Yıl: 2023 Cilt: 10 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 217 - 254 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26513/tocd.1282229 İndeks Tarihi: 25-07-2023

Yemen İç Savaşı’nı Tarihsel Süreklilik ve Kopuşlar Üzerinden Okumak

Öz:
Bu çalışma, 2014’te başlayan Yemen İç Savaşı’nı ülkenin bağımsızlığından bugüne yaşanan iç savaşlar silsilesinin tarihsel derinliği içerisinde ele almayı amaçlamaktadır. Çalışmada Yemen İç Savaşı’nın ülkenin modern tarihindeki savaşlarda gözlemlenen süreklilik ve kopuş unsurlarını bünyesinde bir arada barındırdığı ve bu unsurlar çerçevesinde yapılacak bir analizin daha açıklayıcı olacağı iddia edilmektedir. Bu çerçevede vurgulanan süreklilik unsuru, Yemen’in jeopolitik önemi nedeniyle 19. yüzyıldan bugüne bölgede stratejik üs edinmeye çalışan denizaşırı güçlerle, Arap Yarımadası’ndaki hâkimiyetini çepere yaymaya çalışan komşu karasal güçler arasında hep bir hâkimiyet mücadelesine sahne olmasıdır. Çalışmada vurgulanan temel kopuş unsuruysa, 1994’teki iç savaşta uluslararası aktörlerin rolünün asgari düzeyde olması ve savaşın çok hızlı bir şekilde sonuçlanmasıdır. 2014’te başlayan iç savaş, bir yandan 1994’teki kopuş anında ortaya çıkan Yemenli aktörleri ve çatışma dinamiklerini bünyesinde barındırmaktayken, diğer yandan bir dizi deniz aşırı ve karasal gücün müdahalesiyle uluslararsılaşmış ve böylece Yemen tarihindeki süreklilik unsuru tekrarlanmıştır. Çalışmada nitel bir yöntem benimsenmiş olup, ortaya konan analitik çerçevede gerçekleşen tarihsel bir anlatıya dayanmaktadır. Makalede kullanılan veriler çoğunlukla akademik yayınlar ve düşünce kuruluşu raporları gibi güvenilir ikincil kaynaklara dayanmakta olup, yer yer haberler ve devlet arşivleri gibi birincil kaynaklara da başvurulmuştur.
Anahtar Kelime: Denizaşırı Güç İç Savaş Jeopolitik Karasal Güç Yemen

Yemeni Civil War through Historical Continuity and Ruptures

Öz:
This study aims to analyze the Yemeni Civil War, which started in 2014, within the historical depth of the series of civil wars that have occurred since the country's independence. The study argues that the Yemeni Civil War contains both elements of continuity and rupture observed in modern Yemen history. The element of continuity emphasized in this framework is that due to the geopolitical importance of Yemen, it has always been the scene of a struggle for dominance between overseas powers, which have been trying to acquire a strategic base in the region since the 19th century, and neighboring territorial power. The main element of rupture emphasized in the study is the 1994 civil war, which ended quickly without the intervention of external powers. The current civil war is the continuation of continuity. While the civil war that started in 2014 included Yemeni actors and conflict dynamics that had initially emerged at the time of the rupture in 1994, on the other hand, it became international with the intervention of several overseas and territorial powers, thus repeating the element of continuity in Yemeni history.
Anahtar Kelime: Yemen Civil War Geopolitics Territorial Power Overseas Power

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ahmed, Omar. “Remembering the 1994 Yemeni Civil War.” Middle East Monitor, 4 Mayıs 2022. https://www.middleeastmonitor.com/20220504-remembering-the 1994-yemeni-civil-war/.
  • Al-Sofari, Mutahar. “An Exceptional Case: Saudi Relations with Yemen’s Islah Party,” The Washington Institute, 26 Temmuz 2021, https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/exceptional-case saudi-relations-yemens-islah-party#main-content.
  • Al-Zandani, Ahmed A. “Yemen’s Question: From the Struggle for Freedom to the Struggle for Survival.” Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi 2, no. 2 (2015): 89-108.
  • Antonius, George. The Arab Awakening: The Story of the Arab National Movement. Beyrut: Khayats, 1938.
