Yıl: 2023 Cilt: 6 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 631 - 641 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.55666/folklor.1296928 İndeks Tarihi: 05-09-2023

KOMEDİNİN İZİNİ SÜRMEK: HANSWURSTSPIEL (HANSWURST OYUNU) VE ORTA OYUNUNA GENEL BİR BAKIŞ

Öz:
Antik tiyatroda oyun yazarının niteliği tragedya eserlerinin başarısı ile ölçülse de komedya, tiyatroda tragedya ile aynı oranda değere sahip olmuştur. Komedya tragedya ile birlikte dramatik biçimlerin en önemlileri olarak kabul görmüştür. Komedya türüne olan ilgi, izleyende mutluluk hissini uyandırması oranında artmaktadır. Gerçek yaşamın içerisine komedi unsurlarını yerleştirmek komedi oyun yazarı açısından oldukça zahmetli bir durumdur. İnandırıcı olmak oyun yazarının yaratıcılığı ve oyuncunun yeteneği ile orantılıdır. Gerek tragedya türünde gerek ise dinsel dramatik biçimlerde göz önünde olan entelektüel izleyici profilinin zaman içerisinde halka kanalize olması, tiyatro alanında yeni oyun türlerinin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. İtalyan Halk tiyatrosunda Commedia dell’Arte türünün; Alman dramasında Farsların, Shrovedite Oyunlarının (Fastnachtspiele) ve Hanswurst oyunlarının; Geleneksel Türk tiyatrosunda ise orta oyununun ortaya çıkmasının başlıca sebeplerinden biri halkın beğenisini kazanmaya dair duyulan arzudur. Öyle ki halkın beğenisini kazanan oyunlar her zaman daha fazla izlenmiştir. Tragedya türü Aristoteles’in dillendirdiği üzere izleyende bir arınma (katarsis) hissi yaratsa da izleyicinin komedya vasıtasıyla izlediklerine karşı duyduğu mutluluk hissi daha ağır basar. Komedyanın tragedya karşısında tercih edilebilmesinin bir nedeni de budur. Nitekim yaşamın ezici gerçeklerinden bir süreliğine de olsa uzaklaşmak, sahnede temsil edilenler yoluyla kendini mutlu hissetmek her zaman izleyiciyi cezbetmiştir. Gündelik dil ile konuşan, şaşkın, yöreye özgü giyinen, her konuşulanı yanlış anlayan, komik karakterler ya da tiplemeler izleyicide izlediklerine ve karakterlere karşı empati kurmayı daha da kolaylaştırır. İzleyici komedyada yer alan karakterlerin daha gerçekçi olmaları konusunda hemfikirdir. Nitekim bu karakterlere hayatlarının herhangi bir kısmında karşılaşmış ya da karşılaşabilir olmaları muhtemeldir. Komik tiplemelerin benzer birtakım özellikler taşımasının sebebi inandırıcılığı garantilemektir. Çalışmada komedya türünün Alman Hanswurst oyunları ve Geleneksel Türk tiyatrosunun bir uzantısı olan orta oyununda nasıl tezahür ettiğinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Bu bağlamda her iki türün karakterleri analiz edilecektir. Karakterlerin özellikleri, kostümleri, konuşma dilleri, oyunların konuları, içerikleri ve yapıları yoluyla her iki tür arasındaki benzerlikler ve farklılıklar saptanacaktır. Bu bağlamda çalışmada karşılaştırmalı yöntemden referans alınacaktır.
