HALKIN SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYİ İLE SAĞLIK KAYGISI ARASINDAKİ İLİŞKİ

KIRAÇ, RAMAZAN; ÖZTÜRK, Yunus Emre

HALKIN SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYİ İLE SAĞLIK KAYGISI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Ramazan KIRAÇ, (Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü, Kahramanmaraş, Türkiye)

Yunus Emre ÖZTÜRK (Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü, Konya, Türkiye)

Sosyoloji Araştırmaları Dergisi

37 9

Yıl: 2020 Cilt: 23 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 214 - 243 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 28-09-2021

HALKIN SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYİ İLE SAĞLIK KAYGISI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Öz:

Bu araştırmada yetişkinlerin sağlık okuryazarlık durumu ile sağlık kaygısı arasındaki ilişki incelenmiştir.Araştırma Konya merkezde yaşayan bireyler üzerine uygulanmış olup 900 kişiye ulaşılmıştır. Çalışmada“sağlık okuryazarlık” ölçeği ve “sağlık kaygısı” ölçeği kullanılmıştır. Araştırmada kadınların sağlıkokuryazarlığı ve sağlık kaygısı erkeklere oranla daha fazla çıkmıştır. 26-35 yaş, 36-45 yaş ve 46-55 yaşaralığındakilerin sağlık okuryazarlık oranı 56 ve üstü yaş olanların ortalamasına göre daha yüksek olduğugözlemlenmiştir. Eğitim durumu arttıkça sağlık okuryazarlık durumunun da arttığı tepsi edilmiştir. Gelirdurumu arttıkça sağlık okuryazarlık durumu da artmış ve sağlık kaygısı azalmıştır. Sürekli ilaçkullananların sağlık okuryazarlığı daha düşük ve sağlık kaygı ortalaması daha yüksek çıkmıştır. Araştırmasonuçlarına göre sağlık kaygısı ile sağlık bilgisine erişim, bilgiyi anlama, bilgiyi değerlendirme ve bilgiyikullanma arasında negatif yönlü bir ilişki tespit edilmiştir. Genel olarak bireylerin sağlık okuryazarlıkdüzeyi arttıkça sağlık kaygısının azaldığı gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelime:

THE RELATIONSHIP BETWEEN PUBLIC HEALTH LITERACY LEVEL AND HEALTH ANXIETY

Öz:

In this study, the relationship between the health literacy status of adults and their health anxiety was examined. The research was applied on individuals living in the center of Konya and 900 people were reached. The "health literacy" scale and "health anxiety" scale were used in the study. In the study, health literacy and health anxiety of women were found to be higher than men. It has been observed that the health literacy rate of those between the ages of 26-35, 36-45 and 46-55 is higher than the average of those aged 56 and over. It is traced that as the educational status increases, the health literacy level also increases. As income increased, health literacy increased and health anxiety decreased. The health literacy of those who used continuous medication was lower and the health anxiety average was higher. According to the results of the study, a negative relationship was found between health anxiety and access to health information, understanding information, evaluating information and using information. In general, it has been observed that as individuals' health literacy levels increase, their health anxiety decreases.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

