Yıl: 2015 Cilt: 11 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 115 - 122 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Samsun'da Yaşayan Kadınların Meme Kanseri Erken Tanı Yöntemleri ile İlgili Uygulamaları ve Bu Uygulamaları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi

Öz:
Amaç: Bu çalışmanın amacı, kadınların meme kanseri erken tanı yöntemlerini uygulama durumları ile bu uygulamaları etkileyen faktörlerin değerlendirilmesidir. Yöntem ve Gereçler: Kesitsel tipteki bu çalışmanın evrenini, Samsun il idari sınırları içinde yaşayan yirmi yaş üstü 410.377 kadın oluşturmaktadır. 800 kişilik örneklem grubunun seçiminde, Tabakalı Sistematik Örnekleme Yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada, kadınların demografik bilgilerinin, erken tanı yöntemleri konusundaki farkındalık, bilgi ve davranışlarının saptanmasına yönelik açık ve kapalı uçlu sorulardan oluşan bir anket formu ile Sağlık İnanç Modeli Ölçeği kullanılmıştır. Anketler, kişilerin adreslerine gidilerek yüz yüze görüşme tekniği ile uygulanmıştır. Bulgular: Kadınların %80,5i kendi kendine meme muayenesini (KKMM) duymuştur. KKMMyi duyan kadınların %12,6sı düzenli aralıklarla ayda bir kez KKMM yaptığını belirtmektedir. Kadınların %30,4ü en az bir kez sağlık personelince kendilerine klinik meme muayenesi (KliMM) yapıldığını, kırk yaşından büyük kadınların %36,8i ise en az bir kez mamografi çektirdiğini belirtmektedir. Kadınların, KKMM yapmalarında yaş, meme sağlığı konusunda eğitim almış olma, ciddiyet/önemseme, KKMM engelleri ve özetkililiğinin; KliMM yaptırmalarında yaş, ailede veya yakın çevrede meme kanseri öyküsü bulunan bir tanıdığın olması ve meme sağlı- ğı konusunda eğitim almış olmanın; mamografi çektirmede ise yaş, ailede meme kanseri öyküsü bulunan birinin bulunması ve mamografi engellerinin etkili olduğu saptanmıştır. Sonuç: Erken tanı davranışlarının yaygınlaştırılabilmesi için öncelikle kadınların bu davranışları gerçekleştirmesinde etkili olan faktörlerin belirlenmesi, daha sonra eğitim programlarının düzenlenmesi ve bu eğitimlerin hatırlatıcılarla desteklenmesi önem taşımaktadır.
Anahtar Kelime:

Konular: Kadın Araştırmaları Aile Çalışmaları

Practice of Breast Cancer Early Diagnosis Methods among Women Living in Samsun, and Factors Associated with This Practice

Öz:
Objective: The purpose of this study was to assess practice of breast cancer early diagnosis methods among women and the factors associated with this practice. Materials and Methods: The population of this cross-sectional study consisted of 410,377 women over the age of 20, living within the administrative borders of Samsun province. Stratified systematic sampling was used in the selection of the 800-member sample. The Health Belief Model Scale, a questionnaire consisting of open and closed-ended questions, was used to elicit women s demographic data and determine their awareness on early diagnostic techniques. The questionnaires were administered face-to-face by visiting individuals addresses. Results: 80.5% of women had knowledge on breast self-examination (BSE). 12.6% of the women who were aware of BSE stated that they regularly performed BSE. 30.4% of women had clinical breast examination (CBE) by health personnel at least once, while 36.8% of women over 40 years of age obtained mammography at least once. Factors associated with women s performance of BSE were age, having received education about breast health, perception of severity, barriers for BSE and self-efficacy. Factors affecting CBE included age, presence of history of breast cancer in a relative or friend, having received education about breast health; while factors associated with women s undergoing mammography were identified as age, a family member with a history of breast cancer and barriers for mammography. Conclusion: Determination of the factors associated with practice of breast cancer early diagnosis methods, and implementation of planned training programs based on these results is important in increasing compliance with these methods.
