Sürdürülebilir Kalkınma ve Sağlık: Türkiye Üzerine Bölgesel Bir Değerlendirme
Yıl: 2023 Cilt: 58 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 667 - 688 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.03.2104 İndeks Tarihi: 16-05-2023
Sürdürülebilir Kalkınma ve Sağlık: Türkiye Üzerine Bölgesel Bir Değerlendirme
Öz: 1987 yılında “Brundtland” bir diğer adıyla “Ortak Geleceğimiz” Raporunun yayımlanmasının ardından yaygın bir kullanımı alanı bulan ve “bugünün ihtiyaçlarını, gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılayabilme olanağından ödün vermeksizin karşılayan kalkınma” biçiminde tanımlanan “sürdürülebilir kalkınma” kavramı iktisadi, sosyal ve çevresel boyutları içerisinde barındırmaktadır. Sürdürülebilir kalkınmaya ulaşılabilmesi amacıyla eşanlı önem verilmesi gereken iktisadi, çevresel ve sosyal boyutların kesişim kümesinde sağlık yer almaktadır. Sağlık kavramının söz konusu göstergelerin kesişim kümesinde bulunmasının yanı sıra, “Binyıl Kalkınma Hedefleri” arasında “Çocuk ölümlerini azaltmak”, “Anne sağlığını iyileştirmek” ve “HIV/AIDS, sıtma ve diğer salgın hastalıklarla mücadele etmek” ile “Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları” arasında “Sağlıklı ve kaliteli yaşamı her yaşta güvence altına almak” ifadelerinin yer alması, sürdürülebilir kalkınmanın sağlığa ilişkin yönünü işaret etmektedir. Buradan hareketle bu çalışma, “Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları” içerisindeki “Sağlıklı ve kaliteli yaşamı her yaşta güvence altına almak” amacı çerçevesinde belirlenen göstergelerin Türkiye’de bölgesel düzeydeki durumlarını karşılaştırmalı betimsel analiz yöntemi ile değerlendirerek sürdürülebilir kalkınmanın sağlığa ilişkin yönünü ortaya koymayı amaçlamaktadır. Söz konusu göstergelere ilişkin Türkiye’de “İstatistiki Bölge Sınıflandırması (İBBS)” Düzey 1’deki 12 bölgenin 2015 ve 2019 yıllarına ait verilerini inceleyen bu çalışmanın bulguları, Türkiye’de sürdürülebilir kalkınmanın sağlığa ilişkin yönü açısından bölgesel farklılıklar bulunduğunu ortaya koymaktadır. Buna göre Türkiye’de sürdürülebilir kalkınma bağlamında sağlık açısından “TR5 Batı Anadolu” ve “TR3 Ege” bölgeleri en avantajlı bölgeler iken diğer taraftan “TRB Ortadoğu Anadolu” bölgesi ise en dezavantajlı bölgedir. Bunun yanı sıra, 100.000 kişiye düşen doktor ve diş hekimi sayıları Türkiye geneline göre dezavantajlı bölge sayısının en yüksek olduğu göstergelerdir.
Anahtar Kelime: Sustainable Development and Health: A Regional Assessment on Türkiye
Öz: The concept of “sustainable development” which has found widespread use in 1987 after the publication of “Brundtland” also known as “Our Common Future” Report and defined as “development that meets the needs of the present without compromising the ability of future generations to meet their own needs”, contains economic, social and environmental dimensions. Health is located in the intersection cluster of economic, environmental and social dimensions, which should be given simultaneous importance in order to achieve sustainable development. In addition to the fact that the concept of health is in the intersection cluster of these dimensions, the goals of “reducing child mortality”, “improving maternal health” and “combating HIV/AIDS, malaria and other diseases” in “The Millennium Development Goals” and the goal of “ensuring healthy lives and promoting well-being for all at all ages” in “The Sustainable Development Goals” indicate the health-related aspect of sustainable development. From this point of view, this study aims to reveal the health-related aspect of sustainable development by evaluating the situations at the regional level in Türkiye of the indicators which are determined according to the goal of “ensuring healthy lives and promoting well-being for all at all ages” in “The Sustainable Development Goals” with a comparative descriptive analysis method. The results of this study, which examines the data of the 12 regions at Level 1 of “The Nomenclature of Territorial Unitsfor Statistics (NUTS)”in Türkiye for the years 2015 and 2019, reveal that there are regional differences in terms of the health-related aspect of sustainable development in Türkiye. Accordingly, in the context of sustainable development in Türkiye, "TR5 West Anatolia" and "TR3 Aegean" regions are the most advantageous regions in terms of health, while "TRB Middle East Anatolia" region is the most disadvantaged region. In addition, the number of doctors and dentists per 100,000 people is the indicator with the highest number of disadvantaged regions compared to Türkiye in general.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Alcan, S., & Özsoy, O. (2018). Sağlığın ücretler üzerindeki etkisi: Türkiye üzerine bir inceleme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 73(4), 1095-1140. DOI: 10.1501/SBFder_0000002528
- Bozlağan, R. (2005). Sürdürülebilir gelişme düşüncesinin tarihsel arka planı. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 50, 1011-1028.
