Covid-19 Sonrası Dışarıda Yemek Yeme Alışkanlıklarının Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Değerlendirilmesi

Yıldız, Fatih; ÖZEL, Gamze

Covid-19 Sonrası Dışarıda Yemek Yeme Alışkanlıklarının Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Değerlendirilmesi

Gamze ÖZEL, (Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Turizm ve Otelcilik Meslek Yüksekokulu, Kilis, Türkiye)

Fatih YILDIZ (Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Turizm ve Otelcilik Meslek Yüksekokulu, Kilis, Türkiye)

Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

1 0

Yıl: 2021 Cilt: 20 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 953 - 972 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 14-11-2022

Covid-19 Sonrası Dışarıda Yemek Yeme Alışkanlıklarının Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Değerlendirilmesi

Öz:

Tüm canlılar için önemli olan beslenme, insanlar için de en temel ihtiyacı oluşturmaktadır. Hayatta kalıp neslini devam ettirme çabasında olan insanlık, tarih boyunca besine kolay ve rahat ulaşabilmenin yollarını aramıştır. Bu çaba besinin ve beslenmenin günümüze kadar birçok değişime ve gelişime uğramasını sağlamıştır. Tarih öncesi dönemden 19. yy’a kadar olan süreçte bireysel boyutta olan beslenme zamanla endüstriyelleşmeye kadar gelişerek gelmiştir. Bir sektör haline gelen yiyecek içecek hizmetlerinin yaygınlaşmasıyla birlikte dışarıda yemek yeme alışkanlık haline gelmiştir. Turizm sektörü içerisinde faaliyet gösteren yiyecek içecek işletmeleri ulusal veya uluslararası krizlerden ve risklerden yüksek oranda etkilenmektedir. Dünya genelinde başlayan Covid-19 salgını sonrasında yaşanan kısıtlamalar ile birlikte yiyecek içecek işletmeleri faaliyetlerini geçici süreyle durdurmak zorunda kalmışlardır. Fakat, normalleşme süreci ile birlikte belirlenen kurallara uyulması şartıyla faaliyetlerine yeniden başlamışlardır. Karantina veya kısıtlama sürecinde mevcut salgının yaşatmış olduğu olumsuz koşullar, tüketicilerin dışarıda yemek yemeye ilişkin davranışlarını belirsizleştirmektedir. Bu kapsamda, planlı davranış teorisiyle tüketicilerin dışarıda yemek yeme niyetlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre katılımcıların dışarıda yemek yemeye ilişkin tutumlarının yüksek, sübjektif normlarının düşük, algılanan davranışsal kontrollerinin yüksek ve niyetlerinin ise oldukça düşük olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Korelasyon analizi sonucunda planlı davranış teorisini oluşturan değişkenlerin birbiriyle anlamlı bir ilişkiye sahip oldukları görülmüştür. Regresyon analizine göre de davranışa yönelik tutum, niyet üzerinde anlamlı bir etkiye neden olmazken, sübjektif normlar ve algılanan davranışsal kontrolün davranışsal niyet üzerinde anlamlı bir etkiye neden olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelime: Planlı Davranış Teorisi Covid-19 Dışarıda Yemek Yeme Alışkanlığı

Evaluation of Post Covid-19 Dining Out Habits Within the Context of The Theory of Planned Behavior

Öz:

Nutrition, which is important for all living things, also constitutes the most basic need for humans. Humanity, trying to survive and continue its generation, has sought ways to reach food easily and comfortably throughout history. This effort has led to many changes and developments in food and nutrition until today. From the prehistoric period to the 19th century, the nutrition, which was in individual dimension, has developed over time until industrialization. Eating out has become a habit with the spread of food and beverage services, which have become a sector. Food and beverage businesses operating in the tourism sector are highly affected by national or international crises and risks. With the restrictions experienced after the Covid-19 epidemic that started around the world, food and beverage businesses had to temporarily stop their activities. However, they resumed their activities provided that the rules determined with the normalization process were followed. The negative conditions caused by the current epidemic during the quarantine or restriction process obscure the behavior of consumers regarding eating out. In this context, it was aimed to determine the eating intention of consumers with the planned behavior theory. According to the results of the research, it was concluded that the participants' attitudes towards eating out were high, their subjective norms were low, their perceived behavioral control was high, and their intentions were quite low. As a result of the correlation analysis, it was seen that the variables constituting the planned behavior theory have a significant relationship with each other. According to the regression analysis, it was determined that while attitude towards behavior did not have a significant effect on intention, subjective norms and perceived behavioral control had a significant effect on behavioral intention.

Anahtar Kelime: Planned Behavior Theory Covid-19 Eating Habits Outside

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Ajzen, I. (1991). The theory of planned behaviour. Organization Behaviour and Human Decision Process, 50(2), 179-211.
Ajzen, I. (2015). Consumer attitudes and behavior: The theory of planned behavior applied to food consumption decisions. Rivista di Economia Agraria, 70(2), 121-138.
Akın, G. ve Çevik, A. (2017). Beslenme kültürünün ortaya çıkışı ve gelişim tarihi. Bozok, D., Avcıkurt, C., Doğdubay, M., Sarıoğlan, M. ve Girgin, G. K. (Ed.). Gastronomi üzerine araştırmalar. Ankara: Detay Yayıncılık.
Akıncı, S. ve Kıymalıoğlu, A. (2018). Planlı davranış teorisi. Yağcı, M., İ. ve Çabuk, S. (Ed.). Pazarlama teorileri. 2. Baskı. İstanbul: Vizyon Basımevi.
Akpulat, N. A. (2016). Bölgede yaşayanların yöresel mutfak kültürü ile ilgili algısının belirlenmesi: Ödemiş örneği. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 6(1), 52-58.
Akyol, C. (2020). Turizm eğitimi alan öğrencilerin Covid-19 salgınına yönelik görüşleri. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel (JOGHAT), 3(1), 112-121.
Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2012). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri spss uygulamalı. 7. Baskı, Sakarya: Sakarya Kitabevi.
Avcıkurt, C. (2009). Turizm sosyolojisi. 3. Baskı. Ankara: Detay Yayıncılık.
Ayazlar, R. A. ve Gün, G. (2018). Yiyecek deneyiminin müşteri memnuniyeti ve davranışsal niyetine etkisi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 10(18), 377-397.
Baysal, A. (2012). Genel beslenme. 14. Baskı. Ankara: Hatipoğlu Yayınları.
Beardsworth, A. ve Keil, T. (2011). Yemek sosyolojisi. (A. Dede, Çev.) Ankara: Phoenix Yayınevi.
Bilici, S. (2008). Toplu beslenme sistemleri çalışanları için hijyen el kitabı. Ankara: T.C Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Beslenme ve Fiziksel Aktiviteler Daire Başkanlığı Beslenme Bilgi Serisi.
Bucak, T. ve Aracı, Ü. E. (2013). Türkiye’de gastronomi turizmi üzerine genel bir değerlendirme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(30), 203-216.
Chang, R. C. Y., Kivela, J. ve Mak, A. H. N. (2011). Attributes that influence the evaluation of travel dining experience: when eastmeets west. Tourism Management, 32(2), 307-316.
Demir, M., Günaydın, Y. ve Demir, Ş. Ş. (2020). Koronavirüs (Covid-19) salgınının Türkiye'de turizm üzerindeki öncülleri, etkileri ve sonuçlarının değerlendirilmesi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 6(1), 80-107.