Anahtar Kelime: Tiyatro Hanswurst oyunu Orta oyunu Fars Tuluat

TRACING THE TRACKS OF COMEDY: A GENERAL LOOK INTO HANSWURSTPIEL (THE HANSWURST PLAY) AND THEATRE-IN-THE-ROUND

Öz:
In antique theatre, although the success of their tragedies was considered the measure of a playwright, comedy was regarded as equally valuable. Comedy and tragedy together were accepted as the most important of dramatic forms. The interest in comedy increases in accordance with the feeling of euphoria it gives the viewer. Inserting comedic elements into real life is a difficult process for comedy writers. The authenticity depends on the creativity of the playwright and the skill of the actor. Whether in tragedy or religious dramatic forms, the transition from intellectual audience profiles to the common people has allowed new types of plays to emerge. The desire to appeal to and gain the favour of the general public is one of the key factors that has brought genres, such as Commedia dell’Arte in Italian folk theatre, Farces, Shrovedite plays (Fastnachtspiele) and Hanswurst plays in German theatre and Theatre-in-the- Round in Traditional Turkish Theatre into existence. The fact is that plays that have the favour of common audiences have always had more viewership. While as Aristoteles says, tragedy creates a kind of cleansing (catharsis), for the audience the happy feelings provided by comedy take precedence. This is one of the reasons why comedy is preferred to tragedy. To escape the overwhelming realities of life for a while and feel happy through the depictions on stage has always been tempting for audiences. Comedic characters or types which speak colloquially, are dressed in local garb, who are bewildered and often misunderstand the conversations and situations around them, are easier for the audience to empathise with. The audience agrees on characters being more realistic in the comedy. As a matter of fact they are likely to have met or will be meeting people similar to with these characters in some point of their lives. Comedic stock characters carry certain characteristics to give them believability. This study aims to ascertain how the genre of comedy manifests itself in German Hanswurst plays, and theatre-in-the-round, which is a subgenre of Traditional Turkish Theatre. In this context, the characters belonging to both forms will be analysed in term of their traits, costumes, vernacular, as well as the subject, content and structure of the plays; in order to determine the differences and similarities between them. Therefore this study references the comparative method.
Anahtar Kelime: Theatre Hanswurst plays Theatre-in-the-Round Farce Improvisational Theatre

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • ARISTOTELES. (2011). Poetika. (Çev.: Furkan Akderin), İstanbul: Say Yayınları.
  • ARNTZEN, H. und PESTALOZZİ, K. (Hrsg.). (1971). Deutsche Lustspiele vom Barock bis zur Gegenwart: Texte und Materialen Interpretation. Berlin: Walter de Gruyter & Co.
  • BALAY, M. (2010). “Osmanlı Modernleşmesi ve Ortaoyunu”. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, C. 30, S. 2, 93-109.
  • BROCKETT, O. G. (2000). Tiyatro Tarihi. (Çev.: Sevinç Sokullu, Sibel Dinçel, Tülin Sağlam, Semih Çelenk, Selma B. Öndül ve Beliz Güçbilmez), Ankara: Dost Kitabevi.
  • CARDULLO, B. (edt.). (1992). German-language Comedy: A Critical Anthology. New Jersey: Associated University Presses, Inc.
  • DURMAZ, U. (2018). “Geleneksel Türk Tiyatrosunda “Kavuk”: Bir Simgenin İşlevi, Özellikleri, Temsilcileri ve Dünden Bugüne Yolculuğu”. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, C. 4, S. 9, 13-47.
  • GRANGE, W. (2011). Historical Dictionary of German Literature to 1945. UK.: The Scarecrow Press, Inc.
  • GRANGE, W. (2015). Historical Dictionary of German Theater. (Second Edition). UK: Rowman&Littlefield.
  • GÜNGÖR, İ. (2021). “Carlo Gozzi: Commedia Dell’arte’yi Hayatta Tutmaya Çalışan Romantik”. Sanat Dergisi, S. 37, 25-51.
  • HIß, G. (2022). Das verlorene Buch 2: Gespielte Komik im 19. und 20. Jahrhundert: Groteske und Unterhaltung . Bielefeld: Wbv. Media GmbH & Co. KG.
  • KALKAN YAĞCI, N. (2023). “Mario Vargas Llosa’nın Dünya Sonu Savaşı Romanına Bahtinci Bir Yaklaşım: Karnavalesk”. Folklor Akademi Dergisi, C. 6, S. 1, 365 – 377.
  • KARACA, C. (2015). “İspanya'da Tiyatro Geleneğinin Oluşmasında Lope De Vega'nın Yeri” . Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 30, 137-158.
  • KASSAY-SCHUSTER, H. (2016). “Fools Festooned with Foods in Seventeenth-Century Popular German Theatre and Beyond”, in: Chansky, D., White, A. F. (edt.). (2016). Food and Theatre on the World Stage. New Yok: Routledge.
