Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında İhtilaflı Konular İçerisinde Yer Alan 'Aile' Kavramının İncelenmesi: Bir İçerik Analizi

BASTIK, Uğur; AKMAN, Özkan

Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında İhtilaflı Konular İçerisinde Yer Alan 'Aile' Kavramının İncelenmesi: Bir İçerik Analizi

Özkan AKMAN, (Gaziantep Üniversitesi, Nizip Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Gaziantep, Türkiye)

Uğur BASTIK (Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Gaziantep, Türkiye)

Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi

2 1

Yıl: 2016 Cilt: 6 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 247 - 263 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında İhtilaflı Konular İçerisinde Yer Alan 'Aile' Kavramının İncelenmesi: Bir İçerik Analizi

Öz:

Günümüzde tartışmalı konularla birçok alanda (politika, güncel haberler, eğitim, vs) karşılaşılmaktadır. Eğitim öğretimde en çok kullanılan kaynaklardan olan ders kitaplarında da bu ihtilaflı konular yer almaktadır. Bu araştırmanın amacı ortaokullarda okutulan 5-6-7 Sosyal Bilgiler ders kitabı ve 8. sınıflarda okutulan TC. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük ders kitabında yer alan "aile" kavramının ihtilaflı konular bağlamında anlatım özelliklerini ve kullanım sıklığını belirlemektir. Bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Veriler Milli Eğitim Bakanlığına bağlı ortaokullarda okutulan sosyal bilgiler ders kitabı ve 8. sınıf İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük ders kitaplarından toplanmıştır. İçerik analizinin adlandırma ve kategori oluşturma aşamasında; ders kitaplarının üniteleri incelenmiş ve aile konusunun kitaplarda anlatımı, tekrarlanma sıklıkları ve yüzdeleri hesaplanmış ve bu bilgilere dayalı olarak yorumlanmıştır. Geçerlik ve güvenirliğin sağlanmasında görüş birliğine varılmasına dikkat edilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgulara göre ders kitaplarında tartışmalı konulara yer verilmiştir. Bu kitapların, öğrenci ihtiyaçlarına ve özelliklerine göre hazırlanmasına çalışıldığı ancak yer verilen tartışmalı konuların ele alınmasında, programların yoğunluğu ve öğretmenlerle ilgili çeşitli sorunlar yüzünden yetersizlikler görülmüştür. Öğretmenlere gerek hizmet öncesi gerekse hizmet içi eğitim verilmesi, kitapların yoğunluğunun azaltılması ve sınıf ortamının demokratik hale getirilmesi gibi öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelime:

The Concept of Family as a Controversial Issue in Social Studies Textbooks: A Content Analysis

Öz:

