Lise öğrencilerinde boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumunun incelenmesi

ÇELİK, Metehan; AYBEK, Birsel; TÜMKAYA, Songül

Lise öğrencilerinde boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumunun incelenmesi

Songül TÜMKAYA, (Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Adana, Türkiye)

Metehan ÇELİK, (Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Adana, Türkiye)

Birsel AYBEK (Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Adana, Türkiye)

Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi

7 1

Yıl: 2011 Cilt: 20 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 77 - 94 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Lise öğrencilerinde boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumunun incelenmesi

Öz:

Bu araştırmanın amacı lise öğrencilerinde boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumlarının incelenmesidir. Araştırma lise öğrencilerinin cinsiyet, anne-baba tutumu, sınıf düzeyi ve gelir düzeyi değişkenlerine göre boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumlarının karşılaştırıldığı betimsel bir çalışmadır. Araştırmanın çalışma grubunu Adana ili merkez ilçelerindeki farklı tür liselere devam eden 153ü kız, 121i erkek olmak üzere toplam 274 gönüllü ergen oluşturmuştur. Veriler kişisel Bilgi Formu, Boyun Eğici Davranışlar Ölçeği, Otomatik Düşünceler Ölçeği, Beck Umutsuzluk Ölçeği ve Yaşam Doyumu Ölçeği kullanılarak elde edilmiştir. Verilerin analizinde bağımsız gruplar t testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve Pearson momentler çarpımı korelasyonundan yararlanılmıştır. Araştırma bulguları, boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler ve umutsuzluk arasında bir ilişki olduğunu ortaya koymaktadır. Lise öğrencilerinin cinsiyete göre boyun eğici davranışlarında anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir. Anne-baba tutumuna göre boyun eğici davranışlarda anlamlı bir fark olduğu anlaşılmıştır. Sınıf düzeyine göre, boyun eğici davranışlarda dördüncü sınıf, lehine anlamlı bir farklılık olduğu görülmüştür. Gelir düzeyine göre boyun eğici davranışlarda anlamlı bir farklılık olduğu gözlenmiştir. Lise öğrencilerinin cinsiyete göre otomatik düşünce puanlarında anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir. Anne-baba tutumuna göre otomatik düşünce puanlarına anlamlı bir fark olduğu görülmüştür. Sınıf düzeyine göre, otomatik düşünce puanlarında birinci ve dördüncü sınıf, lehine anlamlı bir farklılık olduğu anlaşılmıştır. Gelir düzeyine göre otomatik düşünce puanlarında anlamlı bir farklılık saptanmamıştır. Lise öğrencilerinin cinsiyete, anne-baba tutumlarına, sınıf ve gelir seviyesine göre, umutsuzluk düzeylerinin farklılaşmadığı gözlenmiştir. Lise öğrencilerinin cinsiyete göre, yaşam doyumlarının farklılaşmadığı görülürken, anne-baba tutumuna göre yaşam doyumlarında demokratik anne-baba-tutumu lehine bir farklılık olduğu belirlenmiştir. Ayrıca öğrencilerin sınıf düzeyine göre, yaşam doyumlarında anlamlı bir farklılık görülmezken, gelir düzeyine göre ise yaşam doyumunda ise geliri 1001 TL ile 1250 TL arasında olan öğrenciler lehine anlamlı farklılık olduğu gözlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Lise öğrencileri, Boyun eğici davranışlar, Otomatik düşünceler, Umutsuzluk, Yaşam doyumu.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Aber, J.L., Brown, J.L. & Jones, S. M. (2003). Developmental trajectories toward violence in middle childhood: Course, demographic differences, and response to school-based intervention. Developmental Psychology, 39 (2): 324-34.
Abramson, L.Y., Alloy, L.B., & Metalsky, G.I. (1995).Hopelessness depression. In G.M. Buchanan, &M.E.P. Seligman (Eds.), Explanatory style (pp. 113134). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associate
Atar, B., Guerra, N., & Tolan, P. (1994). Neighborhood disadvantage, stressful life events and adjustment in urban elementary-school children. Journal of Clinical Child Psychology, 23: 391-400.
Aydın, G. ve Aydın, O. (1990). Otomatik düşünceler ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği. Psikoloji Dergisi, 7(24): 51-55.
Aysan, F. ve Harmanlı, Z. (2003). Yaşam doyumunu yordamada, yaşam uyumu, özyeterlik ve başaçıkma stratejileri. VII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi Bildiri Özetleri. Malatya, İnönü Üniversitesi. Ankara: Pegem A, 93.
Beck, A. T., Freeman, A. & Davis, D. D. (2004). Cognitive Therapy of Personality Disorders. Second Edition. New York: The Guilford Pres. 31.
Bittman, S.L., England, P., Folbre, N., Sayer, L. & Matheson, G. (2003). When does gender trump money? Bargaining and time in household work. American Journal of Sociology, 109: 186-214.
