FİNANSAL HİLELERİN TESPİT EDİLMESİNDE KULLANILAN VERİ MADENCİLİĞİ YÖNTEMLERİ VE BORSA İSTANBUL’DA BİR UYGULAMA
Yıl: 2022 Cilt: 22 Sayı: 67 Sayfa Aralığı: 181 - 208 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.55322/mdbakis.1068503 İndeks Tarihi: 14-09-2022
FİNANSAL HİLELERİN TESPİT EDİLMESİNDE KULLANILAN VERİ MADENCİLİĞİ YÖNTEMLERİ VE BORSA İSTANBUL’DA BİR UYGULAMA
Öz: Bağımsız denetimden geçmiş, makul bir düzeyde güvence almış işletmeler ile ilgili yaşanan finansal skandallar, bu işletmelerin yayınlamış olduğu finansal raporların doğruluğunun ve güvenilirliğinin tartışılmasında etkili olmuştur. Finansal raporların tartışılması da bilgi kullanıcılarının alacağı kararlarda tereddüt yaşamalarına sebep olmuştur. Bu araştırmanın temel amacı da bilgi kullanıcılarının tereddütlerini gidermek ve finansal tablolarda oluşması muhtemel finansal hile riskini belirli bir güvence düzeyinde tahmin edebilmek amacıyla bir model geliştirmektir. Belirlenen amaç doğrultusunda araştırmada 2012-2019 yılları arasında Borsa İstanbul’da faaliyet gösteren 144 işletmenin bağımsız denetim raporları ile finansal tablolarından elde edilen veriler kullanılmıştır. 48’i Yakın İzleme Pazar’ı, 96’sı da Yıldız Pazar ve Ana Pazar gruplarında bulunan işletmelerin finansal tablolarından elde edilen ve alan yazında da finansal hilelerinin tespitinde kabul gören oranlar, veri madenciliği uygulamalarından olan yapay sinir ağları yöntemi kullanılarak analiz edilmek suretiyle bir yapay sinir ağı modeli geliştirilmiştir. Geliştirilen model, finansal tablolardaki hile riskini %88,89 oranında doğru tahmin ederek başarılı bir sonuç ortaya çıkarmıştır. Araştırma sonuçları, geliştirilen modelin, işletmelerin finansal hile riski taşıyıp taşımadığına ilişkin olarak finansal bilgi kullanıcılarının kararlarında fayda sağlayacağı yönünde değerlendirilmiştir. Modelin parametrelerinin kullanımının, bilgi kullanıcılarının yatırım yapacağı işletmeler hakkında finansal hile riski taşıyıp taşımadığı ile ilgili güçlü bir güvence vereceği ve bilgi kullanıcılarına faydalı olacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelime: DATA MINING METHODS USED TO DETERMINE FINANCIAL FRAUDS AND AN APPLICATION IN BORSA ISTANBUL
Öz: Financial scandals experienced in world and in our country regarding businesses that have been independent audited and received reasonable level of assurance have been effective in discussing accuracy and reliability financial reports issued these companies. Discussion of data included in financial table caused hesitation table users in their decisions. In study, a model has been developed in order to eliminate hesitation table users and to predict financial table fraud that has occurred or may occur in financial table certain level of assurance. As data in our research; independent audit reports of 144 businesses operating in Borsa Istanbul between 2012-2019 and data obtained from financial tables are used. Datas obtained from financial table of enterprises, 48 of which are in close watch market and 96 which are in star market, main market groups and datas used detection of financial table fraud in literature are analyzed using method of artificial neural networks, one of data mining applications, and subsequently artificial neural network model was developed. Developed model has revealed successful result by correctly estimating the fraud risk in financial table at rate of 88,89 %. Results of research have been evaluated developed model will be beneficial in decisions of information users regarding whether companies carry risk financial report fraud or not. It has been concluded that by using the parameters of model, it will give strong assurance about whether there is risk of financial reporting fraud about enterprises that information users will invest and will be beneficial to information users.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akdoğan, N., Gülhan, O. & Aktaş, M., (2015). Halka Açık Şirketlerde Bağımsız Denetçi Görüşleri Borsa İstanbul Gözaltı Pazarı Örneği, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi,17(2), 245-260
- Akkaya, G. C., Demireli, E. & Yakut, Ü. S., (2009). İşletmelerde Finansal Başarısızlık Tahminlemesi: Yapay Sinir Ağları Modeli ile İMKB Üzerine Bir Uygulama, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 187-216.
- Ata, H. A., Uğurlu, M. & Altun, M. Ö., (2009). Finansal Tablo Hilelerinin Önlenmesinde Denetçi Algılamaları, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 215-230.
- Ata, H. A. & Seyrek, İ. H., (2009). The Use of Data Mining Tecniques in Detecting Fraudulent Financial State- ments: An Application on Manufacturing Firms, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 14(2), 157-170.
- Baykal, A., (2006). Veri Madenciliği Uygulama Alanları, Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi (7), 95-107
- Bilgiç, H. H. & Mert, İ., (2020). Comparison of Different Techniques for Estimation of İncoming Longwave Ra- diation. International Journal of Environmental Science and Technology, (18), 601-618
- Bozkurt, N., (2016). İşletmelerin Kara Deliği Hile, (3. Baskı), İstanbul: Alfa Yayıncılık.