Nowadays controversial issues in many areas (politics, current news, education, etc.) are encountered. Textbooks the most widely used resource in education contain those issues. The aim of this study is to determine the features and frequency of "the concept of family", which is one of the controversial issues, in Social Studies textbooks used in 5-6-7 grades. The content analysis technique, one of qualitative research methods, was used in this study. Data were collected from social studies textbooks taught in secondary schools of the Ministry of National Education and 8th grade textbook titled Revolution History and Kemalism. In the stages of naming and categorization categories of content analysis; "the concept of family" examined, counted, examined, and its frequency and percentages were found in textbooks. For Ensuring the validity and reliability of the consensus has been reached. According to the findings obtained in the study, textbooks contain controversial issues. These books, which were tried be compatible with the student's needs and abilities, have problems because dense curricula and teachers' related problems in dealing with controversial issues. Some suggestions were made such as; teachers should be given to pre-service training as well as in service training, the density of the books should be reduced and the classroom climate should be democratic.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Aktekin, S. (2010). Yeni sosyal bilgiler ve tarih dersi programları, öğretmen eğitimi ve toplumsal barış. Eğitim, Çatışma ve Toplumsal Barış: Türkiye'den ve Dünyadan Örnekler, 104-112.
Ary, D., Jacobs, L., Razevieh, A., & Sorensen, C. (2006). Introduction to research in education. Belmont, CA: Wadsworth.Brooks J.G. & Brooks, M.G. (1999). In Search of understanding: The case for Constructivist Classrooms. Association for Supervision and Curriculum Development. Associtation for Supervisionand Curriculum Development Alexandria, Virginia. http:// www.ascd.org.
Avaroğulları, M. (2015). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Tartışmalı Konularla İlgili Bir Eylem Araştırması. NWSA: Education Sciences, 9(6), 139-150.
Barton, K., & McCully, A. (2007). Teaching controversial issues. Where controversial issues really matter. Teaching History, (127), s.14.
Başar, H. (1999). Öğretmen Kitapları Dizisi: Sınıf Yönetimi (3. Baskı). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Başol, S., Ünal, F., Azer, H. Yıldız, A., & Evirgen, F., (2014). İlköğretim Sosyal Bilgiler Ders Kitabı-5 (5. Baskı). MEB Yayınları.
Chikoko, V., Gilmour, J.D., Harber, C., & Serf, J., (2011). Teaching controversial issues and teacher education in England and South Africa, Journal of Education ForTeaching, 37(1), 7.
Cotton, D. R. E. (2006). Teaching controversial environmental issues: neutrality and balance in the reality of the classroom, Educational Research,48(2), 225
Çelenk, S. (2003). Okul başarısının ön koşulu: Okul aile dayanışması, İlköğretim-Online, 2(2), 28.
Çelik, T. (2011). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çok Kültürlü Bakış Açısı Geliştirmelerinde Medya Okuryazarlığı Dersinin Rolüne İlişkin Bir çalışma (Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalı, Denizli.
Doğanay, A. (2005). Sosyal bilgiler öğretimi. İçinde C. Öztürk ve D. Dilek (Ed.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi (ss. 15-46). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Doğanay, A. (2008). Çağdaş sosyal bilgiler anlayışı ışığında yeni sosyal bilgiler programının değerlendirilmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,17(2), 87. Ersoy, A. F. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının tartışmalı konulara katılımını etkileyen etmenler. Sosyal Bilgiler Eğitimi araştırmaları Dergisi, 4 (1), 29.
Frankel, J., & Wallen, N. (2000). How to design and evaluate research in education. Boston, MA: McGraw-Hill Higher Education.
Gedik, H. (2010). Güncel olayların ilköğretim sosyal bilgiler derslerinde kullanımı ve öğrenci görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (2), 99.
Gülersoy, A. E. (2012). İdeal ders kitabı arayışında sosyal bilgiler ders kitaplarının bazı özellikler açısından incelenmesi. International Journal of New Trends İn Arts, Sports & Science Education (IJTASE), 2(1), s.9.
Gür, T. (2011). Türkçe Öğretmen Adaylarının Dil Tutumları ve Kullanımlarının Söylem Çözümlemesi Yöntemi ile Betimlenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Gür, T. (2013). Post-modern bir araştırma yöntemi olarak söylem çözümlemesi. Zeitschrift für die Welt der Türken, 5 (1).
Karaçalı, A. (2006). Sınıf yönetimini etkileyen fiziksel değişkenlerin değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, 7 (1), 146.
Kaya, R. (2010). Tarih derslerinde tartışabilme olanakları üzerine. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 348.
Keçeli-Kaysılı, B. (2008). Akademik başarının arttırılmasında aile katılımı. Ankara Üniversitesi: Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 9 (1), 74.
Komisyon. (2014). İlköğretim sosyal bilgiler ders kitabı-6 (4. Baskı). MEB Yayınları.
Komisyon. (2014). İlköğretim sosyal bilgiler ders kitabı-7 (3. Baskı).
MEB Yayınları. MEB, (2009). Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlığı, Sosyal Bilgiler dersi ilköğretim 4. ve 5. sınıf programı. http://ttkb.meb.gov.tr/
Oulton, C., Day, V., Dillon, J., & Grace, M., (2004). Controversial issues-teachers'attitudes and practides in the context of citizenship education. Oxford Review of Education, 30 (4), 490.
Özensoy, A. U. (2011). Eleştirel okumaya göre düzenlenmiş sosyal bilgiler dersinin eleştirel düşünme becerisine etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2).
Öztürk, C., & Otluoğlu, R. (2002). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünler ve yazılı materyaller. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Öztürk, F., & Günel, E., (2016). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Küresel Sistemler, Küresel Eğitim ve Çeşitlilik Kavramlarına İlişkin Algısı. İlköğretim Online, 15(1), 174. DOI: http://dx.doi.org/10.17051/io.2016.79798
Patton, M. (2002). Qualitative research and evaluation methods. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Schwartz, H., (2007). Herman Schwartz ile söyleşi. ifade özgürlüğü yoksa, hayat fakirdir. Radikal, s.10.
Smart, D., Aytekin, S., Harnett, P., & Öztürk, M. (2009). Çok kültürlü bir Avrupa için tarih ve sosyal bilgiler eğitimi (1. Baskı). Ankara: Harf Eğitim Yayıncılığı.
Tezcan, M., (1985). Eğitim sosyolojisi (4. Baskı). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Tüysüz, S. (2015). İlköğretim-8 Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ders kitabı (1. Baskı). Ankara: Ekoyay Eğitim Yayıncılık-Matbaacılık.
Washington, E. Y., & Humpries, E. K. (2011). A social studies teacher's sense making of controversial issues discussions of race in a predominantly white, rural high school clasroom, Theory and Research in Social Education, 39 (1), 95.
Yapıcı, A. (2010). Türk toplumunda aile ve eğitim ilişkisi. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish of Turkic, 5 (4), 1545.
Yaşartürk, G. (2014). Çekirdek ailenin kabusları: 2000'li yıllar Türkiye sineması'nda çekirdek aileye değişen bakış. Maltepe Üniversitesi: İletişim Fakültesi Dergisi, 1 (1), 3.
Yeşil, R. (2004). Öğrenci ve öğretim elemanlarının tartışma tutum ve davranışları arasındaki ilişki. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, 5(2), 195-196.
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
Yılmaz, K. (2012). Tartışmalı ve tabu konuların incelenmesi: Sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 9 (Sayı:18), s.202.

