Yıl: 2020 Cilt: 9 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 1874 - 1885 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 12-06-2021

ERZURUM’UN TORTUM İLÇESİ KİREÇLİ MAHALLESİNDE BULUNAN DAMGALI (TAMGA) MEZARTAŞI

Öz:
Araştırma konusunu, Erzurum’un Tortum ilçesi sınırlarında bulunanKireçli Mahallesi Harabelik mevkiinde su isale hattı kazısında ortaya çıkandamgalı mezara taşı oluşturmaktadır. Damgalar eski kültürlerinöğrenilmesinde, kabile ve boy adlarının ortaya çıkarılmasında en önemliöğelerden biridir. Bunlar taş, kilim, hayvanlar, kaya, ağaç, halı, süs eşyaları,kap kacak, mimari yapılar, zırh, giyim kuşam, mezar taşları gibi çok yaygınbir kullanım alanına sahip olmuşlardır. Türk sanatında damgalar, en eskiçağlardan günümüze kadar devam etmiştir. Ardından sırasıyla eserin elegeçtiği bölge, eserin ayrıntılı tasviri ve son olarak da karşılaştırmalı örneklerdâhilinde kronolojik açıdan sonuca gidilmiştir. Ortaya çıkarılan bu damgalıtaş ile Türk kültür ve sanatının Anadolu’ya Selçuklulardan önce geldiği ve bucoğrafyada yaşatıldığı görülmüştür.
Anahtar Kelime:

THE STAMP (TAMGA) TOMBSTONE IN THE NEIGHBORHOOD OF KİREÇLİ TOWN OF TORTUM IN ERZURUM

Öz:
The subject of the research is about stamped tombstone that was found during the water pipeline excavation in the street of Kireçli ‘’Harabelik’’, located in the borders of the town of Tortum in Erzurum. The stamp are one of the most important facts in learning ancient cultures and revealing the names of tribes and clans. These have had a very mutual use area such as stones, rugs, animals, rock, trees, carpets, ornaments, pots and pans, architectural structures, armor, clothing-graves and tombstones. The stamp in Turkish art continued from the earliest times to present day. In this study, first of all, general information about the marks is given and then it is emphasized; place and importance in Turkish World. Subsequently, respectively, the region where the work was captured, detailed description of the work and finally, the results were concluded chronologically within the comparative examples. Recovered of this stamp stone work, it’s seen that Turkish culture and art entered Anatolia earlier and were kept alive.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Arslan, A. S. (2017). “Taşlar konuşur”: Türk mezar taşlarının biçim dili. Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6 (3), 1923-1937.
  • Adji, M. (2002). Kıpçaklar (Türklerin ve büyük bozkırın kadim tarihi). (Çeviren: Zeynep Bağlan Özer). Ankara .
  • Ahincanov, S. M. (2009). Türk halklarının katalizör boyu Kıpçaklar. (Çeviren: Kürşat Yıldırım). İstanbul.
  • Aksoy, M. (2008). Kültür sosyolojisi açısından halı-kilim sanatı ve etnografik eselerdeki damgaların dili. “38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi”. Ankara, 75-120.
  • Alp, K. Ö. (2009). Orta Asya’dan Anadolu’ya kültürel sembollere giriş. Ankara.
  • Alyılmaz, C. (2016). Kosova ve Makedonya’daki Osmanlı Dönemi mezar taşlarının bugünkü durumu. Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5 (1), 56-93.
  • Alyılmaz, C. (2016). “Gobu”stan’ın Gizemi (“Kıpçaklar”a Giden Yol). Ankara.
  • Alyılmaz, C., Alyılmaz, S. (2017). Iğdır ve çevresindeki koç heykelli mezar taşlarının üzerlerindeki Arap harfli yazıtlar. Arap Harfli Yazıtlar ve Mezar Taşları Çalıştayı Bildirileri. Türk Dünyası, 43, 305-345.
  • Aşıroğlu, T. (1974). Erzurum ilinin tarihçesi. Atatürk Üniversitesi 50. yıl Armağanı Erzurum ve Çevresi, I, 66-68.
