Tanrı’ya Atfedilen Cismanî İfadelerin Mahiyeti: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un Yaklaşımı Üzerine

Yıl: 2022 Cilt: 33 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 477 - 489 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 06-10-2022

Tanrı’ya Atfedilen Cismanî İfadelerin Mahiyeti: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un Yaklaşımı Üzerine

Öz:
Dinî metinlerde Tanrı hakkında pek çok niteleme ve tasvir söz konusudur. Bu tasvirlerden bir kısmı antropomorfizm (insanbiçimci) ve cismânîyet içeren ifadelerdir. Söz konusu ifadelerin Tanrı’ya tatbik edilip edilmeyeceği gerek Yahudi ve Hristiyan gerekse İslam Düşüncesi’nde tartışma konusu olmuştur. Bilindiği üzere teistik dinlerin metinlerinde Tanrı’ya el, yüz, ayak, görmek, işitmek vs. gibi cismâniyet içeren birtakım organlar ve taht gibi mekânsal şeyler atfedilmiştir. Bu çalışmada önde gelen Müslüman düşünür Gazzâlî ve İslam Düşüncesi’nin bir tilmizi olarak nitelenen İbn Meymûn’un konuya yaklaşımı karşılaştırmalı olarak ele alınacaktır. Her iki düşünür de benzer bir kaygıdan yola çıkarak Mükemmel Varlık anlayışına halel getirebilecek ifadelerin Tanrı’dan tenzih edilmesi gerektiğini düşünmüş ve bu eksende onlar, dinî metinlerde geçen ve cismânîlik çağrıştıran tüm ifadelerin Tanrı’dan selb edilmesini ve bu ifadelerin tevil edilmesi gerektiğini savunmuşlardır. Bu anlamda Gazzâlî ile İbn Meymûn’un yaklaşımları arasında ciddi benzerlikler olduğunu söylemek mümkündür. İbn Meymûn, Gazzâlî’nin yapmış olduğu açıklamaların neredeyse aynısını yapmakta, hatta o, Gazzâlî’nin kullandığı örneğin aynısını zikretmektedir.
Anahtar Kelime:

The Nature of Bodily Expressions Attributed to God: On Ghazālī’ and Maimonides’ Approach

