Yaşlı onkoloji hastalarına bakım veren bireylerin yaşamında oluşan değişikliklerin belirlenmesi

AKYAR, İmatullah; ATAKUL, Esra; Korkmaz, Fatos

Yaşlı onkoloji hastalarına bakım veren bireylerin yaşamında oluşan değişikliklerin belirlenmesi

İmatullah AKYAR, (Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi, Ankara)

Fatoş KORKMAZ, (Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi, Ankara)

Esra ATAKUL (Sağlık Bil. Ü. Dr. Abdurrahman Yurtaslan Onkoloji Eğitim Araştırma Hastanesi, Ankar)

Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi

7 0

Yıl: 2017 Cilt: 10 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 158 - 167 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Yaşlı onkoloji hastalarına bakım veren bireylerin yaşamında oluşan değişikliklerin belirlenmesi

Öz:

Amaç: Yaşlıların bakım ve tedavisi, yaşlılık dönemine eşlik eden hastalık sayısındaki fazlalık, bu dönemde deneyimlenen semptomların yoğunluğu, yaşla orantılı fonksiyonel yeterlilikteki azalma, kişisel bakımda yaşanan sınırlılıklar ve tedavide takip edilen özel süreçler nedeniyle önemlidir. Bu araştırma, 65 yaş ve üzerinde kanser tanısı ile izlenen hastalara bakım veren bireylerin yaşamında, bakım verme nedeniyle oluşan değişikliklerin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Yöntem: Tanımlayıcı olarak gerçekleştirilen araştırmanın örneklemini kanser tanısı ile takip edilen 70 hastanın bakım verenleri oluşturmuştur. Örnekleme alınacak bakım veren sayısının hesaplanmasında güç analizi kullanılmıştır (%80 güç, %5 anlamlılık düzeyi, 0.50 etki büyüklüğü). Veriler tanıtıcı bilgiler formu (23 soru) ve Bakas Bakım Verme Etki Ölçeği (puanı 15-105, yüksek puanlar olumlu yönde değişim) ile toplanmıştır. Araştırmada etik kurul izinleri ve çalışmaya katılan bakım verenlerden yazılı izin alınmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler, t testi, Kruskal Wallis ve Mann Whitney U testleri kullanılmıştır. Bulgular: Bakım verilen hastaların yaş ortalaması 73.1±7.2 (En düşük=63- En yüksek=92) ve %55.7'si kadındır. Hastalar; en sık gastrointestinal sistem kanseri, lösemi tanısına ve ortalama 3.3±4.6 aylık (En düşük=1 - En yüksek=36 ay) hastalık süresine sahiptir. Bakım verenlerin yaş ortalaması 51.3±11.9 (En düşük=24 - En yüksek=78), %77.1'i kadın, %87.1'i evli, %50.0'ı bakım verdikleri hasta ile yaşamakta, %61.4'ü hastanın çocuğu (%24.3 kız, %17.1 oğlu)'dur. Bakas Bakım Verme Etki Ölçeği ortalama puanı 51.7±8.9'dir. Bakım verenler "fiziksel sağlık, stresle başa çıkabilme yeteneği, arkadaşlarla olan ilişki, enerji düzeyi, duygusal iyilik hali, arkadaşlarla sosyal aktiviteler için zaman ve fiziksel işlevselliğim" maddelerinde olumsuz yönde diğer taraftan "hasta ile olan ilişki" maddesinde ise olumlu yönde değişim bildirmişlerdir. Sonuç: Çalışma sonucunda bakım vermenin, bakım verenin fiziksel ve psikolojik sağlığı üzerinde olumsuz etkiye ancak hasta ile sürdürülen ilişki üzerinde olumlu etkiye sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Çalışmada ayrıca hastanın kanser tipi, cinsiyeti, yaşı (ileri yaş), eğitim düzeyi ve bakım verenin yaşı, eğitim düzeyi, çalışma durumu ve hasta ile yakınlık derecesinin bakım verme sürecinde olumsuz yaşantı değişikliğine yol açtığı ortaya konmuştur.

