Diphtheria Epidemiology in Türkiye Throughout History

Coskun, Aslihan; Kara, Ates; ÖZELÇİ, Pervin

doi:10.5578/ced.20229601

Diphtheria Epidemiology in Türkiye Throughout History

Pervin ÖZELÇİ, (Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı, Türkiye Aşı Enstitüsü, Ankara, Türkiye)

Aslihan Coskun, (Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı, Türkiye Aşı Enstitüsü, Ankara, Türkiye)

Ateş KARA (Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı, Ankara, Türkiye)

Çocuk Enfeksiyon Dergisi

8 1

Yıl: 2022 Cilt: 16 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 219 - 235 Metin Dili: İngilizce DOI: 10.5578/ced.20229601 İndeks Tarihi: 28-05-2023

Diphtheria Epidemiology in Türkiye Throughout History

Öz:

Diphtheria has long been related to epidemics and has been one of the primary causes of death among children. The discovery and widespread use of diphtheria antitoxin at the end of the nineteenth century resulted in significant reductions in the fatality rate. The discovery of a diphtheria toxoid vaccine in the early 1920s led to a drop in epidemics, and the World Health Organization’s introduction of the Expanded Program on Immunization in 1971 resulted in a more than 90% reduction in diphtheria cases. However, diphtheria outbreaks continue to occur around the world due to factors such as wars, migration, and vaccine hesitancy, which result in a drop in immunization coverage. Diphtheria epidemics were common in the Ottoman Empire around the end of the nineteenth and beginning of the twentieth centuries. Diphtheria antitoxin production began in the empire in 1895, a notification mandate was introduced with the issued regulations and circulars, and detailed instructions were provided for the steps to be followed for the diagnosis, treatment, and control of the disease. Preventive services were prioritized in the early days of the Republic, and the Refik Saydam Institute of Hygiene and Public Health was established for vaccine production and diagnostic work, as well as the School of Public Health for personnel training. With the dissemination of health service provision, the execution of the Expanded Program on Immunization, and the continuance of effective immunization with all its components, diphtheria, which caused 4999 cases and 661 deaths recorded in 1958, has had zero instances notified since 2011.

Anahtar Kelime:

Türkiye’de Difteri Hastalığının Tarihsel Epidemiyolojisi

Öz:

Difteri hastalığı çok eski çağlardan bu yana salgınlarla seyreden ve çocukluk döneminin önde gelen ölüm nedenlerinden biri olmuştur. On dokuzuncu yüzyılın sonlarında difteri antitoksinin bulunması ve sonrasında yaygın kullanımıyla fatalite hızında önemli düşüşler sağlanmıştır. 1920’lerin erken dönemlerinde difteri toksoid aşısının geliştirilmesiyle salgınlarda azalma görülmüş, 1971 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından Genişletilmiş Bağışıklama Programının hayata geçirilmesiyle difteri vakalarında %90’ın üzerinde azalma sağlanmıştır. Bununla birlikte dünyada halen aşılama kapsayıcılığında düşüşle sonuçlanan savaşlar, göçler, aşı tereddütü gibi nedenlerle difteri salgınları görülmeye devam etmektedir. Difteri hastalığı 19. yüzyıl sonları ve 20. yüzyıl başlarında Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında yaygın olarak salgınlarla seyretmiştir. 1895 yılından itibaren difteri antitoksini imparatorlukta üretilmeye başlanmış, çıkarılan nizamname ve layihalar ile bildirim zorunluluğu getirilmiş, tanı, tedavi ve hastalığın kontrolüne yönelik alınması gereken önlemlere yönelik ayrıntılı talimatlar verilmiştir. Erken Cumhuriyet döneminde, koruyucu hizmetlere ağırlık verilmiş, aşı üretimi ve tanı olanakları için Refik Saydam Merkez Hıfzıssıhha Enstitüsü ve personel eğitimi için Hıfzıssıhha Okulu açılmış, 1930’da hastalık ve salgınların önlenmesine yönelik önlemlere yer veren Umumi Hıfzıssıhha Kanunu çıkartılmıştır. Sağlık hizmet sunumunun yaygınlaştırılması, Genişletilmiş Bağışıklama Programının hayata geçirilmesi ve tüm bileşenleriyle etkin bir aşılama hizmetinin sürdürülmesiyle 1958 yılında 4999 vaka ve 661 ölümün bildirildiği difteri hastalığı 2011 yılından bu yana bildirimi yapılmamış bir hastalık durumuna gelmiştir.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık

1. Tiwari TSP, Wharton M. Diphtheria toxoid. In: Plotkin SA, Orenstein WA, Offit PA, Edwards KM (eds). Plotkin’s Vaccines. 7th ed. Philadelphia: Elsevier, 2018:261-75. https://doi.org/10.1016/B978-0-323-35761- 6.00019-5
2. Truelove SA, Keegan LT, Moss MJ, Chaisson LH, Macher E, Azman AS, et all. Clinical and epidemiological aspects of diphtheria: A systematic review and pooled analysis. Clin Infect Dis 2020;71(1):89-97. https://doi. org/10.1093/cid/ciz808
3. World Health Organization. Diphtheria. Available from: http://www. who.int/immunization/monitoring_surveillance/burden/diphtheria/ en/. (Accessed date: 23.04.2022).
4. Zink A, Reischl U, Wolf H, Nerlich AG, Miller R. Corynebacterium in Ancient Egypt. Med Hist 2001;45(2):267-272. https://doi.org/10.1017/ S0025727300067740
5. Moss WS. Vulgaryly called the throat-distemper: New Jersey’s two-century struggle against diphtheria. NJS: An Interdisciplinary Journal Summer 2020;6(2):56-84. https://doi.org/10.14713/njs.v6i2.213
6. Laval E. The strangling of children (diphtheria) in Spain (16th and 17th centuries). Rev Chilena Infectol 2006;23(1):78-80. https://doi. org/10.4067/S0716-10182006000200001
7. History of Vaccines. Avaiable from: https://www.historyofvaccines.org/ content/pierre-bretonneau. (Accessed date: 28.04.2022).
8. Sharma NC, Efstratiou A, Mokrousov I, Mutreja A, Das B, Ramamurthy T. Diphtheria. Nat Rev Dis Primers 2019;5(1):81. https://doi.org/10.1038/ s41572-019-0131-y
9. Hüntelmann AC. Diphtheria serum and serotherapy. Development, production and regulation in fin de siècle Germany. Dynamis 2007;27:107- 31.
10. Macnalty AS. Emil von Behring. Br Med J 1954;1(4863):668-70. https:// doi.org/10.1136/bmj.1.4863.668
11. Luttenberger F. History and philosophy of the life sciences 1996;18(2):225-39.
12. Schultz M. Theobald Smith. Emerg Infectious Dis 2008;14(12):1940-2. https://doi.org/10.3201/eid1412.081188
13. Britannica, the Editors of Encyclopaedia. Schick test. Available from: https://www.britannica.com/science/Schick-test (Accessed date: 26.04.2022).
14. Prigge R. The development of diphtheria vaccines. Bull World Health Organ 1955;13(3):473-8.
15. Weekly Epidemiological Record, 2017;31:9.
16. World Health Assembly. The expanded programme on immunization: The 1974 resolution by the World Health Assembly. Assignment Child 1985;69-72:87-8.
17. A brief history of vaccination. Available from: https://artsandculture. google.com/story/iwWBM_p0KsCMkA (Accessed date: 26.04.2022).
18. Dittmann S, Wharton M, Vitek C, Ciotti M, Galazka A, Guichard S, et all. Successful control of epidemic diphtheria in the states of the former Union of Soviet Socialist Republics: Lessons learned. J Infect Dis 2000;181(1):10-22. https://doi.org/10.1086/315534
19. Badell E, Alharazi A, Criscuolo A, Almoayed AAK, Lefrancq N, Bouchez V, et all. Ongoing diphtheria outbreak in Yemen: A cross-sectional and genomic epidemiology study. Lancet Microbe 2021;2(8):386-96. https:// doi.org/10.1016/S2666-5247(21)00094-X
20. World Health Organization. Rohingya crisis, situation Report 19. Available from: https://cdn.who.int/media/docs/default-source/searo/ bangladesh/bangladesh---rohingya-crisis---pdf-reports/sitreps/2021/ who-cox-s-bazar-situation-report-19.pdf?sfvrsn=8ee2bd5f_11 (Accessed date: 03.06.2022).
21. Pan American Health Organization. Epidemiological update diphtheria. 18 March 2019. Available from: https://reliefweb.int/report/haiti/ epidemiological-update-diphtheria-americas-18-march-2019 (Accessed date: 03.06.2022).
22. Pan American Health Organization. Epidemiological update diphtheria. 5 November 2021. Available from: https://iris.paho.org/bitstream/ handle/10665.2/55324/EpiUpdate5Nov2021_eng.pdf?sequence=1&is- Allowed=y (Accessed date: 03.06.2022).
23. Özlü Z. Osmanlı devleti’nde difteri hastalığı ve koruyucu sağlık hizmetlerine dair bulgular (19.yüzyıl sonları ve 20. yüzyıl başlarında). Belleten 2017;81:291. https://doi.org/10.37879/belleten.2017.419
24. Karcı E. Osmanlı hükümetleri‘nin sağlık politikaları (1908-1914). Doktora Tezi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat, 2017. Available from: https://acikbilim.yok.gov.tr/bitstream/handle/ 20.500.12812/619032/yokAcikBilim_10143228.pdf?sequence=-1 (Accessed date: 03.04.2022).
25. Sarı N. Tıphane-i Amire‘den İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi‘ne (1827-1967). Available from: https://www.academia. edu/49355670/Mekteb_i_T%C4%B1bbiye_1827_1909_ (Accessed date: 26.04.2022).
26. Çatak AC. Salgın hastalıklarla mücadelede osmanlı taşra belediyelerinden örnekler. Bellek 2021;3:1-14.
27. Haas LF. Andre Chantemesse (1851-1919). J Neurol Neurosurg Psychiatry 2000;69(6):786. https://doi.org/10.1136/jnnp.69.6.786
28. Karacaoğlu E. Bakteriyolojihane’nin kurulması fikri üzerine arşiv belgeleri ışığında bazı mütalaalar. Türkiye Klinikleri J Med Ethics 2018;26(2):66-76. https://doi.org/10.5336/mdethic.2018-60520
29. Hüntelmann AC. Diphtheria serum and serotherapy. Development, production and regulation in fin de siècle Germany. Dynamis 2007;27:107- 31.
30. Simon J. The origin of the production of diphtheria antitoxin in France, between philanthropy and commerce. Dynamis 2007;27:63-82.
31. Emrich SJ. Diphtheria antitoxin, biologicals, and the growth of mulford and lederle laboratories. J Immunol 2015:20-21.
32. Museum of health care at Kingston. Available from: https://www. museumofhealthcare.ca/explore/exhibits/vaccinations/diphtheria. html#:~:text=Health%20Journal%2C%20Oct.-923.,14%2C%20 forerunner%20of%20Connaught%20Laboratories (Accessed date: 26.04.2022).
33. Ergin K. Osmanlı devleti‘nde kanunnamelerden nizamnamelere geçiş. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 2016;39:1-26.
34. Gümüşçü O. Osmanlı‘dan cumhuriyete geçiş ve cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye halk sağlığı. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 2003;19(55):125-46.
