Türkçenin Söz Dizimi Matematiği
Yıl: 2022 Cilt: 16 Sayı: 30 Sayfa Aralığı: 157 - 167 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.54316/dilarastirmalari.1052570 İndeks Tarihi: 29-07-2022
Türkçenin Söz Dizimi Matematiği
Öz: Yüzyıllar boyu işlenerek gelişen, bilim ve kültür dili olarak saygınlık
kazanan Türkçe; günümüzde edebiyat ve bilim dili olarak kabul edilen
birçok dünya dilinden daha eski yazılı metinlere sahiptir. Türk dilinin
yapısını inceleyen araştırmacılar, dil bilgisi kurallarının son derece
düzenli ve istisnasının az oluşuna hayranlıklarını belirtmişlerdir.
Türkiye Türkçesinde ve birçok çağdaş Türk lehçesinde gördüğümüz söz
dizimi esnekliği, Türkçenin tarihî metinlerinde de oldukça yaygın bir
biçimde karşımıza çıkmaktadır. Türkçede birleşik cümlenin unsurları
başka dillerdeki aynı yapılardan farklı olarak bağlaçsız birleşebilme
özelliğine sahiptir. Birçok dilde bağlaçsız birleşik cümle, dil bilgisi
hatası olarak kabul edilir. Cümle ögelerinin dizilişindeki hareketlilik,
Türkçenin anlatım gücünü ve imkânlarını genişleten bir özelliktir. Bu
söz dizimi esnekliğini matematiksel olarak hesaplayıp
örneklendirdiğimizde Türkçenin söz dizimi imkânlarının sınırlarını
görmek mümkün olacaktır.
Anahtar Kelime: Syntax Mathematics of Turkish
Öz: Turkish, which has been cultivated and developed for centuries and
gaining prestige as the language of science and culture, possesses written
texts that are older than many world languages, which are accepted as
the language of literature and science today. Researchers, who studied
the structure of the Turkish language, expressed their admiration for the
extremely regularity of the grammar rules of Turkish and the few
exceptions. The syntax flexibility that we see in Turkey Turkish and
many contemporary Turkish dialects is also very common in Turkish
historical texts. The elements of compound sentences in Turkish have
the feature of combining without conjunctions, unlike the same structures in other languages. In many languages a compound sentence
without a conjunction is considered a grammatical error. The mobility
in the arrangement of sentence elements is a feature that expands the
expressive power and possibilities of Turkish. When we calculate and
exemplify this syntax flexibility mathematically, it is possible to see the
limits of Turkish syntax possibilities.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- ADAMCZEWSKİ, Henri (1991). Le Français Déchiffré clé du langage et des langues. Armand Colin Paris.
- AYDIN, Özgür (1997). “Anadili Eğitimi, Yabancı Dil Öğretimi ve Evrensel Dil Bilgisi”. Dil Dergisi, 54, 23-30.
- BALYEMEZ, Sedat (2021). “Unsurları Yer Değiştirmiş İsim Tamlamalarının Yüklem Olduğu Cümleler Üzerine”. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 6 (2), 959-969.
- BASKAKOV, N. Aleksandroviç (1965). Struktura Prostogo Predlojeniya v Tyurkskih Yazıkah (Türk Dillerinde Basit Cümlenin Yapısı) Frunze 1956; Tyurkskiye Yazıki (Türk Dilleri) Moskova 1960; Nekotorıye Nablyudeniya Nad Sintaksisom Karaimskogo Yazıka (Karaim Dilinin Sentaksı ile İlgili Bazı Gözlemler), Moskova.
- BASKAKOV, N. Aleksandroviç (2017). Çağdaş Türkçede Cümle (Çev. Oktay Selim Karaca). Ankara: Türk Dil Kurumu.
- CHOMSKY, Noam (2002). Syntactic Structures. New York: Mouton Press.
- DELİCE, H. İbrahim (2012). Türkçe Sözdizimi, 4. Baskı. İstanbul: Kitabevi.
- DUMAN, Musa (2003). “Devrik Cümle ve Vasiyetnâme’deki Örnekleri Üzerine”. İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 30, 209-233.
- EDİSKUN, Haydar (1967). “Devrik Cümle Üzerine Bir Araştırma”. Dilbilgisi Sorunları-I. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- ERCİLASUN, A. Bican (1986). “Oğuz Kağan Destanı Üzerine Bazı Düşünceler”. Türk Dili Aşartırmaları Yıllığı-Belleten, 34, 13-16.
- ERCİLASUN, A. Bican (2008). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, 5. Baskı. Ankara: Akçağ.
- GENCAN, T. Nejat (1971). Dilbilgisi, 2. Baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- HENGİRMEN, Mehmet (1998). Türkçe Dilbilgisi, 3. Baskı. Ankara: Engin.
- İBNÜ’D-DEVÂDÂRÎ (1992). Kenzü’d-dürer (Haz. Dorothea Krawulsky). Wiesbaden-Beyrut.
- KARAALİOĞLU, S. Kemal (1995). Sözlü/Yazılı Kompozisyon Konuşmak ve Yazmak Sanatı, 26. Baskı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
- KARABULUT, Ferhat (2007). “Türk Diline Kuramsal Yaklaşım”. I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı-Bildiriler, s.: 1255-1270, (Ed.: Fikret Türkmen, Gürer Gülsevin). İzmir: Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları.