Anahtar Kelime:

Konular: Sağlık Bilimleri ve Hizmetleri Yoğun Bakım, Tıp Hemşirelik

Caregiver outcomes of geriatric oncology patients

Öz:

Objective: Care and treatment of elderly is very special due to the excess number of diseases accompanying the old age, intensity of the symptoms, decrease in age-related functional adequacy, limitations experienced in personal care and special procedures followed during the treatment. This study was conducted to determine the outcomes and changes occurred due to caregiving for elderly patients with cancer. Method: The sample size of the descriptive study was composed of 70 caregivers of the patients with cancer diagnosis. Sample size was calculated with power analysis (%80 power, 5% level of significance, 0.50 effect size). Data was collected with socio-demographic form (23 questions) and Bakas Caregiving Outcomes Scale (score 15-105, higher scores shows positive impact). Ethical committee approval of the study and written consent from caregivers were obtained. Data was analyzed with descriptive statistics, t test, Kruskal Wallis and Mann Whitney U tests. Results: Patient mean age was 73.1±7.2 (Min=63- Max=92) and 55.7% of them were women. Gastrointestinal system cancer, leukamia were the most common diagnosis with 3.3±4.6 months (Min=1- Max=36 month) diagnosis period. Caregivers mean age was 51.3±11.9 (Min=24- Max.78), 77.1% women, 87.1% married, 50% were living with patients, 61.4% were children of patients (24.3% daughter, 17.1% son). The mean score of Bakas Caregiving Outcomes Scale was 51.7±8.9. Caregivers reported negative impact in "physical health, coping strategies, relationship with friends, energy level, emotional wellness, time for social activities and physical functioning" and positive impact in "relationship with the patient". Conclusion: It has emerged that caregiving has a negative effect on the physical and psychological health of the caregivers but opposite influence on the continuing relationship with the patient. The study also showed that the cancer type, gender, age (late aged period), level of education, and age of the caregiver, working status and relationship with the patient increased the burden on the care delivery process.

Anahtar Kelime:

Konular: Sağlık Bilimleri ve Hizmetleri Yoğun Bakım, Tıp Hemşirelik

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. Türkiye İstatistik Kurumu. "Sağlık Araştırması 2012". Erişim Yeri: http://www.tuik.gov.tr/Kitap.do?metod =KitapDetay&KT_ID=1&KITAP_ID=223. Erişim Tarihi:20.02.2016.
2. Yancik R. Cancerburden in theaged. Cancer 1997;80:1273-1283.
3. Yancik R, Ries LA. Cancer in olderpersons. Magnitude of the problem-how do weapplywhatweknow? Cancer1994;74:1995-2003.
4. Tuna H. Yaşlı onkolojik hastaya yaklaşım. İçinde: Beğer T, Dinçler DS, Altıparmak MR (eds.):Geriatrik Hasta ve Sorunları,İstanbul:İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri-Geriatrik Hasta ve Sorunları Sempozyumu, 2011:203-209.
5. Tuna S. Kanserli geriatrik hastalarda komorbidite ve klinik değerlendirme. Türk Onkoloji Dergisi 2007;22(4):192- 196.
6. Gorgulu U, Akdemir N. İleri evre kanser hastalarına bakım verenlerin yorgunluk ve uyku kalitesinin değerlendirilmesi.Genel Tıp Dergisi 2010;20(4):125-132.
7. Erdem M. Yaşlıya bakım verme. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2008;11(4):101-106.
8. Stenberg U, Ruland CM, Miaskowski C. Review of theliterature on theeffects of caringfor a patientwithcancer. PsychoOncology2010;19:1013-1025.
9. Can T. Bakas bakım verme ölçeğinin Türkçeye uyarlanması, geçerlilik ve güvenirliliği. (Doktora Tezi), Uğur Çavlak, Denizli, 2010.
10. Tabachnick, L.S. Fidell. Using MultivariateStatistics (sixthed.) Pearson, Boston (2013).
11. Uğur Ö. Onkoloji hastasına evde bakım verenlerin bakım yükünün incelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Çiçek Fadıloğlu,İzmir, 2006.
12. Francis LE, Kypriotakis G, O'Toole EE, Rose JH. Cancerpatientageandfamilycaregiverber eavementoutcomes. SupportiveCare in Cancer2016;24(9):3987-3996.
13. Nielsen MK, Neergaard MA, Jensen AB, Bro F, Guldin MB. Psychologicaldistress, health, andsocio-economicfactors in caregivers of terminallyillpatients: a nationwidepopulationbasedcohortstudy. SupportiveCare in Cancer 2016;24(7):3057-3067.
14. Çivi S, Kutlu R, Çelik HH. Depressionstatusandthefactorsaffecting thequality of life in therelatives of thepatientswithcancer. GulhaneMedicalJournal 2011;53(4):248- 253.
15. Özlem U, Fadıloğlu ZÇ. Kanser hastasına bakım verenlere uygulanan planlı eğitimin bakım veren yükü üzerine etkisi. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi 2012;1(2):53-58.
16. Atagün Mİ, Balaban ÖD, Atagün Z, Elagöz M, Özpolat AY. Kronik hastalıklarda bakım veren yükü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar2011;3(3):513-552.
17. Yildirim S, Engin E, Başkaya VA. İnmeli hastalara bakım verenlerin yükü ve yükü etkileyen faktörler. NöropsikiatriArsivi 2013;50(2):169-174.
18. Maguire R, Hanly P, Hyland P, Sharp L. Understandingburden in caregivers of colorectalcancersurvivors: what role do patientandcaregiverfactorsplay? EuropeanJournal of CancerCare 2016;00:1-9.
19. KarabuğaYakar H, Pınar R. Kanserli hastalara bakım veren aile üyelerinin yaşam kalitesi ve yaşam kalitesini etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi2013;15(2):1-16.
20. Tang ST, Hsieh CH, ChiangMC,at al.Impact of high self-perceivedburdentootherswithprefe rencesforend-of-life careanditsdeterminantsforterminallyillc ancerpatients: a prospectivecohortstudy. Psycho-Oncology 2017;26(1):102-108.
21. Ge L, Mordiffi SZ. FactorsAssociatedwithhighercaregiverb urdenamongfamilycaregiversof elderlycancerpatients: A systematicreview. CancerNursing2017;40(6):471-478.
22. Selçuk KT, Avcı D. Kronik hastalığa sahip yaşlılara bakım verenlerde bakım yükü ve etkileyen etmenler. SDÜ Sağlık Bilimleri Dergisi 2016;7(1):1-9.