  • Baykara, T. (1972). Mirseyit (Tanır) köyü mezarlığı. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, 4, 53-55.
  • Berkli, Y. (2007). Erzurum’da yeni bulunan haç motifli koç heykelinin düşündürdükleri. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 34, 215-232.
  • Ceylan, A. (2002). “Doğu’daki ilk Türk yerleşmelerinden Cunni Mağarası”. Türkler Ansiklopedisi, 6, Ankara, 425-429.
  • Çay, A. (1983). Anadolu’da Türk damgası, koç heykel – mezar taşları ve Türklerde koç – koyun meselesi. Ankara.
  • Çiğdem, S.; Topaloğlu, Y. (2018). Eski Çağ’da Doğu Anadolu’nun iktisadi hayatı üzerine genel bir değerlendirme. Anadolu’nun Eskiçağlarında İktisadi ve Zirai Hayat. 413-457.
  • Danık, E. (1990). Koç ve at şeklindeki Tunceli mezartaşları. Ankara.
  • Demir, N. ( 2009). Türk tarihinin ve kültürünün kaynağı olarak kaya üzeri resimler (Petroglifler) ve yazılar. Journal of World Turks, 1, 5-19.
  • Gülensoy, T. (1989). Orhun'dan Anadolu'ya Türk damgaları: damgalar, imler, enler. İstanbul: Türk Dünyası Arastırmaları Vakfı.
  • İnbaşı, M. (2008). Osmanlı idaresinde Tortum sancağı: (1549-1650). İstanbul.
  • İnce, F. (2018). Doğu Karadeniz Bölgesi’nin bugünkü demografik yapısının ortaya çıkmasını sağlayan 2 göç hareketi: Çepni ve Kıpçak göçleri. Ortaçağ Araştırmaları Dergisi Aralık, 1, 92-100.
  • Kadiroğlu, M., İşler, B. (2010). Gürcü sanatının ortaçağı. Ankara.
  • Karamağaralı, B. (1993). Ahlat mezar taşları. Ankara.
  • Kırzıoğlu, F. (1992). Yukarı Kür ve Çoruk Boyları’nda Kıpçaklar: ilk Kıpçaklar (MÖ VIII-MS VI. yy) ve son Kıpçaklar (1118-1195) ile Ortodoks Kıpçak Atabekler Hükümeti (1267- 1578) Ahıska / Çıldır Eyaleti Tarihi’nden. Ankara.
  • Köseoğlu, N. (1997). Türk dünyası tarihi ve Türk medeniyeti üzerine düşünceler. İstanbul.
  • Küçükyıldız, İ. (2017). Erzurum’un kuzey ilçelerinde tarihi ve arkeolojik veriler (TortumUzundere). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Mert, O. (2007). Kemaliye’de eski Türk izleri: Dilli Vadisi’ndeki petroglif ve damgalar. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 34, 233-254.
  • Mert, O. (2009). Şaahar Tepesi ve bölgede bulunan kaya üstü tasvir, damga, yazıt ve kurganlar, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 40, 1-24.
  • Mert, O. (2009). Petroglyphs and tamgas in the vicinity of gurvan mandal. Traditional marking systems, London, pp. 349-359, edit. by Joám Evans Pim - Sergey A. Yatsenko - Oliver Perrin.
  • Metin. H. (2018). Pisidia Altıkapılı Kaya Kilisesi’ndeki kaya üstü resimlerine (petroglif) ilişkin bir gözlem. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 5, 164 -176.
  • Mülayim, S. (1998). “Tanımsız figürlerin ikonografisi”. Türk soylu halkların halı, kilim ve cicim sanatı. Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri. 27-31 Mayıs-Kayseri, Ankara.
  • Orkun, H. N. (1994). Eski Türk yazıtları. Ankara.
  • Özmenli, M. (2016). Ortaçağ’da Doğu Karadeniz’de Oğuz ve Kıpçak yerleşimi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (2), 515-536.
