Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Takozu Açısından Değerlendirilmesi

LEBA TANSÖKER, Reyhan

Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Takozu Açısından Değerlendirilmesi

Reyhan LEBA TANSÖKER (Yard. Doç. Dr., Uludağ Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Maliye Bölümü)

Yönetim Bilimleri Dergisi

4 0

Yıl: 2017 Cilt: 15 Sayı: 30 Sayfa Aralığı: 309 - 334 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Takozu Açısından Değerlendirilmesi

Öz:

Kayıt dışı ekonomi geniş bir kavram olup, kayıtlı olmayan tüm ekonomik faaliyetleri içermekte ve çalışma hayatında kayıt dışı istihdam şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Türkiye'nin önde gelen sorunlarından biri olan ekonomideki kayıt dışılık, kayıt dışı istihdam boyutuyla da önemini korumaktadır. Kayıt dışı istihdamın ortaya çıkmasında ve büyümesinde ülkelerin sosyal, ekonomik, kültürel yapılarının rolü büyük olmakla birlikte, Türkiye'de kayıt dışı istihdamın en önemli nedenlerinden biri olarak istihdam üzerindeki mali yüklerin yani vergi takozunun yüksek olması gösterilmektedir. Yüksek vergi takozu ücretliler açısından bakıldığında harcanabilir gelirlerini aşındıran, işverenler açısından bakıldığında ise işçilik maliyetlerini artıran bir unsur olmakta ve bu durum, kayıt dışı istihdamın büyümesine yol açmaktadır. Bu nedenle, kayıt dışı istihdam sorununun çözümü açısından istihdam üzerindeki vergi takozunun dikkate alınması oldukça önem taşımaktadır

Anahtar Kelime:

Konular: İşletme İktisat

Assessment of Informal Employment in Turkey in terms of Tax Wedge

Öz:

The informal economy is a comprehensive concept that involves all unregistered economic activities and confronts us in the form of informal employment in the business life. The informality in the economy, one of the principal problems in Turkey, is also crucially significant in terms of the dimension of informal employment. Even though the role of social, economic and cultural structures of countries in the emergence and growth of informal employment is enormous, it has been revealed that the financial burdens on employment, namely the tax wedge, are one of the most important causes of informal employment in Turkey. The high tax wedge is an element that erodes the disposable income with regards to the wage earners and increases labor costs with regards to the employers, and this eventually leads to the growth of informal employment. Therefore, it is significant subject to take into consideration the tax wedge over employment for the resolution of the problem of informal employment

Anahtar Kelime:

Konular: İşletme İktisat

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Alper, Yusuf. ‘Sosyal Güvenlik Reformu ve Finansmanla İlgili Beklentiler’, Sosyal Güvenlik Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, Haziran 2011, ss. 7-47.
Bakkalcı, A. Can; Pelin S. Işıkoğlu. ‘Küresel Krizin Kayıt Dışı İstihdam Üzerine Muhtemel Etkileri Emek Yoğun Piyasalarda Türkiye Örneği’, Esam Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, Ocak 2011, ss. 19-47, http://esam.ege.edu.tr/ makaleler/ocak-2011/makale-2.pdf, (Erişim Tarihi: 8 Mart 2015).
Bassanini, Andrea; Romain Duval. Employment Patterns in OECD Countries: Reassessing the Role of Policies and Institutions, OECD Social, Employment and Migration Working Papers, OECD Publishing, No. 35, Paris 2006.
Buyrukoğlu, Selçuk; Hüseyin Kutbay. ‘Türkiye’de Kayıtdışı İstihdamın Bir Tetikleyicisi Olarak Vergi Takozu Sorunu ve Maliyeti’, Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Yıl 16, Sayı 31, Nisan 2016, ss. 249-273.
Bülbül, Duran; Hülya K. Karadeniz. ‘Vergi ve Sigorta Prim Aflarının Kayıt Dışı Ekonomi Üzerine Etkisi’, (Tebliğ, 19. Türkiye Maliye Sempozyumu, Antalya, Türkiye, Mayıs 2004), ss. 801-812.
Candan, Mehmet. ‘Kayıt Dışı İstihdam, Yabancı Kaçak İşçi İstihdamı ve Toplumumuz Üzerindeki Sosyo-Ekonomik Etkileri’, (Basılmamış Uzmanlık Tezi), Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, 2007.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü. Asgari Ücretin Net Hesabı ve İşverene Maliyeti, http://www.csgb.gov.tr/media/4152/2017_onikiay.pdf, (Erişim Tarihi: 31 Aralık 2016). Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Dış İlişkiler ve Yurtdışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Önde Gelen AB Üyesi Ülkelerde ve Avustralya’da İşsizlikle Mücadele, İstihdam Kapasitesinin Artırılması ve Kayıtdışı İstihdam, Ankara 2004, alıntı Mehmet Tunç, ‘Kayıtdışı İstihdamla Mücadelede Geliştirilen Stratejiler, Uygulanan Politikalar ve Gelişmiş Ülke Örnekleri’, (Basılmamış Uzmanlık Tezi), Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, 2007.
Çiçek, Serdar. ‘Ücretler Üzerindeki Kamusal Yüklerin İncelenmesi ve Değerlendirilmesi (Türkiye ve Avrupa Birliği Ülkeler Karşılaştırması)’, (Basılmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012.
Dolenc, Primož; Suzana Laporšek. ‘Tax Wedge on Labour and its Effect on Employment Growth in the European Union’, Prague Economic Papers, Vol. 19, No. 4, 2010, ss. 344- 358.
DPT. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Kayıt Dışı Ekonomi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Yayın No: 2603, Ankara 2001.
Ederveen, Sjef; Laura Thissen. Can Labour Market Institutions Explain Unemployment Rates in New Eumember States?, European Network of Economic Policy Research Institutes Working Paper, No. 27, 2004.
Elmeskov, Jørgen; John P. Martin; Stefano Scargetta. ‘Key Lessons for Labour Market Reforms: Evidence from OECD Countries’ Experiences’, Swedish Economic Policy Review, Vol. 5, No. 2, January 1998, ss. 205-252.
Ercan, Metin. ‘Kayıt Dışı Ekonomi’, http://www.tepav.org.tr/upload/files/haber/12565 63671r3809.Kayitdisi_Ekonomi.pdf, (Erişim Tarihi: 2 Ocak 2016).
Erdoğan, Özcan. ‘Kayıtlı İşçi Ücretlerinde Vergi Kaçaklarını ve Sosyal Güvenlik Primi Kaçaklarını Önlemek Amacıyla Sendikalarına Üyeliğin Özendirilmesi’, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 9, Sayı 1, Mart 2011, ss. 37-59.
Erdoğdu, Seyhan. Küresel Mali ve Ekonomik Krizin Türkiye Ekonomisi ve Türkiye Çalışma Yönetimine Etkileri, Ankara 2009, http://www.ilo.org/public/turkish/region/eurpro/ ankara/ areas/kuresel_mali_kriz/tr_kuresel_mali_kriz.pdf, (Erişim Tarihi: 8 Mart 2015).