  • Ayışığı, Metin. “Osmanlı’nın Son Vilayeti Yemen.” XIII. Türk Tarih Kongresi, 04-08 Ekim 1999, Cilt 3, Kısım 3 içinde,1985-2019. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2002
  • Başer, Hacer. “Yemen’in Stratejik Sokotra Adasında BAE’nin Emelleri Tartışılıyor.” Anadolu Ajansı, 5 Eylül 2020. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/yemenin-stratejik-sokotra-adasinda- baenin-askeri-emelleri-tartisiliyor-/1963825.
  • Bostan, İdris. “Yemen: Osmanlı Dönemi.” İslam Ansiklopedisi Cilt 43, 406-412. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2013.
  • Byman, Daniel. “Yemen’s Disastrous War,” Survival 60, no. 5 (2018): 141-158.
  • Dalton, Melissa. “US Support for Saudi Military Operations in Yemen.” Center for Strategic and International Studies, 23 Mart 2018, https://www.csis.org/analysis/us-support-saudi-military-operations- yemen.
  • Dawisha, Adeed. “Intervention in the Yemen: An Analysis of Egyptian Perceptions and Policies.” The Middle East Journal 29, no. 1 (Kış, 1973): 47-63.
  • Dawisha, Adeed. Egypt in the Arab World: The Elements of Foreign Policy. Londra: The Macmillan Press, 1976.
  • Derozier, Elena. “Yemen’s Second-in-Command May Have a Second Coming.” The Washington Institute, 9 Kasım 2018, https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/yemens-second- command-may-have-second-coming.
  • Dogan-Akkas, Betul. “The UAE’s foreign policymaking in Yemen: from bandwagoning to buck-passing.” Third World Quarterly 42, no. 4 (2021): 717-735.
  • Durac, Vincent. “The Joint Meeting Parties and the Politics of Opposition in Yemen.” British Journal of Middle Eastern Studies 38, no. 3 (2011): 343-365.
  • Erboğa, Abdullah. “Bölgesel Dönüşüm Süreci ve Körfez Güvenliği.” Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi 3, no. 1 (2016): 9-38.
  • Falk, Thomas O. “The limits of Iran’s influence on Yemen’s Houthi rebels.” Al-Jazeera, 8 Mart 2022.
  • Ferris, Jesse. Nasser’s Gamble: How Intervention in Yemen Caused the Six Day War and the Decline of Egyptian Power. Princeton: Princeton University Press, 2013.
  • Fığlalı, Ethem Ruhi. Çağımızda İtikadi İslam Mezhepleri. Ankara: Selçuk Yayınları, 1996.
  • Halaçoğlu, Yusuf. “Asir.” İslam Ansiklopedisi Cilt 3, 482-484. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1991.
  • Heydemann, Steven. “Economic Governance & State Reconstruction in the Arab Middle East.” Daedalus 147, no. 1 (Kış 2018): 48-63.
  • Horton, Michael. “Terrorists are Tightening their Grip in Yemen.” The National Interest, 15 Ağustos 2018. https://nationalinterest.org/feature/terrorists-are-tightening-their-grip- yemen-28842.
  • İzol, Ramazan, ve Murat Cingöz. “Iran-Saudi Arabia Rivalry and the Yemen Crisis.” Gazi Akademik Bakış Dergisi 16, no. 31 (2022): 345-360.
  • Johnsen, Gregory D. “The Great Fall: Putting Together Peace Talks for a Broken Yemen.” The Arab Gulf States Institute in Washington, 21 Nisan 2021. https://agsiw.org/the-great-fall-putting-together-peace- talks-for-a-broken-yemen/.
  • Johnsen, Gregory D. “The UAE’s Three Strategic Interests in Yemen,” The Arab Gulf States Institute in Washington, 24 Şubat 2022, https://agsiw.org/the-uaes-three-strategic-interests-in-yemen/.
  • Jones, Seth G., Jared Thompson, Danielle Ngo, and Joseph S. Bermudez. The Iranian and Houthi War against Saudi Arabia. Washington DC: Center for Strategic and International Studies, 2021.
