HAYVANSAL KAYNAKLI YAYILI KİRLİLİK YÜKLERİ HESABI, BURSA ÖRNEĞİ
Yıl: 2022 Cilt: 27 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 361 - 374 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.17482/uumfd.1059035 İndeks Tarihi: 12-10-2022
HAYVANSAL KAYNAKLI YAYILI KİRLİLİK YÜKLERİ HESABI, BURSA ÖRNEĞİ
Öz: Son zamanlarda artan nüfus, teknolojik gelişmeler, kentleşme gibi sorunlar su kaynakları üzerindeki baskıları da önemli oranda arttırmaktadır. Nüfus artışına paralel olarak hayvansal ürünlere olan talep de artmaktadır. Ancak hayvancılık faaliyetleri sonrası oluşan atıklar uygun olmayan koşullarda biriktirildiğinde oluşan sızıntı suları, su kaynaklarına ulaşarak, bu ortamlarda kirlenmeye hatta kullanılamaz duruma gelmesine neden olabilmektedir. Bu çalışmada Bursa ve ilçelerinde yayılı kirletici kaynakların baskısını değerlendirmek için hayvansal kaynaklı kirlilik yükü hesabı yapılmıştır. Kirlilik yükü hesabında Bursa’nın tüm ilçelerinde mevcut 2020 yılı, büyükbaş (BBH), küçükbaş (KBH) ve kümes hayvanı (KH) sayıları kullanılarak yıllık yayılı toplam azot (TN) ve toplam fosfor (TP) yükleri hesaplanmıştır. Sonuç olarak, TN ve TP yayılı kirlilik yüklerinin en yüksek olduğu ilçeler Karacabey, Mustafakemalpaşa, Yenişehir ilçeleri, en düşük olduğu ilçelerin ise Yıldırım, Gemlik, Gürsu ve Harmancık olduğu tespit edilmiştir. Bursa genelinde toplam azot kaynaklı oluşabilecek toplam yayılı kirlilik yükü 3241,944 ton TN/yıl, toplam fosfor kaynaklı oluşabilecek yayılı kirlilik yükünün 341,327 ton TP/yıl olduğu belirlenmiştir.
Anahtar Kelime: Calculation of Pollution Load Originating from Animals, Bursa Case Study
Öz: Increasing population, technological developments, and urbanization significantly increase the pressures on water resources, recently. In parallel with the increase in population, the demand for animal products is also increasing. However, when the wastes generated after livestock activities are accumulated under inappropriate conditions, leachate is formed. This leachate can reach water resources and cause pollution in these environments and even become unusable. In this study, animal origin pollution load calculation was made to evaluate the pressure of diffuse pollutant sources in Bursa. In the pollution load calculation, the annual distributed total nitrogen (TN) and total phosphorus (TP) loads were calculated by using the number of bovine (BBH), small ruminant (KBH) and poultry (KH) available in all districts of Bursa in 2020. As a result, it has been determined that the districts with the highest TN and TP distributed pollution loads are Karacabey, Mustafakemalpaşa, Yenişehir, and the districts with the lowest are Yıldırım, Gemlik, Gürsu and Harmancık. In addition, the effects of diffuse pollution loads originating from livestock activities on water resources were evaluated.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- 1. Akay Ertürk, S., (2008) Bursa Ovası ve çevresinin ziraat hayatı, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, p. 301.
- 2. Aydın, İ., Derinöz, B., (2013) Balıkesir merkez ilçede ticari süt hayvancılığın çevresel etkileri, Marmara Coğrafya Dergisi 28: 117-138.
- 3. Biçer, C.A. (2011). Göl Alt Havzaları Bazında Yayılı Kaynaklardan Oluşan N ve P Yükünün Tahmini: Burdur Havzası Örneği, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, pp. 102.
- 4. Boyacı, S., Akyüz, A., Kükürtçü, M., (2011) Büyükbaş hayvan barınaklarında gübrenin yarattığı çevre kirliliği ve çözüm olanakları. Inter J Agri Nat Sci, 4(1): 49-55.
- 5. Can Erkan, M. (2021) Adana merkez ve ilçeleri için çiftlik hayvanları kaynaklı atık ve kirlilik yükü potansiyeli, Mediterranean Agricultural Sciences (2021) 34(2): 215-222. doi.org/10.29136/mediterranean.852144.
- 6. Centner, T.J., Wetzstein, M.E., Mullen, J.D. (2008) Small livestock producers with diffuse water pollutants: adopting a disincentive for unacceptable manure application practices, Desalination 226 (2008) 66-71. doi:10.1016/j.desal.2007.01.234
- 7. Çayır, M., Atılgan, A., Hasan, Ö., (2012) Büyükbaş hayvan barınaklarındaki gübrelikler ve su kaynaklarına olan durumlarının incelenmesi. Isparta Uygulamalı Bilim Univ Zir Fak Derg, 7(2): 1-9.
