RUSLE (3D) MODELİ KULLANILARAK TOPRAK EROZYONU TAHMİNİ: HAVRAN ÇAYI ÖRNEĞİ

SOYKAN, Abdullah; Mutlu, Yunus Emre

RUSLE (3D) MODELİ KULLANILARAK TOPRAK EROZYONU TAHMİNİ: HAVRAN ÇAYI ÖRNEĞİ

Yunus MUTLU, (Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, Balıkesir, Türkiye)

Abdullah SOYKAN (Balıkesir Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Balıkesir, Türkiye)

Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi (Online)

27 5

Yıl: 2018 Cilt: 0 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 50 - 66 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 07-09-2020

RUSLE (3D) MODELİ KULLANILARAK TOPRAK EROZYONU TAHMİNİ: HAVRAN ÇAYI ÖRNEĞİ

Öz:

İncelemeye konu olan Havran Çayı Havzası, Türkiye’nin kuzeybatısında, Ege Bölgesi’nin AsılEge Bölümü’nün kuzeyinde yer almakta olup 537 km2 yüzölçümüne sahiptir. Bu çalışmadaHavran Çayı Havzası’nda erozyon duyarlılık ve dağılışının belirlenmesi, ayrıca yıllık ortalamatoprak kaybı miktarının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaca ulaşmak için CBS tabanlı biryöntem olan Düzenlenmiş Evrensel Toprak Kaybı Denklemi (RUSLE) tercih edilmiştir. Buyöntem çerçevesinde havzanın topografya, jeoloji, toprak, yağış, arazi kullanımı gibiparametreleri değerlendirilmiştir. Çalışmada altlık olarak 1/25.000 ölçeğinde topoğrafyapaftaları kullanılmıştır. Bu harita paftaları UTM - ED50 formatında koordinatlandırılmış vebilgisayar ortamında altlık veriler üretilmiştir. Bu veriler kullanılarak toprak erozyonunubelirlemeye yönelik analizler yapılmıştır. Böylece erozyon duyarlılık sınıfları ve yıllık toprakkaybı miktarı elde edilmiştir. Sonuç olarak havzada hafif, orta, güçlü, şiddetli ve çok şiddetliolmak üzere beş farklı erozyon duyarlılık sınıfı belirlenmiştir. Sahanın % 27’sinin yıllık toprakkaybının 10 – 50 ton/ha/yıl arasında olduğu orta şiddetli erozyon tehditi altında olduğubelirlenmiştir. İnceleme alanında eğim değerlerinin yüksek, bitki örtüsünün seyrek, toprağınkolay taşınabilir olduğu, dar ve derin vadilerin yer aldığı kesimler erozyon duyarlılığının fazlaolduğu alanlara karşılık gelmektedir. Buna karşılık erozyon duyarlılığının daha düşük olduğualanlar bitki örtüsünün sık olduğu ormanlık sahalar ile ova tabanlarına karşılık gelmektedir.Bu çalışmada elde edilen sonuçlar, erozyonun insan ve faaliyetleri üzerindeki olumsuzetkilerini azaltma amacıyla kullanılabilir veriler içermektedir.

Anahtar Kelime:

Assessment of soil erosion by RUSLE (3D) model: A case study of Havran basin

Öz:

The topic of this research, Havran Creek Basin, which has a surface area of 537 km2, is situated at the northwest of Turkey, at the north of the coastal part of the Aegean Region. This study aimed to identify erosion risk and distribution in Havran Creek Basin in addition to determining annual average soil loss. GIS based Revised Universal Soil Loss Equation (RUSLE) model was used for the purposes of this study. Various basin parameters such as topography, geology, soil, precipitation and land use were assessed in the framework of this method. Topography sheets at 1/25.000 scale were used as the base. These map sheets were coordinated in UTM-ED50 format and bases were generated in digital environment. RUSLE equation was applied by using Raster Calculator which is included in Data Management Tools of the ArcMap software. As a result of these analysis, erosion risk categories of the study area and the amount of annual soil loss were obtained. Five separate erosion risk categories (low, moderate, high, severe and very severe) were identified based on these analyses. 27 % of the study are was found to be under moderate erosion risk with 10 – 50 ton/ha/year annual soil loss while 24 % and 7 % of the study areas were under low and high erosion risk respectively. The areas with high gradients, sparse vegetation, easily erodible soil and narrow and deep valleys were found to correspond to the areas under high erosion risk. On the other hand, the areas under low erosion risk were observed to be areas including forests with dense vegetation and valley floors. The current study presents the areas with high and low erosion risks as well as the reasons underlying the findings. Accurate assessment of the results obtained in this study will reduce the negative impact caused by erosion on human activities.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Anon. (2017) Türkiye İstatistik Kurumu. [Çevrimiçi] Available at: http://www.tuik.gov.tr [2 11 2017].
Anon. (2018) Meteoroloji Genel Müdürlüğü. [Çevrimiçi] Available at: www.mgm.gov.tr [5 3 2018].
Ardel, A. & Kurter, A. (1969) Uygulamalı Klimatoloji. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Ardel, A., Kurter, A. & Dönmez, Y. (1969) Uygulamalı Klimatoloji. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Arnoldous, H. M. J. (1980) An Approximation of the Rainfall Factor in the USLE. içinde Assessment of Erosion. Chichester: Wiley, pp. 127-132.
Atalay, İ. (2011) Toprak Oluşumu, Sınıflandırılması ve Coğrafyası. İzmir: Meta Basım Matbaacılık.
Bilgin, T. (1969) Biga Yarımadasının Güneybatı Kesiminin Jeolojisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Bingöl, E. (1976) Batı Anadolu'nun Jeotektonik Evrimi. MTA Dergisi, Issue 86, pp. 15-35.
Cürebal, İ. & Ekinci, D. (2006) Kızılkeçili Dere Havzasında CBS Tabanlı RUSLE (3D) Yöntemiyle Erozyon Analizi. Türk Coğrafya Dergisi, Issue 47, pp. 115-129.
Çepel, N. (1997) Toprak Kirliliği Erozyon ve Çevreye Verdiği Zararlar. İstanbul: TEMA Vakfı Yayınları.
Çepel, N., Metin, B., Işık, K., Altın, M., Geray, U., Neyişçi, T., Sarı, M., Ergün, C. (2000) Erozyonla Mücadele (Tema Eğitim Semineri Ders Notları). İstanbul: Tema Vakfı Yayınları.
Efe, R., Ekinci, D. & Cürebal, İ. (2008) Erosion Analysis of Şahin Creek Watershed (NW of Turkey). Journal of Applied Science, 8(1), pp. 49- 58.
Ekinci, D. (2005) CBS Tabanlı Uyarlanmış Rusle Yöntemi ile Kozlu Deresi Havzası'nda Erozyon Analizi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrfaya Dergisi, Issue 13, pp. 109-119.
Ekinci, D. & Ekinci, B. (2006) Küçükçekmece Gölü ve Yakın Çevresinde (İstanbul) Zemin Örtüsü Değişiminin Coğrafya Üzerindeki Etkileri. Türk Coğrafya Dergisi, Issue 47, pp. 131-146.
Erkal, T. & Taş, B. (2013) Jeomorfoloji ve İnsan. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
Erol, O. (1981) Biga Yarımadası Batı ve Güney Kıyı Kesiminin Jeomorfolojisi, M.T.A. Yayınları, Ankara
Fıçıcı, M. (2016) Kapıdağ Yarımadası'nda Erozyon ve Arazi Kullanma İlişkisi, Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi.
Gaubi, I., Chaabani, A., Mammou, A. B. & Hamza, A. H. (2017) A GIS-Based Soil Erosion Prediction Using the Revised Universal Soil Loss Equation (RUSLE) (Lebna Watershed Cap Bon, Tunisia). Nat Hazards, Issue 86, pp. 219-239.
Gülşen, M. (2014) Eber Havzasında (Afyonkarahisar) Toprak Erozyonunun Değerlendirilmesi, Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi.
Hoşgören, M. Y. (2004) Hidrografya'nın Ana ÇizgileriYeraltısuları- Kaynaklar- Akarsular. İstanbul: Çantay Kitabevi.
İmamoğlu, A. & Dengiz, O. (2017) Determination of Soil Erosion Risk Using RUSLE Model and Soil Organic Carbon Loss in Alaca Catchment (Central Black Sea Region, Turkey). Rendiconti Lincei, 1(28), pp. 11-23.
Karabulut, M. & Küçükönder, M. (2008) Kahramanmaraş Ovası ve Çevresinde CBS Kullanılarak Erozyon Alanlarının Tespiti. Kahramanmaraş: KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi.
Kızılelma, Y. & Karabulut, M. (2014) Mut Havzasında Erozyona Duyarlı Alanların Belirlenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(31), pp. 439-456.
Lane, L. J., Renard, K. G., Foster, G. R. & Laften, J.M. (1992) Development and Application of Modern Soil Erosion Prediction Technology-the USDA Experience. Soil and Water Management and Conservation, Issue 30, pp. 893-912.
Mater, B. (1998) Toprak Coğrafyası. İstanbul: Çantay
Millward, A.A. & Mersey, J.E. (1999) Adapting the RUSLE to Model Soil Erosion Potential in a Mountainous Tropical Watershed. Catena, Issue 38, pp. 109-129.
Mitasova, H., Hofierka, J., Zlocha, M. & Iverson, L.R. (1996) Modeling Topographic Potential for Erosion and Deposotion Using GIS. Journal of Geographical İnformation Science, 10(5), pp. 629- 641.
Moore, I. & Burch, G. (1986) Physical Basis of the Length- Slope Factor in the Universal Soil Loss Equation. Soil Science Society of America Journal, Issue 50, pp. 1294-1298.
Nearing, M.A., Yin, S.G., Borelli, P. & Polyakov, O.V. (2017) Rainfall Erosivity: An Historical Rewiew. Catena, Issue 157, pp. 357-362.
Orman ve Su İşleri Genel Müdürlüğü (2013) Erozyonla Mücadele Eylem Planı 2013 - 2017, Ankara: Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü.
Özdemir, H. (2007) Havran Çayı Havzasının (Balıkesir) CBS ve Uzaktan Algılama Yöntemleriyle Taşkın ve Heyelan Risk Analizi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Özdemir, M. A. & Dönmez, S.T. (2016) CBS Tabanlı RUSLE Yöntemiyle Işıklı Gölü Havzasının Erozyon Risk Analizi. Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 8(1), pp. 1-21.
Özşahin, E. (2014) Tekirdağ İlinde CBS Tabanlı RUSLE Modeli Kullanarak Erozyon Risk Değerlendirmesi. Journal of Tekirdağ Agricultural Faculty, 11(3), pp. 45-56.
Özşahin, E. & Atasoy, A. (2014) Aşağı Asi Nehri Havzası'nın Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ce Uzaktan Algılama (UA) Teknikleriyle Erozyon Analizi. Hatay: Hakan Ofset.
Pandey, A., Mathur, A., Mishra, S.K. & Mal, B.C., (2009) Soil Erosion Modeling of a Himalayan Watershed Using RS and GIS. Environmental Earth Sciences, Issue 59, pp. 399-410.
Pektezel, H. (2015) Gelibolu Yarımadası'nda CBS Tabanlı Rusle (3D) Yöntemiyle Erozyon Duyarlılık Analizi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Issue 17, pp. 131-151.
Renard, K.G., Foster, G.R., Weesies, G.A., McCool, D.K. and Yoder, D.C. (1997) Predicting Soil Erosion by Water: a Guide to Conservation Planning with the Revised Universal Soil Loss Equation (Rusle). Washington D.C: U.S Department of Agriculture Handbook.
Renard, K.G., Foster, G.R., Weeies, G.A. & Porter, J.P. (1991) RUSLE: Revised Universal Soil Loss Equation. Journal of Soil and Water Consevation, Issue 46, pp. 30-33.
Sönmez, S. (1996) Havran Çayı- Bakırçay Arasındaki Bölgenin Bitki Coğrafyası, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Sönmez, S. (1996) Havran Çayı - Bakırçay Arasındaki Bölgenin Bitki Coğrafyası, İstanbul: s.n.
Tüfekçioğlu, M. & Yavuz, M. (2016) Yusufeli Mikro Havzasında (Artvin) Yüzey Erozyonu Toprak Kaybının Tahmin Edilmesi ve Erozyon Risk Haritasının Oluşturulması. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 17(2), pp. 188-199.
Wischmeier, W.H. & Smith, D.D. (1978) Predicting Rainfall Erosion Losses: a Guide to Conservation Planning. Washington D C: U S Department of Agriculture Habdbook.
Zeng, C., Wang, S., Bai, X., Li, Y., Tian, Y., Li, Y., Wu, L., Luo, G. (2017) Soil Erosion Evolotion and Spatial Correlation Analysis in a Typical Karst Geomorphology Using RUSLE with GIS. Solid Earth, Issue 8, pp. 721-736.
Zhu, L. & Huang, J.F. (2006) GIS-Based Logistic Regression Method for Landslide Susceptibility Mapping in Regional Scale. Journal of Zhejiang University, 7(12), pp. 2007-2017.

