allyn and Bacon.,
Tümkaya, S. (1996). Öğretmenlerde tükenmişlik, görülen psikolojik belirtiler ve başa çıkma davranışları. Yayımlanmamış doktora tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Xiaofu, P., & Qiwen, Q. (2007). An analysis of the relation between secondary school organizational climate and teacher job satisfaction. Chinese Education and Society, 40(5), 65-77.
Van Veen, K., & Sleegers, P. (2006). How does it feel? Teachers’ emotions in a context of change. Journal of Curriculum Studies, 38(1), 85-111.
Vittersø, J. (2001). Personality traits and subjective well-being: Emotional stability, not extraversion, is probably tha important predictor. Personality and Individual Diff erences, 31, 903-914.
Vural, M. (2005). En son değişiklikleriyle İlköğretim Okulu Programı. Erzurum: Yakutiye Yayıncılık.
War, P., Barter, J., & Brownbridge, G. (1983). On the independence of negative and positive aff ect. Journal of Social Psychology, 44, 644-651.
Watson, D. (1988). Intraindividual and interindividual analyses of positive and negative aff ect: Th eir relation to health complaints, perceived stress, and daily activities. Journal of Personality and Social Psychology, 54(6), 1020-1030.
Watson, D., Clark, L. A., & Tellegen, A. (1988). Development and validation of brief measures of positive and negative aff ect: Th e PANAS Scales. Journal of Personality and Social Psychology, 54(6), 1063-1070.
Watson, D. & Pennebaker, J. W. (1989). Health complaiments, stress, and distress:Exploring the central role of negative aff ectivity. Psychological Review, 96(2), 234-254.
Yetim, Ü. (1991). Kişisel projelerin organizasyonu ve örüntüsü açısından yaşam doyumu.Yayımlanmamış doktora tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Yetim, Ü. (2001). Toplumdan bireye mutluluk resimleri. İstanbul: Bağlam Yayınları.
Yong Z., & Yue, Y. (2007). Causes for burnout among secondary and elementary school teachers and preventive strategies. Chinese Education and Society, 40(5), 78-85.

APA	ÖNDER C, Sarı M (2009). Öğretmenlerde öznel iyi olmanın yordayıcıları olarak okul yaşam kalitesi ve tükenmişlik. , 1205 - 1236.
Chicago	ÖNDER Cenkseven.Fulya,Sarı Mediha Öğretmenlerde öznel iyi olmanın yordayıcıları olarak okul yaşam kalitesi ve tükenmişlik. (2009): 1205 - 1236.
MLA	ÖNDER Cenkseven.Fulya,Sarı Mediha Öğretmenlerde öznel iyi olmanın yordayıcıları olarak okul yaşam kalitesi ve tükenmişlik. , 2009, ss.1205 - 1236.
AMA	ÖNDER C,Sarı M Öğretmenlerde öznel iyi olmanın yordayıcıları olarak okul yaşam kalitesi ve tükenmişlik. . 2009; 1205 - 1236.
Vancouver	ÖNDER C,Sarı M Öğretmenlerde öznel iyi olmanın yordayıcıları olarak okul yaşam kalitesi ve tükenmişlik. . 2009; 1205 - 1236.
IEEE	ÖNDER C,Sarı M "Öğretmenlerde öznel iyi olmanın yordayıcıları olarak okul yaşam kalitesi ve tükenmişlik." , ss.1205 - 1236, 2009.
ISNAD	ÖNDER, Cenkseven.Fulya - Sarı, Mediha. "Öğretmenlerde öznel iyi olmanın yordayıcıları olarak okul yaşam kalitesi ve tükenmişlik". (2009), 1205-1236.

APA	ÖNDER C, Sarı M (2009). Öğretmenlerde öznel iyi olmanın yordayıcıları olarak okul yaşam kalitesi ve tükenmişlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(3), 1205 - 1236.
Chicago	ÖNDER Cenkseven.Fulya,Sarı Mediha Öğretmenlerde öznel iyi olmanın yordayıcıları olarak okul yaşam kalitesi ve tükenmişlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 9, no.3 (2009): 1205 - 1236.
MLA	ÖNDER Cenkseven.Fulya,Sarı Mediha Öğretmenlerde öznel iyi olmanın yordayıcıları olarak okul yaşam kalitesi ve tükenmişlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, vol.9, no.3, 2009, ss.1205 - 1236.
AMA	ÖNDER C,Sarı M Öğretmenlerde öznel iyi olmanın yordayıcıları olarak okul yaşam kalitesi ve tükenmişlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 2009; 9(3): 1205 - 1236.
Vancouver	ÖNDER C,Sarı M Öğretmenlerde öznel iyi olmanın yordayıcıları olarak okul yaşam kalitesi ve tükenmişlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 2009; 9(3): 1205 - 1236.
IEEE	ÖNDER C,Sarı M "Öğretmenlerde öznel iyi olmanın yordayıcıları olarak okul yaşam kalitesi ve tükenmişlik." Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9, ss.1205 - 1236, 2009.
ISNAD	ÖNDER, Cenkseven.Fulya - Sarı, Mediha. "Öğretmenlerde öznel iyi olmanın yordayıcıları olarak okul yaşam kalitesi ve tükenmişlik". Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 9/3 (2009), 1205-1236.