Bonner, R. L. & Rich, A. (1988). Negative life stress, social problem-solving self appraisal, and hopelessness: implication for suicide research. Cognitive Therapy and Research, 12(6): 549-556.
Bronk, K. C., Hill, P. L., Lapsley, D. K., Talib, T. L.& Finch, H. (2009). Purpose, hope, and life satisfaction in three age groups. The Journal of Positive Psychology , 4 (6):500-510.
Bronk, K.C. (2005). Portraits of purpose: A study examining the ways a sense of purpose contributes to positive youth development. Dissertation Abstracts International, (UMI No. 3187267).
Çivitci, A. (2009). Relationship between irrational beliefs and life satisfaction in early adolescents. Eurasian Journal of Educational Research, 37: 91-109.
Dixon, W. A., Heppner, P. P. & Anderson, W.P. (1991). Problem-solving appraisal, stress, hoplessness and suicide ideation in a college population. Journal of Counselling Psychology, 38(1): 51-56.
Dixon, W. A., Heppner, P. P. & Rudd, M.D. (1994). Problem-solving appraisal, stress, hoplessness and suicide ideation: Evidence for a mediational model. Journal of Counselling Psychology, 41(1): 91-98.
Dobson, K. S. & Breiter, H. S. (1983). Cognitive assessment of depression; reliability and validity of three measure. Journal of Abnormal Psychology, 92(1): 107-109.
Durak, A. (1994). Beck umutsuzluk ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 9(31): 1-11.
Eryüksel, G. N. (1996). Ana-baba ve ergen ilişkilerinin problem çözme iletişim becerileri, bilişsel çarpıtmalar ve aile yapısı açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Gilbert, P. (2001). Evolution and social anxiety: The role of attraction, social competition, and social hierarchies. The Psychiatric Clinics of North America, 24: 723-751.
Gotlib, I. & Coyne, J. (1983). The role of cognition in depression: A critical appraisal. Psychological Bulletin, 94(3). 472-505.
Gündoğar, D., Sallan-Gül, S., Uskun, E., Demirel, S. ve Keçeci, D. (2007). Üniversite öğrencilerinde yaşam doyumunu etkenlerin incelenmesi. Klinik Psikiyatri, 10:14-27.
Harrel, T. H. & Ryon, N. B. (1983). Cognitive-behavioral assessment of depression: Clinical validation of the automatic thoughts questionnaire. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 51(5): 721-725.
Heisel, M.J., & Flett, G.L. (2004). Purpose in life, satisfaction with life, and suicide ideation in a clinical sample. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 26(2): 127135.
Hisli, N. (1990). Almanya‟dan dönüş yapan öğrencilerden uyum yapan ve yapmayanların fonksiyonel olmayan tutumlar, otomatik olumsuz düşünceler ve problem çözme yeterliği konusunda kendilerini algılayışları açısından farklılıkları. Psikoloji Seminer Dergisi. Özel Sayı 8: 711-723.
Hofmann, S. G., Heinrichs, N., & Moscovitch, D. A. (2004). The nature and expression of social phobia: Toward a new classification. Clinical Psychology Review, 24: 769-797.
Hollon, S. & Kendal, P. (1980). Cognitive self-statement in depression: Clinical validation of an automatic thoughts questionnaire. Cognitive Therapy and Research. 4. 383-395
İnanç, B., Bilgin, M. ve Atıcı, M. (2008). Gelişim Psikolojisi. Çocuk ve Ergen Gelişimi. Pegem Akademi Yayıncılık.
Kaya, M., Güneş, G., Kaya, B., & Pehlivan, E. (2004). Tıp fakültesi öğrencilerinde boyuneğici davranışlar ve şiddet ile ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 5: 5-10.
Kellam, S., Ling, X., Merisca, R., Brown, C.H., & Ialongo, N. (1998). The effect of the level of aggression in the first grade classroom on the course and malleability of aggressive behavior into middle school. Development and Psychopathology, 10:165-185.
Köker, S. (1991). Comparison of the level of life satisfaction of normal adolescents and adolescents with problems. Unpublished Master‟s Thesis, Ankara University, Institute of Social Sciences, Ankara.
Kuiper, N. A., Martin, A. & Dance, K. A. (1992). Sense of humor and enhanced quality of life. Personality and Individual Differences, 13: 1273-1283.
Lakdawalla, Z., Hankin, B.L., & Mermelstein, R. (2007). Cognitive theories of depression in children and adolescents: A conceptual and quantitative review. Clinical Child and Family Psychology Review, 10: 124.
Larson, R.W., Richards, M.H., Moneta, G., Holmbeck,G. & Duckett, E. (1996). Changes in adolescents‟ daily interactions with their families from ages 1018: Disengagement and transformation. Developmental Psychology, 32: 744754.
Mackinnon, A., Henderson, A. S., & Andrews, G. (1992). Parental affectionless control‟ as an antecedent to adult depression: A risk factor redefined . Psychological Medicine, 23: 135-14.