Anahtar Kelime:

Konular: Kadın Araştırmaları Aile Çalışmaları
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • 1. World Cancer Report, International Agency for Research on Cancer. (ed. Boyl P, Levin B.) Lyon: WHO Press 2008. (PMID: 18805096)
  • 2. Eser S, Yakut C, Özdemir R, Karakılınç H, Özalan S, Marshall SF, Karaoğlanoğlu O, Anbarcıoğlu Z, Üçüncü N, Akın Ü, Özen E, Özgül N, Anton-Culver H, Tuncer M. Cancer incidence rates in Turkey in 2006: A detailed registry based estimation. Asian Pac J Cancer Prev 2006; 11:1731-1739. (PMID:21338224)
  • 3. Özmen V. Türkiye’de meme kanseri: klinik ve histopatolojik özellikler (13.240 olgunun analizi). J Breast Health 2014; 10:98-105.
  • 4. Parvani Z. Breast self examination; Breast awareness and practices of systematic review. Professional Med J 2011; 18:336-339.
  • 5. Elmore JG, Armstrong K, Lehman CD, Fletcher SW. Screening for breast cancer. JAMA 2005; 293:1245-1256. (PMID: 15755947) [CrossRef]
  • 6. Haris S, Kinsinger LS. Routinely breast self examination is dead, what does it mean? J Natl Cancer Inst 2002; 94:1420-1421. (PMID: 12359843) [CrossRef]
  • 7. Bradbury J. Stop teaching breast self-examination, say canadian experts. The Lancet Oncol 2001; 2: 461-467. [CrossRef]
  • 8. Anderson BO, Shyyan R, Eniu A, Smith RA, Yip C, Bese NS, Chow LWC, Masood S, Ramsey AD, Carlson RW. Breast cancer in limited-resource countries: An overview of the breast health global initiative 2005 guidelines. Breast J 2006; 12:3-15. (PMID: 16430397) [CrossRef]
  • 9. Gürsoy AA. Kendi kendine meme muayenesi çelişkisi. TAF Prev Med Bull 2008; 7:257-260.
  • 10. Breast Cancer 2013. American Cancer Society. http://www.cancer.org/healthy/findcancerearly/cancerscreeningguidelines/american-cancer-society
  • guidelines-for-the-early-detection-of-cancer (Erişim tarihi: 01.11.2013).
  • 11. Meme Kanseri Taramaları (Değerlendirme Raporları). Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kanser Daire Başkanlığı. http://kanser. gov.tr/Dosya/Bilgi-Dokumanlari/raporlar/ooooo.pdf (Erişim tarihi: 01.02.2015)
  • 12. Gözüm S. Sağlık davranışlarının geliştirilmesinde bir rehber: Sağlık İnanç Modeli. 16. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi-Antalya, Kongre Kitabı 2013; 80-89.
  • 13. Champion VL. Instrument refinement for breast cancer screening behaviours. Nurs Res 1993; 42:139-143. (PMID: 8506161) [CrossRef]
  • 14. Gözüm S, Aydın I. Validation evidence for Turkish adaptation of champion’s health belief model skales. Cancer Nurs 2004; 27:491-498. (PMID: 15632789)
  • 15. Uncu F, Bilgin N. Birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan ebe ve hemşirelerin meme kanseri erken tanı uygulamaları konusunda bilgi, tutum ve davranışları. J Breast Health 2011; 7:167-175.
  • 16. Yavan T, Akyüz A, Tosun N, İyigün E. Women’s breast cancer risk perception and attitudes toward screening tests. J Psychosoc Oncol 2010; 28:189-201. (PMID: 20391075) [CrossRef]
  • 17. Avcı IA. Factors associated with breast self-examination practices and beliefs in female workers at a Muslim community. Eur J OncolNurs 2008; 12:127-133. (PMID: 18242140) [CrossRef]
  • 18. Karayurt Ö, Coşkun A, Cerit K. Hemşirelerin meme kanseri ve kendi kendine meme muayenesine ilişkin inançları ve uygulama durumu. J Breast Health 2008; 4:16-20.
