Hasan Sabri Ayvazov’un (1878-1938) Usûl-i Tedrîs ve Ta‘lîm Terbiye Adlı Eserinin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi
Yıl: 2022 Cilt: 0 Sayı: 47 Sayfa Aralığı: 519 - 546 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.28949/bilimname.1058975 İndeks Tarihi: 26-12-2022
Hasan Sabri Ayvazov’un (1878-1938) Usûl-i Tedrîs ve Ta‘lîm Terbiye Adlı Eserinin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi
Öz: Hasan Sabri Ayvazov (1878-1938), Rusya sınırları içinde bulunan Kırım’ın Alupka şehrinde doğmuştur. Hayatı boyunca İsmail Gaspıralı’nın öğrencisi olarak Cedidci geleneğin içerinde yer almış, Gaspıralı’nın “dilde, fikirde, işte birlik” ideali çerçevesinde dil ve din birliğinin Türk dünyasının birleşmesindeki önemini vurgulamıştır. Kırım-Tatar hareketinin içerisinde aktif bir şekilde bulunan Hasan Sabri, hareketin faaliyetlerinin duyurulması ve tanıtılmasında yazdığı eserlerle birlikte parlamento başkanlığı ve elçilik gibi farklı faaliyet alanlarında etkili olmuştur. Dolayısıyla o, sadece bir ilim adamı değil, millî ve siyasî konularla yakından ilgilenen önemli bir şahsiyettir. Hasan Sabri’nin tarih, edebiyat, pedagoji gibi farklı alanlarda çok sayıda kitap ve risalesinin yanı sıra çeviri ve makaleleri de bulunmaktadır. Usûl-i Tedrîs ve Ta‘lîm Terbiye isimli risalesi eğitim açısından en dikkate değer çalışmasıdır. Bu çalışmada, Hasan Sabri’nin bu eserinde yer alan din eğitimiyle ilgili görüşleri nitel araştırma tekniklerinden içerik analizi kullanılarak tespit edilmeye çalışılacaktır. Hasan Sabri, her ne kadar Kırım’da bulunan mekteplerde uzun yıllardır “usûl-i cedîde” benimsense de gereken ilerlemenin gerçekleştirilemediğini belirterek eserini bu probleme çare arama niyetiyle kaleme aldığını ifade etmektedir. Eserde eğitimle ilgili birçok konuya değinilmiştir. Ancak onun dinî ve millî eğitimi, eğitimin merkezine koyması en dikkat çeken noktalardan bir tanesidir. O ayrıca eğitim programı, eğitim ilke ve kuralları, yöntem-teknik gibi eğitimin temel unsurlarıyla ilgili düşünceleri içinde din eğitimiyle ilgili görüşlere de önemli oranda yer vermiştir. Onun din eğitimi anlayışında sadece dinî ilimlerin tekelci bir şekilde öğretildiği değil, aklî, alet ve dinî ilimlerin bir arada öğretildiği, farklı görüşleri de içine alabilen yenilikçi bir bakış açısının hâkim olduğu sonucuna ulaşılabilir.
Anahtar Kelime: An Examination of Hasan Sabri Ayvazov’s (1878-1938) Work Uṣūl-i Tadrīs ve Talīm Tarbiye from the Point of View of Religious Education
Öz: Hasan Sabri Ayvazov (1878-1938) was born in the Crimean city of Alupka, located on the borders of Russia. As a student of Ismail Gaspirali, he took part in the uṣūl-i d̲j̲edīd tradition and emphasized the importance of language and religious unity in the unification of the Turkish world within the framework of Gaspirali’s ideal of “Unity in language, work and opinion”. Hasan Sabri, who was active in the Crimean-Tatar movement, was influential in various fields of activity such as the presidency of the parliament and the embassy, as well as his works written in the announcement and promotion of the activities of the movement. Therefore, he is not just a man of science, but an important figure who is closely interested in national and political issues. There are many books and pamphlets (risāle) by Hasan Sabri in different fields such as history, literature, pedagogy, as well as translations and articles. His pamphlet Uṣūl-i Tadrīs ve Talīm Tarbiye is the most remarkable work from the point of view of education. In this study, Hasan Sabri’s views on religious education will be determined by using content analysis, which is one of the qualitative research techniques. Hasan Sabri stated that although “uṣūl-i d̲j̲edīd” has been adopted in maktabs located in the Crimea for many years, the necessary progress has not been achieved, and that he wrote his pamphlet mainly for the purpose of finding a solution to this problem. Although many issues related to education are mentioned in the work, it is one of the most notable points that he puts religious and national education at the center of education. He also gave an important place to the views on religious education when talking about his ideas about the basic elements of education, such as the educational program, educational principles and rules, methods and techniques. It can be concluded that in his understanding of religious education, an innovative point of view prevails that can include different views, including not only the monopolistic teaching of religious sciences, but also the dec of mental, instrumental and religious sciences together.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- AKBAŞ, O. (2008). Değer Eğitimi Akımlarına Genel Bir Bakış. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 9-27.
