Travma Sonrası Büyümenin Yordayıcıları Olarak Olayın Etkisi ve İyimserlik
Yıl: 2022 Cilt: 0 Sayı: 55 Sayfa Aralığı: 180 - 202 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.9779/pauefd.952783 İndeks Tarihi: 29-07-2022
Travma Sonrası Büyümenin Yordayıcıları Olarak Olayın Etkisi ve İyimserlik
Öz: COVID salgını sürecinde birçok ülkede olduğu gibi Türkiye’deki üniversitelerde de uzaktan eğitim aracılığıyla eğitim sürdürülmüştür. Bu dönemde üniversite öğrencilerinin travmatik bir yaşantı olarak kabul edilen salgın sürecinden ne kadar etkilendiği merak konusu olmuştur. Bu araştırmada öğretmen adaylarının COVID salgınının ve iyimserliğin travma sonrası büyüme üzerindeki yordayıcı etkilerini incelemek amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Ondokuz Mayıs Üniversitesi’nde öğrenim gören ve uygun örnekleme yöntemiyle ulaşılan 801 öğretmen adayı oluşturmuştur. Veri toplama araçları olarak Olayların Etkisi Ölçeği, Travma sonrası Büyüme Envanteri ve İyimserlik Ölçeği kullanılmıştır. Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon analizi sonuçları, travma sonrası büyümenin olayın etkisi ve iyimserlik ile pozitif yönde anlamlı ilişkili olduğunu; iyimserliğin ise olayın etkisi ile negatif yönde anlamlı ilişkili olduğunu ortaya koymuştur. Hiyerarşik regresyon analizi sonuçlarına göre, iyimserlik ve olayın etkisi değişkenlerinin travma sonrası büyümeyi anlamlı olarak yordadığı; travma sonrası büyümenin %31’ini açıkladığı belirlenmiştir. Tek Yönlü MANOVA sonucuna göre, kadın öğretmen adaylarının COVID salgınından erkek öğretmen adaylarına göre anlamlı ölçüde daha çok etkilendiği ve kadın öğretmen adaylarının travma sonrası büyüme düzeylerinin erkek öğretmen adaylarına göre anlamlı ölçüde daha yüksek olduğu saptanmıştır.
Anahtar Kelime: The Impact of Event and Optimism as the Predictors of Post-Traumatic Growth
Öz: During the COVID pandemic, online education in universities in Turkey and many countries continued. During this period, it was curious how many preservice teachers were affected by the pandemic, which is considered a traumatic experience. This study aimed to examine the predictive effects of the COVID pandemic and optimism on post-traumatic growth in preservice teachers. The study group consisted of 801 preservice teachers studying at Ondokuz Mayis University who were reached through the convenience sampling method. Impact of Event Scale, The Posttraumatic Growth Inventory, and Optimism Scale were used as data collection tools. Pearson Moments Correlation analysis showed that post-traumatic growth was positively correlated with the impact of the event and optimism, while optimism was negatively correlated with the impact of the event. According to hierarchical regression analysis results, it was found that optimism and the impact of events predicted post-traumatic growth significantly and explained 31% of post-traumatic growth. According to one-way MANOVA results, it was found that female preservice teachers were significantly more affected by the COVID pandemic when compared with male preservice teachers, and female preservice teachers had significantly higher post-traumatic growth levels than males. According to two-way MANOVA results, it was found that preservice teachers who received online psychological support during the COVID pandemic were more affected by the event, and they had lower optimism levels. It was also found that preservice teachers who turned to spirituality had lower impact of event levels and higher post-traumatic growth and optimism levels.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Acquaye, H.E. (2016). The relationship among post-traumatic growth, religious commitment, and optimism in adult liberian former refugees and internally displaced persons traumatized by war-related events. Electronic Theses and Dissertations, 2004-2019, 5071.
- Acquaye, H.E. (2017). PTSD, optimism, religious commitment, and growth as post-trauma trajectories: A structural equation modeling of former refugees. The Professional Counselor. 7,4, 330–348. http://dx.doi.org/10.15241/hea.7.4.330.
- Altan, C. (2013). Üniversite öğrencilerinde travma sonrası gelişimi etkileyen faktörlerin incelenmesi. Unpublished master thesis, Haliç Üniversitesi, İstanbul.
- Arıcı Özcan, N., & Kaya, M. (2019). Travmatik yas sorununda aile dayanıklılığı programı’nın kadınların travma sonrası stres, yas ve aile dayanıklılığı düzeylerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 44,197, 121-138. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2018.7663
- Arıkan, G. (2007). Prevalence of traumatic events and determinants of posttraumaticgrowth in university students. Unpublished master thesis, Ortadoğu Techinal University, Ankara.