Festa, Andrea. ‘Employment and Productivity: The Role of the Tax Wedge’, EuroEconomica, Vol. 34, No. 2, 2015, ss. 139-150.
GİB. Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı (2008-2010), Yayın No. 87, Ankara 2009.
Góra, Marek; et al. Social Security Driven Tax Wedge and Its Effects on Employment and Shadow Employment,Case Network Studies and Analyses, No. 398/2009, Warsaw 2009.
Góra, Marek; et al. Tax Wedge and Skills: Case of Poland in International Perspective, CASE Reports, Center for Social and Economic Research, No. 64/2006, Warsaw 2006.
Grdović Gnip, Ana; Iva Tomić. ‘How Hard Does the Tax Bite Hurt? Croatian vs. European Worker’, Financial Theory and Practice,Vol. 34, No. 2, 2010, ss. 109-142.
Güloğlu, Tuncay; Adem Korkmaz; Murat Kip. ‘Türkiye’de Kayıtdışı İstihdam Gerçeğine Bir Bakış’, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, Cilt 45, Sayı 1, 2003, ss. 51-95.
Hatipoğlu, Cengizhan. ‘İşe Başlama Bildiriminin Yapılmamasının Kayıt Dışı Ekonomiye Etkisi ve Bunu Önlemeye Yönelik Çözüm Önerileri’, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 73, Sayı 1, 2015, ss. 181-206.
Hazans, Mihails. Informal Workers Across Europe: Evidence from 30 European Countries, World Bank Policy Research Working Paper, No. 5912, 2011.
Hazans, Mihails. What Explains Prevalence of Informal Employment in European Countries: The Role of Labor Institutions, Governance, Immigrants, and Growth, World Bank Policy Research Working Paper, No. 5917, 2011.
Ilgın, Yılmaz. ‘Kayıt Dışı Ekonomi ve Türkiye’deki Boyutları’, (Basılmamış Uzmanlık Tezi), Devlet Planlama Teşkilatı, 1995.
İSMMMO. ‘Türkiye Vergi Profili’ Araştırması Raporu, Sayı: 2011/16, İstanbul 2011, http://archive.ismmmo.org.tr/docs/basin/2011/bulten/15092011_Vergi%20Profili.pdf, (Erişim Tarihi: 10 Aralık 2016).
Kaleli, Ebubekir. ‘Sosyal Güvenlik ve Türkiye’de Sosyal Güvenlik Açıkları’, http://www. calismarehberi.com/sosyal-guvenlik-ve-turkiyede-sosyal-guvenlik-aciklari-makale,92. htm, (Erişim Tarihi: 6 Ocak 2017).
Karaarslan, Erkan. Kayıt Dışı İstihdam ve Neden Olduğu Mali Kayıpların Bütçe Üzerindeki Etkileri: Türkiye Örneği, Mali Hizmetler Derneği, Yayın No. 7, Ankara 2010.
Koban, Emine; Zerrin Fırat; Emel Selimoğlu. Perakende Sektöründe Kayıtlı–Kayıt Dışı Faaliyetlerin Bursa Özelinde Karşılaştırmalı Analizi, Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Derneği (AMPD) Bilimsel Araştırma Platformu 2005 “Kayıtlı Kurallı Ekonomi ve Perakendecilik” Araştırması, Bzd Yayın ve İletişim Hizmetleri, İstanbul 2006.
Korkmaz, Esfender. ‘Kayıt Dışı İstihdam’, TİSK İşveren Dergisi, Şubat 2001, http://www.tisk. org.tr/isveren_sayfa.asp?yazi_id=252&id=15, (Erişim Tarihi: 6 Aralık 2016).
Leba Tansöker, Reyhan. ‘Yürürlükteki Gelir Vergisi Tarifesinin Adalet Açısından Değerlendirilmesi’, içinde Nihat Edizdoğan, (ed.) Güncel Mali Konular, Dora Yayıncılık, Bursa 2009, ss. 213-237.
Nar, Mehmet. ‘Ücret Gelirleri Üzerindeki Vergi Yükü: Vergi Takozu Uygulaması’, International Journal of Human Sciences, Vol. 12, No. 1, 2015, ss. 685-705.
OECD. ‘Declaring Work or Staying Underground: Informal Employment in Seven OECD Countries’, 2008, http://www.oecd.org/els/emp/40843646.pdf, (Erişim Tarihi: 6 Aralık 2016).
OECD. Revenue Statistics 1965-2015, OECD Publishing, 2016.
OECD. Taxation and Employment, OECD Tax Policy Studies, OECD Publishing, No. 21, 2011, http://dx.doi.org/10.1787/9789264120808-en, (Erişim Tarihi: 29 Kasım 2012), alıntı Ali Çelikkaya, ‘OECD Üyesi Ülkelerde Emek Üzerindeki Vergi Yükünün Gelişimi ve Türkiye Üzerine Bir İnceleme’, TİSK Akademi, Cilt 8, Sayı 16, 2013/II, ss. 68-91.