  • 19. Şen S, Başar F. Kütahya bölgesinde yaşayan kadınların kendi kendine meme muayenesi ve meme kanseri ile ilgili bilgi düzeyleri. J Breast Health 2012; 8:185-190.
  • 20. Canbulat N, Uzun Ö. Health beliefs and breast cancer screening behaviors among female health workers in Turkey. Eur J Oncol Nurs 2008; 12:148-156. (PMID: 18314391) [CrossRef]
  • 21. Kabataş MS, Kızıl H, Duman D. Bayan öğretmenlerin meme kanseri ve kendi kendine meme muayenesi hakkında bilgi, tutum ve davranışlarının incelenmesi. J Breast Health 2010; 6:150-155.
  • 22. Dişçigil G, Şensoy N, Tekin N, Söylemez A. Meme sağlığı: Ege bölgesinde yaşayan bir grup kadının bilgi, davranış ve uygulamaları. Marmara Medical Journal 2007; 20:29-36.
  • 23. Secginli S, Nahcivan N. Factors associated with breast cancer screening behaviors in a sample of Turkish women: a questionnaire survey. Int J Nurs Stud 2006; 43:161-171. (PMID: 16427965) [CrossRef]
  • 24. Gürsoy AA, Mumcu HK, Çalık KY, Bulut HK, Nural N, Kahriman I, Hintistan S, Erdöl H, Yiğitbaş Ç, Yılmaz F. Attitudes and health beliefs associated with breast cancer screening behaviors among Turkish women. J TranscultNurs 2011; 22:368-375. (PMID: 21844245) [CrossRef]
  • 25. Nur N. 2010. Breast cancer knowledge and screening behaviors of the female teachers. Women & Health. 50:37-52. (PMID: 20349394) [CrossRef]
  • 26. Gür K, Kadıoğlu H, Sezer A. İstanbul’da birmahallede yaşayan kadınların meme kanseri riskleri ve KKMM eğitiminin etkinliği. J Breast Health 2014; 10:154-160.
  • 27. Aksoy YE, Turfan EÇ, Sert E, Mermer G. Meme Kanseri Erken Tanı Yöntemlerine İlişkin Engeller. J Breast Health 2015; 11: 26-30. [CrossRef]
  • 28. Wardle J, Steptone A, Smith H, Groll-Knapp E, Koller M, Smith D, Brodziak A. Breast self-examination: attitudes and practices among young women ın Europe. Eur J Cancer Prev 1955; 4:61-68. (PMID: 7728098) [CrossRef]
  • 29. Noroozi A, Jomand T, Tahmasebi R. Determinants of breast selfexamination performance among Iranian Women: An application of the health belief model. J Canc Educ 2011; 26: 365-374. (PMID: 20859775) [CrossRef]
  • 30. Petro-Nustas W, Tsangari H, Phellas C, Constantinou C. Health beliefs and practice of breast self-examination among young Cypriot women. J Transcult Nur 2013; 24:180-188. (PMID: 23341406) [CrossRef]
  • 31. Kwok C, Fong DY. Breast cancer screening practices among Hong Kong Chinese women. Cancer Nurs 2014; 37:59-65. (PMID: 23357890) [CrossRef]
  • 32. Mahfouz AA, Hassanein MH, Nahar S, Farheen A, Gaballah II, Mohamed A, Rabie FM, Aftab R. Breast cancer knowledge and related behaviors among women in Abha City, southwestern Saudi Arabia. J Cancer Educ 2013; 28:516-520. (PMID: 23797712) [CrossRef]
  • 33. Carelli I, Pompei LM, Mattos CS, Ferreira HG, Pescuma R, Fernandes CE, Peixoto S. Knowledge, attitude and practice of breast self-examination in a female population of metropolitan São Paulo. Breast 2008; 17:270-4. (PMID: 18294850) [CrossRef]
  • 34. Akhtari-Zavare M, Juni MH, Said SM, Ismail IZ. Beliefs and behavior of Malaysia undergraduate female students in a public university toward breast self-examination practice. Asian Pac J Cancer Prev 2013; 14:57-61. (PMID: 23534796) [CrossRef]