Duygun, A. (2020). Covid-19 pandemisi sırasında tüketicilerin yaşam tarzlarının değerlendirilmesi. Econder International Academic Journal, 4(1), 232-247.
Eyler, N. (2016). 50 yaş üstü bireylerin planlı davranış teorisi kapsamında sağlık amacıyla seyahat etme niyetlerinin belirlenmesine ilişkin bir araştırma Ankara örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
Fishbein, M. ve Ajzen, I. (1975). Belief, attitude, intention and behavior: An introduction to theory and research. Addison-Wesley.
Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri felsefe-yöntem-analiz. 2. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Kocagöz, E. ve Dursun, Y. (2010). Algılanan davranışsal kontrol, Ajzen’in teorisinde nasıl konumlanır? Alternatif model analizleri. KMÜ Sosyal ve Ekonomı̇k Araştırmalar Dergı̇si, 12(19), 139-152.
Korkmaz, S. ve Sertoğlu, A. E. (2013). Genç tüketicilerin sürdürülebilir gıda tüketimi davranışının güven ve değerlere dayanan planlı davranış teorisi kapsamında tartışılması. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(1), 127-152.
Maviş, F. (2008). Endüstriyel yiyecek üretimi. Ankara: Detay Yayıncılık.
Nişancı, Z. N., Özdoğan, Y. ve Bölüktepe, F. E. (2018). Dışarıda yemek yeme davranışının nedenlerini belirlemeye yönelik İzmir ilinde bir araştırma. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 60-71.
Odabaşı, Y. ve Barış, G. (2014). Tüketici davranışı. İstanbul: Mediacat.
Özdemir, B. (2010). Dışarıda yemek olgusu: kuramsal bir model önerisi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(2), 218-232.
Özdemir, G., Z. (2013). Tüketici güveninin tüketim harcamaları ile ilişkisi ve öngörü gücü: Türkiye örneği. Yayınlanmış Uzmanlık Yeterlilik Tezi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İletişim ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, Ankara.
Özer, G. ve Yılmaz, E. (2010). Planlı davranış teorisi (pdt) ile muhasebecilerin bilgi teknolojisi kullanımına yönelik bir uygulama. World of Accounting Science, 12(2), 33-54.
Özer, L., Kemer, Ü. ve Gültekin, B. (2015). Genişletilmiş planlanmış davranış teorisi kapsamında yeşil yıldızlı otelleri tekrar ziyaret etme niyeti. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33(4), 59-85.
Özkaya, F. D. ve Cömert, M. (2017). Türk mutfağında yolculuk. Ankara: Detay yayıncılık.
Sağlık Bakanlığı, (2020). Covid-19 genel bilgiler, epidemiyoloji ve tanı, Erişim tarihi: 24.08.2020, https://covid19.saglik.gov.tr/Eklenti/38597/0/covid-19rehberigenel bilgiler epidemiyolojivetanipdf.pdf
Scholliers, P. (2008). Yenilik ve gelenek: Gastronominin önündeki yeni ufuk. Freedman, P. (Ed.). Yemek: damak tadının tarihi. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
Shore, E. (2008). Dışarıda yemek. Freedman, P. (Ed.) Yemek damak tadının tarihi. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
Sobal, J., Bisogni, A. C., Devine, M. C. ve Jastran, M. (2006). A conceptual model of the food choice process over the life course. Cambridge: Biddles LTD.
Şahin, E. ve Solunoğlu, A. (2019). Planlı davranış teorisi kapsamında sokak yemeği yeme niyetinin ölçülmesi: Mersin örneği. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 16(3), 383-397.
Şimşek, M. S., Akdemci, T. ve Çelik, A. (2010). Davranış bilimleri. Ankara: Gazi Kitabevi.
Telek, C. (2020). Covid-19 salgınının Türkiye turizm sektörü üzerindeki muhtemel etkileri. International Social Sciences Studies, 6(65), 2757-2765.
Türker, Ö. G. (2020). Covid-19 salgını turizm sektörünü nasıl etkiler? Turizm akademisyenleri perspektifinden bir değerlendirme. International Journal of Social Sciences and Education Research, 6(2), 207- 224.
Ünlüönen, K. ve Işın, A. (2018). Türkiye’ye gelen yabancı turistlerin yerel yiyecekleri tüketme niyeti üzerine planlı davranış teorisi kapsamında bir araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(4), 662-689.
Yarış, A. (2018). Sürdürülebilir yiyecek- içecek hizmetleri: yeşil restoran hareketi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
Yay, Ö. ve Çalışkan O. (2016). Planlı davranış teorisi bağlamında çevreci otel restoranında yemek yeme niyeti. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 13(2), 103-122.
Yenişehirlioğlu, E. ve Salha, H. (2020). Covid 19 pandemisinin Türkiye iç turizmine yansımaları: Değişen talep üzerine bir araştırma. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37), 355-368.
Yüksekbilgili, Z. (2014). Restoran seçim ölçütleri üzerine bir araştırma. Journal of Yasar University, 9(36), 6261-6380.