ABD, (2004). Health Literacy: A Prescription to End Confusion. Washington, D.C., National Academies Press. Institute of Medicine.
ACSQHC, (2013). Consumers, the Health System and Health Literacy: Taking Action to Improve Safety and Quality, Consultation Paper, Sydney. Australian Commission on Safety and Quality in Health Care.
Akbolat, M., Kahraman, G., Erigüç, G., Sağlam, H. (2016). Sağlık Okuryazarlığı Hasta-Hekim İlişkisini Etkiler Mi? Sakarya İlinde Bir Araştırma. TAF Preventive Medicine Bulletin TAF Prev Med Bull 15, 4, 354-362.
Akbulut, Y. (2015). Sağlık Okuryazarlığının Sağlık Harcamaları ve Sağlık Hizmetleri Kullanımı Açısından Değerlendirilmesi. Yıldırım, F, Keser, A. (Ed.), Sağlık Okuryazarlığı içinde (s. 113-32). Ankara: Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Yayınları.
Altsitsiadis, E., Undheim, T., De Vries, E., Hinrichs, B., Stockfleth, E., Trakatelli., M. (2012). Health Literacy, Sunscreen And Sunbed Use: An Uneasy Association. Br J Dermatol, 167, 2, 14-21
Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., Yıldırım, E. (2012). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Spss Uygulamalı. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
American Psychiatric Association, (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th Ed.). Washington, DC: Author.
Aras, Z., Bayık Temel, A. (2017). Sağlık Okuryazarlığı Ölçeğinin Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenirliğinin Değerlendirilmesi. F.N. Hem. Dergisi, 25,2, 85-94.
Asmundson, G.J.G., Abramowitz, J.S., Richter, A.A., Whedon, M. (2010). Health Anxiety: Current Perspectives And Future Directions. Current Psychiatry Reports, 12, 306–312. http://Dx.Doi.Org/10.1007/S11920-010-0123-9
Asmundson, G.J.G., Taylor, S., Carleton, R.N., Weeks, J.W., Hadjistavropoulos, H.D. (2012). Should Health Anxiety Be Carved At The Joint? A Look At The Health Anxiety Construct Using Factor Mixture Modeling in A Non-Clinical Sample. Journal of Anxiety Disorders, 26, 246–251.
Avcı, E., (2013). Annelerin Anne Sütü ile İlgili Sağlık Okuryazarlık Düzeylerini Değerlendirme Aracı Geliştirme, Sağlık Okuryazarlık Düzeylerini ve Etkileyen Faktörleri Saptama. Uzmanlık Tezi, Gazi Üniversitesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Ankara.
Aydemir, Ö., Kırpınar, İ., Satı, T., Uykur, B., Cengisiz, C., (2011). Sağlık Kaygısı Ölçeği’nin Türkçe için Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması. 47. Ulusal Psikiyatri Kongresi, Antalya.
Aydemir, Ö., Köroğlu, E. (2012). Psikiyatride Kullanılan Ölçekler. Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
Baker, D.W., Wolf, M.S., Feinglass, J., Feinglass, J., Thompson, J.A., Gazmararian, J.A., Huang, J. (2007). Health Literacy and Mortality Among Elderly Persons. Arch Intern Med, 167,14, 1503-1509.
Barsky, A. J., Ettner, S. L., Horsky, J., Bates, D.W. (2001). Resource Utilization of Patients with Hypochodriacal Health Anxiety And Somatization. Medical Care, 39, 705–715.
Berkman, N.D., Sheridan, S.L., Donahue, K.E., Halpern, D.J., Viera, A., Crotty, K., Holland, A., Brasure, M., Lohr, K.N., Harden, E., Tant, E., Wallace, I., Viswanathan, M. (2011). Health Literacy Interventions and Outcomes: An Updated Systematic Review. Evidence 212 Report/Technology Assesment No. 199. AHRQ Publication Number 11-E006. Rockville, MD. Agency for Healthcare Research and Quality.
Betz, C. L., Ruccione, K., Meeske, K., Smith, K., Chang, N. (2008). Health Literacy: A Pediatric Nursing Concern. Pediatric Nursing, 34,3, p. 231-39.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2010). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. 5. Baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Cho, Y. L. K., Lee, S. Y. D., Arozullah, A. M., Crittenden, K. S. (2008). Effects of Health Literacy on Health Status and Health Service Utilization amongst the Elderly. Soc Sci Med, 66, 1809-1816.
Coulter, A., Ellins, J. (2007). Effectiveness of Strategies for Informing, Educating, and Involving Patients. British Medical Journal, 335, 24-27.
Çimen, Z., Bayık Temel, A. (2017). Kronik Hastalığı Olan Yaşlı Bireylerde Sağlık Okuryazarlığı ve Sağlık Algısı İlişkisi ve Sağlık Okuryazarlığını Etkileyen Etmenlerin İncelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 33, 3, 105-127.
Durusu-Tanrıöver M., Yıldırım H. H., Demiray-Ready, F. N., Çakır, B., Akalın, H. E. (2014). Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırması, Birinci Baskı, Sağlık-Sen Yayınları, Ankara.
Eicher, K., Wieser, S., Bruegger, U. (2009). The Costs of Limited Health Literacy: A Systematic Review. International Journal of Public Health, 54,5, 313-324.
Fink, P., Ornbol, E., Christensen K.S. (2010). The Outcome of Health Anxiety in Primary Care. A Two-Year Follow-up Study on Health Care Costs and Self-Rated Health. PLoS One, 24; 5(3), e9873. doi: 10.1371/journal.pone.0009873. PMID: 20352043.
Fishbain, D.A., Cutler, R., Rosomoff, H.L., Rosomoff, R.S. (1997). Chronic Painassociated Depression: Antecedent Or Consequence Of Chronic Pain? A Review. Clin J Pain, 13, 2, 116-137.
Güven, A. (2016). Sağlık Okuryazarlığını Etkileyen Faktörler ve Sağlık Okuryazarlığı ile Hasta Güvenliği İlişkisi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Kurumları Yönetimi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
Health Literacy Connection, (2016). What Influences Health Literacy? Erişim Tarihi: 12/03/2016. http://www.healthliteracyconnection.ca/influences.aspx.
Karapıçak, Ö. K., Arslan, S., Utku, Ç. (2012). Panik Bozukluğu, Somatizasyon Bozukluğu ve Hipokondriaziste Sağlık Kaygısı. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 1,1, 43-51.
Kaya, M. (2017). Kişilerin Sağlık Okuryazarlıkları ve Sağlık Hizmeti Kullanımlarının Değerlendirilmesi; Kırıkkale Örneği. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı Yüksek Lisan Tezi.
Kickbusch, I., Pelikan, J.M., Apfel, F., Tsouros, A.D. (2013). World Health Organization, Health Literacy the Solid Facts. WHO Regional Office for Europe, Copenhagen, p.13.
Lamé, I. E., Peters, M. L., Vlaeyen, J. W. S., Kleef, M., Patijn, J. (2005). Quality of Life in Chronic Pain is More Associated with Beliefs about Pain, Then with Pain Intensity. Eur J Pain, 9, 15-24.
Lucock, M.P., Morley, S. (1996). The Health Anxiety Questionnaire. British Journal of Health Psychology, 1, 137-150.
Mahadevan, R. (2013). Health Literacy Fact Sheets. Center For Health Care Strategies, USA, Erişim Tarihi: 25/01/2016. http://www.chcs.org/resource/health-literacy-fact-sheets.
Mapelli, V. (1993). Health Needs. Demand for Health Services and Expenditure across Social Groups in Italy: An Empirical İnvestigation. Soc Sci Med, 36,8, 99-109.
Melli, G., Carraresi, C., Poli, A., Bailey, R. (2016). The Role of Metacognitive Beliefs in Health Anxiety. Personality and Individual Differences, 89, 80-85.
Mercier, C., Peladeau, N., Tempier, R. (1998). Age, Gender and Quality of Life. Community Mental Health Journal, 34, 5, 487-500.
Nina, S. P., Ruth, M. P., Joanne, R. N., David, W. B., Mark, V. W., (1996). Shame and Health Literacy: The Unspoken Connection. Patient Education and Counseling, 27, 33-39.
Nutbeam, D. (2000). Health Literacy as a Public Health Goal: A Challenge for Contemporary Health Education and Communication Strategies into the 21st Century. Health Promot Int, 15, 259-67.
Omachi, T.A., Sarkar, U., Yelin, E.H., Blanc, P.D., Katz, P.P. (2012). Lower Health Literacy is Associated with Poorer Health Status and Outcomes in Chronic Obstructive Pulmonary Disease. J Gen Intern Med, 1-8.
Pagán, J.A., Brown, C.J., Asch, D.A. et al. (2012). Health Literacy and Breast Cancer Screening among Mexican American Women in https://doi.org/10.1007/s13187-011-0239-6. South Texas. J Canc Educ, 27, 132–137. Parker, R.M., Ratzan, S.C., Lurie, N. (2003). Health Literacy: A Policy Challenge for Advancing High-Quality Health Care. Health Affairs, 22, 4, 147–153.
Persell, S.D., Osborn, C.Y., Richard, R., Skripkauskas, S., Wolf., M.S. (2007). Limited Health Literacy is a Barrier to Medication Reconciliation in Ambulatory Care. Gen Intern Med, 22,11, 1523-1526.
Sağlık Bakanlığı, (2011). Toplum Sağlığı Merkezi Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Rehberi. Ankara, Deniz Matbaacılık.
Salkovskis, P.M., Rimes, K.A., Warwick, H.M. ve Clark, D.M. (2002). The Health Anxiety Inventory: Development and Validation of Scales for the Measurement of Health Anxiety and Hypocondriasis. Pscyhol Med, 32, 843-853.
Schillinger, D., Grumbach, K., Piette, J., Wang, F., Osmond, D., Daher, C. (2002). Association of Health Literacy with Diabetes Outcomes. Amerikan Medical Association, 288, 4, 475-482.
Scott, T.L., Gazmararian, J.A., Williams, M.V., Baker, D.W. (2002). Health Literacy and Preventive Health Care Use among Medicare Enrollees in a Managed Care Organization. Medical Care, 40, 395-404.
Shieh, C., Halstead, JA. (2009). Understanding the Impact of Health Literacy on Women’s Health. Journal of Obstetric, Gynecologic, Neonatal Nursing, 38, 601-612.
Silk, KJ., Horodynski, MA., Rienzo, M., Mercer, L., Olson, B., Aldrich, R. (2010). Strategies to Increase Health Literacy in the Infant Feeding Series (TIFS): A Six-Lesson Curriculum for Low-Income Mothers Health Promotion Practice. Society For Public Health Education, 11, 2, 226-234.
Sorensen, K. ve ark. (2013). Measuring Health Literacy in Populat Ions: Illuminating the Design and Development Process of the European Health Literacy Survey Questionnaire (HLS-EU Q). BMC Public Health, 13: 948. Erişim Tarihi: 27.07.2016. http://bmcpublichealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/1471-2458-13-948.
Sur, H. (2014). Kalite mi İstiyorsunuz? Alın Size Kullanıcı Odaklılık ve Sağlık Okuryazarlığı. Sağlığa ve Sosyal Politikalara Bakış, 19, 16-19.
Tekin Yanık Y., Erol, Ö. (2016). Tip 2 Diyabetli Bireylerin Öz-Yeterlilik Düzeylerinin Değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 19, 3, 166-174.
Tokudo, Y., Doba, N., Butler, J., Passche-Orlow, M. (2009). Health Literacy and Physical and Psychological Wellbeing in Japanese Adults. Patient Education and Counseling, 75, 411-17.
TÜSEB, (2019). Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı, Türkiye Halk Sağlığı ve Kronik Hastalıklar Enstitüsü, https://www.tuseb.gov.tr Ünalan, E. (2014). Üniversite Öğrencilerinde Ruh Sağlığı, Sağlık Kaygısı ve Sağlık Davranışları Arasındaki İlişkiler. Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 12.
Warwick, H.M.C. (1989). A Cognitive-Behavioural Approach to Hypochondriasis and Health Anxiety. Journal of Psychometric Research, 33, 705-711.
WHO, (2020). https://www.who.int/publications/i/item/9789240009752
Wolf, M.S., Gazmararian, J.A., Baker, D.W. (2005). Health Literacy and Functional Health Status among Older Adults. Arch Intern Med, 165,1946-1952.