  • Juneau, Thomas. “Iran’s Policy towards the Houthis in Yemen: A limited return on a modest investment.” International Affairs 92, no. 3 (2016): 647–663.
  • Kendall, Elisabeth. “The Failing Islamic State within the Failed State of Yemen.” Perspectives on Terrorism 13, no. 1 (Şubat 2019): 78-87.
  • Kennedy, Paul M. “Mahan versus Mackinder.” Militärgeschichtliche Zeitschrift 16, no. 2 (2016): 39-66.
  • Kerr, Malcolm. The Arab Cold War: 1958-1967. New York: Oxford University Press, 1967.
  • Michael, Maggie, and Ahmed el-Haj. “Saleh’s death puts Yemen’s war at a crossroads.” The Washington Post, 6 Aralık 2017. https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/salehs-death-puts- yemens-war-at-a-crossroads/2017/12/06/e5fdcb82-da50-11e7-a241- 0848315642d0_story.html?noredirect=on&utm_term=.69a21028b352.
  • Montgomery, Marcus. “A Timeline of the Yemen Crisis from the 1990s to the Present.” Arab Center Washington DC, 19 Şubat 2021. https://arabcenterdc.org/resource/a-timeline-of-the-yemen-crisis-from- the-1990s-to-the-present/.
  • Nagi, Ahmed. “What Biden’s Visit to Saudi Arabia Means for Yemen.” Carnegie Middle East Center, 12 Temmuz 2022. https://carnegie- mec.org/2022/07/12/what-biden-s-visit-to-saudi-arabia-means-for- yemen-pub-87483.
  • Nedim, Mahmud. Arabistan’da Bir Ömür. İstanbul: İSİS, 2001.
  • Orkaby, Asher. Beyond the Arab Cold War: The International History of Yemen Civil War 1962-68. New York: Oxford University Press, 2017.
  • Öntuğ, Murat ve Leyla Aksu Kılıç. “Osmanlı’nın Güney Siyasetinde Yemen’de Hakimiyet Mücadelesi ve Osmanlı Valileri (1850-1876).” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 68, (2021): 397-414.
  • Özbaran Salih ve Don Manuell de Lyma. “The Ottoman Turks and the Portuguese in the Persian Gulf, 1534-1581.” Journal of Asian History 6, no. 1 (1972): 45-87.
  • Öztürk, Selim. “Nedenleri ve Sonuçları Kapsamında Yemen Krizi.” Avrasya Etüdleri 25, no. 55 (2019): 83-98.
  • PRO, FO 141/461-2, from the Sherif of Mecca to HE Minister, 1 Haziran 1916.
  • PRO, FO 141/461-3, from Chief Egypforce in Cairo to Chief London, 15 Haziran 1916.
  • PRO, FO 141/462-1, from the Residency in Aden to HC in Cairo, 6 Ekim 1916.
  • PRO, FO 686/25, Note by Cromwell in Jidda, 28 Kasım 1917.
  • Rashad, Marwa. “Yemen’s Saleh signs deal to give up power”, Reuters, 23 Kasım 2011, https://www.reuters.com/article/us-yemen- idUSTRE7AM0D020111123.
  • Robinson, Kali. “Yemen’s Tragedy: War, Stalemate, and Suffering.” Council on Foreign Relations, 21 Ekim 2022. https://www.cfr.org/backgrounder/yemen-crisis.
  • Salisbury, Peter. Yemen’s Southern Powder Keg. Londra: The Royal Institute of International Affairs, 2018.
  • Seyhun, Mehmet Arif. “Yemen Savaş Anıları (5 Mayıs 1914 - 5 Mart 1919).” Askeri Tarih Bülteni 22, no. 42 (1997): 1-51.
  • Shield, Ralph. “The Saudi Air War in Yemen: A Case for Coercive Success through Battlefield Denial,” Journal of Strategic Studies 41, no. 3 (2018): 461-489.
  • Stewart, Phil. “U.S. halting refueling of Saudi-led coalition aircraft in Yemen’s war.” Reuters, 10 Kasım 2018. https://www.reuters.com/article/us-usa-yemen-refueling/u-s-halting- refueling-of-saudi-led-coalition-aircraft-in-yemens-war- idUSKCN1NE2LJ.