  • 35. Juan HS, Kim M, Shankar S, Han W. Predictors of adherence to screening mammography among Korean-American women. Prev Med 2004; 39:474-481. (PMID:15313086) [CrossRef]
  • 36. Ahmad F, Stewart DE. Predictors of clinical breast examination among South Asian immigrant women. J Immigr Health 2004; 6:119-126. (PMID: 15269515) [CrossRef]
  • 37. Paskett ED, Tatum C, Rushing J, Michielutte R, Bell R, Foley KL, Bittoni M, Dickinson S. Racial differences in knowledge, attitudes, and cancer screening practices among a triracial rural population. Cancer 2004; 101:2650-2659. (PMID: 15505784) [CrossRef]
  • 38. Davis C, Emerson JS, Husaini BA. Breast cancer screening among African American women: adherence to current recommendations. J Health Care Poor Underserved 2005; 16:308-314. (PMID: 15937394) [CrossRef]
  • 39. Özaydın AN, Güllüoğlu BM, Ünalan PC, Gorpe S, Cabioğlu N, Öner BR, Özmen V. Bahçeşehir’de oturan kadınların meme kanseri bilgi dü- zeyleri, bilgi kaynakları ve meme sağlığı ile ilgili uygulamaları. J Breast Health 2009; 5:214-224.
  • 40. Gölbaşı Z, Çetin R, Kalkan S, Durmuş T. Üniversite öğrencisi kızların meme kanseri ve kendi kendine meme muayenesi ile ilgili bilgi ve davranışları. J Breast Health 2010; 6:69-73.
  • 41. Yıldıran AD, Özaydın AN. İstanbul / Moda’da oturan kadınların meme kanseri ile ilgili bilgileri, bilgi kaynakları ve meme kanseri taramalarına katılımları. J Breast Health 2014; 10:47-56.
  • 42. Yılmaz HB, Aksüyek H. Bursa ilinde meme kanserinin erken tanısında farkındalığın önemi - Alan çalışması. J Breast Health 2012; 8:76-80.
  • 43. Koc Z, Sağlam S. Kadınların meme kanseri, koruyucu önlemler ve kendi kendine meme muayenesi ile ilgili bilgi ve uygulamalarının belirlenmesi ve eğitimin etkinliği. J Breast Health 2009; 5: 25-33.
  • 44. Alpteker H, Gümüş D, Doğan S, Bilir S, Önal M. Kız öğrencilerin meme kanseri ve kendi kendine meme muayenesi bilgi ve uygulamalarının incelenmesi. J Breast Health 2011; 7: 176-181.
  • 45. Nahcivan N, Secginli S. Health beliefs related to breast self-examination in a sample of Turkish women. Oncol Nurs Forum 2007; 34:425-432. (PMID:17573306) [CrossRef]
  • 46. Yılmaz D, Bebis H, Ortabag T. Determining the Awareness of and Compliance with Breast Cancer Screening among Turkish Residential Women. Asian Pasific J Cancer Prev 2013; 14: 3281-3288. (PMID: 23803116) [CrossRef]
  • 47. Özmen V, Özaydın AN, Cabioğlu N, Güllüoğlu BM, Ünalan PC, Gorpe S, Öner BR, Aribal E, Thomas DB, Anderson BO. Survey on a mammographic screening program in Istanbul, Turkey. Breast J 2011; 17:260-277. (PMID: 21450016) [CrossRef]
  • 48. Champion VL, Skinner CS, Foster JL. The Effects of standard care counseling or telephone/in-person counseling on beliefs, knowledge and behaviour related to mammography screening. Oncol Nurs Forum 2000; 27: 1565-1570. (PMID: 11103375)
  • 49. Ahmad F, Cameron JI, Stewart DE. A Tailored intervention to promote breast cancer screening among south asian immigrant women. Social Science and Medicine 2005; 60:575-586. (PMID: 15550305) [CrossRef]
  • 50. Dündar PE, Özmen D, Öztürk B, Haspolat G, Akyıldız F, Çoban S, Çakıroğlu G. The Knowledge and attitudes of breast self-examination and mammography in a group of women in a rural area in western Turkey. BMC Cancer 2006; 43:1-9. (PMID: 16504119)
