Yıl: 2020 Cilt: 9 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 48 - 79 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 23-11-2020

KISSA-İ ANTER: TOPKAPI SARAYI MÜZESİ KÜTÜPHANESİ’NDEKİ EL YAZMASI NÜSHALARIN TANITIMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz:
VI. yüzyılda yaşamış, kahramanlığı ve şairliği ile ün salmış Anter binŞeddâd‟ın hayatı etrafında oluşturulan destansı hikâye Sîretü‟l-Anter,asırlarca ülkeden ülkeye dolaşmıştır. Sîretü‟l-Anter‟in Türkçedeki izlerine iseXV. yüzyılda Fatih Sultan Mehmed Han‟ın emriyle yapılan “Kıssa-i Anter”adlı tercümeyle rastlanmaktadır. Bu tercümenin mukaddimesinde verilenbilgilere göre Türkçedeki serüveni XV. yüzyıldan daha öncelere dayananAnter hikâyesi, tespit ettiğimiz el yazması eserlere düşülen farklı türkayıtlardan hareketle Osmanlı coğrafyasında padişahlardan saray ahalisine,farklı kademelerdeki askerlerden kahvehanelerdeki halka kadar toplumunbirçok kesimi tarafından okunmuştur.Çalışmamızın konusunu Anter‟in hayatı, Sîretü‟l-Anter ile alakalıtespitler ve bunların akabinde Kıssa-i Anter‟e ve Topkapı Sarayı MüzesiKütüphanesi‟nde bulunan 9 el yazması nüshaya ait bilgiler oluşturmaktadır.Çalışmamızın temel amacı ise bir dil ve kültür hazinesi olan bu eseri Türkkamuoyu ve ilim âleminin gündemine taşımaktır. Tarama Sözlüğü‟ne dekaynaklık etmiş bu esere dair sözlükte verilen bilgilerle Topkapı SarayıMüzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu‟nda geçen bilgilerincelenerek eksik ve hatalı yerler düzeltilmiştir. Ulaştığımız en önemlisonuçlardan biri Fatih Sultan Mehmed‟in emriyle tercüme edilen Kıssa-iAnter‟in bilinenin aksine XIV. yüzyıla değil XV. yüzyıla ait olduğudur.
Anahtar Kelime:

QISSA-I ANTAR: INTRODUCTION AND REVIEW OF THE MANUSCRIPTS IN THE LIBRARY OF TOPKAPI PALACE MUSEUM

Öz:
An epic story created about the life of Antar ibn Shaddad, who lived in VI. century and who was famous for his heroism and poetry, Sirat 'Antar traveled from one country to another for centuries. The traces of Sirat 'Antar in Turkish can be found in “Qıssa-i Antar” translated in the XV. century by the order of Sultan Mehmed the Conqueror. According to the information given in the preface of this translation, the story of Antar, whose adventure in Turkish was earlier than XV. century, was read by many sections of thesociety from the sultans to the people of the palace, from the soldiers in different ranks to the people in the coffeehouses in the Ottoman geography based on the different kinds of records mentioned in the manuscripts we have identified. The subject of our study consists of Antar's life, the findings related to Sirat‟ Antar and the information about Qıssa-i Antar and 9 manuscripts in Topkapı Palace Museum Library. The main purpose of our study is to carry this work to the agenda of the Turkish public and scientific world. In this study, the information given in the glossary, which was the source of the Tarama Sözlüğü (the dictionary of old Turkish), was examined and the information in the Catalogue of the Turkish Manuscripts in the Topkapı Palace Museum Library was examined and the missing and incorrect places were corrected. One of the most important findings we have reached is that the Qıssa-i Antar translated by the order of Sultan Mehmed the Conqueror belongs not to the XIV. century but to the XV. century.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Anadolu Ajansı. (2020). Nitelikli Türkçe-Arapça edebiyat çevirmeni eksikliği var. Erişim tarihi: 30.07.2018. https://www.aa.com.tr/tr/egitim/nitelikli-turkce-arapca-edebiyat-cevirmenieksikligi-var/1015387. Antar (company). Wikipedia the free encyclopedia. Erişim tarihi: 06.03.2019. https://en.wikipedia.org/wiki/Antar_(company).
  • Arslan, M. (2003). Aynî-sâkînâme. İstanbul: Kitabevi Yayınları.Aydın, C. (1988). Anter hikâyesi. Türk Edebiyatı Dergisi, 175, 65-67.
