Covid-19 Pandemi Döneminde Tüketicilerin Mental İyi Oluş Halinin Online Anlık Satın Alma Davranışına Etkisi

Ercoşkun, Saadet; SAĞTAŞ, SAADET

Covid-19 Pandemi Döneminde Tüketicilerin Mental İyi Oluş Halinin Online Anlık Satın Alma Davranışına Etkisi

Saadet ERCOŞKUN, (Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye)

Saadet SAĞTAŞ (Çağ Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Türkiye)

İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi

6 1

Yıl: 2022 Cilt: 11 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 293 - 315 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 08-09-2022

Covid-19 Pandemi Döneminde Tüketicilerin Mental İyi Oluş Halinin Online Anlık Satın Alma Davranışına Etkisi

Öz:

Teknolojinin son yıllardaki gelişimi ve internet kullanımının artmasıyla birlikte değişen dünyada, özellikle işletmeler ve insanlar açısından bu gelişmeler günlük hayatın bir parçası haline gelmiştir. Bunun yanında 2019 yılının aralık ayında ortaya çıkan Covid-19 pandemisi bu süreçte teknoloji ve internetin önemini bir kez daha ortaya koymuştur. Pandemi dönemi bireyin sosyal davranışlarının değişmesine sebep olmuş ve psikolojisini olumsuz yönde etkilemiştir. Bireyler, devletlerin almış olduğu önlemlerle birlikte sosyal hayatlarını kısıtlamak zorunda kalmışlardır. Hastalığa yakalanma korkusu taşıyan ve hastalığa yakalanan bireyler, tüketim davranışlarını yeniden şekillendirmişlerdir. Süreçte tüketiciler, temel ihtiyaçlar da dahil olmak üzere alışverişlerini online ortamda yapmak durumunda kalmışlardır. Bu çalışmada, Covid-19 pandemi sürecinde bireyin mental iyi oluş halinin algılanan fayda ve algılanan zevki ile online anlık satın alma davranışı üzerindeki etkileri incelenmektedir. Çalışma salgın sürecinde yürütüldüğü için online anket yöntemi kullanılarak 400 katılımcı ile yapılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler SPSS 25.0 ve AMOS 23.0 paket programları aracılığıyla analiz edilmiştir. Analiz sürecinde, demografik özelliklerin yorumlanmasından sonra ölçeklerin standart sapma değerleri, basıklık ve çarpıklık analizleri yapılmıştır. Modelin incelenmesi için AMOS programında doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Ayrıca uyum değerleri ve regresyon değerleri incelenmiş ve hipotez sonuçlarına ulaşılmıştır. Analizler sonucunda mental iyi oluşun online satın almaya doğrudan bir olumlu etkisinin olmadığı görülmüştür. Ayrıca mental iyi oluşun, algılanan fayda ve algılanan zevk üzerinde olumlu bir etkisinin olduğu belirlenmiştir. Algılanan zevk kavramının online anlık satın alma üzerinde olumlu bir etkisi bulunmaktadır. Algılanan faydanın ise online anlık satın alma üzerinde olumlu bir etkisi bulunmamaktadır. Araştırmanın sonuçları, online alışverişle ilgilenen firmaların salgın döneminde tüketici davranışlarını anlaması ve bu doğrultuda strateji geliştirmeleri açısından faydalı bilgiler sağlamaktadır.

Anahtar Kelime:

The Effect of Mental Well-Being on Online Impulse Buying Behavior an Application in Covid-19 Pandemic

Öz:

