Yıl: 2009 Cilt: 52 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 217 - 238 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

17-20 Ekim 2005-Sığacık Körfezi (İzmir) depremlerinin sismik jeomorfolojisi ve bölgedeki gerilme alanları ile ilişkisi, Batı Anadolu

Öz:
İzmir ili ve çevresi İzmir-Balıkesir Transfer Zonu olarak bilinen doğrultu-atımlı faylarca baskın bir zayıflık zonu içinde yer alır. Bu zonun son aktivitesi 17-20 Ekim 2005-Sığacık körfezi depremleriyle kanıtlanmıştır. Bu çalışmada Sığacık Körfezi depremlerinin sismo-jeomorfolojik özelliklerinin bölgedeki aktif faylar ve gerilme dağılımlarıyla ilişkisi tartışılacaktır. Ana şokları Sığacık Körfezi’nde 17-20 Ekim 2005 tarihlerinde olan orta büyüklükteki üç deprem (17 Ekim 2005, saat: 05.45, büyüklük Mw=5.4, 17 ekim 2005, saat: 09.46, büyüklük Mw=5.8 ve 20 Ekim 2005, saat: 21.40, büyüklük Mw=5.9) Sığacık Körfezi’nin kara kısmında sismik şok sırasında gelişmiş tortullaşmayla yaşıt biçim değiştirme yapılarının (sismitlerin) oluşmasına neden olmuştur. Bu yapılar depremlerden hemen sonra haritalanmış ve sismo-jeomorfolojik özelliklerine göre değerlendirilmiştir. Tortullaşmayla yaşıt biçim değiştirme yapıları Urla Havzası güneyindeki Demircili Köyü ve Yumlu Çiftliği çevresinde tespit edilmiştir. Bu yapılar karasal tortullarla girik olan çakıllı ve kumlu plaj çökellerinde gelişmiştir. Sismitler KD-GB ve D-B doğrultulu çatlaklar ile sıvılaşmayla oluşmuş kum volkanlarından yapılıdır. KD-GB doğrultulu çatlaklar onlarca cm ile birkaç m uzunluğundadır ve yerel olarak kaynaşmış geometri sunan kademeli bir şekle sahiptir. Bunlar ana fay segmentleri ile uyumlu olarak K40-70 D doğrultusunda uzanır. D-B doğrultulu kırıklar ise, Sığacık Körfezi’nin kıyı çizgisine paraleldir ve 8 cm’ye ulaşan eğim atım sunar. Yumlu çiftliğinde, sismik sarsılma nedeniyle KKD doğrultusunda kılcal bir çatlak oluşmuştur. Bununla beraber, Gülbahçe Körfezi’nin batı kenarı üzerindeki fayın sıçrama alanında (stepover) da küçük ölçekli kitle hareketleri saptanmıştır. Tortullaşmayla yaşıt biçim değiştirme yapıları sismik sarsılmaya atfedilmesine rağmen, KD/KB doğrultu atımlı faylar ve D-B oblik atımlı faylarla şekillenmiş olan tektonik çatıyla da zamansal ve alansal anlamda yakın bir ilişkiye sahiptir. İzmir depremlerinin ana ve artçı şoklarının negatif bir çiçek yapısı sunan bu tektonik çatıyla uyumluluk sunması bunun en belirgin kanıtıdır. Bu çiçek yapısı Kuvaterner yaşlı Urla Havzasını şekillendiren ve yukarı doğru-ıraksayan doğrultu atımlı fay kollarıyla baskın bir fay zonuyla karakteristiktir.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aktar, M., Karabulut, H., Ozalaybey, S. ve Childs, D., 2007. A conjugate strike-slip fault system within the extensional tectonics of Western Turkey. Geophysical Journal International, 171 (3) , 1363–1375.
  • Aktuğ, B. ve Kılıçoğlu, B., 2006. Recent crustal deformation of İzmir, Western Anatolia and surrounding regions as deduced from repeated GPS measurements and strain field. Journal of Geodynamics, 41, 471- 484.