  • KOCH, H. A. (1974). Das deutsche Singspiel. Stuttgart: J. B. Metzler Verlag.
  • KONUR, T. (1995). “Ortaoyunu”. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, C. 12, S. 12, 47-51.
  • KUDRET, C. (2007). Ortaoyunu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • KUT, E. (2019). Commedia Dell’arte Ortaoyunu ve Modernleşme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
  • MEMİŞ, G. M. (2022). “Ferhan Şensoy’un İstanbul’u Satıyorum Adlı Oyununda Orta Oyunu Ögelerinin Kullanımı”. Hars Akademi, C. 5, S. 1, 99-120.
  • MENTEŞE, Ö. (2019). İtalyan Halk Doğaçlama Tiyatrosu Arlechinno Tiplemesinin Geleneksel Türk Tiyatrosu İbiş Tiplemesiyle Karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Bilimi Enstitüsü.
  • NUTKU, Ö. (1992). “Almanya Notları 1” . Tiyatro Araştırmaları Dergisi, C. 9, S. 9, 57-67.
  • ÖZDEMİR, N. (2003). “Türk Halk Tiyatrosu”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı Türk Dünyası Edebiyat Tarihi (Haz.Sadık Tural), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, C.3, 5-62.
  • ÖZTÜRK, A. O. (2002). “Usta Şarkıcılarının Andreas Gryphius’un Tiyatro Eserinde Sergilenmesi (Meistersang und seine Darstellung im Schimpfspiel von Andreas Gryphius)”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 7, 227-232.
  • POLAT, M. (2017). Commedia Dell’arte ve Ortaoyunu’nun Ortak ve Farklı Yönlerinin Karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • RUSSELL, D. A. (edt.). (1982). An Anthology of Austrian Drama. New Jersey: Associated University Presses, Inc.
  • SAIKO, G. (2003). Krieg den Philistern- eine zeitkritische Moralsatire. Norderstedt: Grin Verlag.
  • SOLMAZ, E. (2019). “Özbek Mizahında Bektaşî Meşreb Bir Tip: Meşreb”. Folklor Akademi Dergisi, C.2, S.1, 89-102.
  • SUNER, L. (2007). “Commedia Dell‟Arte Etkisinde Üç Oyun Beş Yorum”. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, S. 24, 145-182.
  • TANER, H. vd. (1966). Tiyatro Terimleri Sözlüğü. Ankara Üniversitesi Basımevi.
  • TOLU, O. A. (2021). “Orta Oyununun Sosyolojik Yapısı ve Modern Türk Sanatına Etkisi”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 6, 314-323.
  • TÖRE, E. (2009). “Türk Tiyatrosunun Kaynakları”. Electronic Turkish Studies, S. 4, 2181-2348.
  • UÇAR, A. ve KOCA, C. (2011). “Gülme Düzleminde Komedi Dükkânı İle Ortaoyunu Arasındaki Bağ Ve Dilsel Komik (Söz Komiği) Açısından Bir Karşılaştırma”. Dil ve Edebiyat Dergisi, C. 8, S. 2, 39-63.
  • VARIŞOĞLU SARPKAYA, E. (2022). “Karagöz Oyunlarının İşlevsel Halk Bilimi Kuramı Açısından İncelenmesi”. Folklor Akademi Dergisi, C. 5, S. 3, 627 – 637.
  • YILMAZ, A. N. ve ÇELEPİ, M. S. (2023). “Batı Anadolu Masallarında Kurnaz Tipi ve İşlevleri”. Folklor Akademi Dergisi, C. 6, S. 1, 115 – 131.
  • URL-1: https://www.habsburger.net/en/persons/person/hanswurst (Erişim: 10.05.2023).
  • URL-2: https://www.milliyet.com.tr/cocuk/kultur-sanat/orta-oyunu-nedir-6499144 (Erişim:11.05.2023).