APA	KIRAÇ R, ÖZTÜRK Y (2020). HALKIN SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYİ İLE SAĞLIK KAYGISI ARASINDAKİ İLİŞKİ. , 214 - 243.
Chicago	KIRAÇ RAMAZAN,ÖZTÜRK Yunus Emre HALKIN SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYİ İLE SAĞLIK KAYGISI ARASINDAKİ İLİŞKİ. (2020): 214 - 243.
MLA	KIRAÇ RAMAZAN,ÖZTÜRK Yunus Emre HALKIN SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYİ İLE SAĞLIK KAYGISI ARASINDAKİ İLİŞKİ. , 2020, ss.214 - 243.
AMA	KIRAÇ R,ÖZTÜRK Y HALKIN SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYİ İLE SAĞLIK KAYGISI ARASINDAKİ İLİŞKİ. . 2020; 214 - 243.
Vancouver	KIRAÇ R,ÖZTÜRK Y HALKIN SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYİ İLE SAĞLIK KAYGISI ARASINDAKİ İLİŞKİ. . 2020; 214 - 243.
IEEE	KIRAÇ R,ÖZTÜRK Y "HALKIN SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYİ İLE SAĞLIK KAYGISI ARASINDAKİ İLİŞKİ." , ss.214 - 243, 2020.
ISNAD	KIRAÇ, RAMAZAN - ÖZTÜRK, Yunus Emre. "HALKIN SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYİ İLE SAĞLIK KAYGISI ARASINDAKİ İLİŞKİ". (2020), 214-243.