  • 51. Edwards SA, Chiarelli AM, Stewart L, Majpruz V, Ritvo P, Daha V. Predisposing factors associated with compliance to biennial breast screening among centers with and without nurses. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2009; 3:739-47. (PMID: 19240235) [CrossRef]
  • 52. Ceber E, Türk M, Çiçeklioğlu M. The effects of an educational program on knowledge of breast cancer, early detection practices and health beliefs of nurses and midwives. J Clin Nurs 2010; 19:2363-2371. (PMID: 20659208) [CrossRef]
  • 53. Oliver-Vázquez M, Sánchez-Ayéndez M, Suárez-Pérez E, Vélez-Almodóvar H, Arroyo-Calderón Y. Breast cancer health promotion model for older Puertorican women: Results of a pilot programme. Health Promot Int 2002; 17:3-11. (PMID: 11847133) [CrossRef]
  • 54. Jirojwong S, MacLennan R. Health beliefs, perceived self-efficacy, and breast self-examination among Thai migrants in Brisbane. J Adv Nurs 2003; 41:241-249. (PMID: 12581112) [CrossRef]
  • 55. Champion VL, Menon U. Predicting mammography and breast selfexamination in African-American women. Cancer Nurs 1997; 20:315- 322. [CrossRef]
  • 56. Champion VL, Scott CR. Reliability and validity of breast cancer screening belief scales in African American women. Nurs Res 1997, 46:331- 337. (PMID: 9422052) [CrossRef]
  • 57. Petro-Nustas WI. Young Jordanian women’s health belief about mammography. J Community Health Nurs 2001; 18:177-194. (PMID: 11560110) [CrossRef]
  • 58. Graham ME, Liggons Y, Hypolite M. Health beliefs and self breast examination in black women. J Cult Divers 2002; 9:49-54. (PMID: 12226934)
  • 59. Umeh K, Gıbson JR. Perceptions of threat, benefits, and barriers in breast self-examination amongst young asymptomatic women. Br J Health Psychol 2001; 6:361-372. (PMID: 12614510) [CrossRef]
  • 60. Petro-Nustas W, Mikhail BI. Factors associated with breast selfexamination among Jordanian women. Public Health Nurs 2002; 19:263-270. (PMID: 12071900) [CrossRef]
  • 61. Clemen-Stone S, Mcguire SL, Eigsti DG. Comprehensive health nursing: Family, aggregate and community practice. Sixth ed. Maryland: Mostby, 2002.
  • 62. Cronan TA, Villalta I, Gottfried E, Vaden Y, Ribas M, Conway TL. Predictor of mammography screening among ethnically diverse low income women. J Women’s Health 2008; 17:527-538.(PMID: 18447760) [CrossRef]
  • 63. Champion V, Skinner CS, Menon U. Development of a self-efficacy scale for mammography. Res Nurs Health 2005; 28:329-336. (PMID: 16028267) [CrossRef]
  • 64. Palmer RC, Fernandez ME, G. Tortolero-Luna G, Gonzales A, Mullen PD. Correlates of mammography screening among hispanic women living in lower Riogrande Valley farm worker communities. Health Educ Behav 2005; 32:488-503. (PMID: 16009746) [CrossRef]
  • 65. Russell K, Perkins SM, Zollinger TW, Champion VL. Sociocultural context of mammography screening use. Oncol Nurs Forum 2006; 33:105- 112. (PMID: 16470238) [CrossRef]
  • 66. Baysal HY, Polat H. Determination of the breast cancer risk levels and health beliefs of women with and without previous mammography in the Eastern Part of Turkey 2012. Asian Pac J Cancer Prev 2012; 13:5213- 5217. (PMID: 23244137) [CrossRef]
  • 67. Hayat Tabloları 2013. Türkiye İstatistik Kurumu http://www.tuik.gov.tr/ UstMenu.do?metod=temelist (Erişim tarihi: 01.01.2015).