  • Akyol, N., Zhu, L., Mitchell, B.J., Sözbilir, H. ve Kekovalı K., 2006. Crustal structure and local seismicity in western Anatolia. Geophysical Journal International, 166 (3), 1259-1269.
  • Altunel, E., 1999. Geological and geomorphological observations in relation to the 20 September 1899 Menderes earthquake, Western Turkey, Journ. Geol. Soc. London, 156, 241-246.
  • Altınok, Y., Alpar, B., Özer, N. & Gazioğlu, C., 2005. 1881 and 1949 earthquakes at the ChiosÇeşme Strait (Aegean Sea) and their relation to tsunamis, Nat. Hazards Earth Syst. Sci., 5, 717–725.
  • Ambraseys, N.N. ve Finkel, C.F. 1995. The Seismicity of Turkey and Adjacent Areas: A Historical Review, 1500–1800. Eren publishing ve booktrade, İstanbul.
  • Ambraseys, N. N., Jackson J.A., 1998. Faulting associated with historical and recent earthquakes in the Eastern Mediterranean region, Geophysical Journal International, 133, 390–406.
  • Ambraseys, N.N. 1988. Engineering Seismology. Earthquake Engineering and structural Dynamics, vol. 17, 1-105.
  • Ambraseys, N. N., 2001. Reassessment of earthquakes, 1900-1999, in the Eastern Mediterranean and the Middle East, Geophysical Journal International, 145, 471–485.
  • Arpat, E. ve Bingöl, E., 1969. Ege Bölgesi graben sisteminin gelişimi üzerine düşünceler. MTA Dergisi, 73, 1-9.
  • Atkinson, G.1984. Simple computation of liquefaction probability for seismic hazard applications. Earthquake Spectra, 1, 107-123.
  • Audemard, F.A. ve De Santis, F., 1991. Survey of liquefaction structures induced by recent moderate earthquakes. Bull. Int. Assoc. Eng. Geol. 44, 5-16.
  • Benetatos, C., Kiratzi, A., Ganas, A., Ziazia, M., Plessa, A. ve Drakatos, G. 2006. Strike-slip motions in the Gulf of Sığacık (western Turkey): Properties of the 17 October 2005 earthquakes seismic sequence. Tectonophysics, 426, 263–279.
  • Bozkurt, E. ve Sözbilir, H., 2006. Evolution of largescale Normal faults: Insights from the Active Manisa fault, Southwest Turkey. Geodinamica Acta, 19 (6), 427-453.
  • Bozkurt, E., 2001. Neotectonics of Turkey – a synthesis. Geodinamica Acta, 14, 3-30.
  • Dewey, J.F. ve Sengör, A.M.C., 1979. Aegean and surrounding regions: complex multiple and continuum tectonics in a convergent zone, Geol. Soc. Am. Bull., 90, 84–92.
  • Dramis, F. ve Blumetti, A.M. 2005. Some considerations concerning seismic geomorphology and paleoseismology. Tectonophysics, 408, 177-191.
  • EMRCMT: European-Mediterranean Regional Centroid-Moment Tensors. http://www.ingv.it/seismoglo/RCMT/
  • Emre, Ö., Özalp, S., Doğan, A., Özaksoy, V., Yıldırım, C. ve Göktaş, F., 2005. İzmir çevresinin diri fayları ve deprem potansiyelleri. MTA Rapor No:107, 80 s (yayınlanmamış).
  • EMSC: European-Mediterranean Seismological Centre: http://www.emsc-csem.org Erdoğan, B. 1990, İzmir-Ankara Zonu’nun İzmir ile Seferihisar arasındaki bölgede stratigrafik özellikleri ve tektonik evrimi: TPJD Bülteni, 2/1, 1-20.
  • Erkül, F., Helvacı, C. ve Sözbilir, H., 2005. Evidence for two episodes of volcanism in the Bigadiç borate basin and tectonic implications for western Turkey. Geological Journal, 40, 1-16.
  • Ergin, K., Güçlü, U. ve Uz, Z. 1967. Türkiye ve civarının deprem kataloğu (Milattan sonra 11 yılından 1964 sonuna kadar). İstanbul Teknik Üniversitesi, maden Fakültesi Arz Fiziği Enstitüsü yayınları, no. 24.