- AKDOĞAN, A. (2009). Sosyal Gelişmenin İki Dinamiği: Bilim ve Ahlak. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 9(2), 11-44.
- AKYÜREK, S. (1998). Tanzimat Dönemi İlköğretim Okullarında Usul-i Cedid Hareketi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi].
- ARABACI, H. M. (2008). Türkiye'de Kurulan İlk Kırım Türk Teşkilatları. Journal of International Social Research, 1(2), 47-65.
- AŞIKOĞLU, N. Y. (1995). Selim Sabit ve “Rehnüma -i Muallimin” Adlı Eserindeki Eğitim Görüşleri. Diyanet İlmi Dergi, 31(4), 116-117.
- AYDIN, M. Z. (2011). Din Öğretiminde Yöntemler: Nobel.
- AYVAZOV, H. S. (1906). Usûl-i Tedrîs ve Ta‘lîm Terbiye: Bahariye Matbaası.
- BALAY, R. (2002). 2000’li Yıllarda Sınıf Yönetimi: Pegem.
- BAŞTÜRK, Ş., & TAŞTEPE, M. (2014). Bilişsel Davranışların Ölçülmesi. In S. Baştürk (Ed.), Eğitimde ölçme ve değerlendirme (pp. 305-328): Nobel
- BILGIN, B., & Selçuk, M. (2000). Din Öğretimi. Ankara: Gün.
- BUYRUKÇU, R. (2002). Selim Sabit Efendi'nin Rehnuma-i Muallimin'ine Pedagojik Bir Yaklaşım. Dini Araştırmalar, 4(12), 7-30.
- DEMIREL, Ö. (2006). Eğitimde Program Geliştirme: Pegem A.
- DOĞAN, R., & TOSUN, C. (2003). İlköğretim 4. ve 5. Sınıflar için Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretimi: Pegem A.
- GÖRGEÇ, C. (2018). Hasan Sabri Ayvazof’un “Usûl-i Tedrîs ve Ta’lîm-Terbiye” Adli Eseri ve Pedagojik Açıdan Değerlendirilmesi. Türklük Bilimi Araştırmaları(44), 79-106.
- GÜNEŞ, F. (2020). Eğitimde Ezber Tartışmaları. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 3(6), 409-418.
- ILGAR, İ. (1990). Rusya’da Birinci Müslüman Kongresi. Ankara: Kültür Bakanlığı.
- İPEK, C. (1999). Resmi Liseler ile Özel Liselerde Örgütsel Kültür ve Öğretmen- Öğrenci Ilişkisi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
- KIRIMLI, H. (2002). Kırım. In Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Vol. 25, pp. 292-293).
- KOÇ, A. (2010). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Yeterlikleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 8(19), 107-149.
- KÖYLÜ, M., & NAZIROĞLU, B. (2017). İlköğretimde Din Eğitimi. In N. A. Mustafa Köylü (Ed.), Din Eğitimi (pp. 149-189): Ensar.
- KUTLUER, İ. (1998). Hikmet. In Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Vol. 17, pp. 514-518).
- MEB. (2018). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 4 ve Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
- MIZIKACI, F. (2015). Değerler Eğitimi ve Eğitim Programları. Eleştirel Pedagoji Dergisi, 7(40), 38-41.
- ÖZEÇOĞLU, H. (2004). Eğitimde Bir Öncü: Selim Sabit Efendi Hayatı ve Eserleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi].