- Balcı, S., & Yılmaz, M. (2002). İyimserlik ölçeğinin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 54-60.
- S. B. Çelik, N. D. Çabuker, M. V. Batık & H. Epli / Pamukkale University Journal of Education, 55, 180-202, 2022 197 Bellur, Z. (2015). Meme kanseri hastalarında çevresel, bireysel ve olaya dair faktörlerin travma sonrası gelişim ile ilişkisi. Unpublished master thesis, Mersin Üniversitesi, Mersin.
- Benight, C.C., & Bandura, A. (2004). Social cognitive theory of post-traumatic recovery: The role of perceived self-efficacy. Behavior Research and Therapy, 42, 1129–1148. http://dx.doi.org/10.1016/j.brat.2003.08.008
- Bonanno, G.,A., Westphal, M., & Mancini, A.D. (2011) Resilience to loss and potential trauma. Annual Review of Clinical Psychology, 7, 1, 1-25.
- Bozo, Ö., Gündoğdu, E., & Büyükaşık- Çolak, C. (2009). The moderating role of different sources of perceived social support on the dispositional optimism– post-traumatic growth relationship in postoperative breast cancer patients. Journal of Health Psychology. 14, 7, 1009–1020. http://dx.doi.org/10.1177/1359105309342295
- Britton, M., LaLonde, L., Oshio, A., & Taku, K. (2019). Relationships among optimism, pessimism, and post-traumatic growth in the US and Japan: Focusing on varying patterns of perceived stressfulness. Personality and Individual Differences, 151, 1-6. http://dx.doi.org/10.1016/j.paid.2019.109513
- Broekhof, R., Rius-Ottenheim, N., Spinhoven, P., van der Mast, R.C., Penninx, B.W., Zitman, F.G., & Giltay, E.J. (2015). Long-lasting effects of affective disorders and childhood trauma on dispositional optimism. Journal of Affective Disorders, 175, 351–358. http://dx.doi.org/10.1016/j.jad.2015.01.022
- Buxton A. (2011). Post-traumatic growth in survivors of breast cancer: The role of dispositional optimism, coping strategies, and psychosocial interventions. Unpublished doctoral thesis, University of Toronto, Toronto.
- Carr, A. (2016). Pozitif psikoloji. (Çev. Ü. Şendilek). İstanbul: Kaknüs Yayınları. Cao, W., Fang, Z., Hou, G., Han, M., Xu, X., Dong, J., et al. (2020). The psychological impact of the COVID epidemic on college students in China. Psychiatry Research 287,112934, 1-5. http://dx.doi.org/10.1016/j.psychres.2020.112934
- Creamer, M., Bell, R., & Failla, S. (2003). Psychometric properties of the impact of event scale—revised. Behaviour research and therapy, 41,12, 1489-1496. http://dx.doi.org 10.1016/j.brat.2003.07.010
- 198S. B. Çelik, N. D. Çabuker, M. V. Batık & H. Epli / Pamukkale University Journal of Education, 55, 180-202, 2022 Çorapçıoğlu, A., Yargıç, İ., Geyran, P., & Kocabaşoğlu, N. (2006). Olayların Etkisi Ölçeği (IES-R) Türkçe versiyonunun geçerlilik ve güvenilirliği. New Symposium Journal, 44,1, 14-22. http://dx.doi.org
- Daco, P (1989). Çağdaş psikolojinin olağanüstü başarıları. İstanbul: İnkılap Kitabevi. Ezerbolat, M., & Özpolat, A. (2016). Travma sonrası büyüme: Travmaya iyi yanından bakmak. Kriz Dergisi, 24,1, 1-10. http://dx.doi.org/10.1501/Kriz_0000000353
- Fredrickson, B.L. (2001). The role of positive emotions in positive psychology: The broaden-and-build theory of positive emotions. American Psychologist, 56, 218–226. http://dx.doi.org/10.1080/10615806.2013.784278
- Garcia Martinez, F.E., Reyes, A.R., & Solar, F.C. (2014). Severity of trauma, optimism, posttaraumatic growth and well-being in survivors of a natural disaster. Universitas Psychologica, 13 (2), 575-584. http://dx.doi.org/10.11144/Javeriana.UPSY13-2.stop Goleman, D. (2000). Duygusal Zeka. İstanbul: Varlık Yayınları.