- 8. Dalkıran, N., Karacaoğlu, D., Taş, D., Karabayırlı, G., Atak, S., Koşucu, T.N., Coşkun, F., Akay, E., (2020) Mustafakemalpaşa Çayı’nın (Bursa) Su Kalitesinin Faktör Analizi Kullanılarak Değerlendirilmesi, Acta Aquatica Turcica, 16(1), 124-137. doi.org/10.22392/actaquatr.610888.
- 9. Derin, P., Yetiş, A.D., Yeşilnacar, M.İ, Yetiş, R., (2019), Mardin merkez ve ilçeleri için antropojenik yayılı kirletici kaynaklarından hayvansal kirlilik yükünün belirlenmesi. Uluslararası Katılımlı 72. Türkiye Jeoloji Kurultayı, 28 Ocak–01 Şubat 2019, Ankara, Türkiye, p. 694-698.
- 10. Dorak, S., Aşık, B.B., Özsoy, G., (2019) Tarımda Su Kalitesi ve Su Kirliliğinin Önemi: Bursa Nilüfer Çayı Örneği, Journal of Agricultural Faculty of Bursa Uludag University, 33(1), s. 155-166.
- 11. Gümüş, N.E., (2021) Akarçay Akarsuyu (Afyonkarahisar) Su Kalitesi ve Ağır Metal Kirliliğinin Belirlenmesi, Journal of Anatolian Environmental and Animal Sciences 6 (1), p: 120-127. doi.org/10.35229/jaes.839147.
- 12. Gürsoy Haksevenler, B.H., Ayaz, S., (2021) Noktasal ve yayılı kirletici kaynaklarının yüzeysel su kalitesi üzerinde etkisi, Alaşehir Çayı alt havzası örneği, GÜFBED/GUSTIJ 11 (4): 1258-1268 doi: 10.17714/gumusfenbil.882693.
- 13. Hacısalihoğlu, S., Karaer, F., (2020) Uluabat Gölü noktasal kirletici kaynaklar ve kirlilik yükleri, Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 6(2), 258-267. doi.org/10.21324/dacd.602385.
- 14. Karaman, S., (2006) Hayvansal Üretimden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Çözüm Olanakları, KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, 9(2), 133-139.
- 15. Mclay, C.D.A., Dragten, R., Sparling, G., Selvarajah, N., (2001) Predicting Groundwater Nitrate Concentration a Region of Mixed Agricultural Land Use: a Comparison of Three Approaches, Environmental Pollution Journal, 115, 191-204. Doi: 10.1016/s0269-7491(01)00111-7.
- 16. Oun, A., Kumar, A., Harrigan, T., Angelakis, A., Xagoraraki, I., (2014) Effects of Biosolids and Manure Application on Microbial Water Quality in Rural Areas in the US, Water, doi:10.3390/w6123701, Vol 6, p: 3701-3723.
- 17. Polat, H.E., Olgun, M., (2009) Hayvancılık İşletmelerindeki Atık Yönetimi Uygulamalarının Su Kirliliği Üzerine Etkileri, GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi, 26(2), 71-80.
- 18. Salihoğlu, N.K., Teksoy, A., Altan, K., (2019) Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Atıklarından Biyogaz Üretim Potansiyelinin Belirlenmesi: Balıkesir İli Örneği, Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, (2019), 31-47.
- 19. Sartaş, H. (2019) Niksar Çanakçı Alt Havzası`nın arazi kullanımı ve azot-fosfor yayılı kirletici kaynaklarının coğrafi bilgi sistemleri ile modellenmesi, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Tokat, p.52.
- 20. Tanık, A., Yontar, B., Şeker, D. Z., (2010) Determination and Control of Diffuse Pollutants Arising From Watersheds – A Case Study From Turkey, Fresenius Environmental Bulletin Volume 19, p. 2324-2333.
- 21. Tokatlı, C., (2020) Ergene Nehir Havzası Su Kalitesinin Çok Değişkenli İstatistik Analizler Kullanılarak Değerlendirilmesi, LIMNOFISH-Journal of Limnology and Freshwater Fisheries Research 6(1): 38-46. doi.org/10.17216/limnofish.524036.
- 22. Topal, M., (2019) Elazığ Keban Baraj Gölü Pertek Bölgesi Su Kalitesinin Bazı Parametrelerle Belirlenmesi, BEU Journal of Science 8 (2), 561-568.
- 23. URL 1, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Indexp=Hayvansal-Uretim-Istatistikleri-Haziran-2020-33874. Erişim Tarihi: 06.01.2022, Konu: Hayvan türüne göre sayı tespiti.
- 24. URL 2, https://tr.wikipedia.org/wiki/Bursa. Erişim Tarihi: 28.12.2021, Konu: Bursa.
- 25. URL3, https://www.tarimorman.gov.tr/SYGM/Belgeler/havza%20koruma%20eylem %20planlar%C4%B1/Susurluk-Havzasi.pdf, Erişim Tarihi: 07.01.2022, Konu: Hayvansal kaynaklı yayılı kirlilik yük katsayıları.
