Antik Kastabala Kenti Kuzey Kilise Üzerine Gözlemler: Uzam, Mekan ve Anlamsal Üretim Döngüsü

Barut Kemirtlek, Ferda; KORTANOGLU, RIFAT ESER

doi:10.26650/anar.2020.23.752518

Antik Kastabala Kenti Kuzey Kilise Üzerine Gözlemler: Uzam, Mekan ve Anlamsal Üretim Döngüsü

R. Eser KORTANOĞLU, (Anadolu Üniversitesi, Yunus Emre Kampüsü, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı, Eskişehir, Türkiye)

Ferda BARUT KEMİRTLEK (Anadolu Üniversitesi, Yunus Emre Kampüsü, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı, Eskişehir, Türkiye)

Anadolu Araştırmaları

8 1

Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 23 Sayfa Aralığı: 261 - 288 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26650/anar.2020.23.752518 İndeks Tarihi: 27-05-2021

Antik Kastabala Kenti Kuzey Kilise Üzerine Gözlemler: Uzam, Mekan ve Anlamsal Üretim Döngüsü

Öz:

AntikKilikiaBölgesi’ninKastabalakenti,GeçHellenistikDönem’deRoma’nınvasal kralı Tarkondimotos ile bölgenin tarihselliğinde öne çıkmaya başlamış ama özellikle de Roma İmparatorluk Dönemi’nde en görkemli halini yaşamıştır. Roma İmparatorluk Dönemi’nde, MS 2-3. yüzyıllarda kentte sütunlu cadde ve anıtsal birçok yapı inşa edilmiştir. Geç Antik Çağ’ın başlamasıyla, Hıristiyanlık ile birlikte tapımdaki tekilliğin kendine özgü kutsal yapıları da kentte inşa edilmiştir. Bu bağlamda kentte “Kuzey Kilise” ve “Güney Kilise” olarak adlandırılmış yapılar kentin İmparatorluk Dönemi anıtsal yapılarına ait mimari öğelerin yeniden kullanılmaları ile inşa edilmiştir. Makale öznesi olarak Kuzey Kilise’ye odaklanmıştır. Kuzey Kilise bağlamında söz konusu inşa paradoksal bir anlam kazanmıştır. Bunun temel nedeni blokların ve mimari malzemelerin normalde kullanılması gereken yerlerde konumlandırılmamışolmalarıdır.MakaledeKuzeyKiliseolarakanılananıtsalkütle; spolia malzemenin kullanımı, dekonstrüksiyon, Genius Loci kavramı ve Artemis Perasia tapınımı, Roma’nın tanrı imparatorları, özellikle Pavlus üzerinden Hıristiyanlığınkurulumuvebukurulumunpost-yapısalcıeleştiriüzerindenyorumlanması çerçevesinde incelenmiştir. Bunun dışında Kilikia Bölgesi ve Anadolu bağlamında kilise mimarisi ve plan tipolojisi açısından da anıtsal Kuzey Kilise, belirli bağlam ve kümesel ilişkiler çerçevesinde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelime:

Observations on Ancient Castabala City North Church: Space, Mass and Semantic Production Cycle

Öz:

Castabala in Ancient Cilicia is a city became prominent during Late Hellenstic period during the reign of Tarkondimotos, vassal king of Rome. The golden age of the city was its time under the Roman Imperial Period. During this period, in 2nd and 3rd centuries AD, a colonnaded street and other monumental buildings were built. In Late Antiquity, idiosyncratic sacred structures/buildings of the singularity of worship were also built in the city. In this context, the buildings named “North Church” and “South Church” were built by re-using of the architectural elements of the monumental buildings of Roman Empire period of the city. North Church is the main subject to be focused in this paper. In the context of Kuzey Kilise, the construction in question takes on a paradoxical meaning. The main reason of it is that the blocks and architectural elements not to be situated in the places which normally they had to be. The monumental mass as called North Church within the scope of the article is analyzed within the frame of the spolia, deconstruction, Genius Loci concept and Artemis Perasia cult, the God-Emperors of Rome, the construction of Christianity via Paul and the interpretation of this construction in the context of poststructuralist critique. Besides, North Church edifice is commentated within the frame of certain contexts and clusteral relationships in terms of church architecture and typology in the context of Cilicia and Anatolia.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Akay, A. (2016a). Michel Foucault’da İktidar ve Direnme Odakları. Ankara: Doğu-Batı Yayınları.
Akay, A. (2016b). Tekil Düşünce. Modern Fransız Toplumbilim Düşüncesi. Ankara: Doğu-Batı Yayınları.
Akurgal, E. (1987). Griechische und römische Kunst in der Türkei. Münih.
Andrade, N. (2011). Local authority and civic Hellenism: Tarcondimotus, Hierapolis-Castabala and the cult of Perasia. Anatolian Studies, 61, 123-132.
Aydın, A. (2003a). Die christliche architektur in Kilikien und Isaurien am beispiel der kirche von Demirciören. Belleten, 67, 415-419.
Aydın, A. (2003b). Mersin-Silifke, Seyranlık Köyü Geç Antik-Bizans Dönemi Mimarisi, 21. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, Ankara, 217-229.
Bayliss, R. (2001). Provincial Cilicia and the Archaeology of Temple Conversion. (Doktora Tezi). University of Newcastle upon Tyne Department of Archaeology.
Bayliss, R. (1997). The Alacami in Kadirli: Transformations of a Sacred Monument. Anatolian Studies, 47, 57-87.
Bell, G.L. (1906). Notes On A Journey Through Cilicia And Lycaonia, Revue Archéologique. Quatrième Série, T. 7, (Janvier-Juin), 1-29.
Bent, T. (1890). A Journey in Cilicia Tracheia. Journal of Hellenic Studies, 12, 206-224.
Ceylan, B. (2003). Temple-Church in Olba and The Reuse of Antique Monuments in Late Antiquity. Olba VIII, 73-82.
Ceylan, B. (2001).Geç Antik Dönem Batı Anadolu Bazilikaları, Olba IV, 189-203.
Davis, E.J. (1879). Life in Asiatic Turkey. A Journey of Travel in Cilicia Pedias and Trachaea. Londra: Isauria and parts of Lycaonia, 128-134.
Deleuze, G. (2019). Foucault. (B. Yalım ve E. Koyuncu, Çev.). İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
Dupont-Sommer, A. & Robert, L. (1964). La déesse de Hierapolis Castabala (Cilicie). Paris.
Duygu, Z. (2017). Hıristiyanlık ve İmparatorluk: Geç Antikçağ’da Kilise-Devlet İlişkileri ve Kristoloji Paradigmaları. İstanbul: Divan Kitap.
Duygu, Z. (2018). İsa, Pavlus ve İnciller: Hıristiyanlık Neden ve Nasıl Ortaya Çıktı?, İstanbul: Düşün Yayıncılık.
Dvornik, F. (1990).Konsiller Tarihi, İznik’ten II. Vatikan’a. (M. Aydın, Çev.). Ankara.
Elton, H. (2013). Late Roman Churches in the Upper Göksu Valley, Isauria, Rough Cilicia: New Historical and Archaeological Approaches. Michael C. Hoff & Rhys F. Townsend (Eds.), Oxford, Oxbow Books,
Elton, H. & Equini-Schneider, E. & Wannagat, D. (2007). Temple to Church: The transformation of religious sites from paganism to Christianity in Cilicia. Tapınaktan Kiliseye: Kilikya’da Putperestlikten Hıristiyanlığa Geçişte Dini Yerleşmelerin Dönüşümü. (B. Taşpınar, Çev.). İstanbul: Ege Yayınları.
Feld, O. (1965). Beobachtungen an spätantiken und frühchristlichen Bauten in Kilikien: Bericht über eine Reise. Römische Quartalschrift, 60, 131-143.
Feld, O. (1986). Die beiden Kirchen in Hierapolis-Kastabala. Feld & Peschlow. (Eds.). Studien zur spätantiken und byzantinischen Kunst, Friedrich Wilhelm Deichmann gewidmet. Monographien des Römisches-Germanisches Zentralmuseums 10.1, Bonn. 77-86.
French, D. (2016). Roman Roads and Milestones of Asia Minor: The Pilgrim’s Road. Ankara: British Institute of Archaeology.Foucault, M. (2016a). Entelektüelin Siyasi İşlevi. I. Ergüden ve T. Birkan. (Eds.). İstanbul: Ayrıntı.
Foucault, M. (2016b). Özne ve İktidar. I. Ergüden ve O. Akınhay (Eds.). İstanbul: Ayrıntı.
Foucault, M (2017). Hermenötiğin Kökeni. Kendilik Hakkında – Dartmouth Konferansları. (Ş. Solmaz. Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
Gough, M. (1955). Early Churches in Cilicia, Byzantinoslavica, 16, 201-11.Gough, M. (1961). The Early Christians, Thames and Hudson, Londra.
Gough, M. (1972). The Emperor Zeno and Some Cilician Churches. Anatolian Studies, 22, 199-212.
Heberdey, R. & Wilhelm, H. (1896). Reisen in Kilikien ausgeführt, 1891 und 1892 im Auftrage der kaiserlichen Akademie der Wissenchaften, Philosophisch-Historische Klasse, 44, Viyana.
Hellenkemper, H. & Hild, F. (1986). Neue Forschungen in Kilikien, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenchaften, Veröffentlichungen der Kommission für die Tabula Imperii Byzantini, Band 4.Viyana.
Hellenkemper, H. (1986). Die Kirchenstiftung des Kaisers Zenon im Wahlfahrtsheiligtum der Heiligen Thecla bei Seleukeia. Wallraf Richartz Jahrbuch, 47, 63-90.
Hellenkemper, H. (1994). “Early Church Architecture, Southern Asia Minor. (der. K. Painter), Londra: Churches Built in Ancient Times, 213-238.
Hengel, M. & Schwemer, A.M. (1997). Paul Between Damascus and Antioch: The Unknown Years. (J. Bowden, Çev.) Louisville, Westminster John Knox.
Hill, S. (1996). The Early Byzantine Churches of Cilicia and Isauria. Variorum, Hampshire.