  • Bayatlı, N. Y. (2011). Irak Türkmenlerinde hikâye anlatma geleneği ve Köroğlu anlatmaları. Uluslararası Köroğlu, Bolu Tarihi ve Kültürü Sempozyumu Bildirileri, 17-18 Ekim 2009, Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Bolu Halk Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi (BAMER) Yayınları, 179-193.
  • Baykal, İ. (1958). Fatih Sultan Mehmed‟in hususi kütüphanesi ve kitabları. Vakıflar Dergisi, IV, 77-84.
  • Bayram, N. (2019). Makâle-i Re'îsü'l-Eshıyâ Hâtem-i Tay ve Anter (Gevrek-Zâde Hâfız Hasan) [Çeviri yazılı metin]. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Ünı versı tesı Sosyal Bı lı mler Enstı tüsü.
  • Beyoğlu, C. (2019). Antern me 5. cilt (İnceleme-metin-tıpkıbasım). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Beykent Ünı versı tesı Sosyal Bı lı mler Enstı tüsü.
  • Biçer, B. (2005). Firdevsî-i Rûmî ve tarihçiliği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Bilgin, O. (2013). Yazma. Türkiye Diyanet Vakfı İslam ansiklopedisi, c. 43, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., s. 369-373.
  • Blach re, R. (2010), „Antere. (Çev. Süleyman Tülücü), Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 33, 211-219.
  • Boratav, P. N. (1982). Folklor ve edebiyat 1. Adam Yayınları.
  • Crichton, A. (1838). The History of Arabia Ancient and Modern (Vol. I). New York: Harper and Brothers.
  • Çalışkan, A. (2017). Sebâtî ve Divânı’ndan seçmeler. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
  • Defter-i Kütüb (1502). Magyar Todomanyos Akademia Künyvtara Keleti Gyüjtement. Török F.39. (Macaristan). Erişim tarihi: 30.07.2018. http://real-ms.mtak.hu/id/eprint/50.
  • Demir, E. (2019). Kıssa-i Anter (3. Cilt / H.1147 / 1b-205a) [İnceleme-metin-sözlük]. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Ünı versı tesı Sosyal Bı lı mler Enstı tüsü. Demir, N. (2011). Türk düşünce dünyasında Hazret-i Ali. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 60, 85-104.
  • Demirayak, K. (2009). Arap edebiyatı tarihi I (Câhiliye Dönemi). Erzurum: Fenomen Yayınları.
  • Dereli, Ü. (2003). Ca’ferî’nin hayatı, eseri, edebî kişiliği ve divanının tenkitli metni. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Efendioğlu, S. ve Sümbüllü, Y. Z. (2012). Erzurumlu Mustafa Darîr, yüz hadis yüz hikâye'si ve yeni nüshaları. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1(32), 15-35.
  • Erbilli, E. H. M. (2012). Osman Mazlûm ve divânçesi (hayatı, edebî kişiliği ve eserleri). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Erkan, M. (1993). Darîr. Türkiye Diyanet Vakfı İslam ansiklopedisi, c. 8, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., s. 498-499.
  • Erünsal, İ. E. (2014). Fatih Sultan Mehmed‟in ilgi duyduğu kitaplar ve kütüphanesi. Fethi Gören Şehirden İstanbul’un Fethine ve Fatih’ine Bakış, İstanbul: Üsküdar
  • Belediyesi.Evliya Çelebi. (2005). Evliya Çelebi seyahatnamesi. I. Kitap. Hazırlayanlar: Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, Robert Dankoff, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Goldziher, I. (1986, Temmuz). İspanya Arapları ve İslâm - doğu Araplarıyla mukayeseli Olarak, İspanya Araplarının İslâm‟ın tekamülündeki yeri. İsmail Hakkı Ünal (çev.), İslâmi Araştırmalar Dergisi, 1, 80-99.
  • Goldziher, I. (2016). Klasik Arap literatürü. İstanbul: Vadi Yayınları.
  • Göçemen, Y. (2015a). ʻAntere b. Şeddâd‟ın hayatı ve şiirlerinde hamâset teması. Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 46-80.
  • Göçemen, Y. (2015b). Muallaka Şaı rı Antere b. Şeddâd’ın Hayatı ve şı ı rlerı nı n dı l ve tema yönünden tahlı lı . Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Ünı versı tesı Sosyal Bı lı mler Enstı tüsü.