- Güven, K. (2010). Marmara depremini yaşayan yetişkinlerin algıladıkları sosyal destek düzeyleri ile travma sonrası gelişim ve depresyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Unpublished master thesis, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
- Haselden, M. (2014). Üniversite öğrencilerinde travma sonrası büyümeyi yordayan çeşitli değişkenlerin Türk ve Amerikan kültürlerinde incelenmesi: Bir model önerisi. Unpublished doctoral thesis, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
- Helgeson, V.S., Reynolds, K.A., & Tomich, P.L. (2006). A meta-analytic review of benefit finding and growth. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 74, 5, 797–816. http://dx.doi.org/10.1037/0022-006X.74.5.797
- Horowitz, M., Wilner, N., & Alvarez, W. (1979). Impact of Event Scale: A measure of subjective stress. Psychosomatic Medicine, 41, 3, 209-218. http://dx.doi.org/10.1097/00006842-197905000-00004
- Kağan, M., Güleç, M., Boysan, M., & Çavuş, H. (2012). Hierarchical factor structure of the Turkish version of the Posttraumatic Growth Inventory in a normal population. TAF Preventive Medicine, 11, 5, 617-624. http://dx.doi.org/10.5455/pmb.1-1323620200
- Karadağ, E., & Yücel, C. (2020). Yeni tip Koronavirüs pandemisi döneminde üniversitelerde uzaktan eğitim: Lisans öğrencileri kapsamında bir değerlendirme S. B. Çelik, N. D. Çabuker, M. V. Batık & H. Epli / Pamukkale University Journal of Education, 55, 180-202, 2022 199 çalışması. Yükseköğretim Dergisi, 10,2, 181–192. http://dx.doi.org/10.2399/yod.20.730688
- Karaman, Ö., & Tarım, B (2018) Travma sonrası büyüme, sosyal problem çözme ve iyimserlik arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10, 20, 190-198.
- Knaevelsrud, C., Liedl, A., & Maercker, A. (2010). Post-traumatic growth, optimism and openness as outcomes of a cognitive-behavioural ıntervention for post-traumatic stress reactions. Journal of Health Psychology, 15, 7, 1030–1038. http://dx.doi.org/10.1177/1359105309360073
- Moreno, P.I., & Stanton, A.L. (2013). Personal growth during the experience of advanced cancer a systematic review. Cancer Journal, 19,5, 421-430. https://dx.doi.org/ 10.1097/PPO.0b013e3182a5bbe7
- Özcetin-Üzar, Y.D., & Hiçdurmaz, D. (2017). Post-traumatic growth and resilience in cancer experience. Current Approaches to Psychiatry, 9, 4, 2017, 388- 397. https://dx.doi.org/ 10.18863/pgy.290285
- Nolen-Hoeksema, S. (2000). The role of rumination in depressive and mixed anxiety/ depressive symtoms. Journal of Abnormal Psyhology, 109, 3, 504-511.
- Park, C., & Fenster, J. (2004). Stress related growth: predictors of occurence and correlates with psychological adjustment. Journal of Social and Clinical Psychology, 23,2, 195-215. https://dx.doi.org/ 10.1521/jscp.23.2.195.31019
- Peterson. C. (2000). The future of optimism. American Psychologist, 55, 1, 44-45. https://dx.doi.org/ 10.1037/0003-066X.55.1.44
- Peterson, C., & Steen, T. A. (2012). Optimistic explanatory style. In S. J. Lopez & C. R. Snyder (Eds.), Oxford handbook of positive psychology (2nd ed., pp. 313–321). New York, NY: Oxford University Press.
- Prati, G., & Pietrantonu, L. (2009). Optimism, social support, and coping strategies as factors contributing to post-traumatic growth: A meta-analysis. Journal of Loss and Trauma, 14, 3, 64–388.
- Scheier, M. F., & Carver, C. S. (1985). Optimism, coping, and health: Assessment and implications of generalized outcome expectancies. Health Psychology, 4(3), 219– 247. https://doi.org/10.1037/0278-6133.4.3.219
- 200S. B. Çelik, N. D. Çabuker, M. V. Batık & H. Epli / Pamukkale University Journal of Education, 55, 180-202, 2022 Seligman, M. E. P (1998). Learned Optimism, Pocked Boks, New York.
- Şahne, M. E. (2018). Atatürk havalimanı saldırısından 6 ay sonra personelde görülen travmatik stres belirtileri ve travma sonrası büyüme ile ilişkili faktörler. Unpublished master thesis, Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.