Hild, F. & Hellenkemper, H. (1984). Kommagene-Kilikien-Isaurien. Reallexikon zur Byzantinischen Kunst, 4, 182-356.
Hild, F. & Hellenkemper, H. (1990). Kilikien und Isaurien, Tabula Imperii Byzantini. 5/1, Österreichische Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse Denkschriften, 138, 293-294, Viyana.
Hirst, P. (1993). Foucault and Architecture. AA Files, Architectural Association School of Architecture, 26, 52-60.
Honigmann, E. (1939). La Liste Originale Des Pères De Nicée: A propos de l’Évêché de «Sodoma » en Arabie. Byzantion, Vol. 14, No. 1, s. 17-76.
Kaçar, T. (2003). Cilician Bishops and Fourth-Century Church Politics, Olba VIII, 109-128.
Kaplan, D. (2009). Roma İmparatorluk Çağı’nda Kilikia: Kent Kurulumları, Bayındırlık Hareketleri ve İmparatorluk Kültü. Mersin Sempozyumu 19-22.11.2008, Mersin, 90-96.
Kortanoğlu, R.E. (2018a). Varlık ve Tapınak, Eski Yunan Tapınağının Kavramsal İnşası Üzerine Arkitektonik Bir Deneme. Ankara: Bilgin Kültür Sanat.
Kortanoğlu, R.E. (2018b). Political-Economy Discourses in Metaphorique Construction of Greek Temple, 19th International Congress of Classical Archaeology Cologne/Bonn (Germany), 22-26.05.2018, Archaeology and Economy in the Ancient World. Abstracts, 397-398.
Kortanoğlu, R.E. (2019). Logocentric Structures, Platon and Dual Worshipping Phenomenon, 12-13.12.2019 VI. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Kongresi. Tam Metin Bildiri Kitabı. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, 281-290.
Krinzinger, F. & Reiter, W. (1993). Archaeologische Forschungen in Hierapolis Kastabala, 269-287.
Kurt, M. (2010). Roma Egemenliğinde Kilikya ve Roma İç Savaşlarının Bölgedeki Yansımaları. Tarih Araştırmaları Dergisi, XXV/2, 483-501.
Mathews, T.F. (1977).The Early Churches of Constantinople, Architecture and Liturgy. Pennsylvania State University Press.
Niewöhner, P. (2018). Doğu ve Batı’da Çeşitlilik (Varietas), Devşirme Malzeme (Spolia) ve Antik Çağ’ın Sonu, Devşirme Malzemenin (Spolia) Yeniden Doğuşu. Antik Çağ’dan Osmanlı’ya Anadolu’da Objelerin, Materyallerin ve Mekanların Sonraki Yaşamları. S. Yalman, I. Jevtiç (Eds.), 243-264, İstanbul: Koç Üniversitesi.
Norberg-Schulz, C. (1979 ve 1991). Genius Loci, Towards a Phenomenology of Architecture. New York: Rizzoli.
Okan, C. (2019). Mitoslar ve Tasvirler Işığında Antik Ege Coğrafyasında Dişi Tanrısal Figürler: Kök, Karışım ve Değişim. (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
Öğüş, E. (2019). Kutsal Alanların Geç Antik Dönem’deki İkincil Yaşamları: Kiliseye Dönüşüm ve Ad Sanctos Gömüler. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2019/3, 19, 85-98.
Özyıldırım, M. ve Yeğin, Y. (2019). İmparator Zeno Dönemi’nde Cilicia ve Isauria’da Kilise İnşa Faaliyetleri. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2019/3, 264-279.
Piro, J.M. (2008). Foucault and the Architecture of Surveillance: Creating Regimes of Power in Schools, Shrines and Society. Educational Studies, 44, 30-46.
Pohl, D. & Sayar, M.H. (2004). Perasia in Hierapolis-Kastabala, Asia Minor Studien 53, Bonn, 107-118.
Quien, M.L. (1958). Oriens christianus: in quatuor patriarchatus digestus: quo exhibentur ecclesiae, patriarchae caeterique praesules totius orientis. (1740 nüshasının tıpkıbasımı), Akademische Druck-U.Verlagsanstalt.
Sayar, M.H. (1999a). Kilikya’da Tanrılar ve Kültler, Olba, II.1, 131-154.
Sayar, M.H. (1999b). Antik Kilikya’da Şehirleşme. Ankara: XII. Türk Tarih Kongresi, 193-216.
Sayar, M.H. (2000). Çukurova’nın Kutsal Kenti Kastabala. Arkeoloji ve Sanat, 99, 7-14.
Sayar, M.H. (2001). Tarkondimotos, seine Dynastie, seine Politik und sein Reich. Varia Anatolica XIII, 373-380.
Sayar, M.H. (2016). The Temple of Uzunoğlan Hill in Smooth Cilicia, Colloquia Antiqua 17, 101-116.
Sayar, M.H. (2019a). Römische StraBen und Meilensteine im Ebenen Kilikien, Roman Roads New Perspectives. A. Kolb (Ed.), 147-165, Berlin.
Sayar, M.H. (2019b). Roma Eyaleti Olarak Kilikia (Provincia Cilicia), Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Anadolu. Krallar, İmparatorlar, Kent Devletleri. O. Tekin (Ed.), (s. 334-355) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Sayar, M.H. (2020a). Spätantike Siedlungen im Ebenen Kilikien. Mitteilungen zur spätantiken Archäologie und Kunstgeschichte 7, 2020, 54-59.
Sayar, M.H. (2020b). Local Donors and Euergetism in the Cities of Cilicia Pedias Between the First Century BC and Second Century AD, Philanthropy in Anatolia Through The Ages. O. Tekin, C.H. Roosevelt, E. Akyürek, (Eds.). (s. 73-82). İstanbul: Koç Üniversitesi.
Spawforth, T. (2006). The Complete Greek Temples, Thames and Hudson. Londra.
Swartz, D. (2018). Kültür ve İktidar, Pierre Bourdieu’nün Sosyolojisi. (E. Gen, Çev.). İstanbul: İletişim.
Tobin, J. (2001). The Tarcondimotid Dynasty in Smooth Cilicia. Varia Anatolica XIII, 381-387.
Türkmen, M. (2007). Pamphylia ve Kilikia’da Severuslar Dönemi Mimari Bezemesi. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Urhan, V. (2013). Michel Foucault ve Düşünce Sistemleri Tarihi, Arkeoloji, Soykütüğü, Etik. İstanbul: Say Yayınları.
Ünal, A. (2006). Hitit İmparatorluğu’nun Yıkılışından Bizans Dönemi’nin Sonuna Kadar Adana ve Çukurova Tarihi. ÇÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15/3, 67-102.
Varinlioğlu, G. (2013). Rural Habitat in the Hinterland of Seleucia ad Calycadnum during Late Antiquity, Rough Cilicia: New Historical and Archaeological Approachess. Michael C. Hoff, Rhys F. Townsend. (Eds.), Oxbow Books, Oxford.
Wilson, M. (2003a). Cilicia, the First Christian Churches in Anatolia. Tyndale Bulletin, 54.1., 15-30.
Wilson, M. (2003b). Was Paul A Cilician, A Native of Tarsus? A Historical Reassessment. Olba VIII, 93-107.
Yalduz, A. (2003). Konsillerin Hıristiyanlık Tarihindeki Yeri ve İznik Konsili. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12/2, 257-296.
Zeyrek, T.H. (2011). Kastabala Antik Kenti Kazıları 2009. (s. 96-116). Ankara:32. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt.
Zeyrek, A.N. (2018). Hierapolis-Kastabala. İstanbul: Ege Yayınları.