  • Guidoboni, E., Comastri, A. ve Triana, G. 1994. Catalogue of Ancient Earthquakes in the Mediterranean Area up to the10th Century. Istituto Nazionale di Geofisica, p. 504, ISBN 88-85213-06-5.
  • HARVARD: Harvard seismology: http://www.seismology.harvard.edu.
  • Jackson, J.A., King, G. & Vita-Finzi, C., 1982. The neotectonics of the Aegean: an alternative view. Earth & Planetary Science Letters , 61, 303-318.
  • Kaya, O., 1979. Ortadoğu Ege çöküntüsünün (Neojen) stratigrafisi ve tektoniği. TJK Bülteni, 22, 35-58.
  • Kaya, O., 1981. Miocene reference section for the coastal parts of West Anatolia. Newsletters on Stratigraphy, 10, 164-191.
  • KOERİ: Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, http://boun.edu.tr.
  • Koral, H., 2000. Surface rupture and rupture mechanism of the October 1, 1995 (Mw= 6.2) Dinar earthquake, SW Turkey. Tectonophysics, 327 (1-2): 15-24.
  • Le Pichon, X. ve Angelier, J., 1979. The Aegean arc and trench system: a key to the neotectonic evolution of the eastern Mediterranean area. Tectonophysics, 60, 1-42.
  • McCalpin, J., 1996. Paleoseismology. Academic Press, 588 pp. San Diego, California. McKenzie D.P., 1978. Active tectonics of the Alpine– Himalayan belt: the Aegean Sea and surrounding regions, Geophys. J. Royal Astron. Soc., 55, 217–254.
  • MED NET: Mediterranean very Broadband siesmographic network http://mednet.ingv.it
  • Moretti, M., Alfaro, P., Caselles, O. ve Canas, J.A. 1999. Modelling seismites with a digital shaking table. Tectonophysics, 304, 369- 383.
  • Ocakoğlu, N., Demirbağ E. ve Kuşcu İ., 2004. Neotectonic structures in the area offshore of Alaçatı, Doğanbey and Kuşadası (western Turkey): evidence of strike-slip faulting in the Aegean extensional province. Tectonophysics, 391, 67-83.
  • Ocakoğlu, N., Demirbağ, E. ve Kuşçu, İ., 2005. Neotectonic structures in İzmir Gulf and surrounding regions (western Turkey): Evidences of strike-slip faulting with compression in the Aegean extensional regime. Marine Geology, 219, 155-171.
  • Okay, A.İ., Satır, M., Maluski, H., Siyako, M., Monie, P., Metzger, R. ve Akyüz, S. 1996, Paleoand Neo- Tethyan events in northwestern Turkey: Geologic and geochronologic constraints: In: Yin, A. ve Harrison, M. (eds) Tectonics of Asia. Cambridge University Press, 420-441.
  • Özkaymak, Ç. ve Sözbilir, H., 2008. Stratigraphic and structural evidence for fault reactivation:The Active Manisa Fault Zone, Western Anatolia.Turkish Journal of Earth Sciences, Cilt: 17, No: 3, Sf: 615-635.
  • Öncel, A.O., Koral, H. ve Alptekin, O., 1998. The Dinar earthquake (M-w = 6.2; October 1, 1995; Afyon-Turkey) and earthquake hazard of the Dinar-Civril fault. Pure and Applied Geophysics, 152 (1): 91-105.
  • Poirier, J.P. ve Taher, M.A. 1980. Historical seismicity in the Near and Middle East, North Africa, and Spain from Arabic documents (VIIth-XVIIIth Century). Bulletin of Seismological Society of America, vol. 70, No:6, 2185-2201.
  • Reilinger, R. E., Mcclusky, S. C., Oral, M. B., King, W. ve Toksöz, M. N., 1997. Global positioning system measurements of present crustal movements in the Arabia- Africa-Eurasia plate collision zone: J. Geophys. Res., 102, 9983-9999.