  • Tezcan, M. (1990). Eski Türklerde damga. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Tskhovreba, K. (2014). A history of Georgia. Tiflis.
APA GENÇ H, HAS A (2020). ERZURUM’UN TORTUM İLÇESİ KİREÇLİ MAHALLESİNDE BULUNAN DAMGALI (TAMGA) MEZARTAŞI. , 1874 - 1885.
Chicago GENÇ HÜSNÜ,HAS AHMET CUNEYDİ ERZURUM’UN TORTUM İLÇESİ KİREÇLİ MAHALLESİNDE BULUNAN DAMGALI (TAMGA) MEZARTAŞI. (2020): 1874 - 1885.
MLA GENÇ HÜSNÜ,HAS AHMET CUNEYDİ ERZURUM’UN TORTUM İLÇESİ KİREÇLİ MAHALLESİNDE BULUNAN DAMGALI (TAMGA) MEZARTAŞI. , 2020, ss.1874 - 1885.
AMA GENÇ H,HAS A ERZURUM’UN TORTUM İLÇESİ KİREÇLİ MAHALLESİNDE BULUNAN DAMGALI (TAMGA) MEZARTAŞI. . 2020; 1874 - 1885.
Vancouver GENÇ H,HAS A ERZURUM’UN TORTUM İLÇESİ KİREÇLİ MAHALLESİNDE BULUNAN DAMGALI (TAMGA) MEZARTAŞI. . 2020; 1874 - 1885.
IEEE GENÇ H,HAS A "ERZURUM’UN TORTUM İLÇESİ KİREÇLİ MAHALLESİNDE BULUNAN DAMGALI (TAMGA) MEZARTAŞI." , ss.1874 - 1885, 2020.
ISNAD GENÇ, HÜSNÜ - HAS, AHMET CUNEYDİ. "ERZURUM’UN TORTUM İLÇESİ KİREÇLİ MAHALLESİNDE BULUNAN DAMGALI (TAMGA) MEZARTAŞI". (2020), 1874-1885.
APA GENÇ H, HAS A (2020). ERZURUM’UN TORTUM İLÇESİ KİREÇLİ MAHALLESİNDE BULUNAN DAMGALI (TAMGA) MEZARTAŞI. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 9(4), 1874 - 1885.
Chicago GENÇ HÜSNÜ,HAS AHMET CUNEYDİ ERZURUM’UN TORTUM İLÇESİ KİREÇLİ MAHALLESİNDE BULUNAN DAMGALI (TAMGA) MEZARTAŞI. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 9, no.4 (2020): 1874 - 1885.
MLA GENÇ HÜSNÜ,HAS AHMET CUNEYDİ ERZURUM’UN TORTUM İLÇESİ KİREÇLİ MAHALLESİNDE BULUNAN DAMGALI (TAMGA) MEZARTAŞI. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, vol.9, no.4, 2020, ss.1874 - 1885.
AMA GENÇ H,HAS A ERZURUM’UN TORTUM İLÇESİ KİREÇLİ MAHALLESİNDE BULUNAN DAMGALI (TAMGA) MEZARTAŞI. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2020; 9(4): 1874 - 1885.
Vancouver GENÇ H,HAS A ERZURUM’UN TORTUM İLÇESİ KİREÇLİ MAHALLESİNDE BULUNAN DAMGALI (TAMGA) MEZARTAŞI. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2020; 9(4): 1874 - 1885.
IEEE GENÇ H,HAS A "ERZURUM’UN TORTUM İLÇESİ KİREÇLİ MAHALLESİNDE BULUNAN DAMGALI (TAMGA) MEZARTAŞI." Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 9, ss.1874 - 1885, 2020.
ISNAD GENÇ, HÜSNÜ - HAS, AHMET CUNEYDİ. "ERZURUM’UN TORTUM İLÇESİ KİREÇLİ MAHALLESİNDE BULUNAN DAMGALI (TAMGA) MEZARTAŞI". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 9/4 (2020), 1874-1885.