Recent developments which have occurred thanks to technological advances and the increase in Internet usage have been part of life, especially for businesses and individuals. Besides that, the Covid-19 pandemic, which emerged in December 2019, once again has presented the importance of technology and the Internet. The period of the pandemic has caused to change of individual’s social behaviors and affected their psychology in a negative way. Individuals had to restrict their social lives with the measures taken by the states. Individuals who are afraid of catching the disease and have the disease have reshaped their consumption behaviors. During this time, consumers had to do shopping online, including basic needs. In this study, the effect of individual’s mental well-being on the perceived benefit, perceived enjoyment and online impulsive buying behavior during Covid-19 pandemic is examined. Online survey method was used in the study with 400 participants because it was carried out during pandemic. Obtained data at this research has been analyzed through SPSS 25.0 and AMOS 23 package software. In the analysis process, after the interpretation of demographic characteristics, standard deviation values, kurtosis and skewness analyzes of the scales were made. Confirmatory factor analysis was performed in the AMOS program to examine the model. In addition, fit values and regression values were examined and hypothesis results were reached. As a result of analysis, it’s observed that mental well-being has no direct positive effect on online buying. In addition, mental well-being has a positive effect on perceived benefit and perceived enjoyment. The concept of perceived enjoyment has a positive effect on online impulsive buying. Moreover, perceived benefit does not have a positive effect on online impulse buying. The results of the research provide useful information for companies interested in online shopping to understand consumer behavior during the epidemic and to develop strategies in this direction.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Akturan, U. (2010). Hedonik tüketim eğiliminin plansız satın alma üzerindeki etkisinin belirlenmesi. Öneri Dergisi, 9(33), 109–116.
Ali, B. (2020). Impact of Covid-19 costumer behavior toward online shopping in Iraq. Economic Studies Journal, 18(3), 267–280.
Alkaya, A., & Şahin, F. (2018). Bilgi paylaşımının teknoloji kabul modeli üzerinden incelenmesi; Bir sosyal ağ uygulaması. Uşak Üniversitesi Soyal Bilimler Dergisi, 11(Özel Sayı 1), 11–21.
Armağan, E., & Temel, E. (2018). Türkiye’de online kompulsif alışveriş davranışı üzerine ampirik bir çalışma. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(4), 621– 653.
Aytekin, P., & Ay, C. (2015). Hedonik tüketim ve anlık satın alma ilişkisi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 141–156.
Bayır, T. (2021). Koronavirüs (COVID-19) ile yeni dijital dünyada değişen tüketici tercihleri. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(Pandemi Özel Sayısı), 3621– 3640. https://doi.org/10.26466/opus.829515
Çabuk, S., & Kuş, A. S. (2019). E-perakende sitelerinde yaşanan akış deneyiminin tüketici satın alma niyetine etkisi: Giyim ve ayakkabı sektöründe faaliyet gösteren markalar üzerinde bir inceleme. Business & Management Studies: An İnternational Journal, 7(3), 257– 279.
Çelik, Z., & Dülek, B. (2020). Mutluluk-davranış modeli tüketi̇ci̇leri̇n mental iyi̇ oluş hâli̇ni̇n onli̇ne fi̇i̇li̇ satın alma davranışına etki̇si̇. Beykoz Akademi Dergisi, 8(1), 252–264. https://doi.org/10.14514/byk.m.26515393.2020.8/1.252-264
Çetin, E., Ünver, O., Dinç, H., & Argan, M. (2021). “Akıp giden zamanları bir yerlerde bulsam!”: Covid-19 pandemisi esnasında akış kuramı üzerine bir fotoses incelemesi. Gsı Journals Serıe A: Advancements In Tourısm, Recreatıon And Sports Scıences, 4(1), 33–52.
Childers, T. L., Carr, C. L., Peck, J., & Carson, S. (2001). Hedonic and utilitarian motivations for online retail shopping behavior. Journal of Retailing, 77(4), 511–535. https://doi.org/10.1016/S0022-4359(01)00056-2
Davis, F. D. ., Bagozzi, R. P. ., & Warshaw, P. R. . (1989). User acceptance of computer technology: A comparison of two theoretical models. Management Science, 35(8), 982–1003. https://www.jstor.org/stable/2632151
Davis, F. D., Bagozzi, R. P., & Warshaw, P. R. (1992). Extrinsic and intrinsic motivation to use computers in the workplace. Journal of Applied Social Psychology, 22(14), 1111–1132. https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.1992.tb00945.x
Ekinci, M. (2019). Dijital pazarlama çalışmalarının tüketi̇ci̇ni̇n online satın alma kararına etki̇leri üzerine bir araştırma: Trendyol.com örneği (Doktora Tezi,Galatasaray Üniversitesi).
Erdoğan, M. G. (2020). Covid-19 döneminde e-ticaret ve dijital reklam yatırımları. Selçuk İletişim Dergisi, 13(3), 1296–1318. https://doi.org/10.18094/JOSC.776605
Erin, S. M., & Göcek, H. A. (2021). Mental iyi oluş hali ve hedonik tüketim davranışının çift yönlü etkileşimine yönelik bir araştırma : Yapısal eşitlik modeli uygulaması. Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15(8), 66–79.
Gürbüz, A., Ayaz, N., & Albayrak, M. (2015). E-Ticarette tüketici satın alma karar süreci: Salzburg-Ankara örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(3), 377-394.
Gürbüz, S., & Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Gürsu, O. (2019). Pozitif psikoloji: Mutluluğun ve insanın güçlü yönlerinin bilimi. Türk Akademik Araştırmalar Dergisi, 4(4), 655–660.
Güven, H. (2020). Covid-19 pandemik krizi sürecinde e-ticarette meydana gelen değişimler. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(5), 251-268.
Hoffman, D. L., & Novak, T. P. (2007). Flow online: Lessons learned and future prospects. Journal of Interactive Marketing, 23(1), 23–34. https://doi.org/10.1016/j.intmar.2008.10.003
Hoffman, D. L., & Novak, T. P. (2009). Flow online: Lessons learned and future prospects. Journal of Interactive Marketing, 23(1), 23–34. https://doi.org/10.1016/j.intmar.2008.10.003
Holt-Lunstad, J. (2017). The potential public health relevance of social ısolation and loneliness: Prevalence, epidemiology, and risk factors. Public Policy & Aging Report, 27(4), 127–130. https://doi.org/10.1093/ppar/prx030
Horesh, D., & Brown, A. D. (2020). Covid-19 response: Traumatic stress in the age of Covid-19: A call to close critical gaps and adapt to new realities. Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, and Policy, 12(4), 331–335. https://doi.org/10.1037/TRA0000592