APA	KORTANOGLU R, Barut Kemirtlek F (2020). Antik Kastabala Kenti Kuzey Kilise Üzerine Gözlemler: Uzam, Mekan ve Anlamsal Üretim Döngüsü. , 261 - 288. 10.26650/anar.2020.23.752518
Chicago	KORTANOGLU RIFAT ESER,Barut Kemirtlek Ferda Antik Kastabala Kenti Kuzey Kilise Üzerine Gözlemler: Uzam, Mekan ve Anlamsal Üretim Döngüsü. (2020): 261 - 288. 10.26650/anar.2020.23.752518
MLA	KORTANOGLU RIFAT ESER,Barut Kemirtlek Ferda Antik Kastabala Kenti Kuzey Kilise Üzerine Gözlemler: Uzam, Mekan ve Anlamsal Üretim Döngüsü. , 2020, ss.261 - 288. 10.26650/anar.2020.23.752518
AMA	KORTANOGLU R,Barut Kemirtlek F Antik Kastabala Kenti Kuzey Kilise Üzerine Gözlemler: Uzam, Mekan ve Anlamsal Üretim Döngüsü. . 2020; 261 - 288. 10.26650/anar.2020.23.752518
Vancouver	KORTANOGLU R,Barut Kemirtlek F Antik Kastabala Kenti Kuzey Kilise Üzerine Gözlemler: Uzam, Mekan ve Anlamsal Üretim Döngüsü. . 2020; 261 - 288. 10.26650/anar.2020.23.752518
IEEE	KORTANOGLU R,Barut Kemirtlek F "Antik Kastabala Kenti Kuzey Kilise Üzerine Gözlemler: Uzam, Mekan ve Anlamsal Üretim Döngüsü." , ss.261 - 288, 2020. 10.26650/anar.2020.23.752518
ISNAD	KORTANOGLU, RIFAT ESER - Barut Kemirtlek, Ferda. "Antik Kastabala Kenti Kuzey Kilise Üzerine Gözlemler: Uzam, Mekan ve Anlamsal Üretim Döngüsü". (2020), 261-288. https://doi.org/10.26650/anar.2020.23.752518