- Tarım, B. (2019). Yas yaşatısında travma sonrası büyüme. Unpublished master thesis Ordu Üniversitesi, Ordu.
- Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (1996). The Posttraumatic Growth Inventory: Measuring the positive legacy of trauma. Journal of Trauma Stress, 9, 455-471. https://dx.doi.org/ 10.1007/BF02103658
- Tedeschi, R. G., Park, C. L., & Calhoun, L. G. (1998). Post-traumatic Growth: Conceptual Issues. R. G. Tedeschi, C. L. Park, & L. G. Calhoun içinde, Post-traumatic growth: Positive changes in the aftermath of crisis (s. 1-23). London: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
- Tedeschi, R., & Calhoun, L. (2004). Posttraumatic growth: Conceptual foundations and empirical evidence. Psychological Inquiry, 15,1, 1-18. https://dx.doi.org/ 10.1207/s15327965pli1501_01
- Tomich, P.,L, Helgenson, V.,S. & Nowak Vache, E., J. (2005). Perceived growth and decline following breast cancer: A comparison to age-matched controls 5-years later. Psychooncology, 14, 1018-1029. https://dx.doi.org/ 10.1002/pon.914
- Topkaya, N. (2014). Psikolojik yardım alma niyetini yordamada demografik, bireysel ve çevresel faktörler. Türk Psikoloji Dergisi, 29,74, 1-11.
- Tongar, K., Ulkuer, N., Geçer, E., Yıldırım, M., & Akgül, Ö. (2021). Covid-19 Pandemisi sürecinde annelerin iyimserlik seviyesini etkileyen faktörlerin incelenmesi: Türkiye örneği. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28, 405-418. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/diclesosbed/issue/65582/960368
- Urcuyo, K. R., Boyers, A. E., Carver C. S., & Antoni, M. H. (2005). Finding benefit in breast cancer: Relations with personality, coping, and concurrent well-being. Psychology and Health, 20, 175–192. http://dx. doi.org/10.1080/08870440512331317634.
- Wagner, B., Knaevelsrud, C., & Maercker, A. (2007). Post-Traumatic Growth and Optimism as Outcomes of an Internet-Based Intervention for Complicated Grief. S. B. Çelik, N. D. Çabuker, M. V. Batık & H. Epli / Pamukkale University Journal of Education, 55, 180-202, 2022 201 Cognitive Behaviour Therapy 36,3, 156–161. https://dx.doi.org/10.1080/16506070701339713
- Weiss, D., & Marmar, C. (1997). The impact of event scale-revised. Wilson J., & Keane T. (Eds.). In Assessing psychological trauma and PTSD. New York: Guilford Press.
- Yanez, B., R., Stanton, A., L., Hoyt, M., A., Tennen ,H., & Lechner S. (2011). Understanding perceptions of benefit following adversity: How do distinct assessments of growth relate to coping and adjustment to stressful events? Journal of Social and Clinical Psychology, 30,7, 699-721. https://dx.doi.org/ 10.1521/jscp.2011.30.7.699
- Yazıcı Çelebi, G., Kaya, F., & Yılmaz, M. (2021). Covid 19 pandemisi sürecinde mizahla başa çıkma ile sağlık anksiyetesi arasındaki ilişki: iyimserliğin aracı rolü. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, 24-48. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/sbe/issue/62244/887432
- Yeşildal, M., & Reyhanlıoğlu, E. (2020). Salgın psikolojisi. İstanbul: Destek Yayınları. Yılmaz, M. (2014). Growth through traumatic loss: The effect of grief related factors, coping and personality on post-traumatic growth. Unpublished master thesis, Bilgi Üniversitesi, İstanbul.
- Yurtsever, A. O. (2018). Akciğer kanseri hastalarında travma sonrası gelişim, tekrarlayıcı düşünme örüntüleri, algılanan sosyal destek ve belirsizliğe karşı tahammülsüzlük belirtileri arasındaki ilişkiler. Unpublished master thesis, Ege Üniversitesi, İzmir.
