İslam Dünyasında İlimlerin Tasnifi Eserlerinde Matematiğin Konumu

Yıl: 2019 Cilt: 0 Sayı: 77 Sayfa Aralığı: 23 - 44 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 07-02-2020

İslam Dünyasında İlimlerin Tasnifi Eserlerinde Matematiğin Konumu

Öz:
Bilimlerin sınıflandırılması, antik çağlardan başlayarak birçok düşünür tarafından ele alınmış bir konudur. İlk sistematik sınıflandırmaAristoteles (MÖ 384-322)’in sınıflandırmasıdır ve kendinden sonrakiilimlerin tasnifi eserlerini etkilemiştir. İslâm dünyasında ilimlerin tasnifi eserleri, çeviri yoluyla Arapçaya yeni aktarılan felsefî ilimlerin, dinîilimlerle ilişkisini ortaya koymak amacıyla kaleme alınmaya başlamıştır. İslâm düşüncesinde ilim tasnifi için filozofların ve din âlimlerininbenimsediği iki farklı yaklaşım vardır. İlk yaklaşıma göre; gerçek bilgifelsefî bilgidir ve dinî bilgiler amelî felsefenin dalıdır. İkinci yaklaşımagöre; vahiy en üst hakikattir, felsefi ilimler ise insan aklıyla ulaşılanortak bilgilerdir. Bu makalede literatürden farklı olarak, İslâm dünyasında kaleme alınmış ilimlerin tasnifi eserlerinde matematiğin konumu incelenmiştir. Çalışmada, İslâm dünyasındaki ilim tasnifi eserleriarasından, temsil ve etki gücü göz önünde bulundurularak örneklemseçilmesi yoluna gidilmiştir. Filozofları temsilen Fârâbî ve İbn Sînâ;âlimleri temsilen ise Harizmî ve İbn Haldun seçilmiştir. Taşköprîzâdede aslında âlimlerin tasnif geleneğine mensup olmakla birlikte iki tasnif geleneğinin başarılı bir sentezini yapmış olduğundan çalışmayadâhil edilmiştir. Diğer ilimlerin tasnifi eserleri hakkında kısa bilgi vermekle yetinilmiştir. İslâm dünyasında; mantık, felsefe, tasavvuf, tarihgibi ilimlerin, bazı tasniflerde ilimler arasında sayılıp, bazılarında sayılmadığı görülmektedir. Ancak, hem filozofların hem de din âlimlerininyaptıkları tüm tasniflerde, matematik, ilimler kategorisi içerisinde yeralmıştır. Antik çağlardan beri matematiğin bir ilim olduğu konusundafikir birliği olduğu görülmektedir. Matematiğin konumu genel olarak felsefî ilimler, hikmet ilimleri, nazarî (teorik) ilimler başlıkları altındadır. Yalnızca matematiğin uygulamaya yönelik bazı konularının,amelî (uygulamalı) ilimlere dâhil edildiği görülmüştür. Matematiğindalları genellikle, Antik Yunan sınıflama geleneğindeki gibi aritmetik, geometri, astronomi, müzik şeklinde sınıflandırılmıştır. Matematiğinilimler arasındaki sıralamasında varlık kategorisi etkili olmuştur. Böylebir sıralama, ilimlerin önem derecesi ile ilgili değildir, ilimlerin maddeyle ilişkilerinden kaynaklıdır. Buna göre, zihinde maddeden soyutlanabilir ama dış dünyada soyutlanamaz olmasından dolayı matematikorta ilim kategorisindedir. Filozofların ve din âlimlerinin ilim olarakmatematiği ele alış biçimlerinde önemli bir farklılık görülmemiştir.Filozoflar ve âlimler ortak olarak matematiği, faydalı ve gerekli olarakgörmüşlerdir.
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi

The Location Of Mathematics In The Works Of Classification Of Sciences In Islamic World

