Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 46 Sayfa Aralığı: 193 - 224 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.28949/bilimname.1005781 İndeks Tarihi: 29-07-2022

Ahi Evran'ın Hadis Kültürü

Öz:
Anadolu’nun İslamlaşmasında önemli katkıları olan kurumların başında bir esnaf birliği olan ve tasavvufi özellikleri ile ön plana çıkan ahi teşkilatı gelmektedir. Anadolu’da bu teşkilatı kuran ve yerleşmesini sağlayan en önemli aktör Ahi Evran’dır.Ahi Evran’ın halk arasında dolaşan efsanevi kişiliğinin yanında yirminin üzerinde eser kaleme alan ilim adamlığı özelliğinin de olduğu bilinmektedir. Ahi Evran’ı önemli kılan kurmuş olduğu ahilik teşkilatının günümüz açısından bile önemini koruması ve meslek birlikleri açısından örnek bir model olmasıdır. Bu yönü itibariyle ahilik ve Ahi Evran üzerine birçok çalışma yapılmıştır. Ancak günümüze kadar yapılan çalışmalarda daha çok ahilik ve Ahi Evran’ın toplumsal katkıları üzerinde durulmuştur. Bu çalışmada ise günümüzde Ahi Evran’a ait oldukları hususunda kuvvetli kanaatin meydana geldiği eserleri çerçevesinde Ahi Evran’ın ilmî kişiliği aydınlatılmaya çalışılmaktadır.Ahi Evran söylemlerindeki sünnî vurguya paralel olarak eserlerinde de sürekli kitap ve sünnet birlikteliğine işaret etmiş ve ele aldığı konuları ayetler ve hadisler çerçevesinde işlemiştir.Bu çerçevede çalışmada özellikle Tabsiretu’l-mübtedî ve tezkiretu’l-muntehi isimli eserinde yer alan hadisler tek tek tespit edilmiş, bunların kaynakları belirlenmiş ve hadis metodolojisi açısından değerlendirmeleri yapılmıştır. Böylece Ahi Evran’ın hadis kültürü ortaya konulmaya çalışılmıştır.Nihayetinde Ahi Evran’ın hadisleri aktarırken bir hadisçi titizliğiyle hareket etmediği görülmüştür. Aktardığı hadislerin çoğunda takti yapmış, ilgili hadis metninin tümünü vermemiş, sadece konuyla ilgili bölümüne değinmiştir. Eserlerini Farsça olarak kaleme almış olan Ahi Evran gerek hadis metinleri, gerekse diğer alimlere ait bilgilerin önemli bir bölümünü Arapça olarak kaydetmiştir. Aktardığı rivayetlerin hadis olduğuna her zaman işaret etmediği, hadis olduğuna işaret ettiklerinde de sistematik bir üslup birliği uygulamadığı görülmüştür. Hadis yorumlarında tıpkı ayet yorumlarında olduğu gibi genellikle işarî mahiyette yorumlarda bulunduğu anlaşılmaktadır. Kullandığı hadislerin yer aldığı kaynaklara bakıldığında tasavvufi eserlerin ön plana çıktığı görülmüştür. Eserde yer verilen rivayetler sıhhat açısından incelendiğinde benzer içeriğe sahip eserlerle paralel oranlarda farklı sıhhat seviyelerine sahip hadislerin yer aldığı görülmüştür.
Anahtar Kelime: Ahi Evran Tasavvuf Yorum. Hadis

Ahi Evran’s Hadith Culture

Öz:
Standing out with its sufistic characteristics, Ahi organisation is one of the leading foundations with major contributions in the Islamisation of Anatolia. Ahi Evran is the key actor who established and settled this organisation in Anatolia. Alongside his legendary personality, Ahi Evran is known as a scholar having written more than twenty books. However, until today studies have generally focused on Ahi community and his social contributions rather than detailed analyses of his works. Within the context of books strongly considered to belong to Ahi Evran, this study tries to clarify his scholarly personality. Parallel to the Sunnī emphasis in his discourses, Ahi Evran always pointed out to togetherness of Qur’an and Sunnah and discussed the subjects pursuant to ḥadīths and verses. As it is not possible to identify each report in all of his works to understand his ḥadīth culture in this study, one of his books is focused upon to benefit from other ones, as well. In this context, each of the ḥadīths especially in Tabṣirat alMubtadi wa Tadhkirah al-Muntahi were identified, and the style and methodology in their uses were traced and Ahi Evran’s ḥadīth culture is tried to be presented.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abdullah b. Mübârek. ez-Zühd ve’r-rekâik. thk. Habîburrahmân el-A’zâmî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ts.