APA	KIRAÇ R, ÖZTÜRK Y (2020). HALKIN SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYİ İLE SAĞLIK KAYGISI ARASINDAKİ İLİŞKİ. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 23(2), 214 - 243.
Chicago	KIRAÇ RAMAZAN,ÖZTÜRK Yunus Emre HALKIN SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYİ İLE SAĞLIK KAYGISI ARASINDAKİ İLİŞKİ. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi 23, no.2 (2020): 214 - 243.
MLA	KIRAÇ RAMAZAN,ÖZTÜRK Yunus Emre HALKIN SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYİ İLE SAĞLIK KAYGISI ARASINDAKİ İLİŞKİ. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, vol.23, no.2, 2020, ss.214 - 243.
AMA	KIRAÇ R,ÖZTÜRK Y HALKIN SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYİ İLE SAĞLIK KAYGISI ARASINDAKİ İLİŞKİ. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi. 2020; 23(2): 214 - 243.
Vancouver	KIRAÇ R,ÖZTÜRK Y HALKIN SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYİ İLE SAĞLIK KAYGISI ARASINDAKİ İLİŞKİ. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi. 2020; 23(2): 214 - 243.
IEEE	KIRAÇ R,ÖZTÜRK Y "HALKIN SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYİ İLE SAĞLIK KAYGISI ARASINDAKİ İLİŞKİ." Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 23, ss.214 - 243, 2020.
ISNAD	KIRAÇ, RAMAZAN - ÖZTÜRK, Yunus Emre. "HALKIN SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYİ İLE SAĞLIK KAYGISI ARASINDAKİ İLİŞKİ". Sosyoloji Araştırmaları Dergisi 23/2 (2020), 214-243.