  • Stookey, Robert. South Yemen: A Marxist Republic in Arabia. Londra: Croom Helm, 1982.
  • Sullivan, Robert R. “Saudi Arabia in International Politics.” The Review of Politics 32, no: 4 (Ekim 1970): 436-460. Tanin, 19 Şubat 1917.
  • Telci, İsmail Numan, Mustafa Yetim, ve Gökhan Ereli. Yemen İç Savaşı: Bölgesel ve Küresel Aktörler, Yerel Unsurlar ve Çatışmanın Geleceği, Ankara: Ortadoğu Araştırmaları Merkezi, 2020.
  • Tınas, Murat. “Yemen İç Savaşı’nda Husiler: Vekalet İlişkisinin Karmaşık Yapısı.” Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 21, no. 1 (Haziran 2020): 117-136.
  • Tüysüzoğlu, Göktürk. “Kızıldeniz’e Odaklanan Güç Mücadelesi: Sebepler ve Aktörler,” Ortadoğu Etütleri 11, no. 2 (2019): 324-367.
  • Vatikiotis, P. J. Nasser and His Generation. Londra: Croom Helm, 1978. Warburton, David. “The Conventional War in Yemen.” The Arab Studies Journal 3, no.1 (Bahar, 1995): 20-44.
  • Wenner, Manfred W., Tareq Ismael, and Jacqueline Ismael. “The Republic of Yemen.” in Middle East and North Africa, editörler: Tareq Ismael, and Jacqueline Ismael, 415-451. Gainesville: Florida University Press, 1991.
  • Yeşilyurt, Nuri. “Collapse of Empire: Ottoman Turks and the Arabs in the First World War.” MPhil diss., University of Cambridge, 2005.
  • Yıldız, Melih. “Rusya’nın Ortadoğu’ya Dönüşünün Askeri Boyutu.”, Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi 9, no.1 (2022): 83-107.
  • Zeidan, Adam. “Houthi movement.” Britannica. 11 Mart 2023. https://www.britannica.com/topic/Houthi-movement.
  • “Yahya.” Britannica Academic, Son erişim: 2 Kasım 2018. https://academic.eb.com/levels/collegiate/article/Ya%E1%B8%A5y%C 4%81/77716.
  • “Ali Abdullah Saleh.” Global Security, Son erişim: 1 Kasım 2018, https://www.globalsecurity.org/military/world/yemen/saleh.htm.
  • “Arab Coalition Launches Offensive on Yemen’s Rebel-Held Hodeidah.” The National, 14 Haziran 2018. https://www.thenational.ae/world/mena/arab-coalition-launches- offensive-on-yemen-s-rebel-held-hodeidah-1.739551.
  • “Are Saudis readying Yemen's Tareq Saleh for Sanaa battle?” Al- Monitor, 27 Ocak 2020, https://www.al- monitor.com/originals/2020/01/yemen-saudi-arabia-commander-sanaa- battle-war.html.
  • “Situation of Human Rights in Yemen, Including Violations and Abuses since September 2014”, OHCHR, 17 Ağustos 2018, http://undocs.org/A/HRC/39/43.
  • “UK Presents Evidence Linking Iran in Houthi Weapon Supply,” Voice of America, 13 Şubat 2023, https://www.voanews.com/a/uk-presents- evidence-linking-iran-in-houthi-weapon-supply/6961928.html.
  • “War in Yemen.” Council on Foreign Relations, 7 Şubat 2023. https://www.cfr.org/interactives/global-conflict-tracker#!/conflict/war- in-yemen.
  • “Yemen: Al-Hirak Al-Janoubi (Southern Movement).” UNHCR, 28 Haziran 2013.
  • “Yemen: History, Two Yemeni States.” Britannica Academic, Son erişim: 2 Kasım 2018. https://academic.eb.com/levels/collegiate/article/Yemen/110511#21451 3.toc.
  • “Yemen: History, Yemen in Transition,” Britannica Academic, Son erişim: 2 Kasım 2018, https://academic.eb.com/levels/collegiate/article/Yemen/110511#21451 3.toc.
  • “Yemeni PM sacked in major shake-up of senior officials.” Al-Jazeera, 3 Nisan 2016, https://www.aljazeera.com/news/2016/4/3/yemeni-pm- sacked-in-major-shake-up-of-senior-officials.