APA	KORTANOGLU R, Barut Kemirtlek F (2020). Antik Kastabala Kenti Kuzey Kilise Üzerine Gözlemler: Uzam, Mekan ve Anlamsal Üretim Döngüsü. Anadolu Araştırmaları, 0(23), 261 - 288. 10.26650/anar.2020.23.752518
Chicago	KORTANOGLU RIFAT ESER,Barut Kemirtlek Ferda Antik Kastabala Kenti Kuzey Kilise Üzerine Gözlemler: Uzam, Mekan ve Anlamsal Üretim Döngüsü. Anadolu Araştırmaları 0, no.23 (2020): 261 - 288. 10.26650/anar.2020.23.752518
MLA	KORTANOGLU RIFAT ESER,Barut Kemirtlek Ferda Antik Kastabala Kenti Kuzey Kilise Üzerine Gözlemler: Uzam, Mekan ve Anlamsal Üretim Döngüsü. Anadolu Araştırmaları, vol.0, no.23, 2020, ss.261 - 288. 10.26650/anar.2020.23.752518
AMA	KORTANOGLU R,Barut Kemirtlek F Antik Kastabala Kenti Kuzey Kilise Üzerine Gözlemler: Uzam, Mekan ve Anlamsal Üretim Döngüsü. Anadolu Araştırmaları. 2020; 0(23): 261 - 288. 10.26650/anar.2020.23.752518
Vancouver	KORTANOGLU R,Barut Kemirtlek F Antik Kastabala Kenti Kuzey Kilise Üzerine Gözlemler: Uzam, Mekan ve Anlamsal Üretim Döngüsü. Anadolu Araştırmaları. 2020; 0(23): 261 - 288. 10.26650/anar.2020.23.752518
IEEE	KORTANOGLU R,Barut Kemirtlek F "Antik Kastabala Kenti Kuzey Kilise Üzerine Gözlemler: Uzam, Mekan ve Anlamsal Üretim Döngüsü." Anadolu Araştırmaları, 0, ss.261 - 288, 2020. 10.26650/anar.2020.23.752518
ISNAD	KORTANOGLU, RIFAT ESER - Barut Kemirtlek, Ferda. "Antik Kastabala Kenti Kuzey Kilise Üzerine Gözlemler: Uzam, Mekan ve Anlamsal Üretim Döngüsü". Anadolu Araştırmaları 23 (2020), 261-288. https://doi.org/10.26650/anar.2020.23.752518