APA	Mutlu Y, SOYKAN A (2018). RUSLE (3D) MODELİ KULLANILARAK TOPRAK EROZYONU TAHMİNİ: HAVRAN ÇAYI ÖRNEĞİ. , 50 - 66.
Chicago	Mutlu Yunus Emre,SOYKAN Abdullah RUSLE (3D) MODELİ KULLANILARAK TOPRAK EROZYONU TAHMİNİ: HAVRAN ÇAYI ÖRNEĞİ. (2018): 50 - 66.
MLA	Mutlu Yunus Emre,SOYKAN Abdullah RUSLE (3D) MODELİ KULLANILARAK TOPRAK EROZYONU TAHMİNİ: HAVRAN ÇAYI ÖRNEĞİ. , 2018, ss.50 - 66.
AMA	Mutlu Y,SOYKAN A RUSLE (3D) MODELİ KULLANILARAK TOPRAK EROZYONU TAHMİNİ: HAVRAN ÇAYI ÖRNEĞİ. . 2018; 50 - 66.
Vancouver	Mutlu Y,SOYKAN A RUSLE (3D) MODELİ KULLANILARAK TOPRAK EROZYONU TAHMİNİ: HAVRAN ÇAYI ÖRNEĞİ. . 2018; 50 - 66.
IEEE	Mutlu Y,SOYKAN A "RUSLE (3D) MODELİ KULLANILARAK TOPRAK EROZYONU TAHMİNİ: HAVRAN ÇAYI ÖRNEĞİ." , ss.50 - 66, 2018.
ISNAD	Mutlu, Yunus Emre - SOYKAN, Abdullah. "RUSLE (3D) MODELİ KULLANILARAK TOPRAK EROZYONU TAHMİNİ: HAVRAN ÇAYI ÖRNEĞİ". (2018), 50-66.