  • Abdullah b. Şahâvur er-Râzî. Minârâtu’s-sâirîn ve makâmâtu’t-tâirîn. thk. Saîd Abdulfettâh. Kahire: Dâru Suâd es-Sabâh, 1993.
  • Abdulvahhâb eş-Şa’rânî. Levâḳıḥu’l-envâri’l-ḳudsiyye fî beyâni’l-ʿuhûdi’lMuḥammediyye. Kahire: Matba’atü Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 1973.
  • Acar, Yusuf. “Popüler Dini Kaynakların Hadis Açısından Değeri”. İslam’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Değeri. 503-516. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
  • Aclûnî, İsmail b. Muhammed el-. Keşfü’l-hafâ ve muzîlu’l-ilbâs. thk.
  • Abdulhamid b. Ahmed. Beyrut: Mektebetü’l-’Asriyye, 2000.
  • Ahi Evran. el-Menâhicu’s-Seyfiyye. Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, 92.
  • Ahi Evran. İmânın Boyutları (Metâliü’l-Îmân). çev. Mikail Bayram. Konya:
  • Nüve Kültür Merkezi Yayınları, 2008.
  • Ahi Evran. Metâliu’l-îmân. Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, 92, 34-50.
  • Ahi Evran. Tabsiretü’l-mübtedi ve tezkiretü’l-müntehi. Nuruosmaniye, 2286.
  • Ahi Evran. Tabsiretü’l-mübtedi ve tezkiretü’l-müntehî. Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, 92.
  • Ahi Evran. Tasavvufî Düşüncenin Esasları (Tabsiratü’l-mübtedi ve tezkiretü’lmüntehi). çev. Mikail Bayram. Konya: Nüve Kültür Merkezi Yayınları,
  • Ahmed b. Hanbel. Müsned. thk. Şu‘ayb el-Arnaût - Âdil Mürşid. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
  • Ali el-Muttaki el-Hindi. Kenzü’l-‛ummâl fî süneni’l-akvâl ve’l-ef‛âl. thk. Bekrî Hayyânî-Saffet es-Sekkā. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1985.
  • Alpaslan, Nurdan. Ahilik-Tasavvuf İlişkisinin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2021.
  • Ayiş, Mehmet Şirin. “Anadolu’nun İslamlaşmasında Ahi Evren ve Ahiliğin Rol Modelliği”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13 (25 Haziran 2019), 91-116.
  • Bilgili, İsmail. “Ahi Evren’in ‘Letâifu’l-Ğiyâsiyye’ Eseri ve Değerlendirmesi”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi - Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 45 (2018), 75-94.
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
  • Cahen, Claude. “İlk Ahiler hakkında”. BELLETEN 50/197 (20 Ağustos 1986), 591-602.
  • Demir, Muhsin. Ahilik, Ahi Evren’i Veli ve Kırşehir’de Ahilik kutlamaları. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2004.
  • Düzenli, Muhittin. “"Cennetliklerin Çoğu Eblehlerdir” Rivâyetinin Semantik ve Teknik Analizi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/24 (2003), 59-84.
  • Ebu Dâvud, Süleyman b. el-Eş‘as. Sünen. thk. Şu‘ayb el-Arnaût - Muhammed Kâmil Karabelli. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
  • Ebu Dâvud, Süleyman b. el-Eş‘as. Sünen. thk. Yâsir Hasen vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2015.
  • Ebû Tâlib el-Mekkî, Muhammed b. Ali. Kûtu’l-kulûb. thk. Âsım İbrâhim. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2005.