Martin, R.A. & Lefcourt, H. M. (1983). Sense of humor as a moderator of the relation between stressors and moods. Journal of Personality and Social Psychology, 45: 1313-1324.
Mascaro, N. & Rosen, D.H. (2005). Existential meaning‟s role in the enhancement of hope and prevention of depressive symptoms. Journal of Personality, 73: 9851013.
Nock, S. (1999). The problem with marriage. Society, 36: 20-27.
Odaci, H. (2007). Depression, submissive behaviors and negative automatic thoughts in obese Turkish adolescents. Social Behavior and Personality, 35(3): 409-416.
Öztütüncü, F. (1996). Liseli ergenlerdeki irrasyonel / olumsuz otomatik düşüncelerin ana-baba tutumları ve aile-içi ilişkiler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Patterson, J. & McCubbin, H. I. (1987). Adolescent coping style and behaviors. Conceptualization and measurement. American Journal of Community Psychology, 18: 793-824.
Pekrun, R., Götz, T., Titz, W. & Perry, R. P. (2002). Academic emotions in students‟ self-regulated learning and achievement: A program of qualitative research. Educational Psychologist, 37: 91-106.
Poch, F. V., Esperanza, V., Caparros, B., Juan, J., Cornella, M. & Perez, I. (2004). Feelings of hopelessness in a Spanish university population: Descriptive analysis and its relationship to adapting to university, depressive symptomatology and suicidal ideation. Social Psychiatry and Psychiatry Epidemiology, 39: 326-334.
Richter, J., Richter, G. & Eisemann, M. (1991). Perceived parental rearing and family atmosphere of adult depressives. Depression Briefing, 4: 234-237.
Rojo-Moreno, L., Livianos-Aldana, L., Cervera-Martinez, G. & Dominguez-Carabantes, J. (1999). Rearing style and depressive disorder in adulthood: A controlled study in a Spanish clinical sample. Social Psychiatry & Psychiatric Epidemiology, 34(10): 548-554.
Savaşır, I. ve Şahin, N.H. (1997). Bilişsel-davranışçı terapilerde değerlendirme: Sık kullanılan ölçekler. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
Seber, G. (1991). Beck umutsuzluk ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği üzerine bir çalışma. Yayınlanmamış Doçentlik Tezi, Anadolu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Senemoğlu, N. (2007). Gelişim öğrenme ve öğretim: Kuramdan uygulamaya. Ankara: Gönül Yayıncılık Ltd. Şti.
Sowa, C. J. & Lustman, P. J. (1984). Gender differences in rating stressful events, depression, and depressive cognition. Journal of Clinical Psychology, 40(6): 1334-1337.
Spear, L. P. (2000). The adolescent brain and age-related behavioral manifestations. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 24: 417-463.
Spielberg, C. D., & Vagg, P. R. (1995). Test anxiety: Theory, assessment and treatment. Taylor & Francis, Washington, DC.
Şahin, N.H. & Şahin, N. (1992). Reliability and validity of the Turkish version of the automatic thoughts questionnaire. Journal of Clinical Psychology, 48: 334-340.
Tekin M. & Filiz K. (2008). Beden eğitimi ve spor yüksekokullarının antrenörlük eğitimi ve spor yöneticiliği bölümlerinde öğrenim gören öğrencilerin umutsuzluk ve boyun eğici davranış düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 1: 27-37.
Tiggeman, M., Winefield, H. R., Goldney, R. D., & Winefield, A. H. (1992). Attributional style and parental rearing as predictors of psychological distress. Personality and Individual Differences, 13: 835-841.
Timko, C., & Moos, R.H. (1996). The mutual influence offamily support and youth adaptation. In G.R. Pierce, B.R. Sarason, & I.G. Sarason (Eds.), Handbook of social support and the family (pp. 289310). New York: Plenum.
Tümkaya, S., Baybek, B. & Çelik, M. (2010). Yoksul ailelerden gelen ergenlerde psiko-sosyal bir olgu olarak umutsuzluk ve boyuneğici davranışların incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. 7(1): 970-984
Türküm, S. A. (2005). Do optimism, social network richness and submissive behaviors predict well-being? Study with a Turkish sample. Social Behavior and Personality, 33(6): 619-628.
Ulusoy, A. (2002). Gelişim ve Öğrenme. Anı Yayıncılık, Ankara.
Winefield, H., R., Goldney, R. D., Winefield, A. H. & Tiggemann, M. (1992). Psychological correlates of the level of alcohol consumption in young adults. The Medical Journal of Australia, 156(11):755-9.
Yavuzer, H. (2000). Ana-Baba ve Çocuk. 9.Basım. Remzi Kitapevi.
Yavuzer, H. (2004). Ana-Baba Okulu.11.Basım. Remzi Kitapevi
Yıldırım, İ. ve Ergene, T. (2003). Lise son sınıf öğrencilerinin akademik başarılarının yordayıcısı olarak sınav kaygısı, boyun eğici davranışlar ve sosyal destek. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25: 224-234.
Zeidner, M. (1998). Test anxiety: The state of the art, Plenum Publishing Corporation, Newyork.