  • Göçemen, Y. (2016). Antere b. Şeddâd'ın şiirlerinde tasvir. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(4), 69-98.
  • Gökyay, O. Ş. (1930?). Arap edebiyatında zenci şairler ve Suhaym divanı. Yayımlanmamış Lisans Bitime Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
  • Güler, M.İ. (2019). Kıssa-i Anter (1. Cilt / H.1145) [inceleme-metin-sözlük]. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Ünı versı tesı Sosyal Bı lı mler Enstı tüsü.
  • Karagöz, T. (2019). Kıssa-i Anter (K. 889 Birinci Cilt 1a-150b). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Ünı versı tesı Sosyal Bı lı mler Enstı tüsü.
  • Karaköse, S. (2017). Nev’î-zâde Atâyî Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
  • Kırımlı, Ö. (2020). Kıssa-i Anter (3. Cilt 409a-614b) [inceleme-metin-sözlük]. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Ünı versı tesı Sosyal Bı lı mler Enstı tüsü.
  • Heller, B. (1997). Sîret-i Anter. MEB İslâm ansiklopedisi (C X, 703-707). Eskişehir: Milli Eğitim Bakanlığı.
  • Karatay, F. E. (1961). Topkapı Sarayı müzesi Türkçe yazmalar kataloğu, c. II. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi.
  • Kavruk, H. (2016). Eski Türk Edebiyatında Mensûr hikâyeler. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Kıssa-i Anter b. Şeddâd el-Absî - Arşiv No: H.1147. Türkiye yazma eserler kurumu başkanlığı yazma eserler web sitesi. Erişim tarihi: 30.07.2018. http://yazmalar.gov.tr/eser/kissa-ianter-b-seddad-el-absî/116330.
  • Kıssa-i Anter b. Şeddâd el-Absî - Arşiv No: H.1149. Türkiye yazma eserler kurumu başkanlığı yazma eserler web sitesi. Erişim tarihi: 07.05.2019. http://yazmalar.gov.tr/eser/kissa-ianter-b-seddad-el-abs%C3%AE/88957.
  • Köprülü, F. (1999). Edebiyat araştırmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Meriç, C. (2008). Kırk Ambar, C. I. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Muhtar, C. (1991a). Antere. Türkiye Diyanet Vakfı İslam ansiklopedisi, c.III, 237. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • Muhtar, C. (1991b). Antere Kıssası. Türkiye Diyanet Vakfı İslam ansiklopedisi, c.III, 237-238. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • Namık Kemâl. Kemâl Bey‟in bir makalesi. Şark Mecmuası. 1(5), 97-101.Okatan, H. İ. (1995). Kafzâde Fâ’izî -hayatı eserleri sanatı-tenkitli divan metni.
  • Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Özkırımlı, A. (1982). Anternâme. Türk Edebiyatı ansiklopedisi, C. 1, 115. İstanbul: Cem Yayınları.
  • Seyyid Eyyûb bin Sıddîk. (2017). Menâkıb-ı Çihâr Yâr-i Güzîn. Hüseyin Hilmi Işık (haz.), İstanbul: Hakîkat Kitâbevi.
  • Sezen, L. (1991). Halk edebiyatında hamzanâmeler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Tahkîkât-ı Edebiyye sütunları. (1919). Servet-i Fünûn (1429), 360.
  • Tanrıbuyurdu, G. (2006). Eşref Paşa Dîvânı (inceleme, transkripsiyonlu metin, nesre çeviri). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Tarama sözlüğü. (2009). C. I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. The Staatsbibliothek zu Berlin. Ms.or.fol.4079 Thornycroft Antar. Wikipedia the free encyclopedia. Erişim tarihi: 06.03.2019. https://en.wikipedia.org/wiki/Thornycroft_Antar.
  • Tokay, Y. (2017). Kitâbu Gülistân Bi't-Türkȋ'de geçen deyimler üzerine kavramsal bir tasnif denemesi II. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(2), 611-637.
  • Topal, A. (2017). Klasik Türk şiirinde çâr-ender-çâr şiirler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 60, 67-94.
  • Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi. H.1145, H.1146, H.1147, H.1148, H.1149, A.3113, A.3114, K.889, K.890.