  • Ecer, Ahmet Vehbi. “Ahmed Yesevi Dervişi Ahi Evren ve Kayseri’de Ahilik”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/11 (01 Aralık 2001), 47-64.
  • Gazâlî, Ebu Hamîd Muhammed. Kânûnu’t-te’vîl. thk. Mahmûd Bîcû, 1993.
  • Gazzâlî, Ebu Hâmid Muhammed b. Muhammed el-. Cevâhiru’l-Kur’ân. thk. Muhammed Reşîd Rızâ. Beyrut: Dâru İhyai’l-‘Ulûm, 1986.
  • Gazzâlî, Ebu Hâmid Muhammed b. Muhammed el-. İhyâu ulûmi’d-dîn. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
  • Gökçe, Ferhat. İslam İrfan Geleneğinde Hadis Yorumu. Ankara: TDV Yayınları, 2021.
  • Günay, Ünver. “Dini Sosyal Bir Kurum Olarak Ahilik”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/10 (01 Ocak 1998), 69-78.
  • Herevî, Ali b. Muhammed el-. el-Masnû’ fî ma’rifeti hadîsi’l-mevzû’. thk. Abdulfettah Ebu Ğudde. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1398.
  • Irâkî, Ebü’l-Fazl Zeynüddîn Abdürrahîm b. el-Hüseyn el-. el-Muğnî an hamli’lesfâr fî tahrîci mâ fi’l-ihyâi mine’l-ahbâr. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm,2005.
  • İbn Ebî Hâtim, Ebu Muhammed Abdurrahman b. Muhammed. Tefsîru’lKur’ani’l-Azîm. thk. Esad Muhammed et-Tîb. 13 Cilt. Mekke: Mektebetü Nizâr Mustafâ el-Bâz, 1419.
  • İbn Ebi Şeybe, Ebu Bekir. Müsned. thk. Âdil b. Yûsuf, Ahmed b. Ferîd. Riyâd: Dâru’l-Vatan, 1997.
  • İbn Hacer el-Askalânî, Hâfız Ahmed b. Ali. Fethu’l-bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. thk. Muhibbuddin Hatib. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1959.
  • İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed. el-İhsân fî takrîbi Sahîhi’bni Hibbân. thk. Şu‘ayb el-Arnaût. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1988.
  • İbnü’l-Cevzî, Ebul-Ferec Abdurrahman b. Ali. el-Mevdû’ât. thk. Abdurrahman Muhammed Osman. Medine, 1968.
  • İsmâîl Hakkı Bursevî. Rûhu’l-Beyân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
  • Kaplan, Hayri. “Tarihsel Hayatı ve Görüşleri Bağlamında Ahi Evran’ın Yaz(ma)dığı Kitaplar ve Söyle(me)diği Sözler”. 2. Uluslararası Ahilik Sempozyumu, 19-20 Eylül 2012, Kırşehir, 71-104.
  • Karasoy, Yakup. “Ahi Kelimesi ve Türk Kültüründe Ahilik”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 14 (01 Aralık 2003), 1-23.
  • Kazıcı, Ziya. “Ahîlik”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. 1/540-542. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
  • Kılavuz, M. Akif. “Ahilik Kurumunda Din ve Ahlâk Eğitimi Anlayışı”. Ahi Evran-ı Velî ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu II/ (2005), 615-628.
  • Kırkıl, Emin. “Ahiliğin Dinî-mistik Boyutu”. Ahi Evran-ı Velî ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu II/ (2005), 629-634.
  • Köksal, M. Fatih. Ahi Evran ve Ahilik. Kırşehir : Kırşehir Valiliği, 2008.
  • Köktaş, Yavuz. “Kaderiyye ve Mürcie ile İlgili Hadislerin Değerlendirilmesi”. Hadis Tetkikleri Dergisi 1/2 (2003), 113-143.
  • Kuşeyri, Ebü’l-Kâsım Zeynülislam Abdülkerim b. Hevazin. er-Risâletü’lKuşeyriyye. thk. Abdülhalim Mahmud - Mahmûd b. Şerîf. Kahire: Dâru’lMe’ârîf, 1966.
  • Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî el-. Edebu’d-Dünyâ ve’d-Din. Dâru Mektebeti’l-Hayât, ts.