APA	AKMAN Ö, BASTIK U (2016). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında İhtilaflı Konular İçerisinde Yer Alan 'Aile' Kavramının İncelenmesi: Bir İçerik Analizi. , 247 - 263.
Chicago	AKMAN Özkan,BASTIK Uğur Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında İhtilaflı Konular İçerisinde Yer Alan 'Aile' Kavramının İncelenmesi: Bir İçerik Analizi. (2016): 247 - 263.
MLA	AKMAN Özkan,BASTIK Uğur Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında İhtilaflı Konular İçerisinde Yer Alan 'Aile' Kavramının İncelenmesi: Bir İçerik Analizi. , 2016, ss.247 - 263.
AMA	AKMAN Ö,BASTIK U Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında İhtilaflı Konular İçerisinde Yer Alan 'Aile' Kavramının İncelenmesi: Bir İçerik Analizi. . 2016; 247 - 263.
Vancouver	AKMAN Ö,BASTIK U Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında İhtilaflı Konular İçerisinde Yer Alan 'Aile' Kavramının İncelenmesi: Bir İçerik Analizi. . 2016; 247 - 263.
IEEE	AKMAN Ö,BASTIK U "Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında İhtilaflı Konular İçerisinde Yer Alan 'Aile' Kavramının İncelenmesi: Bir İçerik Analizi." , ss.247 - 263, 2016.
ISNAD	AKMAN, Özkan - BASTIK, Uğur. "Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında İhtilaflı Konular İçerisinde Yer Alan 'Aile' Kavramının İncelenmesi: Bir İçerik Analizi". (2016), 247-263.

APA	AKMAN Ö, BASTIK U (2016). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında İhtilaflı Konular İçerisinde Yer Alan 'Aile' Kavramının İncelenmesi: Bir İçerik Analizi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 247 - 263.
Chicago	AKMAN Özkan,BASTIK Uğur Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında İhtilaflı Konular İçerisinde Yer Alan 'Aile' Kavramının İncelenmesi: Bir İçerik Analizi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 6, no.2 (2016): 247 - 263.
MLA	AKMAN Özkan,BASTIK Uğur Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında İhtilaflı Konular İçerisinde Yer Alan 'Aile' Kavramının İncelenmesi: Bir İçerik Analizi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, vol.6, no.2, 2016, ss.247 - 263.
AMA	AKMAN Ö,BASTIK U Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında İhtilaflı Konular İçerisinde Yer Alan 'Aile' Kavramının İncelenmesi: Bir İçerik Analizi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2016; 6(2): 247 - 263.
Vancouver	AKMAN Ö,BASTIK U Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında İhtilaflı Konular İçerisinde Yer Alan 'Aile' Kavramının İncelenmesi: Bir İçerik Analizi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2016; 6(2): 247 - 263.
IEEE	AKMAN Ö,BASTIK U "Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında İhtilaflı Konular İçerisinde Yer Alan 'Aile' Kavramının İncelenmesi: Bir İçerik Analizi." Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6, ss.247 - 263, 2016.
ISNAD	AKMAN, Özkan - BASTIK, Uğur. "Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında İhtilaflı Konular İçerisinde Yer Alan 'Aile' Kavramının İncelenmesi: Bir İçerik Analizi". Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 6/2 (2016), 247-263.