35. Demirel E. İlk TBMM‘nin ilk kanunu: Ağnam resmi. Vakanüvis 2020;5:19- 37.
36. Şengül H. Türkiye Büyük Millet Meclisi‘nin çıkardığı ilk kanunlardan hıyanet-i vataniye kanunu ve uygulamaya konulması. Vakanüvis 2020;5:152-79.
37. Türkiye Büyük Miller Meclisi Tutanak Dergisi. Available from: https:// www5.tbmm.gov.tr//develop/owa/kanunlar_erisim.tutanak_hazirla? v_meclis=1&v_donem=1&v_yasama_yili=&v_cilt=&v_birlesim=& v_sayfa=&v_anabaslik=KANUNLAR&v_altbaslik=&v_mv=&v_ sb=&v_ozet=&v_kelime=&v_bastarih=&v_bittarih= (Accessed date: 05.05.2022).
38. Atatürk Ansiklopedisi. Available from: https://ataturkansiklopedisi. gov.tr/bilgi/sihhiye-ve-muavenet-i-ictimaiye-vekaleti-saglik-ve-sosyal- yardim-bakanligi/?pdf=3373 (Accessed date: 06.05.2022).
39. Dedeoğlu N. Cumhuriyetten bugüne bulaşıcı hastalıklarda değişme ve sağlık politikaları ile ilişkisi. Toplum ve Hekim 2008;23(6):430-435.
40. Tekir S. Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekaleti’nin kuruluşu ve erken cumhuriyet dönemindeki faaliyetleri (1929-1930). Belgi 2019;18:1301- 26. https://doi.org/10.33431/belgi.547721
41. Ak B. Türkiye Cumhuriyeti‘nde Sağlık Hizmetleri. Available from: https:// www.altayli.net/turkiye-cumhuriyetinde-saglik-hizmetleri.html. (Accessed date: 12.06.2022).
42. Bulut M. Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı (1928-2017). Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara, 2021. Available from: http://www.openaccess. hacettepe.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11655/24967/tez%20 28%20Haziran%20cd.pdf?sequence=1&isAllowed=y (Accessed date: 19.04.2022).
43. Sağlık Bakanlığı İstatistik Yıllıkları (1956-2008) ve Sağlık Bakanlığı Sürveyans Verisi. Available from: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/ailehekimligi/ t%C3%BCrkiye-de-aile-hekimli%C4%9Fi.html (Accessed date: 09.05.2022).
44. Özelçi P, Özdemirer Ü, Coşkun A, Ata Z, Uslu A. Türkiye‘de genişletilmiş bağışıklama programı, aşı ve bağışıklama. Ankara 2021:55-88.
45. GAVİ. The vaccine alliance. Available from: https://www.gavi.org/ vaccineswork/routine-vaccines/routine-vaccines-extraordinary-impact- diphtheria (Accessed date: 09.05.2022).
46. The official website of the Goverment of Canada. Available from: https://www.canada.ca/en/public-health/services/immunization/vaccine- preventable-diseases/diphtheria/health-professionals.html (Accessed date: 09.05.2022).
47. Pezzotti P, Bellino S, Prestinaci F, Iacchini S, Lucaroni F, Camoni L, et all. The impact of immunization programs on 10 vaccine preventable diseases in Italy: 1900-2015. Vaccine 2018;36(11):1435-43. https://doi. org/10.1016/j.vaccine.2018.01.065
48. Millward G. Vaccinating Britain, Mass Vaccination and the Public Since the Second World War. Manchester (UK): Manchester University Press, 2019.
49. Golaz A, Hardy RL, Strebel P, Bisgard KM, Vitek C, Popovic T, et all. Epidemic diphtheria in the newly independent states of the Former Soviet Union: Implications for diphtheria control in the United States. J Infect Dis 2000;181(1):237-43. https://doi.org/10.1086/315569
50. Infectious Agents Surveillance Report. Diptheria as of 2006 Japan. 2006;27(12):331-2. Available from: https://idsc.niid.go.jp/iasr/27/322/ tpc322.html
51. Türkiye Aşı Kampanyası 1985, SSYB, Ankara, Mayıs 1986.
52. Tekir S, Erken Cumhuriyet dönemi Türkiye’de bulaşıcı hastalıklarla mücadele (1923-1930). Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 2019;65:407-30. https://doi.org/10.14222/Turkiyat4095
53. T.C. Sağlık Bakanlığı. Difteri hastalığının kontrolü için saha rehberi. Ankara, 2003.
54. Turan F. Türkiye‘nin zorunlu eğitim politikaları -tarihsel perspektif. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 2016. Available from: https:// dergipark.org.tr/tr/download/article-file/408089 (Accessed date: 09.05.2022).
55. İlköğretim ve Eğitim Kanunu, Millî Eğitim Temel Kanunu, Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu, Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile 24.3.1988 Tarihli ve 3418 Sayılı Kanunda Değişiklik Yapılması ve Bazı Kâğıt ve İşlemlerden Eğitime Katkı Payı Alınması Hakkında Kanun. (16.08.1997). Resmi Gazete 23084, 1997. Available from: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/23084.pdf (Accessed date: 09.05.2022).
56. İlköğretim ve Eğitim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. (30.03.2012). Resmi Gazete 28261, 2012. https://www. resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/04/20120411-8.htm (Accessed date: 09.05.2022).
57. T.C. Sağlık Bakanlığı. Maternal ve neonatal tetanos eliminasyon programı saha rehberi. Türkiye, 2006.
58. Umumi Hıfzıssıhha Kanunu. (24.04.1930). Resmi Gazete 1489, 1930. Available from: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.1593. pdf (Accessed date: 11.05.2022).
59. T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Bulaşıcı hastalıkların ihbarı ve bildirim sistemi, standart tanı, sürveyans ve laboratuvar rehberi. Ankara, 2004.
60. Bulaşıcı Hastalıklar ile Mücadele Rehberi. (2018). Genelge 2018/22, 11.09.2018. Available from: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/ Saglik_Tehditleri_Erken_Uyari_ve_Cevap_db/dokumanlar2/Salgin_ incelemeleri/Bulasici_Hastaliklar_ile_Mucadele_Rehberi_Ustyazi.pdf (Accessed date: 12.05.2022).
61. Eren N, Hamzaoğlu O. Türkiye‘de bulaşıcı hastalıklar (1925-1993). Türk Tabipleri Birliği, Ankara 1996.
62. Dündar T. 1977‘de Türkiye‘de son 25 yıl içinde (1951-1975) uygulanan difteri aşısı, tüketilen difteri serumu ile ihbar edilen difteri vakaları arasındaki ilişkiler. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi 1977;36(3):273-82.
63. Öztek Z. Aşı kampanyası ve sonrası. Hacettepe Toplum Hekimliği Bülteni 1985;4:1-2.
64. Bertan M, Biliker MA, Ünver N. 1986, Aşı durumu ve aşılamada aylık izleme yöntemi. Hacettepe Toplum Hekimliği Bülteni 1987;3:1-4.