- Zoellner, T., & Maercker, A. (2006). Post-traumatic growth in clinical psychology: a critical review and introduction of a two component model. Clinical Psychology Review, 26, 626–653. https://dx.doi.org/ 10.1016/j.cpr.2006.01.008
- Zoellner, T., Rabe, S., Karl, A., & Maercker A. (2008). Post-traumatic growth in accident survivors: openness and optimism as predictors of ıts constructive or illusory sides. Journal of Clinical Psyhology, 64(3), 245–263. http://dx.doi.org/10.1002/jclp.20441
- Zwahlen, D., Hagenbuch, N., Carley, M.I., Jenewein, J., & Buchi, S. (2010). Post-traumatic growth in cancer patients and partners--effects of role, gender and the dyad on couples' post-traumatic growth experience. Psycho-oncology, 19(1), 12–20. https://dx.doi.org/10.1002/pon.1486
| APA | BALCI ÇELİK S, Doğru Çabuker N, VURAL BATIK M, Epli H (2022). Travma Sonrası Büyümenin Yordayıcıları Olarak Olayın Etkisi ve İyimserlik. , 180 - 202. 10.9779/pauefd.952783 |
| Chicago | BALCI ÇELİK Seher,Doğru Çabuker Nurdan,VURAL BATIK MERYEM,Epli Hatice Travma Sonrası Büyümenin Yordayıcıları Olarak Olayın Etkisi ve İyimserlik. (2022): 180 - 202. 10.9779/pauefd.952783 |
| MLA | BALCI ÇELİK Seher,Doğru Çabuker Nurdan,VURAL BATIK MERYEM,Epli Hatice Travma Sonrası Büyümenin Yordayıcıları Olarak Olayın Etkisi ve İyimserlik. , 2022, ss.180 - 202. 10.9779/pauefd.952783 |
| AMA | BALCI ÇELİK S,Doğru Çabuker N,VURAL BATIK M,Epli H Travma Sonrası Büyümenin Yordayıcıları Olarak Olayın Etkisi ve İyimserlik. . 2022; 180 - 202. 10.9779/pauefd.952783 |
| Vancouver | BALCI ÇELİK S,Doğru Çabuker N,VURAL BATIK M,Epli H Travma Sonrası Büyümenin Yordayıcıları Olarak Olayın Etkisi ve İyimserlik. . 2022; 180 - 202. 10.9779/pauefd.952783 |
| IEEE | BALCI ÇELİK S,Doğru Çabuker N,VURAL BATIK M,Epli H "Travma Sonrası Büyümenin Yordayıcıları Olarak Olayın Etkisi ve İyimserlik." , ss.180 - 202, 2022. 10.9779/pauefd.952783 |
| ISNAD | BALCI ÇELİK, Seher vd. "Travma Sonrası Büyümenin Yordayıcıları Olarak Olayın Etkisi ve İyimserlik". (2022), 180-202. https://doi.org/10.9779/pauefd.952783 |
| APA | BALCI ÇELİK S, Doğru Çabuker N, VURAL BATIK M, Epli H (2022). Travma Sonrası Büyümenin Yordayıcıları Olarak Olayın Etkisi ve İyimserlik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 0(55), 180 - 202. 10.9779/pauefd.952783 |
| Chicago | BALCI ÇELİK Seher,Doğru Çabuker Nurdan,VURAL BATIK MERYEM,Epli Hatice Travma Sonrası Büyümenin Yordayıcıları Olarak Olayın Etkisi ve İyimserlik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 0, no.55 (2022): 180 - 202. 10.9779/pauefd.952783 |
| MLA | BALCI ÇELİK Seher,Doğru Çabuker Nurdan,VURAL BATIK MERYEM,Epli Hatice Travma Sonrası Büyümenin Yordayıcıları Olarak Olayın Etkisi ve İyimserlik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, vol.0, no.55, 2022, ss.180 - 202. 10.9779/pauefd.952783 |
| AMA | BALCI ÇELİK S,Doğru Çabuker N,VURAL BATIK M,Epli H Travma Sonrası Büyümenin Yordayıcıları Olarak Olayın Etkisi ve İyimserlik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2022; 0(55): 180 - 202. 10.9779/pauefd.952783 |
| Vancouver | BALCI ÇELİK S,Doğru Çabuker N,VURAL BATIK M,Epli H Travma Sonrası Büyümenin Yordayıcıları Olarak Olayın Etkisi ve İyimserlik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2022; 0(55): 180 - 202. 10.9779/pauefd.952783 |
| IEEE | BALCI ÇELİK S,Doğru Çabuker N,VURAL BATIK M,Epli H "Travma Sonrası Büyümenin Yordayıcıları Olarak Olayın Etkisi ve İyimserlik." Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 0, ss.180 - 202, 2022. 10.9779/pauefd.952783 |
| ISNAD | BALCI ÇELİK, Seher vd. "Travma Sonrası Büyümenin Yordayıcıları Olarak Olayın Etkisi ve İyimserlik". Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 55 (2022), 180-202. https://doi.org/10.9779/pauefd.952783 |