- Chen, S., (2016). Detection of Fraudulent Financial Statements Using The Hybrid Data Mining Approach. Sprin- ger Plus, 5(89), 1-16.
- Coenen,T., (2008). Essentials of Corporate Fraud, (2rd. Ed), New Jersey Wiley Publishing.
- Çalış, A., Kayapınar, S. & Çetinyokuş, T., (2014). Veri Madenciliğinde Karar Ağacı Algoritmaları İle Bilgisayar ve İnternet Güvenliği Üzerine Bir Uygulama. Endüstri Mühendisliği Dergisi, 25 (3), 2-19
- Çıtak, N., (2009). Hileli Finansal Raporlamada Yaratıcı Muhasebe, İstanbul: Türkmen Kitapevi.
- DiNapoli, T. P., (2019). Red Flags for Fraud, State of New York Office of The State Comptroller,https://www.osc. state.ny.us/files/localgovernment/publications/pdf/red_flags_fraud.pdf
- Güredin, E. (2014). Denetim ve Güvence Hizmetleri. (14. Baskı), Türkmen Kitapevi: İstanbul.
- Jan, C. (2018) An Effective Financial Statements Fraud Detection Model for The Sustainable Development of Financial Markets: Evidence from Taiwan, MPDI Sustainability Journal, 10/(513), 1-14
- Kara, S. & Özcan,P., (2020). Muhasebe Manipülasyonlarında Yapay Sinir Ağlarının Önemi ve Bir Uygulama, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, (60), 155-176.
- Kaminski, K., Wetzel, T. S. & Guan, L., (2004). Can Financial Ratios Detect Fraudulent Financial Reporting?, Managerial Auditing Journal. 19(1), 15-28.
- Kapucugil, A. (2005). Halka Arzlarda İlk Gün Fiyat Performanslarının Tahmininde Yapay Sinir Ağlarının Kullanı- mı, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
- Küçükkocaoğlu, G., Keskin Benli, Y. & Küçüksözen, C. (2007). Finansal Bilgi Manipülasyonunun Tespitinde Yapay Sinir Ağı Modelinin Kullanımı, İmkb Dergisi, 9(36), 1-30.
- Omar, N. & Johari, A. Z., (2017). Predicting Fraudulent Financial Reporting Using Artificial Neural Network, Journal of Financial Crime, 24(2), 362-387.
- Önal, S. & Kılıç, İ., (2019) Hile Denetiminde Kırmızı Bayraklar Yöntemi, Çukurova II. Uluslararası Multidisipli- ner Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı, 548-552
- Özkan, M. & Boran, L. (2014). Veri Madenciliğinin Finansal Kararlarda Kullanımı, Çankırı Karatekin Üniversi- tesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 59-82.
- Salur, M. N., (2015). İşletmelerde Finansal Başarısızlık Tahmini ve Yapay Sinir Ağları Modelinin Kullanımı: Bor- sa İstanbul’da Bir Uygulama, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
- Seyrek, İ. H. & Ata, H. A., (2010), Veri Zarflama Analizi ve Veri Madenciliği ile Mevduat Bankalarında Etkinlik Ölçümü, BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 4(2), 67-84.
- Terzi, S., (2012a). Hileli Finansal Raporlama: Önleme ve Tespit, İstanbul: Beta Yayıncılık.
- Terzi, S. & Kıymetli Şen, İ., (2015). Adli Muhasebede Hilelerin Tespitinde Yapay Sinir Ağı Modelinin Kullanımı, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (14), 477-490
- Tunç, A. Ülger, İ. (2016). Veri Madenciliği Uygulamalarında Özellik Seçimi İçin Finansal Değerlere Binning ve Five Number Summary Metotları İle Normalizasyon İşleminin Uygulanması, 18. Akademik Bilişim Konferansı, Bildiriler Kitabı, s.47-58. (https://ab.org.tr/ab16/bildiri/105.pdf.)