- Bilgili, M. Y. (2017). Ekonomik, ekolojik ve sosyal boyutlarıyla sürdürülebilir kalkınma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(49), 559-569. DOI:10.17719/jisr.2017.1608
- Çamur, D., & Vaizoğlu, S. A. (2007). Çevreye ilişkin önemli toplantı ve belgeler. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6(4), 297-306.
- Çelik, Y. (2006). Sürdürülebilir kalkınma kavramı ve sağlık. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 9(1), 19-37.
- Çemrek, F., & Bayraç, H. N. (2013). Sürdürülebilir kalkınma skorunun hesaplanması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 131-152.
- Erden, C., & Turan Koyuncu, F. (2014). Kalkınma ve çevresel sağlık riskleri: Türkiye için ekonometrik bir analiz. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 9-23.
- Ergün, T., & Çobanoğlu, N. (2012). Sürdürülebilir kalkınma ve çevre etiği. Ankyra: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 97-123. DOI: 10.1501/sbeder_0000000041
- Eşkinat, R. (2016). Binyıl kalkınma hedeflerinden sürdürülebilir kalkınma hedeflerine. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(3), 267-282.
- Gedik, Y. (2020). Sosyal, ekonomik ve çevresel boyutlarla sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir kalkınma. Uluslararası Ekonomi Siyaset İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 3(3), 196-215.
- Kalkınma Ajansları (2022). Kalkınma Planlamasında İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması. Erişim adresi: https://ka.gov.tr/sayfalar/kalkinma-planlamasinda-istatistiki-bolge-birimleri-siniflandirmasi--24 , Erişim tarihi: 25.12. 2022.
- Karabıçak, M., & Özdemir, M. B. (2016). Sürdürülebilir kalkınmanın kavramsal temelleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 6(13), 44-49.
- Karataş, M., & Çankaya, E. (2010). İktisadi kalkınma sürecinde beşeri sermayeye ilişkin bir inceleme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3, 29-55.
- Kaypak, Ş. (2011). Küreselleşme sürecinde sürdürülebilir bir kalkınma için sürdürülebilir bir çevre. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(20), 19-33.
- Kılıç, S. (2006). Yeni toplumsal ve ekonomik arayışlar sürecinde sürdürülebilir kalkınma. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 81-101.
- Kıymaz, T. (2016, 25-27 Mayıs). Sürdürülebilir kalkınma ve tarım [Sözel bildiri]. XII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, Isparta. Erişim adresi: https://tarekoder.org/2016isparta/27-5.pdf, Erişim tarihi: 20.12.2022.
- Munasinghe, M. (2001). Sustainable development and climate change: applying the sustainomics transdisciplinary meta-framework. International Journal of Global Environmental Issues, 1(1), 13-55. DOI:10.1504/IJGENVI.2001.000970
- Munasinghe, M. (2015). Addressing the challenges of unsustainable development. In M. Munasinghe & B. Heinz (Ed.), Sustainable Development: New Dimensions for Society and Business (pp. 3-16). MIND Press.
- Önder, H. (2020). Bir sürdürülebilir kalkınma hedefi olarak sağlık. Akademia Doğa ve İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 10-24.
- Price, Charles. ( 1997) . Sustainable development and health: concepts, principles and framework for action for European cities and towns (European Sustainable Development and Health Series, No 1.) WHO Regional Office for Europe.