  • Müslim b. el-Haccâc, Ebu’l-Hüseyn el Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. thk.
  • Muḥammed Fuad Abdülbâkî. V Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l- ’Arâbî, 1991.
  • Özdemir, Rümeysa. Ahilikte Peygamber Tasavvuru. Ankara: Ankara Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2015.
  • Özsoy, Ömer. Sünnetullah : bir Kur’an ifadesinin kavramlaşması. Ankara: Fecr Yayınları, 1994.
  • Sancakli, Saffet. “Ahilik Ahlâkının Oluşumunda Hadislerin Etkisi”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (01 Haziran 2010), 1-28.
  • Suyûtî, Ebü’l-Fadl Celaluddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr es-. el-Le’âli’lmasnû’a fî ehâdîsi’l-mevdû’a. thk. Salâh b. Muhammed b. Avîde. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1996.
  • Şahin, İlhan. “Ahi Evran”. 1/529-530. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
  • Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmi’u’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Müessesetü’r-Risâle, 2000.
  • Tatcı, Mustafa. “Ahilik Kültürü Ahi Evran-ı Veli’nin Hayatı ve Eserleri”. Milli Eğitim 127 (1995), 34-39.
  • Tirmizî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali el-Hakîm et-. Nevâdiru’l-usûl fî ehâdîsi’r-Resûl. thk. Abdurrahman Umeyra. Beyrut: Dâru’l-Cîl, ts.
  • Tirmizî, Muhammed b. ‘İsâ et-. el-Câmiü’l-Kebîr -Sünenü’t-Tirmizî. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1998.
  • Yıldırım, Ahmet. Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Dayanakları. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
  • Yılmaz, Hayati. “Kudsî Hadis”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. 26/318-320. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
APA Ozsoy A (2021). Ahi Evran'ın Hadis Kültürü. , 193 - 224. 10.28949/bilimname.1005781
Chicago Ozsoy Abdulvahap Ahi Evran'ın Hadis Kültürü. (2021): 193 - 224. 10.28949/bilimname.1005781
MLA Ozsoy Abdulvahap Ahi Evran'ın Hadis Kültürü. , 2021, ss.193 - 224. 10.28949/bilimname.1005781
AMA Ozsoy A Ahi Evran'ın Hadis Kültürü. . 2021; 193 - 224. 10.28949/bilimname.1005781
Vancouver Ozsoy A Ahi Evran'ın Hadis Kültürü. . 2021; 193 - 224. 10.28949/bilimname.1005781
IEEE Ozsoy A "Ahi Evran'ın Hadis Kültürü." , ss.193 - 224, 2021. 10.28949/bilimname.1005781
ISNAD Ozsoy, Abdulvahap. "Ahi Evran'ın Hadis Kültürü". (2021), 193-224. https://doi.org/10.28949/bilimname.1005781
APA Ozsoy A (2021). Ahi Evran'ın Hadis Kültürü. Bilimname, 0(46), 193 - 224. 10.28949/bilimname.1005781
Chicago Ozsoy Abdulvahap Ahi Evran'ın Hadis Kültürü. Bilimname 0, no.46 (2021): 193 - 224. 10.28949/bilimname.1005781
MLA Ozsoy Abdulvahap Ahi Evran'ın Hadis Kültürü. Bilimname, vol.0, no.46, 2021, ss.193 - 224. 10.28949/bilimname.1005781
AMA Ozsoy A Ahi Evran'ın Hadis Kültürü. Bilimname. 2021; 0(46): 193 - 224. 10.28949/bilimname.1005781
Vancouver Ozsoy A Ahi Evran'ın Hadis Kültürü. Bilimname. 2021; 0(46): 193 - 224. 10.28949/bilimname.1005781
IEEE Ozsoy A "Ahi Evran'ın Hadis Kültürü." Bilimname, 0, ss.193 - 224, 2021. 10.28949/bilimname.1005781
ISNAD Ozsoy, Abdulvahap. "Ahi Evran'ın Hadis Kültürü". Bilimname 46 (2021), 193-224. https://doi.org/10.28949/bilimname.1005781