APA	TÜMKAYA S, ÇELİK M, AYBEK B (2011). Lise öğrencilerinde boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumunun incelenmesi. , 77 - 94.
Chicago	TÜMKAYA Songül,ÇELİK Metehan,AYBEK Birsel Lise öğrencilerinde boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumunun incelenmesi. (2011): 77 - 94.
MLA	TÜMKAYA Songül,ÇELİK Metehan,AYBEK Birsel Lise öğrencilerinde boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumunun incelenmesi. , 2011, ss.77 - 94.
AMA	TÜMKAYA S,ÇELİK M,AYBEK B Lise öğrencilerinde boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumunun incelenmesi. . 2011; 77 - 94.
Vancouver	TÜMKAYA S,ÇELİK M,AYBEK B Lise öğrencilerinde boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumunun incelenmesi. . 2011; 77 - 94.
IEEE	TÜMKAYA S,ÇELİK M,AYBEK B "Lise öğrencilerinde boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumunun incelenmesi." , ss.77 - 94, 2011.
ISNAD	TÜMKAYA, Songül vd. "Lise öğrencilerinde boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumunun incelenmesi". (2011), 77-94.

APA	TÜMKAYA S, ÇELİK M, AYBEK B (2011). Lise öğrencilerinde boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumunun incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(2), 77 - 94.
Chicago	TÜMKAYA Songül,ÇELİK Metehan,AYBEK Birsel Lise öğrencilerinde boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumunun incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 20, no.2 (2011): 77 - 94.
MLA	TÜMKAYA Songül,ÇELİK Metehan,AYBEK Birsel Lise öğrencilerinde boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumunun incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol.20, no.2, 2011, ss.77 - 94.
AMA	TÜMKAYA S,ÇELİK M,AYBEK B Lise öğrencilerinde boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumunun incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2011; 20(2): 77 - 94.
Vancouver	TÜMKAYA S,ÇELİK M,AYBEK B Lise öğrencilerinde boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumunun incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2011; 20(2): 77 - 94.
IEEE	TÜMKAYA S,ÇELİK M,AYBEK B "Lise öğrencilerinde boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumunun incelenmesi." Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, ss.77 - 94, 2011.
ISNAD	TÜMKAYA, Songül vd. "Lise öğrencilerinde boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumunun incelenmesi". Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 20/2 (2011), 77-94.