  • Ring, U., Laws, S. ve Bernet, M. 1999, Structural analysis of a complex nappe sequence and late-orogenic basins from the Aegean Island of Samos, Greece: J. Structural Geology, 1575-1601.
  • Rodriguez-Pascua, M.A. Calvo, J.P., De Vicente, G. ve Gomez-Gras, D., 2000. Soft-sediment deformation structures intepreted as seismites in lacustrine sediments of the Prebetic Zone, SE Spain, and their potential use as indicators of earthquake magnitudes during the Late Miocene. Sedimentary Geology, 135, 117-135.
  • SED: Schweizerischer Erdbebendienst (SED), Swiss Seismological Service. http://www.seismo.ethz.ch
  • Seilacher, A., 1984. Sedimentary structures tentatively attributed to seismic events. Marine Geology, 55, 1-12.
  • Sims, J.D., 1975. Determining earthquake recurrence intervals from deformational structures in young lacustrine sediments. Tectonophysics, 29, 141-152.
  • Soysal, H., Sipahioğlu, S., Kolçak, D. ve Altınok, Y. 1981. Türkiye ve çevresinin tarihsel deprem kataloğu (M.Ö. 2100 – M.S. 1900). Teknik rapor, TÜBİTAK, No. TBAG-341.
  • Sözbilir, H., Uzel, B., Sümer, Ö., İnci, U., Ersoy, E.Y., Koçer, T., Demirtaş, R. ve Özkaymak. Ç., 2008. D-B Uzanımlı İzmir Fayı ile KD-Uzanımlı Seferihisar Fayı’nın birlikte çalıştığına dair veriler: izmir körfezi’ni oluşturan aktif faylarda kinematik ve paleosismolojik çalışmalar, Batı Anadolu. Türkiye Jeoloji Bülteni, Cilt 51, Sayı 2, 91-114.
  • Sözbilir, H., Erkül, F. ve Sümer, Ö., 2003a. Gümüldür (İzmir) ve Bigadiç (Balıkesir) arasında uzanan Miyosen sonrası yaşlı kd-doğrultulu accommodation zonuna ait saha verileri, Batı Anadolu. 56. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Ankara, 85-86.
  • Sözbilir, H., İnci, U., Erkul, F. ve Sümer, Ö., 2003b. An Active Intermitten transform zone accommodating N-S Extension in Western Anatolia and its relation to the North Anatolian Fault System, International Workshop on the North Anatolian, East Anatolian and Dead Sea Fault Systems: Recent Progress in Tectonics and Paleoseismology, and Field Training Course in Paleoseismology, 31 Augst to 12 September 2003, Ankara.
  • Sözbilir, H., Sümer , Ö., Uzel, B., Saygılı, A., Ramazanoğlu, İ ve E. Uysal, 2004. İzmir Fayı’nın jeolojik ve jeomorfolojik parametreleri, Aktif Tektonik Araştırma Grubu 8. Toplantısı, Bildiri Özetleri Kitabı, s. 22.
  • Sözbilir, H., Sümer, Ö., Uzel, B., Ersoy, Y., Erkül, F., İnci, U. ve Helvacı, C., 2005. İzmir’deki deprem dizilerinin nedeni, faylardaki çiçek yapısı, Cumhuriyet, Bilim Teknik, Deprem Araştırmaları, 3.12.2005, Sayı 976, 18-19.
  • Şengör, A.M.C. ve Yılmaz, Y., 1981. Tethyan evolution of Turkey: A plate tectonic approach. Tectonophysics, 75, 181-241.
  • Şengör, A.M.C., 1987. Cross-faults and differential stetching of hanging walls in regions of low-angle normal faulting. In: examples from western Turkey, Coward, M.P., Dewey, J.F. and Hancock, P. (ed.), Continental extensional tectonics. Geological Society of London, Special Publication, 28, 575-589.
  • Şengör, A.M.C., Görür, N. ve Şaroğlu, F., 1985, Strike-slip faulting and related basin formation in zones of tectonic escape: Turkey as a case study: In: Biddle, K.T. ve Christie-Blick, N. (eds) Strike-slip deformation, basin formation, and sedimentation. Soc.Econ. Paleontologists and Mineralogist, Special Publication, 37, 227-264.