APA	ÖZEL G, Yıldız F (2021). Covid-19 Sonrası Dışarıda Yemek Yeme Alışkanlıklarının Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Değerlendirilmesi. , 953 - 972.
Chicago	ÖZEL Gamze,Yıldız Fatih Covid-19 Sonrası Dışarıda Yemek Yeme Alışkanlıklarının Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Değerlendirilmesi. (2021): 953 - 972.
MLA	ÖZEL Gamze,Yıldız Fatih Covid-19 Sonrası Dışarıda Yemek Yeme Alışkanlıklarının Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Değerlendirilmesi. , 2021, ss.953 - 972.
AMA	ÖZEL G,Yıldız F Covid-19 Sonrası Dışarıda Yemek Yeme Alışkanlıklarının Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Değerlendirilmesi. . 2021; 953 - 972.
Vancouver	ÖZEL G,Yıldız F Covid-19 Sonrası Dışarıda Yemek Yeme Alışkanlıklarının Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Değerlendirilmesi. . 2021; 953 - 972.
IEEE	ÖZEL G,Yıldız F "Covid-19 Sonrası Dışarıda Yemek Yeme Alışkanlıklarının Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Değerlendirilmesi." , ss.953 - 972, 2021.
ISNAD	ÖZEL, Gamze - Yıldız, Fatih. "Covid-19 Sonrası Dışarıda Yemek Yeme Alışkanlıklarının Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Değerlendirilmesi". (2021), 953-972.

APA	ÖZEL G, Yıldız F (2021). Covid-19 Sonrası Dışarıda Yemek Yeme Alışkanlıklarının Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Değerlendirilmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 953 - 972.
Chicago	ÖZEL Gamze,Yıldız Fatih Covid-19 Sonrası Dışarıda Yemek Yeme Alışkanlıklarının Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Değerlendirilmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 20, no.2 (2021): 953 - 972.
MLA	ÖZEL Gamze,Yıldız Fatih Covid-19 Sonrası Dışarıda Yemek Yeme Alışkanlıklarının Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Değerlendirilmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.20, no.2, 2021, ss.953 - 972.
AMA	ÖZEL G,Yıldız F Covid-19 Sonrası Dışarıda Yemek Yeme Alışkanlıklarının Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Değerlendirilmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2021; 20(2): 953 - 972.
Vancouver	ÖZEL G,Yıldız F Covid-19 Sonrası Dışarıda Yemek Yeme Alışkanlıklarının Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Değerlendirilmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2021; 20(2): 953 - 972.
IEEE	ÖZEL G,Yıldız F "Covid-19 Sonrası Dışarıda Yemek Yeme Alışkanlıklarının Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Değerlendirilmesi." Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, ss.953 - 972, 2021.
ISNAD	ÖZEL, Gamze - Yıldız, Fatih. "Covid-19 Sonrası Dışarıda Yemek Yeme Alışkanlıklarının Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Değerlendirilmesi". Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 20/2 (2021), 953-972.