APA Kirgiz S (2023). KOMEDİNİN İZİNİ SÜRMEK: HANSWURSTSPIEL (HANSWURST OYUNU) VE ORTA OYUNUNA GENEL BİR BAKIŞ. , 631 - 641. 10.55666/folklor.1296928
Chicago Kirgiz Senay KOMEDİNİN İZİNİ SÜRMEK: HANSWURSTSPIEL (HANSWURST OYUNU) VE ORTA OYUNUNA GENEL BİR BAKIŞ. (2023): 631 - 641. 10.55666/folklor.1296928
MLA Kirgiz Senay KOMEDİNİN İZİNİ SÜRMEK: HANSWURSTSPIEL (HANSWURST OYUNU) VE ORTA OYUNUNA GENEL BİR BAKIŞ. , 2023, ss.631 - 641. 10.55666/folklor.1296928
AMA Kirgiz S KOMEDİNİN İZİNİ SÜRMEK: HANSWURSTSPIEL (HANSWURST OYUNU) VE ORTA OYUNUNA GENEL BİR BAKIŞ. . 2023; 631 - 641. 10.55666/folklor.1296928
Vancouver Kirgiz S KOMEDİNİN İZİNİ SÜRMEK: HANSWURSTSPIEL (HANSWURST OYUNU) VE ORTA OYUNUNA GENEL BİR BAKIŞ. . 2023; 631 - 641. 10.55666/folklor.1296928
IEEE Kirgiz S "KOMEDİNİN İZİNİ SÜRMEK: HANSWURSTSPIEL (HANSWURST OYUNU) VE ORTA OYUNUNA GENEL BİR BAKIŞ." , ss.631 - 641, 2023. 10.55666/folklor.1296928
ISNAD Kirgiz, Senay. "KOMEDİNİN İZİNİ SÜRMEK: HANSWURSTSPIEL (HANSWURST OYUNU) VE ORTA OYUNUNA GENEL BİR BAKIŞ". (2023), 631-641. https://doi.org/10.55666/folklor.1296928
APA Kirgiz S (2023). KOMEDİNİN İZİNİ SÜRMEK: HANSWURSTSPIEL (HANSWURST OYUNU) VE ORTA OYUNUNA GENEL BİR BAKIŞ. Folklor akademi dergisi (Online), 6(2), 631 - 641. 10.55666/folklor.1296928
Chicago Kirgiz Senay KOMEDİNİN İZİNİ SÜRMEK: HANSWURSTSPIEL (HANSWURST OYUNU) VE ORTA OYUNUNA GENEL BİR BAKIŞ. Folklor akademi dergisi (Online) 6, no.2 (2023): 631 - 641. 10.55666/folklor.1296928
MLA Kirgiz Senay KOMEDİNİN İZİNİ SÜRMEK: HANSWURSTSPIEL (HANSWURST OYUNU) VE ORTA OYUNUNA GENEL BİR BAKIŞ. Folklor akademi dergisi (Online), vol.6, no.2, 2023, ss.631 - 641. 10.55666/folklor.1296928
AMA Kirgiz S KOMEDİNİN İZİNİ SÜRMEK: HANSWURSTSPIEL (HANSWURST OYUNU) VE ORTA OYUNUNA GENEL BİR BAKIŞ. Folklor akademi dergisi (Online). 2023; 6(2): 631 - 641. 10.55666/folklor.1296928
Vancouver Kirgiz S KOMEDİNİN İZİNİ SÜRMEK: HANSWURSTSPIEL (HANSWURST OYUNU) VE ORTA OYUNUNA GENEL BİR BAKIŞ. Folklor akademi dergisi (Online). 2023; 6(2): 631 - 641. 10.55666/folklor.1296928
IEEE Kirgiz S "KOMEDİNİN İZİNİ SÜRMEK: HANSWURSTSPIEL (HANSWURST OYUNU) VE ORTA OYUNUNA GENEL BİR BAKIŞ." Folklor akademi dergisi (Online), 6, ss.631 - 641, 2023. 10.55666/folklor.1296928
ISNAD Kirgiz, Senay. "KOMEDİNİN İZİNİ SÜRMEK: HANSWURSTSPIEL (HANSWURST OYUNU) VE ORTA OYUNUNA GENEL BİR BAKIŞ". Folklor akademi dergisi (Online) 6/2 (2023), 631-641. https://doi.org/10.55666/folklor.1296928