  • Tan, O., ve Taymaz, T., 2002. Source Parameters of November 6, 1992 Doğanbey-Izmir (Mw=6.0, Western Turkey) and November 15, 2000 Van (Mw=5.7, Eastern Turkey) Earthquakes. 1st International Symposium of Istanbul Technical University the Faculty of Mines on Earth Sciences and Engineering, 16–18 May 2002, Istanbul, Turkey, Abstracts Book: SS-B-Poster, p. 70.
  • Tan, O. ve Taymaz, T., 2003. Seismotectonics of Karaburun Peninsula and Kuşadası Gulf: Source parameters of April 2, 1996 Kuşadası Gulf and April 10, 2003 Seferihisar (İzmir) earthquakes. International Workshop on the NAFZ, EAFZ and DSF Systems: Recent Progress in Tectonics and Paleoseismology and Field Training Course in Paleoseismology, Middle East Technical University (METU), Ankara, Turkey.
  • Tan, O., Tapırdamaz, M.C. ve Yörük, A. 2008. The Earthquakes Catalogues for Turkey. Turkish Journal of Earth Science 17, 405- 418.
  • Temiz, H., Gürsoy, H. ve Tatar, O. 1998, Kinematics of late Pliocene-Quaternary normal faulting in the southeastern end of the Gediz graben, western Anatolia, Turkey. International Geology Review, 40, 638-646.
  • USGS: United States Geological Survey. http://www.usgs.gov
  • Utku, M. 2005. İzmir Depremleri Dizisi-Pakistan Depremi Türkiye'yi Etkiler mi? Cumhuriyet, Bilim Teknik, sayı 927, 16-17.
  • Uzel, B. ve Sözbilir, H., 2008. A First record of strikeslip basin in western Anatolia and its tectonic implication: The Cumaovası basin as an example. Turkish Journal of Earth Sciences, 17, 559-591.
  • Zhu, L., Akyol, N., Mitchell, B.J. ve Sözbilir H., 2006. Seismotectonics of western Turkey from high resolutions and moment tensor determinations. Geophysical Research Letters, 33 (7), L07316.
APA Sözbilir H, Sümer Ö, Uzel B, ERSOY Y, ERKÜL F, İNCİ U, HELVACI C, Özkaymak Ç (2009). 17-20 Ekim 2005-Sığacık Körfezi (İzmir) depremlerinin sismik jeomorfolojisi ve bölgedeki gerilme alanları ile ilişkisi, Batı Anadolu. , 217 - 238.
Chicago Sözbilir Hasan,Sümer Ökmen,Uzel Bora,ERSOY Yalçın,ERKÜL FUAT,İNCİ Uğur,HELVACI CAHİT,Özkaymak Çağlar 17-20 Ekim 2005-Sığacık Körfezi (İzmir) depremlerinin sismik jeomorfolojisi ve bölgedeki gerilme alanları ile ilişkisi, Batı Anadolu. (2009): 217 - 238.
MLA Sözbilir Hasan,Sümer Ökmen,Uzel Bora,ERSOY Yalçın,ERKÜL FUAT,İNCİ Uğur,HELVACI CAHİT,Özkaymak Çağlar 17-20 Ekim 2005-Sığacık Körfezi (İzmir) depremlerinin sismik jeomorfolojisi ve bölgedeki gerilme alanları ile ilişkisi, Batı Anadolu. , 2009, ss.217 - 238.
AMA Sözbilir H,Sümer Ö,Uzel B,ERSOY Y,ERKÜL F,İNCİ U,HELVACI C,Özkaymak Ç 17-20 Ekim 2005-Sığacık Körfezi (İzmir) depremlerinin sismik jeomorfolojisi ve bölgedeki gerilme alanları ile ilişkisi, Batı Anadolu. . 2009; 217 - 238.