APA	ÖZELÇİ P, Coskun A, Kara A (2022). Diphtheria Epidemiology in Türkiye Throughout History. , 219 - 235. 10.5578/ced.20229601
Chicago	ÖZELÇİ Pervin,Coskun Aslihan,Kara Ates Diphtheria Epidemiology in Türkiye Throughout History. (2022): 219 - 235. 10.5578/ced.20229601
MLA	ÖZELÇİ Pervin,Coskun Aslihan,Kara Ates Diphtheria Epidemiology in Türkiye Throughout History. , 2022, ss.219 - 235. 10.5578/ced.20229601
AMA	ÖZELÇİ P,Coskun A,Kara A Diphtheria Epidemiology in Türkiye Throughout History. . 2022; 219 - 235. 10.5578/ced.20229601
Vancouver	ÖZELÇİ P,Coskun A,Kara A Diphtheria Epidemiology in Türkiye Throughout History. . 2022; 219 - 235. 10.5578/ced.20229601
IEEE	ÖZELÇİ P,Coskun A,Kara A "Diphtheria Epidemiology in Türkiye Throughout History." , ss.219 - 235, 2022. 10.5578/ced.20229601
ISNAD	ÖZELÇİ, Pervin vd. "Diphtheria Epidemiology in Türkiye Throughout History". (2022), 219-235. https://doi.org/10.5578/ced.20229601