İnce, M., & Tor Kadıoğlu, C. (2020). Tüketicilerin Covid-19 (Korona) virüsüyle artan stoklama isteğinin online satın alma davranışına etkisi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(29), 1877–1906. https://doi.org/10.26466/opus.716041
Kalaycı, Ş. (2010). Spss uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. 5. Baskı. Ankara: Asil Yayın Dağıtım
Kayalık, A. (2017). Üstün niteliklilik algısının mental iyi oluş üzerindeki etkisi ve duygusal yeteneğin aracılık rolü (Yüksek Lisans Tezi,Erciyes Üniversitesi).
Kazancoglu, I., & Demir, B. (2021). Analysing flow experience on repurchase ıntention in e-retailing during Covıd-19. International Journal of Retail and Distribution Management, 49(11), 1571–1593. https://doi.org/10.1108/IJRDM-10-2020-0429
Keldal, G. (2015). Warwick-Edinburgh mental iyi oluş ölçeği’nin türkçe formu: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 103–115.
Kim, H. W., Chan, H. C., & Gupta, S. (2007). Value-based adoption of mobile internet: An empirical investigation. Decision Support Systems, 43(1), 111–126. https://doi.org/10.1016/j.dss.2005.05.009
Koçak Alan, A., Tümer Kabadayı, E., & Topaloğlu, A. K. (2018). Tüketicileri mobil alışverişe yönlendiren faktörlerin incelenmesi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 19(2), 75–94.
Koufaris, M. (2002). Applying the technology acceptance model and flow theory to online consumer behavior. Information Systems Research, 13(2), 205–223. https://doi.org/10.1287/isre.13.2.205.83
Lee, S. M., Kang, W. S., Cho, A. R., Kim, T., & Park, J. K. (2018). Psychological impact of the 2015 MERS outbreak on hospital workers and quarantined hemodialysis patients. Comprehensive Psychiatry, 87, 123–127. https://doi.org/10.1016/j.comppsych.2018.10.003
Lu, H. P., & Su, P. Y. J. (2009). Factors affecting purchase intention on mobile shopping web sites. Internet Research, 19(4), 442–458. https://doi.org/10.1108/10662240910981399
Rook, D. W. (1987). The buying impulse. Journal of Consumer Research, 14(2), 189. https://doi.org/10.1086/209105
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2001). On happiness and human potentials: A review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annual Review of Psychology, 52, 141–166. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.52.1.141
Ryan, R. M., Huta, V., & Deci, E. L. (2008). Living well: A self-determination theory perspective on eudaimonia. Journal of Happiness Studies, 9(1), 139–170. https://doi.org/10.1007/s10902-006-9023-4
Sağtaş, S. & Ercoşkun, S. (2022). YÖK ulusal tez merkezine kayıtlı e-ticaret alanında yazılan lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Journal of Awareness. 7(1): 47-55, DOI: 10.26809/joa.7.1.04
Sağtaş, S. ve Gülmez, M. (2019). Tüketiciden Tüketiciye C2C E-Ticaret Uygulamalarında Alıcı ve Satıcıların Etik Karar Alma Sürecini Belirleyen Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama. Gençlik Araştırmaları Dergisi , 7 (18), 147-184.
Şahin, F., & Karahan, M. O. (2021). Akış deneyiminin mobil oyun bağımlılığı ve keşifsel davranış üzerindeki etkisi: Ağızdan ağıza pazarlama kapsamında bir incelenme. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1314–1331. https://doi.org/10.33206/mjss.856922
Šeinauskienė, B., Maščinskienė, J., & Jucaitytė, I. (2015). The relationship of happiness, impulse buying and brand loyalty. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 213, 687–693. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.11.487
Şengün, H. İ., & Karahan, M. (2013). Hedonik (Hazcı)Tüketi̇m Alişkanlıkları Tüketi̇ci̇leri̇
Bu Tür Alışkanlıklara Moti̇ve Nedenler. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(4), 13–26. https://dergipark.org.tr/en/pub/duiibfd/issue/32250/357892
Silvera, D. H., Lavack, A. M., & Kropp, F. (2008). Impulse buying: The role of affect, social influence, and subjective wellbeing. Journal of Consumer Marketing, 25(1), 23–33. https://doi.org/10.1108/07363760810845381
Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Multivariate Statistics (Seven Educ).
Tanadi, T., Samadi, B., & Gharleghi, B. (2015). The impact of perceived risks and perceived benefits to improve an online intention among generation-Y in Malaysia. Asian Social Science, 11(26), 226–238. https://doi.org/10.5539/ass.v11n26p226
Tennant, R., Hiller, L., Fishwick, R., Platt, S., Joseph, S., Weich, S., Parkinson, J., Secker, J., & Stewart-Brown, S. (2007). The Warwick-Dinburgh mental well-being scale (WEMWBS): Development and UK validation. Health and Quality of Life Outcomes, 5, 1–13. https://doi.org/10.1186/1477-7525-5-63
Tokgöz, E. (2019). Hedonik ve faydacı tüketi̇mi̇n dürtüsel ve kompulsi̇f satın alma üzeri̇nde etkisi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35, 93–108.
Ünalan, M., Yapraklı, T. Ş., & Kaçer, Z. (2019). Mobil alışveriş uygulamalarının kullanımını etkileyen faktörler ve bu faktörlerin memnuniyet ve kullanma niyeti üzerindeki etkisi. Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(17), 391–408. https://dergipark.org.tr/tr/pub/asbider/issue/45093/518930
Üster, Z. (2014). Elektroni̇k ortamda alişveriş yapan tüketicilerin kontrolsüz satın alma eği̇limlerinin incelenmesi: İnteraktif bir uygulama. Business & Management Studies: An International Journal, 3(2), 168–187. https://doi.org/http://dx.doi.org/10.15295/bmij.v2i2.69
World Health Organisation. (2004). Promoting Mental Health; Concepts Emerging Evidence and Practice (Summary report). Geneva.
Wu, I. L., Chiu, M. L., & Chen, K. W. (2020). Defining the determinants of online impulse buying through a shopping process of integrating perceived risk, expectation- confirmation model, and flow theory issues. International Journal of Information Management, 52(May 2019), 102099. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2020.102099
Yalman, Ş., & Aytekin, P. (2014). Promosyonların anlık satın alma davranışına etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 6(1), 83–119.
Yang, K., & Kim, H. Y. (2012). Mobile shopping motivation: An application of multiple discriminant analysis. International Journal of Retail and Distribution Management, 40(10), 778–789. https://doi.org/10.1108/09590551211263182
Yiğit, M. K. (2020). Gen Z tüketicilerinin onlıne anlık satın alma davranışını etkileyen faktörler. Business & Management Studies: An International Journal, 8(1), 272–298. https://doi.org/https://orcid.org/0000-0001-7036-166X
Yıldırım, Ç. (2020). Covid-19 enfeksiyonunu renal fonksiyonlar üzerine etkisinin değerlendirilmesi (Uzmanlık Tezi,Gazi Üniversitesi).