- PƏNAHOVA, Ş. (2021). Azərbaycan Xalqının Müstəqil Dövlətçilik, Konstitusiyalı Azad Vətəndaş Cəmiyyətini Yaratmaq İdeyası və Müstəmləkəçilik Əleyhinə Mübarizəsi “Füyuzat”ın Səhifələrində. Geostrategiya, 5(65), 140-147.
- ŞAFAKCI, İ. Y. (2015). Kırım Tatar Aydınlarından Hasan Sabri Ayvazov (1878- 1938) Hayatı, Fikirleri ve Eserleri [Yayımlanmamış Doktora Tezi].
- ŞAFAKCI, İ. Y., & Kanlıdere, A. (2015). Kırım Tatar Aydınlarından Hasan Sabri Ayvazov (1878–1938) Hakkındaki Kaynakların Tedkiki. Crimean Historical Review, 2, 211-222.
- ŞIMŞEK, E. (2012). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmen Adaylarının Sınıf Yönetimi Stratejilerine Yönelik Görüşleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 211-230.
- ŞIMŞEK, E. (2018). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmenlerinin Öğretim Teknolojileri Alanındaki Yeterlikleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(3), 1631-1648.
- TAŞKIN, O. (2020). Öğrencilere Göre Dinî ve Ahlaki Bir Model Olarak Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmeni: Nobel.
- TEMIZYÜREK, F. (1999). Selim Sâbit Efendi ve Usûl-i Cedîd Hareketi içerisindeki yeri [Yayınlanmamış doktora tezi].
- TOK, T. N. (2007). Etkili Öğretim İçin Yöntem ve Teknikler. In A. Doğanay (Ed.), Öğretim İlke ve Yöntemleri (pp. 161-214): Pegem A.
- TÜRKOĞLU, İ. (2006). Müslüman Kongreleri. In TDV İslam Ansiklopedisi (Vol. 32).
- UYGUR, E. (2010). Azerbaycan Matbuatında Füyuzat Dergisi. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 7(2), 150-176.
- ÜLKEN, H. Z., KIZILER, R., & Yalçın, E. (2008). Felsefeye Giriş 1: Doğa Bilimleri, Felsefe ve Metodolojisi: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- YAŞAR, B. (2019). İlkokul 3. Sınıf Düzeyi D in Öğretimi Öğrenci Ihtiyaçları Merkezinde Bir Araştırma (Atlantı Gazi İlkokulu Örneği) [Yayımlanmamış doktora tezi].
- YILDIRIM, İ. M. (2013). Azerbaycan’da Matbuat Hareketlerinin Başlangıcı. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 2(2), 147- 160.
- YÜKSEL, Z. (2003). Kırım Tatar Millî Hareketi ve Hasan Sabri Ayvazov. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi(13), 421-434.
- YÜRÜK, T., & Kızılabdullah, Y. (2019). Hasan Sabri Ayvazov (1878-1938)’un Usul-i Tedris ve Ta’lim Terbiye Adlı Eserinde Yer Alan Din ve Ahlak Eğitimi İle İlgili Görüşler.
- ZENGIN, Z. S. (1997). Osmanlı Medreselerindeki Gerilemenin Sebep ve Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme. Vakıflar Dergisi(26), 401-409.
- ZENGIN, Z. S. (2003). II. Abdülhamit Dönemi Örgün Eğitim Kurumlarında Din Eğitimi ve Öğretimi: Baki.
- ZENGIN, Z. S. (2004). Tanzimat Dönemi Osmanlı Örgün Eğitim Kurumlarında Din Eğitimi ve Öğretimi (1839-1876): Milli Eğitim Bakanlığı.