- Uğurlu, M., (2011). Finansal Tablolardaki Hile Riskinin Belirlenmesi: Yapay Sinir Ağı Modeliyle Bir Bankada Uygulama, Doktora Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
- Zabihollah, R., (2005). Causes, Consequences, and Deterence of, Financial Statement Fraud, Critical Perspective on Accounting, 16(3), 268-283
- KGK, Bağımsız Denetim Standardı 200, (2018). Erişim: 22/05/2020, https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploa- ds/files/Duyurular/v2/BDS/BDS%20200(1).pdf
- Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Standartları Hakkında Tebliğ (Seri: X, No: 22), (2011). Erişim: 18/06/2020, https://spk.gov.tr/Sayfa/Dosya/590
- ACFE Hile ve Suistimalleri Önleme Raporu, (2020). Erişim:16/07/2020, https://www.acfe.com/report-to-the-na- tions/2020/
APA | KILIÇ i, Önal S (2022). FİNANSAL HİLELERİN TESPİT EDİLMESİNDE KULLANILAN VERİ MADENCİLİĞİ YÖNTEMLERİ VE BORSA İSTANBUL’DA BİR UYGULAMA. , 181 - 208. 10.55322/mdbakis.1068503 |
Chicago | KILIÇ isa,Önal Servet FİNANSAL HİLELERİN TESPİT EDİLMESİNDE KULLANILAN VERİ MADENCİLİĞİ YÖNTEMLERİ VE BORSA İSTANBUL’DA BİR UYGULAMA. (2022): 181 - 208. 10.55322/mdbakis.1068503 |
MLA | KILIÇ isa,Önal Servet FİNANSAL HİLELERİN TESPİT EDİLMESİNDE KULLANILAN VERİ MADENCİLİĞİ YÖNTEMLERİ VE BORSA İSTANBUL’DA BİR UYGULAMA. , 2022, ss.181 - 208. 10.55322/mdbakis.1068503 |
AMA | KILIÇ i,Önal S FİNANSAL HİLELERİN TESPİT EDİLMESİNDE KULLANILAN VERİ MADENCİLİĞİ YÖNTEMLERİ VE BORSA İSTANBUL’DA BİR UYGULAMA. . 2022; 181 - 208. 10.55322/mdbakis.1068503 |
Vancouver | KILIÇ i,Önal S FİNANSAL HİLELERİN TESPİT EDİLMESİNDE KULLANILAN VERİ MADENCİLİĞİ YÖNTEMLERİ VE BORSA İSTANBUL’DA BİR UYGULAMA. . 2022; 181 - 208. 10.55322/mdbakis.1068503 |
IEEE | KILIÇ i,Önal S "FİNANSAL HİLELERİN TESPİT EDİLMESİNDE KULLANILAN VERİ MADENCİLİĞİ YÖNTEMLERİ VE BORSA İSTANBUL’DA BİR UYGULAMA." , ss.181 - 208, 2022. 10.55322/mdbakis.1068503 |
ISNAD | KILIÇ, isa - Önal, Servet. "FİNANSAL HİLELERİN TESPİT EDİLMESİNDE KULLANILAN VERİ MADENCİLİĞİ YÖNTEMLERİ VE BORSA İSTANBUL’DA BİR UYGULAMA". (2022), 181-208. https://doi.org/10.55322/mdbakis.1068503 |
APA | KILIÇ i, Önal S (2022). FİNANSAL HİLELERİN TESPİT EDİLMESİNDE KULLANILAN VERİ MADENCİLİĞİ YÖNTEMLERİ VE BORSA İSTANBUL’DA BİR UYGULAMA. Muhasebe ve Denetime Bakış, 22(67), 181 - 208. 10.55322/mdbakis.1068503 |
Chicago | KILIÇ isa,Önal Servet FİNANSAL HİLELERİN TESPİT EDİLMESİNDE KULLANILAN VERİ MADENCİLİĞİ YÖNTEMLERİ VE BORSA İSTANBUL’DA BİR UYGULAMA. Muhasebe ve Denetime Bakış 22, no.67 (2022): 181 - 208. 10.55322/mdbakis.1068503 |
MLA | KILIÇ isa,Önal Servet FİNANSAL HİLELERİN TESPİT EDİLMESİNDE KULLANILAN VERİ MADENCİLİĞİ YÖNTEMLERİ VE BORSA İSTANBUL’DA BİR UYGULAMA. Muhasebe ve Denetime Bakış, vol.22, no.67, 2022, ss.181 - 208. 10.55322/mdbakis.1068503 |
AMA | KILIÇ i,Önal S FİNANSAL HİLELERİN TESPİT EDİLMESİNDE KULLANILAN VERİ MADENCİLİĞİ YÖNTEMLERİ VE BORSA İSTANBUL’DA BİR UYGULAMA. Muhasebe ve Denetime Bakış. 2022; 22(67): 181 - 208. 10.55322/mdbakis.1068503 |
Vancouver | KILIÇ i,Önal S FİNANSAL HİLELERİN TESPİT EDİLMESİNDE KULLANILAN VERİ MADENCİLİĞİ YÖNTEMLERİ VE BORSA İSTANBUL’DA BİR UYGULAMA. Muhasebe ve Denetime Bakış. 2022; 22(67): 181 - 208. 10.55322/mdbakis.1068503 |
IEEE | KILIÇ i,Önal S "FİNANSAL HİLELERİN TESPİT EDİLMESİNDE KULLANILAN VERİ MADENCİLİĞİ YÖNTEMLERİ VE BORSA İSTANBUL’DA BİR UYGULAMA." Muhasebe ve Denetime Bakış, 22, ss.181 - 208, 2022. 10.55322/mdbakis.1068503 |
ISNAD | KILIÇ, isa - Önal, Servet. "FİNANSAL HİLELERİN TESPİT EDİLMESİNDE KULLANILAN VERİ MADENCİLİĞİ YÖNTEMLERİ VE BORSA İSTANBUL’DA BİR UYGULAMA". Muhasebe ve Denetime Bakış 22/67 (2022), 181-208. https://doi.org/10.55322/mdbakis.1068503 |