Ergenler için madde bağımlılığından korunma öz-yeterlik ölçeği'nin geliştirilmesi ve psikometrik değerlendirilmesi

EKER, Fatma; AKKUŞ, Dilek; ÖNER KAPISIZ, ÖZGE

Ergenler için madde bağımlılığından korunma öz-yeterlik ölçeği'nin geliştirilmesi ve psikometrik değerlendirilmesi

Fatma EKER, (Düzce Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Hemşirelik Bölümü, Düzce, Türkiye)

Dilek AKKUŞ, (Düzce Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Hemşirelik Bölümü, Düzce, Türkiye)

ÖZGE ÖNER KAPISIZ (Düzce Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Hemşirelik Bölümü, Düzce, Türkiye)

Psikiyatri Hemşireliği Dergisi

34 4

Yıl: 2013 Cilt: 4 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 7 - 12 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Ergenler için madde bağımlılığından korunma öz-yeterlik ölçeği'nin geliştirilmesi ve psikometrik değerlendirilmesi

Öz:

Amaç: Bu çalışmanın amacı lise öğrencilerinin madde bağımlılığından korunmaya ilişkin öz-yeterlik algılarını ölçmede kullanılabilecek bir ölçek geliştirmektir. Gereç ve Yöntem: Ölçeğin geçerlilik ve güvenirlik çalışmaları 1100 (526 kız, 574 erkek) öğrencinin katılımıyla gerçekleştirildi. Ölçek geliştirme çalışmasında kapsam analizi ve açımlayıcı faktör analizine başvuruldu, madde ayırt edicilikleri belirlendi ve Cronbach Alpha güvenirlik sayısı hesaplandı. Bulgular: Çalışma sonunda toplam varyansın 50.3ünü açıklayan dört alt boyut ve bir kontrol maddesi olmak üzere 24 maddeden oluşan bir ölçek elde edildi. Alt boyutlar uzman görüşüne dayanılarak Uyuşturucu/Uyarıcı Maddelerden Uzak Durma (12 madde), Baskı Altında İken Uyuşturucu/Uyarıcı Maddelerden Uzak Durma (4 madde), Uyuşturucu/Uyarıcı Maddeler Konusunda Yardım Arama (4 madde), Uyuşturucu/Uyarıcı Maddeler Konusunda Arkadaşına Destek Olma (3 madde) olarak isimlendirildi. Ölçeğin toplam iç tutarlılık katsayısının (Cronbachs) 0.81 olduğu bulundu. Alt boyutların iç tutarlık katsayıları 0.45 ile 0.87 arasında değişti. Test tekrar test korelâsyonu pozitif yönde anlamlı derecede ilişkili (p<0.001) bulundu. Sonuç: Sonuçlar 24 madde ve dört alt boyutu olan ölçeğin lise öğrencileri için geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğunu göstermiştir. Farklı sosyoekonomik ve öğrenim düzeylerinde geçerlik güvenirlik çalışmalarının yapılması önerilmiştir. Sonuç olarak Ergenler İçin Madde Bağımlılığından Korunma Ölçeği madde bağımlılığı önleme programlarının etkinliğini ölçmede yararlı pratik bilgiler sağlayabilir.

Anahtar Kelime:

Konular: Biyokimya ve Moleküler Biyoloji Psikoloji

The development and psychometric evaluation study of self-efficacy for protecting adolescences from substance abuse scale

Öz:

Objectives: The purpose of the study was to develop a scale in order to measure perceived self-efficacy beliefs of high school students regarding protection from substance abuse. Methods: 1100 (526 female, 524 male) high school students participated in the validity and reliability studies. Content analysis and exploratory factor analysis was applied in the validity study. Item discriminations were determined and the reliability of scale was tested by calculating the Cronbach Alpha internal consistency coefficient. Results: The Self-Efficacy for Adolescences Protecting Substance Abuse Scale (SEAPSAS) explained 50.3% of the total variance. The scale was composed of 24 items with four factors and one control item. Regarding the expertsopinion, sub scales were named as Staying Away from Drugs/ Stimulant Drugs- General (12 items), Staying Away From Drugs/ Stimulant Drugs- Under Pressure (4 items), Help-Seeking about Drugs/ Stimulant Drugs (4 items), Supporting a Friend about Drugs/ Stimulant Drugs (3 items). The Cronbach internal consistency coefficient of the whole scale was found to be 0.81. The internal consistency of sub scales were ranged from 0.45 to 0.87. The testretest correlation was significant (p<0.001) and positively correlated. Conclusion: These results suggest that the 24-item scale with four subscales for high school students is a reliable and valid measure. We advocate further research to find out the validity of the scale among individuals from different socioeconomic and education settings. Finally, the SEAPSAS may provide useful practical information to measure effectiveness of substance abuse prevention programmes.

Anahtar Kelime:

Konular: Biyokimya ve Moleküler Biyoloji Psikoloji

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. Siyez DM, Aysan F. Ergenlerde görülen problem davranışların psiko-sosyal risk faktörleri ve koruyucu faktörler açısından yordanması. Eğitim Fakültesi Dergisi 2007;1:145-71.
2. Alikaşifoğlu M, Ercan O. Ergenlerde riskli davranışlar. Türk Pediyatri Arşivi 2009;44:1-6.
3. Ogel K, Aksoy A, Topuz A, Liman O, et al. Development and reliability study of the adolescent inhalant use severity scale. Turk Psikiyatri Derg 2005;16:260-7.
4. Gürol DT. Madde kullanımı açısından riskli adölesanlar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitim Etkinlikleri. Adölesan Sağlığı 2 Sempozyum Dizisi No: 63; 2008. s. 65-8.
5. Erdem G, Eke C, Ögel K, Taner S. Lise öğrencilerinde arkadaş özellikleri ve madde kullanımı. Bağımlılık Dergisi 2006;7:111-6.
6. Aksayan S, Gözüm S. Olumlu sağlık davranışlarının başlatılması ve sürdürülmesinde özetkililik algısının önemi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 1998;2:35-42.
7. Schwarzer R, Fuchs R. Self-efficacy and health behaviors. In: Conner M, Norman P, editor. Predicting Health Behavior: Research and Practice with Social Cognition Models. Buckingham: Open University Press. trochim. human.cornell.edu/gallery/walkley/selfeff. (1995).
8. Yardımcı F, Başbakkal Z. Ortaokul öz-yeterlilik ölçeğinin öeçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2010;11:321-6.
9. Lee WS. Encyclopedia of school psychology. London: Sage Publication; 2005.
10. Carpenter CM, Howard D. Development of a drug use resistance self-efficacy (DURSE) scale. Am J Health Behav 2009;33:147-57.
11. Whittinghill D, Whittinghill LR, Loesch LC. The benefits of a self-efficiacy approach to substance abuse counseling in the era of managed care. Journal of Addictions and Offender Counseling 2000;20:64-74.
12. Tezbaşaran, A. Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları; 1997.
13. Bulduk S, Erdoğan S. Reliability and validity of a self-efficacy scale for AIDS prevention among Turkish university students. International Journal of Human Sciences 2008;5:1-17.
14. Tabachnick BG, Fidell LS. Using multivariate statistics. 3rd ed. New York: Harpercollins College Publishers; 1996.
15. Tavşancıl E. Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayıncılık; 2002.
16. Balcı A. Sosyal bilimlerde araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Matbaası; 1997. s. 115-55.
17. Büyüköztürk Ş. Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem A Yayıncılık; 2002.

APA	EKER F, AKKUŞ D, ÖNER KAPISIZ Ö (2013). Ergenler için madde bağımlılığından korunma öz-yeterlik ölçeği'nin geliştirilmesi ve psikometrik değerlendirilmesi. , 7 - 12.
Chicago	EKER Fatma,AKKUŞ Dilek,ÖNER KAPISIZ ÖZGE Ergenler için madde bağımlılığından korunma öz-yeterlik ölçeği'nin geliştirilmesi ve psikometrik değerlendirilmesi. (2013): 7 - 12.
MLA	EKER Fatma,AKKUŞ Dilek,ÖNER KAPISIZ ÖZGE Ergenler için madde bağımlılığından korunma öz-yeterlik ölçeği'nin geliştirilmesi ve psikometrik değerlendirilmesi. , 2013, ss.7 - 12.
AMA	EKER F,AKKUŞ D,ÖNER KAPISIZ Ö Ergenler için madde bağımlılığından korunma öz-yeterlik ölçeği'nin geliştirilmesi ve psikometrik değerlendirilmesi. . 2013; 7 - 12.
Vancouver	EKER F,AKKUŞ D,ÖNER KAPISIZ Ö Ergenler için madde bağımlılığından korunma öz-yeterlik ölçeği'nin geliştirilmesi ve psikometrik değerlendirilmesi. . 2013; 7 - 12.
IEEE	EKER F,AKKUŞ D,ÖNER KAPISIZ Ö "Ergenler için madde bağımlılığından korunma öz-yeterlik ölçeği'nin geliştirilmesi ve psikometrik değerlendirilmesi." , ss.7 - 12, 2013.
ISNAD	EKER, Fatma vd. "Ergenler için madde bağımlılığından korunma öz-yeterlik ölçeği'nin geliştirilmesi ve psikometrik değerlendirilmesi". (2013), 7-12.

APA	EKER F, AKKUŞ D, ÖNER KAPISIZ Ö (2013). Ergenler için madde bağımlılığından korunma öz-yeterlik ölçeği'nin geliştirilmesi ve psikometrik değerlendirilmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4(1), 7 - 12.
Chicago	EKER Fatma,AKKUŞ Dilek,ÖNER KAPISIZ ÖZGE Ergenler için madde bağımlılığından korunma öz-yeterlik ölçeği'nin geliştirilmesi ve psikometrik değerlendirilmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 4, no.1 (2013): 7 - 12.
MLA	EKER Fatma,AKKUŞ Dilek,ÖNER KAPISIZ ÖZGE Ergenler için madde bağımlılığından korunma öz-yeterlik ölçeği'nin geliştirilmesi ve psikometrik değerlendirilmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, vol.4, no.1, 2013, ss.7 - 12.
AMA	EKER F,AKKUŞ D,ÖNER KAPISIZ Ö Ergenler için madde bağımlılığından korunma öz-yeterlik ölçeği'nin geliştirilmesi ve psikometrik değerlendirilmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2013; 4(1): 7 - 12.
Vancouver	EKER F,AKKUŞ D,ÖNER KAPISIZ Ö Ergenler için madde bağımlılığından korunma öz-yeterlik ölçeği'nin geliştirilmesi ve psikometrik değerlendirilmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2013; 4(1): 7 - 12.
IEEE	EKER F,AKKUŞ D,ÖNER KAPISIZ Ö "Ergenler için madde bağımlılığından korunma öz-yeterlik ölçeği'nin geliştirilmesi ve psikometrik değerlendirilmesi." Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4, ss.7 - 12, 2013.
ISNAD	EKER, Fatma vd. "Ergenler için madde bağımlılığından korunma öz-yeterlik ölçeği'nin geliştirilmesi ve psikometrik değerlendirilmesi". Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 4/1 (2013), 7-12.