| APA | YÜRÜK T, KIZILABDULLAH Y, DÜZENLİ A (2022). Hasan Sabri Ayvazov’un (1878-1938) Usûl-i Tedrîs ve Ta‘lîm Terbiye Adlı Eserinin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi. , 519 - 546. 10.28949/bilimname.1058975 |
| Chicago | YÜRÜK TUGRUL,KIZILABDULLAH YILDIZ,DÜZENLİ AYGÜL Hasan Sabri Ayvazov’un (1878-1938) Usûl-i Tedrîs ve Ta‘lîm Terbiye Adlı Eserinin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi. (2022): 519 - 546. 10.28949/bilimname.1058975 |
| MLA | YÜRÜK TUGRUL,KIZILABDULLAH YILDIZ,DÜZENLİ AYGÜL Hasan Sabri Ayvazov’un (1878-1938) Usûl-i Tedrîs ve Ta‘lîm Terbiye Adlı Eserinin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi. , 2022, ss.519 - 546. 10.28949/bilimname.1058975 |
| AMA | YÜRÜK T,KIZILABDULLAH Y,DÜZENLİ A Hasan Sabri Ayvazov’un (1878-1938) Usûl-i Tedrîs ve Ta‘lîm Terbiye Adlı Eserinin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi. . 2022; 519 - 546. 10.28949/bilimname.1058975 |
| Vancouver | YÜRÜK T,KIZILABDULLAH Y,DÜZENLİ A Hasan Sabri Ayvazov’un (1878-1938) Usûl-i Tedrîs ve Ta‘lîm Terbiye Adlı Eserinin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi. . 2022; 519 - 546. 10.28949/bilimname.1058975 |
| IEEE | YÜRÜK T,KIZILABDULLAH Y,DÜZENLİ A "Hasan Sabri Ayvazov’un (1878-1938) Usûl-i Tedrîs ve Ta‘lîm Terbiye Adlı Eserinin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi." , ss.519 - 546, 2022. 10.28949/bilimname.1058975 |
| ISNAD | YÜRÜK, TUGRUL vd. "Hasan Sabri Ayvazov’un (1878-1938) Usûl-i Tedrîs ve Ta‘lîm Terbiye Adlı Eserinin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi". (2022), 519-546. https://doi.org/10.28949/bilimname.1058975 |
| APA | YÜRÜK T, KIZILABDULLAH Y, DÜZENLİ A (2022). Hasan Sabri Ayvazov’un (1878-1938) Usûl-i Tedrîs ve Ta‘lîm Terbiye Adlı Eserinin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi. Bilimname, 0(47), 519 - 546. 10.28949/bilimname.1058975 |
| Chicago | YÜRÜK TUGRUL,KIZILABDULLAH YILDIZ,DÜZENLİ AYGÜL Hasan Sabri Ayvazov’un (1878-1938) Usûl-i Tedrîs ve Ta‘lîm Terbiye Adlı Eserinin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi. Bilimname 0, no.47 (2022): 519 - 546. 10.28949/bilimname.1058975 |
| MLA | YÜRÜK TUGRUL,KIZILABDULLAH YILDIZ,DÜZENLİ AYGÜL Hasan Sabri Ayvazov’un (1878-1938) Usûl-i Tedrîs ve Ta‘lîm Terbiye Adlı Eserinin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi. Bilimname, vol.0, no.47, 2022, ss.519 - 546. 10.28949/bilimname.1058975 |
| AMA | YÜRÜK T,KIZILABDULLAH Y,DÜZENLİ A Hasan Sabri Ayvazov’un (1878-1938) Usûl-i Tedrîs ve Ta‘lîm Terbiye Adlı Eserinin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi. Bilimname. 2022; 0(47): 519 - 546. 10.28949/bilimname.1058975 |
| Vancouver | YÜRÜK T,KIZILABDULLAH Y,DÜZENLİ A Hasan Sabri Ayvazov’un (1878-1938) Usûl-i Tedrîs ve Ta‘lîm Terbiye Adlı Eserinin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi. Bilimname. 2022; 0(47): 519 - 546. 10.28949/bilimname.1058975 |
| IEEE | YÜRÜK T,KIZILABDULLAH Y,DÜZENLİ A "Hasan Sabri Ayvazov’un (1878-1938) Usûl-i Tedrîs ve Ta‘lîm Terbiye Adlı Eserinin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi." Bilimname, 0, ss.519 - 546, 2022. 10.28949/bilimname.1058975 |
| ISNAD | YÜRÜK, TUGRUL vd. "Hasan Sabri Ayvazov’un (1878-1938) Usûl-i Tedrîs ve Ta‘lîm Terbiye Adlı Eserinin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi". Bilimname 47 (2022), 519-546. https://doi.org/10.28949/bilimname.1058975 |