APA aker s, ÖZ H, TUNÇEL KAYNAR E (2015). Samsun'da Yaşayan Kadınların Meme Kanseri Erken Tanı Yöntemleri ile İlgili Uygulamaları ve Bu Uygulamaları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi. , 115 - 122.
Chicago aker servet,ÖZ Hatice,TUNÇEL KAYNAR Ebru Samsun'da Yaşayan Kadınların Meme Kanseri Erken Tanı Yöntemleri ile İlgili Uygulamaları ve Bu Uygulamaları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi. (2015): 115 - 122.
MLA aker servet,ÖZ Hatice,TUNÇEL KAYNAR Ebru Samsun'da Yaşayan Kadınların Meme Kanseri Erken Tanı Yöntemleri ile İlgili Uygulamaları ve Bu Uygulamaları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi. , 2015, ss.115 - 122.
AMA aker s,ÖZ H,TUNÇEL KAYNAR E Samsun'da Yaşayan Kadınların Meme Kanseri Erken Tanı Yöntemleri ile İlgili Uygulamaları ve Bu Uygulamaları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi. . 2015; 115 - 122.
Vancouver aker s,ÖZ H,TUNÇEL KAYNAR E Samsun'da Yaşayan Kadınların Meme Kanseri Erken Tanı Yöntemleri ile İlgili Uygulamaları ve Bu Uygulamaları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi. . 2015; 115 - 122.
IEEE aker s,ÖZ H,TUNÇEL KAYNAR E "Samsun'da Yaşayan Kadınların Meme Kanseri Erken Tanı Yöntemleri ile İlgili Uygulamaları ve Bu Uygulamaları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi." , ss.115 - 122, 2015.
ISNAD aker, servet vd. "Samsun'da Yaşayan Kadınların Meme Kanseri Erken Tanı Yöntemleri ile İlgili Uygulamaları ve Bu Uygulamaları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi". (2015), 115-122.
APA aker s, ÖZ H, TUNÇEL KAYNAR E (2015). Samsun'da Yaşayan Kadınların Meme Kanseri Erken Tanı Yöntemleri ile İlgili Uygulamaları ve Bu Uygulamaları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi. The Journal of Breast Health, 11(3), 115 - 122.
Chicago aker servet,ÖZ Hatice,TUNÇEL KAYNAR Ebru Samsun'da Yaşayan Kadınların Meme Kanseri Erken Tanı Yöntemleri ile İlgili Uygulamaları ve Bu Uygulamaları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi. The Journal of Breast Health 11, no.3 (2015): 115 - 122.
MLA aker servet,ÖZ Hatice,TUNÇEL KAYNAR Ebru Samsun'da Yaşayan Kadınların Meme Kanseri Erken Tanı Yöntemleri ile İlgili Uygulamaları ve Bu Uygulamaları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi. The Journal of Breast Health, vol.11, no.3, 2015, ss.115 - 122.
AMA aker s,ÖZ H,TUNÇEL KAYNAR E Samsun'da Yaşayan Kadınların Meme Kanseri Erken Tanı Yöntemleri ile İlgili Uygulamaları ve Bu Uygulamaları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi. The Journal of Breast Health. 2015; 11(3): 115 - 122.
Vancouver aker s,ÖZ H,TUNÇEL KAYNAR E Samsun'da Yaşayan Kadınların Meme Kanseri Erken Tanı Yöntemleri ile İlgili Uygulamaları ve Bu Uygulamaları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi. The Journal of Breast Health. 2015; 11(3): 115 - 122.
IEEE aker s,ÖZ H,TUNÇEL KAYNAR E "Samsun'da Yaşayan Kadınların Meme Kanseri Erken Tanı Yöntemleri ile İlgili Uygulamaları ve Bu Uygulamaları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi." The Journal of Breast Health, 11, ss.115 - 122, 2015.
ISNAD aker, servet vd. "Samsun'da Yaşayan Kadınların Meme Kanseri Erken Tanı Yöntemleri ile İlgili Uygulamaları ve Bu Uygulamaları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi". The Journal of Breast Health 11/3 (2015), 115-122.