- Saraçoğlu, S. (2019). Türkiye çevre politikaları. M. Narin & C. Taşdoğan (Ed.), Doğal Kaynaklar ve Çevre Ekonomisi (s. 165-194) içinde. Gazi Kitabevi.
- Sipahi, E. B. (2010). Küresel çevre sorunlarına kolektif çözüm arayışları ve yönetişim. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 331-344.
- Şen, H., Kaya, A., & Alpaslan, B. (2018). Sürdürülebilirlik üzerine tarihsel ve güncel bir perspektif. Ekonomik Yaklaşım, 29(107), 1-47. DOI:10.5455/ey.39101
- T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilâtı (2010). Binyıl kalkınma hedefleri raporu Türkiye 2010. Erişim adresi: http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/wp-content/uploads/2016/07/UNDP-TR-TR-2010-MDG-Report_TR.pdf, Erişim tarihi: 24.12.2022.
- T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019a). Sürdürülebilir kalkınma amaçları Türkiye 2. ulusal gözden geçirme raporu 2019-“Ortak hedefler için sağlam temeller”. Erişim adresi: http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/wp-content/uploads/2020/01/Surdurulebilir_Kalkinma-Amaclari-Turkiye-2.-Ulusal-Gozden-Gecirme-Raporu-Ortak-Hedefler-icin-Saglam-Temeller_-interaktif.pdf, Erişim tarihi: 24.12.2022.
- T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019b). On birinci kalkınma planı (2019-2023). Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf, Erişim tarihi: 21.12.2022.
- T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2020a). Sürdürülebilir kalkınma amaçları değerlendirme raporu 2019 (Yayın no. 0013). Erişim adresi: http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/wp-content/uploads/2020/03/Surdurulebilir-Kalkinma-Amaclari-Degerlendirme-Raporu_13_12_2019-WEB.pdf, Erişim tarihi: 21.12.2022.
- T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2020b). Sürdürülebilir kalkınma amaçları ve göstergeleri. Erişim adresi: http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/wp-content/uploads/2021/02/SKA-ve-Gostergeleri-Kapak-Birlestirilmis.pdf, Erişim tarihi: 24.12.2022.
- T.C. Sağlık Bakanlığı (2016). Sağlık istatistikleri yıllığı 2015 (Yayın no. 1054). Erişim adresi: https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/23530,2015-yili29pdf.pdf?0, Erişim tarihi: 24.12.2022.
- T.C. Sağlık Bakanlığı (2021). Sağlık istatistikleri yıllığı 2019. (Yayın no. 1185). Erişim adresi: https://sbsgm.saglik.gov.tr/Eklenti/40564/0/saglik-istatistikleri-yilligi-2019pdf.pdf, Erişim tarihi: 24.12.2022.
- Tezcan, N. (2020). Sürdürülebilir kalkınma amaçları kapsamında Türkiye’de sağlık göstergelerinin analizi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (Temmuz 2020 Özel Ek), 202-217.
- Tıraş, H. H. (2012). Sürdürülebilir kalkınma ve çevre: Teorik bir inceleme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 57-73.
- Tıraş, H. H. (2013). Sağlık ekonomisi: Teorik bir inceleme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 125-152.
- Türkiye İstatistik Kurumu (2022a). İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflamasına Göre Yaşa Özel Doğurganlık Hızı. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dogum-Istatistikleri-2019-33706, Erişim tarihi: 22.12.2022.
- Türkiye İstatistik Kurumu (2022b). Bölgesel istatistikler. Erişim adresi: https://biruni.tuik.gov.tr/bolgeselistatistik/anaSayfa.do, Erişim tarihi: 23.12.2022
- Türkkan, A. (2019). Sürdürülebilir kalkınma hedeflerindeki ölümlülük göstergelerine göre Türkiye’de bölgesel eşitsizlikler. Sağlık Yönetimi Dergisi, 3(2), 16-22.
- UNWCED (1987). Our common future. Oxford University Press.
- Yeni, O. (2014). Sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir kalkınma: Bir yazın taraması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3), 181-208.
- Yıldırım, O., & Nuri, F. İ. (2018, 23-25 Ocak). Tarihsel gelişim süreci çerçevesinde sürdürülebilir kalkınma [Sözel bildiri]. EconWorld2018@Lisbon Conference, Lisbon. Erişim adresi: https://lisbon2018.econworld.org/papers/Yildirim_Nuri_Sustainable.pdf, Erişim tarihi: 20.12.2022.