APA	AKYAR İ, Korkmaz F, ATAKUL E (2017). Yaşlı onkoloji hastalarına bakım veren bireylerin yaşamında oluşan değişikliklerin belirlenmesi. , 158 - 167.
Chicago	AKYAR İmatullah,Korkmaz Fatos,ATAKUL Esra Yaşlı onkoloji hastalarına bakım veren bireylerin yaşamında oluşan değişikliklerin belirlenmesi. (2017): 158 - 167.
MLA	AKYAR İmatullah,Korkmaz Fatos,ATAKUL Esra Yaşlı onkoloji hastalarına bakım veren bireylerin yaşamında oluşan değişikliklerin belirlenmesi. , 2017, ss.158 - 167.
AMA	AKYAR İ,Korkmaz F,ATAKUL E Yaşlı onkoloji hastalarına bakım veren bireylerin yaşamında oluşan değişikliklerin belirlenmesi. . 2017; 158 - 167.
Vancouver	AKYAR İ,Korkmaz F,ATAKUL E Yaşlı onkoloji hastalarına bakım veren bireylerin yaşamında oluşan değişikliklerin belirlenmesi. . 2017; 158 - 167.
IEEE	AKYAR İ,Korkmaz F,ATAKUL E "Yaşlı onkoloji hastalarına bakım veren bireylerin yaşamında oluşan değişikliklerin belirlenmesi." , ss.158 - 167, 2017.
ISNAD	AKYAR, İmatullah vd. "Yaşlı onkoloji hastalarına bakım veren bireylerin yaşamında oluşan değişikliklerin belirlenmesi". (2017), 158-167.

APA	AKYAR İ, Korkmaz F, ATAKUL E (2017). Yaşlı onkoloji hastalarına bakım veren bireylerin yaşamında oluşan değişikliklerin belirlenmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(3), 158 - 167.
Chicago	AKYAR İmatullah,Korkmaz Fatos,ATAKUL Esra Yaşlı onkoloji hastalarına bakım veren bireylerin yaşamında oluşan değişikliklerin belirlenmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 10, no.3 (2017): 158 - 167.
MLA	AKYAR İmatullah,Korkmaz Fatos,ATAKUL Esra Yaşlı onkoloji hastalarına bakım veren bireylerin yaşamında oluşan değişikliklerin belirlenmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, vol.10, no.3, 2017, ss.158 - 167.
AMA	AKYAR İ,Korkmaz F,ATAKUL E Yaşlı onkoloji hastalarına bakım veren bireylerin yaşamında oluşan değişikliklerin belirlenmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017; 10(3): 158 - 167.
Vancouver	AKYAR İ,Korkmaz F,ATAKUL E Yaşlı onkoloji hastalarına bakım veren bireylerin yaşamında oluşan değişikliklerin belirlenmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017; 10(3): 158 - 167.
IEEE	AKYAR İ,Korkmaz F,ATAKUL E "Yaşlı onkoloji hastalarına bakım veren bireylerin yaşamında oluşan değişikliklerin belirlenmesi." Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10, ss.158 - 167, 2017.
ISNAD	AKYAR, İmatullah vd. "Yaşlı onkoloji hastalarına bakım veren bireylerin yaşamında oluşan değişikliklerin belirlenmesi". Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 10/3 (2017), 158-167.