OECD. Taxing Wages 2015-2016, OECD Publishing, 2017.
Öz, Ersan; Cemil Rakıcı. ‘Türk Gelir Vergisi Tarifesinin Değerlendirilmesi’, Çimento İşveren, Cilt 5, Sayı 18, Eylül 2004, ss. 24-31.
Sabuncuoğlu, Zeyyat. Personel Yönetimi: Politika ve Yönetsel Teknikler, 7.b., Rota Ofset, Bursa 1994.
Sarılı, Mustafa Ali. ‘Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonominin Boyutları, Nedenleri, Etkileri ve Alınması Gereken Tedbirler’, Bankacılar Dergisi, No. 41, Haziran 2002, ss. 32-50.
Savaşan, Fatih. ‘Vergi Afları: Teori ve Türkiye Uygulamaları (‘Vergi Barışı’ Uygulama Sonuçları )’, Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, 2006, ss. 41-65.
Selen, Ufuk. ‘Türkiye’de Vergi Kapasitesinin Kullanımı ve Vergi Yükü Üzerine Bir Değerlendirme’, içinde Nihat Edizdoğan ve Özhan Çetinkaya, (ed.) Vergi ve Vergi Politikası Üzerine İncelemeler, Ekin Yayınevi, Bursa 2011, ss. 313-330.
Sıvacı, Celalettin. ‘Kayıt Dışı Ekonomi ve KADİM Projesi’, Bütçe Dünyası Dergisi, Cilt 3, Sayı 27, Güz 2007, ss. 51-60.
Şen, Arif. ‘Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdam ve Vergi İlişkisi’, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
Şener, Orhan. ‘En Az Geçim İndiriminin Vergi Dışı Bırakılması’, Reşat Kaynar’a Armağan, İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Siyasal Bilimler Fakültesi Yayınları, İstanbul 1981, ss. 197-214.
Şenyüz, Doğan. ‘İşletmelerin Rekabet Gücü Açısından İstihdam Üzerindeki Yükler ve Yeni Kanunda Çalışanların Vergilendirilmesine Getirilen Değişiklikler’, Sicil Dergisi, Yıl 2, Sayı 5, Mart 2007, ss. 165-176.
TOBB. 1993 Yılı Ekonomik Raporu, Yayın No. 285, Ankara 1994.
TOBB. Türkiye ile Diğer OECD Ülkelerinin Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Alanında Karşılaştırılması, (Haz.: Esin Özdemir, Çiğdem Tunç ve Z. Özlem Hatipoğlu), Yayın Sıra No. 2009/98, Ankara 2009.
Trpeski, Predrag; Biljana Tashevska. ‘Labour Tax Wedge in the Republic of Macedonia –
Trends and International Comparison’, Annales Universitatis Apulensis Series Oeconomica, Vol. 14, No. 2, 2012, ss. 571-585.
Tunç, Mehmet. ‘Kayıtdışı İstihdamla Mücadelede Geliştirilen Stratejiler, Uygulanan Politikalar ve Gelişmiş Ülke Örnekleri’, (Basılmamış Uzmanlık Tezi), Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, 2007.
TÜİK. İşgücü İstatistikleri ve Hanehalkı İşgücü İstatistikleri, Haber Bültenleri, http://www. tuik.gov.tr/PreTabloArama.do?metod=search&araType=hb_x, (Erişim Tarihi: 9 Aralık 2016).
Türe, Murat. ‘Sigortasız İşçi Çalıştıran İşverenin SSK’na Göre Sorumluluğu’, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, 2004, ss. 137-151.
World Bank. EU-8 Quarterly Economic Report, Special Topic: Labor Taxes and Employment in the EU-8, 2005, http://documents.worldbank.org/curated/en/423121468035954399/ pdf/325920v20EU80QER0Q105Report.pdf, (Erişim Tarihi: 10 Mart 2017).
Yaraşır, Sevinç. ‘Vergi Afları ve Türkiye’deki Vergi Aflarının Değerlendirilmesi’, Vergi Dünyası, Sayı 379, Mart 2013, ss. 175-187.
Yereli, Ahmet Burçin; Oğuz Karadeniz. Kayıt Dışı İstihdam, Odak Yayınları, Ankara 2004.
http://www.verginet.net/dtt/11/Vergi-Sirkuleri-2016-79.aspx, (Erişim Tarihi: 15 Nisan 2017).
https://www.kanalfinans.com/haberler/kayit-disi-istihdam-yuzde-35-turkiyede-calisaniki-kisi-bir-emekliyi-finanse-ediyor, (Erişim Tarihi: 5 Ocak 2017).
‘Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele (KADİM) Projesi’, 2006/28 Sayılı Başbakanlık Genelgesi (R.G., T. 04.10.2006, S. 26309), http://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2006/10/ 20061004-13.htm, (Erişim Tarihi: 20 Mart 2015).
‘6661 Sayılı Torba Yasa’, Resmi Gazete, 27.01.2016 tarih ve 29606 Sayılı.