  • Topuzoğlu, T. R. (1994). Ebü‟l-Esved ed-Düelî Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.X, 311-313. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • Tülücü, S. (1999). Muallaka şâirlerinden Antere. EKEV Akademi Dergisi, 4, 15-22. Ünver, N. ve Kaya, D. (?). Yazma kitaplar. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Web Sitesi. Erişim tarihi: 30.07.2018. http://www.yazmalar.gov.tr/sayfa/yazma-kitaplar/9.
  • Ünver, S. (1958). II. Sultan Bâyezid‟in Edirne‟deki vakıf kitaplarına dair. Vakıflar Dergisi, IV, 105-106.
  • Yaltkaya, Ş. (2007). „Arap Edebiyatı‟ adlı makalenin sadeleştirmesi. Sadeleştiren: Ali Yılmaz, C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11(2), 467-492.
  • Yılmaz, K. H. (2017). Diyarbakırlı Hâmî Ahmed Divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
  • Yılmaz, K. (2001). Güftî ve Teşrîfâtü’ş-şu’arâsı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
APA Güler M (2020). KISSA-İ ANTER: TOPKAPI SARAYI MÜZESİ KÜTÜPHANESİ’NDEKİ EL YAZMASI NÜSHALARIN TANITIMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ. , 48 - 79.
Chicago Güler Muhammed İkbâl KISSA-İ ANTER: TOPKAPI SARAYI MÜZESİ KÜTÜPHANESİ’NDEKİ EL YAZMASI NÜSHALARIN TANITIMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ. (2020): 48 - 79.
MLA Güler Muhammed İkbâl KISSA-İ ANTER: TOPKAPI SARAYI MÜZESİ KÜTÜPHANESİ’NDEKİ EL YAZMASI NÜSHALARIN TANITIMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ. , 2020, ss.48 - 79.
AMA Güler M KISSA-İ ANTER: TOPKAPI SARAYI MÜZESİ KÜTÜPHANESİ’NDEKİ EL YAZMASI NÜSHALARIN TANITIMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ. . 2020; 48 - 79.
Vancouver Güler M KISSA-İ ANTER: TOPKAPI SARAYI MÜZESİ KÜTÜPHANESİ’NDEKİ EL YAZMASI NÜSHALARIN TANITIMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ. . 2020; 48 - 79.
IEEE Güler M "KISSA-İ ANTER: TOPKAPI SARAYI MÜZESİ KÜTÜPHANESİ’NDEKİ EL YAZMASI NÜSHALARIN TANITIMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ." , ss.48 - 79, 2020.
ISNAD Güler, Muhammed İkbâl. "KISSA-İ ANTER: TOPKAPI SARAYI MÜZESİ KÜTÜPHANESİ’NDEKİ EL YAZMASI NÜSHALARIN TANITIMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ". (2020), 48-79.
APA Güler M (2020). KISSA-İ ANTER: TOPKAPI SARAYI MÜZESİ KÜTÜPHANESİ’NDEKİ EL YAZMASI NÜSHALARIN TANITIMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 9(1), 48 - 79.
Chicago Güler Muhammed İkbâl KISSA-İ ANTER: TOPKAPI SARAYI MÜZESİ KÜTÜPHANESİ’NDEKİ EL YAZMASI NÜSHALARIN TANITIMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 9, no.1 (2020): 48 - 79.
MLA Güler Muhammed İkbâl KISSA-İ ANTER: TOPKAPI SARAYI MÜZESİ KÜTÜPHANESİ’NDEKİ EL YAZMASI NÜSHALARIN TANITIMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, vol.9, no.1, 2020, ss.48 - 79.
AMA Güler M KISSA-İ ANTER: TOPKAPI SARAYI MÜZESİ KÜTÜPHANESİ’NDEKİ EL YAZMASI NÜSHALARIN TANITIMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2020; 9(1): 48 - 79.
Vancouver Güler M KISSA-İ ANTER: TOPKAPI SARAYI MÜZESİ KÜTÜPHANESİ’NDEKİ EL YAZMASI NÜSHALARIN TANITIMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2020; 9(1): 48 - 79.
IEEE Güler M "KISSA-İ ANTER: TOPKAPI SARAYI MÜZESİ KÜTÜPHANESİ’NDEKİ EL YAZMASI NÜSHALARIN TANITIMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ." Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 9, ss.48 - 79, 2020.
ISNAD Güler, Muhammed İkbâl. "KISSA-İ ANTER: TOPKAPI SARAYI MÜZESİ KÜTÜPHANESİ’NDEKİ EL YAZMASI NÜSHALARIN TANITIMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 9/1 (2020), 48-79.