APA	Ercoşkun S, SAĞTAŞ S (2022). Covid-19 Pandemi Döneminde Tüketicilerin Mental İyi Oluş Halinin Online Anlık Satın Alma Davranışına Etkisi. , 293 - 315.
Chicago	Ercoşkun Saadet,SAĞTAŞ SAADET Covid-19 Pandemi Döneminde Tüketicilerin Mental İyi Oluş Halinin Online Anlık Satın Alma Davranışına Etkisi. (2022): 293 - 315.
MLA	Ercoşkun Saadet,SAĞTAŞ SAADET Covid-19 Pandemi Döneminde Tüketicilerin Mental İyi Oluş Halinin Online Anlık Satın Alma Davranışına Etkisi. , 2022, ss.293 - 315.
AMA	Ercoşkun S,SAĞTAŞ S Covid-19 Pandemi Döneminde Tüketicilerin Mental İyi Oluş Halinin Online Anlık Satın Alma Davranışına Etkisi. . 2022; 293 - 315.
Vancouver	Ercoşkun S,SAĞTAŞ S Covid-19 Pandemi Döneminde Tüketicilerin Mental İyi Oluş Halinin Online Anlık Satın Alma Davranışına Etkisi. . 2022; 293 - 315.
IEEE	Ercoşkun S,SAĞTAŞ S "Covid-19 Pandemi Döneminde Tüketicilerin Mental İyi Oluş Halinin Online Anlık Satın Alma Davranışına Etkisi." , ss.293 - 315, 2022.
ISNAD	Ercoşkun, Saadet - SAĞTAŞ, SAADET. "Covid-19 Pandemi Döneminde Tüketicilerin Mental İyi Oluş Halinin Online Anlık Satın Alma Davranışına Etkisi". (2022), 293-315.