- KARAHAN, Leyla (2014). Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ.
- KOCAOĞLU, Timur (2017). “Karaycanın Bugünkü Durumu: Mykolas Firkoviçius ile Mark Lavrinoviçius’lerin Anısına”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 5/12, 1-16.
- KORKMAZ, Zeynep (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- NALÇAKAN, Zübeyt (2008). Arapça ve Türkçede İsim ve Fiil Cümlesinin Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi.
- ÖZKAN, Fatma; BAĞDAGÜL, Musa (2004). “Yabancı Dillerin Türkçenin Söz Dizimi Üzerindeki Etkisi”. Bilig Dergisi, 30, 95-139.
- ÖZKAN, Nevzat (2021). “Gagavuzlara Türkiye Türkçesi Öğretimi”. Erciyes Akademi, özel sayı, 837- 854.
- SEZER, Ayhan (1991) “Türkçe Sözdizimi”. Dilbilim Yazıları. (Der. Ayhan Sezer, Sabri Koç). Ankara: Usem, 56-69.
- SHERRİL, Charles H. (ytb.). Bir Elçiden Gazi Mustafa Kemal (Çev. Alp Ilgaz). Tercüman 1001 Temel Eser-23.
- SİMONS, Gary (2021). “Welcome to the 24th edition”. ethnologue.com, USA, February 22.
- TOPALOĞLU, Ahmet (2019). Karşılaştırmalı Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Dergâh.
- TORUN, Yeter (2000). Gazavat-ı Sultan Murad bin Mehemmed Han’da Cümle. Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- TUNA, O. Nedim (1997). Sümer ve Türk Dillerinin Tarihî İlgisi ve Türk Dilinin Yaşı Meselesi. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- UZUN, N. Engin (2000). Ana Çizgileriyle Evrensel Dilbilgisi ve Türkçe. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil..
| APA | YILMAZ K, BAYRAKTAR E, YAĞCI N (2022). Türkçenin Söz Dizimi Matematiği. , 157 - 167. 10.54316/dilarastirmalari.1052570 |
| Chicago | YILMAZ Kadir,BAYRAKTAR Elif Sena,YAĞCI Nisa Nur Türkçenin Söz Dizimi Matematiği. (2022): 157 - 167. 10.54316/dilarastirmalari.1052570 |
| MLA | YILMAZ Kadir,BAYRAKTAR Elif Sena,YAĞCI Nisa Nur Türkçenin Söz Dizimi Matematiği. , 2022, ss.157 - 167. 10.54316/dilarastirmalari.1052570 |
| AMA | YILMAZ K,BAYRAKTAR E,YAĞCI N Türkçenin Söz Dizimi Matematiği. . 2022; 157 - 167. 10.54316/dilarastirmalari.1052570 |
| Vancouver | YILMAZ K,BAYRAKTAR E,YAĞCI N Türkçenin Söz Dizimi Matematiği. . 2022; 157 - 167. 10.54316/dilarastirmalari.1052570 |
| IEEE | YILMAZ K,BAYRAKTAR E,YAĞCI N "Türkçenin Söz Dizimi Matematiği." , ss.157 - 167, 2022. 10.54316/dilarastirmalari.1052570 |
| ISNAD | YILMAZ, Kadir vd. "Türkçenin Söz Dizimi Matematiği". (2022), 157-167. https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1052570 |
| APA | YILMAZ K, BAYRAKTAR E, YAĞCI N (2022). Türkçenin Söz Dizimi Matematiği. Dil Araştırmaları, 16(30), 157 - 167. 10.54316/dilarastirmalari.1052570 |
| Chicago | YILMAZ Kadir,BAYRAKTAR Elif Sena,YAĞCI Nisa Nur Türkçenin Söz Dizimi Matematiği. Dil Araştırmaları 16, no.30 (2022): 157 - 167. 10.54316/dilarastirmalari.1052570 |
| MLA | YILMAZ Kadir,BAYRAKTAR Elif Sena,YAĞCI Nisa Nur Türkçenin Söz Dizimi Matematiği. Dil Araştırmaları, vol.16, no.30, 2022, ss.157 - 167. 10.54316/dilarastirmalari.1052570 |
| AMA | YILMAZ K,BAYRAKTAR E,YAĞCI N Türkçenin Söz Dizimi Matematiği. Dil Araştırmaları. 2022; 16(30): 157 - 167. 10.54316/dilarastirmalari.1052570 |
| Vancouver | YILMAZ K,BAYRAKTAR E,YAĞCI N Türkçenin Söz Dizimi Matematiği. Dil Araştırmaları. 2022; 16(30): 157 - 167. 10.54316/dilarastirmalari.1052570 |
| IEEE | YILMAZ K,BAYRAKTAR E,YAĞCI N "Türkçenin Söz Dizimi Matematiği." Dil Araştırmaları, 16, ss.157 - 167, 2022. 10.54316/dilarastirmalari.1052570 |
| ISNAD | YILMAZ, Kadir vd. "Türkçenin Söz Dizimi Matematiği". Dil Araştırmaları 16/30 (2022), 157-167. https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1052570 |