  • “Yemen: Al-Hirak Al-Janoubi (Southern Movement), including its structure, leadership, objectives, members, activities, and area of operation; relationship with government”, Refworld, 28 Haziran 2013, https://www.refworld.org/docid/52eba6534.html.
APA Akdevelioğlu A, YEŞİLYURT N, Erdem G (2023). Yemen İç Savaşı’nı Tarihsel Süreklilik ve Kopuşlar Üzerinden Okumak. , 217 - 254. 10.26513/tocd.1282229
Chicago Akdevelioğlu Atay,YEŞİLYURT Nuri,Erdem Gökhan Yemen İç Savaşı’nı Tarihsel Süreklilik ve Kopuşlar Üzerinden Okumak. (2023): 217 - 254. 10.26513/tocd.1282229
MLA Akdevelioğlu Atay,YEŞİLYURT Nuri,Erdem Gökhan Yemen İç Savaşı’nı Tarihsel Süreklilik ve Kopuşlar Üzerinden Okumak. , 2023, ss.217 - 254. 10.26513/tocd.1282229
AMA Akdevelioğlu A,YEŞİLYURT N,Erdem G Yemen İç Savaşı’nı Tarihsel Süreklilik ve Kopuşlar Üzerinden Okumak. . 2023; 217 - 254. 10.26513/tocd.1282229
Vancouver Akdevelioğlu A,YEŞİLYURT N,Erdem G Yemen İç Savaşı’nı Tarihsel Süreklilik ve Kopuşlar Üzerinden Okumak. . 2023; 217 - 254. 10.26513/tocd.1282229
IEEE Akdevelioğlu A,YEŞİLYURT N,Erdem G "Yemen İç Savaşı’nı Tarihsel Süreklilik ve Kopuşlar Üzerinden Okumak." , ss.217 - 254, 2023. 10.26513/tocd.1282229
ISNAD Akdevelioğlu, Atay vd. "Yemen İç Savaşı’nı Tarihsel Süreklilik ve Kopuşlar Üzerinden Okumak". (2023), 217-254. https://doi.org/10.26513/tocd.1282229
APA Akdevelioğlu A, YEŞİLYURT N, Erdem G (2023). Yemen İç Savaşı’nı Tarihsel Süreklilik ve Kopuşlar Üzerinden Okumak. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 10(1), 217 - 254. 10.26513/tocd.1282229
Chicago Akdevelioğlu Atay,YEŞİLYURT Nuri,Erdem Gökhan Yemen İç Savaşı’nı Tarihsel Süreklilik ve Kopuşlar Üzerinden Okumak. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi 10, no.1 (2023): 217 - 254. 10.26513/tocd.1282229
MLA Akdevelioğlu Atay,YEŞİLYURT Nuri,Erdem Gökhan Yemen İç Savaşı’nı Tarihsel Süreklilik ve Kopuşlar Üzerinden Okumak. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, vol.10, no.1, 2023, ss.217 - 254. 10.26513/tocd.1282229
AMA Akdevelioğlu A,YEŞİLYURT N,Erdem G Yemen İç Savaşı’nı Tarihsel Süreklilik ve Kopuşlar Üzerinden Okumak. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi. 2023; 10(1): 217 - 254. 10.26513/tocd.1282229
Vancouver Akdevelioğlu A,YEŞİLYURT N,Erdem G Yemen İç Savaşı’nı Tarihsel Süreklilik ve Kopuşlar Üzerinden Okumak. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi. 2023; 10(1): 217 - 254. 10.26513/tocd.1282229
IEEE Akdevelioğlu A,YEŞİLYURT N,Erdem G "Yemen İç Savaşı’nı Tarihsel Süreklilik ve Kopuşlar Üzerinden Okumak." Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 10, ss.217 - 254, 2023. 10.26513/tocd.1282229
ISNAD Akdevelioğlu, Atay vd. "Yemen İç Savaşı’nı Tarihsel Süreklilik ve Kopuşlar Üzerinden Okumak". Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi 10/1 (2023), 217-254. https://doi.org/10.26513/tocd.1282229