Vancouver Sözbilir H,Sümer Ö,Uzel B,ERSOY Y,ERKÜL F,İNCİ U,HELVACI C,Özkaymak Ç 17-20 Ekim 2005-Sığacık Körfezi (İzmir) depremlerinin sismik jeomorfolojisi ve bölgedeki gerilme alanları ile ilişkisi, Batı Anadolu. . 2009; 217 - 238.
IEEE Sözbilir H,Sümer Ö,Uzel B,ERSOY Y,ERKÜL F,İNCİ U,HELVACI C,Özkaymak Ç "17-20 Ekim 2005-Sığacık Körfezi (İzmir) depremlerinin sismik jeomorfolojisi ve bölgedeki gerilme alanları ile ilişkisi, Batı Anadolu." , ss.217 - 238, 2009.
ISNAD Sözbilir, Hasan vd. "17-20 Ekim 2005-Sığacık Körfezi (İzmir) depremlerinin sismik jeomorfolojisi ve bölgedeki gerilme alanları ile ilişkisi, Batı Anadolu". (2009), 217-238.
APA Sözbilir H, Sümer Ö, Uzel B, ERSOY Y, ERKÜL F, İNCİ U, HELVACI C, Özkaymak Ç (2009). 17-20 Ekim 2005-Sığacık Körfezi (İzmir) depremlerinin sismik jeomorfolojisi ve bölgedeki gerilme alanları ile ilişkisi, Batı Anadolu. Türkiye Jeoloji Bülteni, 52(2), 217 - 238.
Chicago Sözbilir Hasan,Sümer Ökmen,Uzel Bora,ERSOY Yalçın,ERKÜL FUAT,İNCİ Uğur,HELVACI CAHİT,Özkaymak Çağlar 17-20 Ekim 2005-Sığacık Körfezi (İzmir) depremlerinin sismik jeomorfolojisi ve bölgedeki gerilme alanları ile ilişkisi, Batı Anadolu. Türkiye Jeoloji Bülteni 52, no.2 (2009): 217 - 238.
MLA Sözbilir Hasan,Sümer Ökmen,Uzel Bora,ERSOY Yalçın,ERKÜL FUAT,İNCİ Uğur,HELVACI CAHİT,Özkaymak Çağlar 17-20 Ekim 2005-Sığacık Körfezi (İzmir) depremlerinin sismik jeomorfolojisi ve bölgedeki gerilme alanları ile ilişkisi, Batı Anadolu. Türkiye Jeoloji Bülteni, vol.52, no.2, 2009, ss.217 - 238.
AMA Sözbilir H,Sümer Ö,Uzel B,ERSOY Y,ERKÜL F,İNCİ U,HELVACI C,Özkaymak Ç 17-20 Ekim 2005-Sığacık Körfezi (İzmir) depremlerinin sismik jeomorfolojisi ve bölgedeki gerilme alanları ile ilişkisi, Batı Anadolu. Türkiye Jeoloji Bülteni. 2009; 52(2): 217 - 238.
Vancouver Sözbilir H,Sümer Ö,Uzel B,ERSOY Y,ERKÜL F,İNCİ U,HELVACI C,Özkaymak Ç 17-20 Ekim 2005-Sığacık Körfezi (İzmir) depremlerinin sismik jeomorfolojisi ve bölgedeki gerilme alanları ile ilişkisi, Batı Anadolu. Türkiye Jeoloji Bülteni. 2009; 52(2): 217 - 238.
IEEE Sözbilir H,Sümer Ö,Uzel B,ERSOY Y,ERKÜL F,İNCİ U,HELVACI C,Özkaymak Ç "17-20 Ekim 2005-Sığacık Körfezi (İzmir) depremlerinin sismik jeomorfolojisi ve bölgedeki gerilme alanları ile ilişkisi, Batı Anadolu." Türkiye Jeoloji Bülteni, 52, ss.217 - 238, 2009.
ISNAD Sözbilir, Hasan vd. "17-20 Ekim 2005-Sığacık Körfezi (İzmir) depremlerinin sismik jeomorfolojisi ve bölgedeki gerilme alanları ile ilişkisi, Batı Anadolu". Türkiye Jeoloji Bülteni 52/2 (2009), 217-238.