APA	ÖZELÇİ P, Coskun A, Kara A (2022). Diphtheria Epidemiology in Türkiye Throughout History. Çocuk Enfeksiyon Dergisi, 16(4), 219 - 235. 10.5578/ced.20229601
Chicago	ÖZELÇİ Pervin,Coskun Aslihan,Kara Ates Diphtheria Epidemiology in Türkiye Throughout History. Çocuk Enfeksiyon Dergisi 16, no.4 (2022): 219 - 235. 10.5578/ced.20229601
MLA	ÖZELÇİ Pervin,Coskun Aslihan,Kara Ates Diphtheria Epidemiology in Türkiye Throughout History. Çocuk Enfeksiyon Dergisi, vol.16, no.4, 2022, ss.219 - 235. 10.5578/ced.20229601
AMA	ÖZELÇİ P,Coskun A,Kara A Diphtheria Epidemiology in Türkiye Throughout History. Çocuk Enfeksiyon Dergisi. 2022; 16(4): 219 - 235. 10.5578/ced.20229601
Vancouver	ÖZELÇİ P,Coskun A,Kara A Diphtheria Epidemiology in Türkiye Throughout History. Çocuk Enfeksiyon Dergisi. 2022; 16(4): 219 - 235. 10.5578/ced.20229601
IEEE	ÖZELÇİ P,Coskun A,Kara A "Diphtheria Epidemiology in Türkiye Throughout History." Çocuk Enfeksiyon Dergisi, 16, ss.219 - 235, 2022. 10.5578/ced.20229601
ISNAD	ÖZELÇİ, Pervin vd. "Diphtheria Epidemiology in Türkiye Throughout History". Çocuk Enfeksiyon Dergisi 16/4 (2022), 219-235. https://doi.org/10.5578/ced.20229601