APA	Ercoşkun S, SAĞTAŞ S (2022). Covid-19 Pandemi Döneminde Tüketicilerin Mental İyi Oluş Halinin Online Anlık Satın Alma Davranışına Etkisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 11(1), 293 - 315.
Chicago	Ercoşkun Saadet,SAĞTAŞ SAADET Covid-19 Pandemi Döneminde Tüketicilerin Mental İyi Oluş Halinin Online Anlık Satın Alma Davranışına Etkisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 11, no.1 (2022): 293 - 315.
MLA	Ercoşkun Saadet,SAĞTAŞ SAADET Covid-19 Pandemi Döneminde Tüketicilerin Mental İyi Oluş Halinin Online Anlık Satın Alma Davranışına Etkisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, vol.11, no.1, 2022, ss.293 - 315.
AMA	Ercoşkun S,SAĞTAŞ S Covid-19 Pandemi Döneminde Tüketicilerin Mental İyi Oluş Halinin Online Anlık Satın Alma Davranışına Etkisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 2022; 11(1): 293 - 315.
Vancouver	Ercoşkun S,SAĞTAŞ S Covid-19 Pandemi Döneminde Tüketicilerin Mental İyi Oluş Halinin Online Anlık Satın Alma Davranışına Etkisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 2022; 11(1): 293 - 315.
IEEE	Ercoşkun S,SAĞTAŞ S "Covid-19 Pandemi Döneminde Tüketicilerin Mental İyi Oluş Halinin Online Anlık Satın Alma Davranışına Etkisi." İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 11, ss.293 - 315, 2022.
ISNAD	Ercoşkun, Saadet - SAĞTAŞ, SAADET. "Covid-19 Pandemi Döneminde Tüketicilerin Mental İyi Oluş Halinin Online Anlık Satın Alma Davranışına Etkisi". İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 11/1 (2022), 293-315.