APA	LEBA TANSÖKER R (2017). Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Takozu Açısından Değerlendirilmesi. , 309 - 334.
Chicago	LEBA TANSÖKER Reyhan Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Takozu Açısından Değerlendirilmesi. (2017): 309 - 334.
MLA	LEBA TANSÖKER Reyhan Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Takozu Açısından Değerlendirilmesi. , 2017, ss.309 - 334.
AMA	LEBA TANSÖKER R Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Takozu Açısından Değerlendirilmesi. . 2017; 309 - 334.
Vancouver	LEBA TANSÖKER R Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Takozu Açısından Değerlendirilmesi. . 2017; 309 - 334.
IEEE	LEBA TANSÖKER R "Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Takozu Açısından Değerlendirilmesi." , ss.309 - 334, 2017.
ISNAD	LEBA TANSÖKER, Reyhan. "Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Takozu Açısından Değerlendirilmesi". (2017), 309-334.

APA	LEBA TANSÖKER R (2017). Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Takozu Açısından Değerlendirilmesi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 15(30), 309 - 334.
Chicago	LEBA TANSÖKER Reyhan Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Takozu Açısından Değerlendirilmesi. Yönetim Bilimleri Dergisi 15, no.30 (2017): 309 - 334.
MLA	LEBA TANSÖKER Reyhan Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Takozu Açısından Değerlendirilmesi. Yönetim Bilimleri Dergisi, vol.15, no.30, 2017, ss.309 - 334.
AMA	LEBA TANSÖKER R Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Takozu Açısından Değerlendirilmesi. Yönetim Bilimleri Dergisi. 2017; 15(30): 309 - 334.
Vancouver	LEBA TANSÖKER R Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Takozu Açısından Değerlendirilmesi. Yönetim Bilimleri Dergisi. 2017; 15(30): 309 - 334.
IEEE	LEBA TANSÖKER R "Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Takozu Açısından Değerlendirilmesi." Yönetim Bilimleri Dergisi, 15, ss.309 - 334, 2017.
ISNAD	LEBA TANSÖKER, Reyhan. "Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Takozu Açısından Değerlendirilmesi". Yönetim Bilimleri Dergisi 15/30 (2017), 309-334.