APA	Mutlu Y, SOYKAN A (2018). RUSLE (3D) MODELİ KULLANILARAK TOPRAK EROZYONU TAHMİNİ: HAVRAN ÇAYI ÖRNEĞİ. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi (Online), 0(1), 50 - 66.
Chicago	Mutlu Yunus Emre,SOYKAN Abdullah RUSLE (3D) MODELİ KULLANILARAK TOPRAK EROZYONU TAHMİNİ: HAVRAN ÇAYI ÖRNEĞİ. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi (Online) 0, no.1 (2018): 50 - 66.
MLA	Mutlu Yunus Emre,SOYKAN Abdullah RUSLE (3D) MODELİ KULLANILARAK TOPRAK EROZYONU TAHMİNİ: HAVRAN ÇAYI ÖRNEĞİ. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi (Online), vol.0, no.1, 2018, ss.50 - 66.
AMA	Mutlu Y,SOYKAN A RUSLE (3D) MODELİ KULLANILARAK TOPRAK EROZYONU TAHMİNİ: HAVRAN ÇAYI ÖRNEĞİ. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi (Online). 2018; 0(1): 50 - 66.
Vancouver	Mutlu Y,SOYKAN A RUSLE (3D) MODELİ KULLANILARAK TOPRAK EROZYONU TAHMİNİ: HAVRAN ÇAYI ÖRNEĞİ. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi (Online). 2018; 0(1): 50 - 66.
IEEE	Mutlu Y,SOYKAN A "RUSLE (3D) MODELİ KULLANILARAK TOPRAK EROZYONU TAHMİNİ: HAVRAN ÇAYI ÖRNEĞİ." Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi (Online), 0, ss.50 - 66, 2018.
ISNAD	Mutlu, Yunus Emre - SOYKAN, Abdullah. "RUSLE (3D) MODELİ KULLANILARAK TOPRAK EROZYONU TAHMİNİ: HAVRAN ÇAYI ÖRNEĞİ". Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi (Online) 1 (2018), 50-66.