Öz:
The classification of the sciences is an issue which has been dealt by many thinkers starting from ancient times. The first systematic classification is the classification of Aristotle (384-322 BC) and has influenced the subsequent classification of sciences. The works of the classification of the sciences in the Islamic world have begun to be written in order to reveal the relationship between the philosophical sciences which have been transferred to Arabic by translation recently and the religious sciences. There are two different approaches which philosophers and religious scholars adopt for the classification of science in Islamic thought. According to the first approach; true knowledge is philosophical knowledge and religious knowledge is a branch of operative philosophy. According to the second approach; revelation is the highest truth, and philosophical sciences are common knowledge reached by the human mind. In this article, unlike the literature, the position of mathematics in the works of classification of the sciences written in the Islamic world has been examined. In the study, selection of sampling has been made among the works of science classification in the Islamic world, taking into consideration the power of representation and influence. Fârâbî and İbn Sînâ have been chosen to represent the philosophers; Harism and Ibn Khaldun have been chosen to represent the scholars. Taşköprîzâde has also been included in the study since he made a successful synthesis of the two classification traditions, although he originally belongs to the classification tradition of scholars. It has been contented with giving brief information about the other works of classification of science. In the Islamic world; It is seen that the sciences such as logic, philosophy, mysticism and history are counted among the sciences in some classifications and not counted in others. However, in all the classifications made by both philosophers and religious scholars, mathematics has been included in the category of sciences. Since ancient times, it has been seen that there is a consensus that mathematics is a science. The position of mathematics is generally under the headings of philosophical sciences, wisdom sciences, theoretical sciences. It has been seen that only some of the practical subjects of mathematics have been included in operational sciences. The branches of mathematics have been generally classified as arithmetic, geometry, astronomy and music, as in the ancient Greek classification tradition. The category of being has been effective in the ranking of mathematics among sciences. Such a ranking is not related to the degree of significance of the sciences but related to the relationship of the sciences to the substance. Accordingly, mathematics is in the middle science category because it can be abstracted from the matter in the mind, but it cannot be abstracted from the matter in the outside world. No significant difference has been seen in the way philosophers and religious scholars handled mathematics as a science. Both philosophers and scholars have seen mathematics as useful and necessary.
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
APA YILMAZ ERTEN S (2019). İslam Dünyasında İlimlerin Tasnifi Eserlerinde Matematiğin Konumu. , 23 - 44.
Chicago YILMAZ ERTEN Safiye İslam Dünyasında İlimlerin Tasnifi Eserlerinde Matematiğin Konumu. (2019): 23 - 44.
MLA YILMAZ ERTEN Safiye İslam Dünyasında İlimlerin Tasnifi Eserlerinde Matematiğin Konumu. , 2019, ss.23 - 44.
AMA YILMAZ ERTEN S İslam Dünyasında İlimlerin Tasnifi Eserlerinde Matematiğin Konumu. . 2019; 23 - 44.
Vancouver YILMAZ ERTEN S İslam Dünyasında İlimlerin Tasnifi Eserlerinde Matematiğin Konumu. . 2019; 23 - 44.
IEEE YILMAZ ERTEN S "İslam Dünyasında İlimlerin Tasnifi Eserlerinde Matematiğin Konumu." , ss.23 - 44, 2019.
ISNAD YILMAZ ERTEN, Safiye. "İslam Dünyasında İlimlerin Tasnifi Eserlerinde Matematiğin Konumu". (2019), 23-44.
APA YILMAZ ERTEN S (2019). İslam Dünyasında İlimlerin Tasnifi Eserlerinde Matematiğin Konumu. Erdem, 0(77), 23 - 44.
Chicago YILMAZ ERTEN Safiye İslam Dünyasında İlimlerin Tasnifi Eserlerinde Matematiğin Konumu. Erdem 0, no.77 (2019): 23 - 44.
MLA YILMAZ ERTEN Safiye İslam Dünyasında İlimlerin Tasnifi Eserlerinde Matematiğin Konumu. Erdem, vol.0, no.77, 2019, ss.23 - 44.
AMA YILMAZ ERTEN S İslam Dünyasında İlimlerin Tasnifi Eserlerinde Matematiğin Konumu. Erdem. 2019; 0(77): 23 - 44.
Vancouver YILMAZ ERTEN S İslam Dünyasında İlimlerin Tasnifi Eserlerinde Matematiğin Konumu. Erdem. 2019; 0(77): 23 - 44.
IEEE YILMAZ ERTEN S "İslam Dünyasında İlimlerin Tasnifi Eserlerinde Matematiğin Konumu." Erdem, 0, ss.23 - 44, 2019.
ISNAD YILMAZ ERTEN, Safiye. "İslam Dünyasında İlimlerin Tasnifi Eserlerinde Matematiğin Konumu". Erdem 77 (2019), 23-44.