- 26. URL 4, https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/bursa_2019_cevre_durum_raporu-20201217210215.pdf
- 27. URL 5, https://www.tarimorman.gov.tr/SYGM/Belgeler/havzakorumaeylemplanlarC4B1/ Susurluk-Havzasi.pdf
- 28. Xiaoyan, W. (2005) Diffuse pollution from livestock production in China, Chinese Journal of Geochemistry 24(2) 189-193.
- 29. Yelmen, B., Dağtekin, M., Çakır, M.T., (2020) Mersin ilinin organik atık potansiyelinin biyogaz enerji üretimine etkisi, Politeknik Dergisi 23(2): 587-595. doi: 10.2339/politeknik.645309.
- 30. Yetiş, A.D., Teke, R.B, Yetiş, R., (2018a) Muş merkez ve ilçelerinin hayvansal kaynaklı kirlilik yükü hesabı. 6th International GAP Engineering Conference – GAP2018, p. 527-532.
- 31. Yetiş, A.D., Yetiş, R., Gazigil, L., (2018b) Bitlis Merkez ve İlçelerinin Hayvansal Kaynaklı Kirlilik Yükü Hesabı, International Symposium on Urban Water and Wastewater Management October 25-27, 2018, Denizli.
- 32. Yıldırım, Ü., (2020) Kaynağından Akdeniz’e Deliçay’ın (Mersin) Debisi ve su kalitesinin değerlendirilmesi, Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(4), 1121-1135.
| APA | Hacısalihoğlu S (2022). HAYVANSAL KAYNAKLI YAYILI KİRLİLİK YÜKLERİ HESABI, BURSA ÖRNEĞİ. , 361 - 374. 10.17482/uumfd.1059035 |
| Chicago | Hacısalihoğlu Saadet HAYVANSAL KAYNAKLI YAYILI KİRLİLİK YÜKLERİ HESABI, BURSA ÖRNEĞİ. (2022): 361 - 374. 10.17482/uumfd.1059035 |
| MLA | Hacısalihoğlu Saadet HAYVANSAL KAYNAKLI YAYILI KİRLİLİK YÜKLERİ HESABI, BURSA ÖRNEĞİ. , 2022, ss.361 - 374. 10.17482/uumfd.1059035 |
| AMA | Hacısalihoğlu S HAYVANSAL KAYNAKLI YAYILI KİRLİLİK YÜKLERİ HESABI, BURSA ÖRNEĞİ. . 2022; 361 - 374. 10.17482/uumfd.1059035 |
| Vancouver | Hacısalihoğlu S HAYVANSAL KAYNAKLI YAYILI KİRLİLİK YÜKLERİ HESABI, BURSA ÖRNEĞİ. . 2022; 361 - 374. 10.17482/uumfd.1059035 |
| IEEE | Hacısalihoğlu S "HAYVANSAL KAYNAKLI YAYILI KİRLİLİK YÜKLERİ HESABI, BURSA ÖRNEĞİ." , ss.361 - 374, 2022. 10.17482/uumfd.1059035 |
| ISNAD | Hacısalihoğlu, Saadet. "HAYVANSAL KAYNAKLI YAYILI KİRLİLİK YÜKLERİ HESABI, BURSA ÖRNEĞİ". (2022), 361-374. https://doi.org/10.17482/uumfd.1059035 |
| APA | Hacısalihoğlu S (2022). HAYVANSAL KAYNAKLI YAYILI KİRLİLİK YÜKLERİ HESABI, BURSA ÖRNEĞİ. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 27(1), 361 - 374. 10.17482/uumfd.1059035 |
| Chicago | Hacısalihoğlu Saadet HAYVANSAL KAYNAKLI YAYILI KİRLİLİK YÜKLERİ HESABI, BURSA ÖRNEĞİ. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi 27, no.1 (2022): 361 - 374. 10.17482/uumfd.1059035 |
| MLA | Hacısalihoğlu Saadet HAYVANSAL KAYNAKLI YAYILI KİRLİLİK YÜKLERİ HESABI, BURSA ÖRNEĞİ. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, vol.27, no.1, 2022, ss.361 - 374. 10.17482/uumfd.1059035 |
| AMA | Hacısalihoğlu S HAYVANSAL KAYNAKLI YAYILI KİRLİLİK YÜKLERİ HESABI, BURSA ÖRNEĞİ. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi. 2022; 27(1): 361 - 374. 10.17482/uumfd.1059035 |
| Vancouver | Hacısalihoğlu S HAYVANSAL KAYNAKLI YAYILI KİRLİLİK YÜKLERİ HESABI, BURSA ÖRNEĞİ. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi. 2022; 27(1): 361 - 374. 10.17482/uumfd.1059035 |
| IEEE | Hacısalihoğlu S "HAYVANSAL KAYNAKLI YAYILI KİRLİLİK YÜKLERİ HESABI, BURSA ÖRNEĞİ." Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 27, ss.361 - 374, 2022. 10.17482/uumfd.1059035 |
| ISNAD | Hacısalihoğlu, Saadet. "HAYVANSAL KAYNAKLI YAYILI KİRLİLİK YÜKLERİ HESABI, BURSA ÖRNEĞİ". Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi 27/1 (2022), 361-374. https://doi.org/10.17482/uumfd.1059035 |