Öz:
There are many descriptions about God in the religious texts. Some of these descriptions are anthropomorphist and corporeal expressions. Whether these expressions can be applied to God has been a matter of debate in both Jewish, Christian, and Islamic thought. As it is known, in the sacred texts of theistic religions, hand, face, foot, eye, ear, throne etc. are attributed to God. In this study, the approach of Ghazālī, one of the important thinkers of Islamic Thought, and Maimonides, who is described as a disciple of Islamic Thought, will be discussed comparatively. Based on a similar concern, both thinkers thought that the expressions that could harm the Perfect Being understanding should be denied from God, and on this axis, they argued that all expressions in religious texts that evoke corporeality should be derived from God and interpreted. In this sense, it is possible to say that there are serious similarities between Ghazālī’s approach and Maimonides’ approach. Maimonides makes almost the same explanations as al- Ghazālī and he even cites the same example Ghazālī used.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akdağ, Özcan, Tanrı ve Özgürlük: Gazâlî ve Thomas Aquinas Ekseninde Bir İnceleme, Elis Yayınları, Ankara 2016.
  • Aquinas, Thomas, Summa Theologica, (çev. Fathers of the English Dominican Province), Encyclopedia Britannica, London 1952.
  • Aydın, Ömer, “Kur’ân’da Geçen Belli Başlı Haberî Sıfatların Te’vîli”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2000, sayı: 2, ss. 143-177.
  • Az, Mehmet Ata, İlahi Basitlik Bağlamında Tanrı’nın Bilinebilirliği, Otto Yayınları, Ankara 2017.
  • Az, Mehmet Ata, Mutlak Kudret ve Taş Paradoksu, İksad Yayınları, Ankara 2021.
  • Az, Mehmet Ata Az, “İlahi Sıfatların Mahiyeti ve Gerçekliği Meselesi”, Din Felsefesi Dersleri, İz Yayınları, İstanbul 2021, ss. 267-278.
  • Çiftçi, Muhammed, “Teşbihsiz Tenzih Mümkün Müdür?: Salt Tenzihî Dilin İmkânı ve Tenkidi”, Bilimname, 2021, sayı:45, ss. 121-153.
  • Eyibil, İrfan, “Ehl-i Sünnet Kelâmında Haberî Sıfatların Te’vili Meselesi”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2018, c. 17, sayı: 34, ss. 667-691.
  • Fârâbî, el-Medinetu’l-fâzıla, (çev. Nafiz Danışman), MEB Yayınları, Ankara Ankara 2001.
  • Fârâbî, Harfler Kitabı, (çev. Ömer Türker), Litera Yay., İstanbul 2008.
  • Gazzâlî, el-İktisâd fi’l-İtikâd, (ed. İbrahim A. Çubukçu - Hüseyin Atay), Ankara Üniver- sitesi İlahiyat Fakültesi Yay., Ankara 1962.
  • Gazzâlî, el-Maksadu’l-esnâ fî şerhi Esmaillahi’l- Hüsnâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut ts. Gazzâlî, İhyâ-u Ulumi’d-Dîn, (çev. Ahmed Serdaroğlu), Bedir Yay., İstanbul 1975.
  • Gazzâlî, İki Madnûn, (çev. Sabit Ünal), Dokuz Eylül Ün. İlahiyat Fakültesi Yay., İzmir 1988.
  • Gazzâlî, “İlcâmu’l-Avâm an-İlmi’l-Kelâm”, Makâsıdu’l-Felâsife, (ed. Ahmed Ferid Mezidî), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2008.
  • Gazzâlî, Kırk Esas, (çev. Yaman Arıkan), Keskin Yay., İstanbul 1970.
  • Gazzâlî, Kıstâsu’l-Müstakîm, (ed. Vitor Chelhot), Dâru'l-Maşrık, Beyrut 1991. Gazzâlî, Mişkâtu’l-Envâr (Nurlar Âlemi), (çev. Şadi Eren), Nesil Yayınları, İstanbul 2010.
  • Griffel, Frank, “Maimonides as a Student of Islamic Religious Thought: Revisiting Shlomo Pines's "Translator's Introduction" and Its Comments on al-Ghazālī”, Maimonides' 'Guide of the Perplexed' in Translation: A History from the Thirteenth Century to the Twentieth, (eds. Josef Stern - James T. Robinson - Yonatan Shemesh), University of Chicago Press, 2019, pp.403-427.
  • İbn Meymūn, Mishneh Torah: Sefer Hamada, (çev. Eliyahu Touger), Moznaim Publishing, New York 2010.
  • İbn Meymun, İlim Kitabı, (çev. Yasin Meral), Ankara Okulu Yay., Ankara 2022. İbn Rüşd, “el-Keşf an-minhâci’l-edille”, Felsefe- Din İlişkileri, (çev. Süleyman Uludağ), Dergâh Yayınları, İstanbul 2004, ss. 139- 276.
  • İbn Sînâ, Metafizik 2, (çev. Ekrem Demirli - Ömer Türker), Litera Yay., İstanbul 2005. Kuvancı, Cenan, “Gazzâlî Düşüncesinde Temsil”, Uluslararası Modern Çağ ve Gazzâlî Sempozyumu (12-14 Mayıs 2011), Isparta 2014, ss. 115-124.
  • Meral, Yasin, “İbn Meymûn’un Cismani Haşir ile İlgili Görüşleri ve Haşir Risalesi’nin Arap Harfleriyle Neşri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2020, c. 61, sayı: 2, ss. 245-314.
  • Musa b. Meymûn, Delâletu’l-Hâirîn, (çev. Osman Bayder - Özcan Akdağ), Kimlik Yayınları, Kayseri 2019.
  • Oral, Osman, “Gazâlî’de Haberi Sıfat ve Te’vil Metolojisi”, Akademik İncelemeler Dergisi, 2019, c. 14, sayı: 2, ss. 199-238.
  • Shehadi, Fadlou, Ghazali’s Unique Unknowable God, E. J. Brill, Leiden 1964.
  • Ünverdi, Mustafa, “İlahi Sıfatların Tevili Sorunu -Cüveynî Örneği-”, I. Uluslararası Mersin Sempozyumu Bildiri Tam Metinleri Kitabı, Mersin Akademi Danışmanlık Yayınları, Mersin 2018, ss. 368-378.
  • Yılmaz, Sabri, Kelamda Te’vil Sorunu, Araştırma Yayınları, Ankara 2009.
APA Akdag O (2022). Tanrı’ya Atfedilen Cismanî İfadelerin Mahiyeti: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un Yaklaşımı Üzerine. , 477 - 489.
Chicago Akdag Ozcan Tanrı’ya Atfedilen Cismanî İfadelerin Mahiyeti: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un Yaklaşımı Üzerine. (2022): 477 - 489.
MLA Akdag Ozcan Tanrı’ya Atfedilen Cismanî İfadelerin Mahiyeti: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un Yaklaşımı Üzerine. , 2022, ss.477 - 489.
AMA Akdag O Tanrı’ya Atfedilen Cismanî İfadelerin Mahiyeti: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un Yaklaşımı Üzerine. . 2022; 477 - 489.
Vancouver Akdag O Tanrı’ya Atfedilen Cismanî İfadelerin Mahiyeti: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un Yaklaşımı Üzerine. . 2022; 477 - 489.
IEEE Akdag O "Tanrı’ya Atfedilen Cismanî İfadelerin Mahiyeti: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un Yaklaşımı Üzerine." , ss.477 - 489, 2022.
ISNAD Akdag, Ozcan. "Tanrı’ya Atfedilen Cismanî İfadelerin Mahiyeti: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un Yaklaşımı Üzerine". (2022), 477-489.
APA Akdag O (2022). Tanrı’ya Atfedilen Cismanî İfadelerin Mahiyeti: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un Yaklaşımı Üzerine. İslami Araştırmalar, 33(2), 477 - 489.
Chicago Akdag Ozcan Tanrı’ya Atfedilen Cismanî İfadelerin Mahiyeti: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un Yaklaşımı Üzerine. İslami Araştırmalar 33, no.2 (2022): 477 - 489.
MLA Akdag Ozcan Tanrı’ya Atfedilen Cismanî İfadelerin Mahiyeti: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un Yaklaşımı Üzerine. İslami Araştırmalar, vol.33, no.2, 2022, ss.477 - 489.
AMA Akdag O Tanrı’ya Atfedilen Cismanî İfadelerin Mahiyeti: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un Yaklaşımı Üzerine. İslami Araştırmalar. 2022; 33(2): 477 - 489.
Vancouver Akdag O Tanrı’ya Atfedilen Cismanî İfadelerin Mahiyeti: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un Yaklaşımı Üzerine. İslami Araştırmalar. 2022; 33(2): 477 - 489.
IEEE Akdag O "Tanrı’ya Atfedilen Cismanî İfadelerin Mahiyeti: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un Yaklaşımı Üzerine." İslami Araştırmalar, 33, ss.477 - 489, 2022.
ISNAD Akdag, Ozcan. "Tanrı’ya Atfedilen Cismanî İfadelerin Mahiyeti: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un Yaklaşımı Üzerine". İslami Araştırmalar 33/2 (2022), 477-489.