- Zengin, N. (2010). “Sağlık Hakkı” ve sağlık hizmetlerinin sunumu. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 1(1), 44-52.
| APA | KORTAN SARAÇOĞLU I, Saraçoğlu S (2023). Sürdürülebilir Kalkınma ve Sağlık: Türkiye Üzerine Bölgesel Bir Değerlendirme. , 667 - 688. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.03.2104 |
| Chicago | KORTAN SARAÇOĞLU IŞIN,Saraçoğlu Sıtkıcan Sürdürülebilir Kalkınma ve Sağlık: Türkiye Üzerine Bölgesel Bir Değerlendirme. (2023): 667 - 688. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.03.2104 |
| MLA | KORTAN SARAÇOĞLU IŞIN,Saraçoğlu Sıtkıcan Sürdürülebilir Kalkınma ve Sağlık: Türkiye Üzerine Bölgesel Bir Değerlendirme. , 2023, ss.667 - 688. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.03.2104 |
| AMA | KORTAN SARAÇOĞLU I,Saraçoğlu S Sürdürülebilir Kalkınma ve Sağlık: Türkiye Üzerine Bölgesel Bir Değerlendirme. . 2023; 667 - 688. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.03.2104 |
| Vancouver | KORTAN SARAÇOĞLU I,Saraçoğlu S Sürdürülebilir Kalkınma ve Sağlık: Türkiye Üzerine Bölgesel Bir Değerlendirme. . 2023; 667 - 688. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.03.2104 |
| IEEE | KORTAN SARAÇOĞLU I,Saraçoğlu S "Sürdürülebilir Kalkınma ve Sağlık: Türkiye Üzerine Bölgesel Bir Değerlendirme." , ss.667 - 688, 2023. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.03.2104 |
| ISNAD | KORTAN SARAÇOĞLU, IŞIN - Saraçoğlu, Sıtkıcan. "Sürdürülebilir Kalkınma ve Sağlık: Türkiye Üzerine Bölgesel Bir Değerlendirme". (2023), 667-688. https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.03.2104 |
| APA | KORTAN SARAÇOĞLU I, Saraçoğlu S (2023). Sürdürülebilir Kalkınma ve Sağlık: Türkiye Üzerine Bölgesel Bir Değerlendirme. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 58(1), 667 - 688. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.03.2104 |
| Chicago | KORTAN SARAÇOĞLU IŞIN,Saraçoğlu Sıtkıcan Sürdürülebilir Kalkınma ve Sağlık: Türkiye Üzerine Bölgesel Bir Değerlendirme. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi 58, no.1 (2023): 667 - 688. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.03.2104 |
| MLA | KORTAN SARAÇOĞLU IŞIN,Saraçoğlu Sıtkıcan Sürdürülebilir Kalkınma ve Sağlık: Türkiye Üzerine Bölgesel Bir Değerlendirme. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, vol.58, no.1, 2023, ss.667 - 688. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.03.2104 |
| AMA | KORTAN SARAÇOĞLU I,Saraçoğlu S Sürdürülebilir Kalkınma ve Sağlık: Türkiye Üzerine Bölgesel Bir Değerlendirme. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi. 2023; 58(1): 667 - 688. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.03.2104 |
| Vancouver | KORTAN SARAÇOĞLU I,Saraçoğlu S Sürdürülebilir Kalkınma ve Sağlık: Türkiye Üzerine Bölgesel Bir Değerlendirme. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi. 2023; 58(1): 667 - 688. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.03.2104 |
| IEEE | KORTAN SARAÇOĞLU I,Saraçoğlu S "Sürdürülebilir Kalkınma ve Sağlık: Türkiye Üzerine Bölgesel Bir Değerlendirme." Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 58, ss.667 - 688, 2023. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.03.2104 |
| ISNAD | KORTAN SARAÇOĞLU, IŞIN - Saraçoğlu, Sıtkıcan. "Sürdürülebilir Kalkınma ve Sağlık: Türkiye Üzerine Bölgesel Bir Değerlendirme". Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi 58/1 (2023), 667-688. https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.03.2104 |
