Yıl: 2023 Cilt: 15 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 470 - 485 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.20491/isarder.2023.1598 İndeks Tarihi: 19-05-2023

Yiyecek İçecek İşletmelerinde Çalışanların Stres Ve İşkoliklik Düzeylerinin İş Performanslarına Etkisi

Öz:
Amaç – Bu araştırmada yiyecek içecek işletmesi çalışanlarının işkoliklik ve stres düzeyleri ile iş performansı arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Yöntem – Araştırmada nicel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırma amacı doğrultusunda Eskişehir ilinde faaliyet gösteren yiyecek içecek işletmesi çalışanları üzerinde bir araştırma yapılmıştır. Uygulama aşamasında veri toplama yöntemi olarak anket tekniği kullanılmıştır. Kolayda örnekleme yöntemi ile 410 yiyecek içecek işletmesi çalışanına ulaşılmıştır. Hipotezler açıklayıcı faktör analizi ve doğrulayıcı faktör analizi uygulandıktan sonra yapısal eşitlik modellemesi (YEM) aracılığıyla test edilmiştir. Bulgular – Araştırma sonucunda elde edilen bulgular doğrultusunda işkolikliğin alt boyutu olan aşırı çalışmanın iş stresini istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde etkilediği görülürken iş performansını istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde etkilemediği sonucu elde edilmiştir. Bununla beraber işkolikliğin alt boyutu olan kompulsif (takıntılı) çalışma hem iş stresini hem de iş performansını anlamlı bir şekilde etkilemektedir. Tartışma – Stres azaltıcı önlemlerin ve uygulamaların hayata geçirilmesinin işletmeler açısından performans arttırıcı bir etkiye sahip olabileceği düşünülmektedir. İşletmeler çalışanlarını çalışmaya motive etmek amaçlı ödül sistemi çerçevesinde ayın elemanı seçme, alışveriş çekleri, fazla izin, hediye tatil ve terapi seansları gibi ödüller ile çalışmaya teşvik etmesinin hem stresi azaltabileceği hem de çalışanın performansının arttırılmasında fayda sağlayabileceği düşünülmektedir.
Anahtar Kelime:

The Effect of Stress and Workatholic Levels of Employees on Work Performance in Food and Beverage Businesses

Öz:
Purpose – In this study, it is aimed to examine the relationship between workaholism and stress levels of food and beverage workers and their job performance. Design/methodology/approach – Quantitative research method was used in this study. For the purpose of the research, a research was conducted on the employees of the food and beverage business operating in Eskişehir. Questionnaire technique was used as the data collection method in the application phase. With the convenience sampling method, 410 food and beverage business employees were reached. Explanatory factor analysis and confirmatory factor analysis were applied to the obtained data, and then hypotheses were tested through structural equation modeling (SEM). Results – In line with the findings obtained as a result of the research, it was observed that overwork, which is the sub-dimension of workaholism, affected work stress in a statistically significant way, but it did not affect work performance in a statistically significant way. However, compulsive (obsessive) work, which is the sub-dimension of workaholism, seems to affect both work stress and work performance in a statistically significant way. Discussion – It is thought that the implementation of stress-reducing measures and practices may have a performance-enhancing effect for businesses. It is thought that encouraging businesses to work with rewards such as choosing the employee of the month, shopping checks, extra leave, gift holidays and therapy sessions within the framework of the reward system to motivate their employees to work can both reduce stress and increase the performance of the employee.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akdağ, F. ve Yüksel, M. (2010). “İnsan Kaynakları Yönetimi Açısından İşkoliklik ve Algılanan Stres İlişkisinde Kontrol Odağının Rolü” . Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi , 2 (1) , 47-55.
  • Aktan, C. C. (2009). Performans yönetimi: organizasyonlarda performans değerlendirme ve ölçme. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(1), 25- 49
  • Akyol, A. (2019) “İşkoliklik ve işe cezp olma ile iş yeri yalnızlığı ve stres arasındaki ilişkilerin incelenmesi” Yüksek lisans tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Aldawoodi, M.,(2019) “Iş Yerinde Stresin Çalışan Performansı Üzerine Etkisi: Türkiye’ki Kamu Ve Özel Bankalar Üzerine Bir Araştırma”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Işletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
  • Arsezen, P. (2017) Turizmde işkoliklik davranışı, iş tatmini ile iş performans arasındaki ilişkinin analizi ve örgüte duygusal bağlılığın aracı yönü: Antalya’da bulunan beş yıldızlı konaklama işletmelerindeki yöneticiler örneği, Kırklareli Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(5).
  • Aydın, Ş. (2004) “Örgütsel stres yönetimi” Kocaeli üniversitesi iktisadi ve idari bilimler dergisi, 6(3) s.39-74.
  • Aziz, S. ve Cunningham, J. (2008). “Workaholism, Work Stress, Work Life Imbalance: Exploring Gender’s Role” Gender In Management An International Journal, 23(5) s.553-566.
  • Aziz, S. ve Zickar, M. J. (2006). “A Cluster Analysis Investigation Of Workaholism As A Syndrom”, Journal Of Occupational Health Psychology 11(1), s. 52-62.
  • Bardakçı, S., ve Baloğlu, M. (2012). İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumlarında Görev Yapan Okul. Eğitim ve Bilim Cilt:37 (164)
  • Bernardin, H.J. ve Beatty, R.W (1984) Performance appraisal: Assesing human behaviour at work, California kent publishing.
  • Bingöl, D.(2013) İnsan kaynakları yönetimi, Cilt 8, Beta Yayınevi, İstanbul.
  • Biricik, Y.S. (2018). “Akademik Personelin Örgütsel Stres Kaynakları ve Stresle Başa Çıkma Düzeylerinin Öğrenilmiş Güçlülük Yönünden Değerlendirilmesi”, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Kış Sporları ve Spor Bilimi Enstitüsü, Erzurum.
  • Bluelens, M., Poelmans, S.(2004), “Enriching the Spence and Robbins’ typology of workaholism: Demographic, motivational and organizational correlates”, Journal of Organizational Management, 17,5. S.440-458.
  • Burke, R. J., Matthiesen, B. S. ve Pallesen, S. (2006). Workaholism, Organizational Life and Well-Being of Norwegian Nursing Staff. Career Development International 11 (5), 463–477.
  • Burke, R., J. (2000). Workaholism in Organizations: Concepts, Results and Future Research Directions, International Journal of Management Reviews, 2(1), 1-16
  • Burke, Ronald J., Richard A. Davis and Gordon L. Flett. (2008) Workaholism Types-Perfectionism and Work Outcomes, “ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources”, 10, 4: 30–40.
  • Cüceloğlu, D. (2017). İnsan ve Davranışı. Psikolojinin Temel Kavramları. Remzi kitabevi, 35. Basım, İstanbul.
  • Çoban, O. (2018) “Otel Işletmelerinde Çalışanların Stres Başa Çıkma Tarzları Ve Alınganlık Düzeylerinin İncelenmesi Antalya Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
  • Çöl, G. (2008) Algılanan Güçlendirmenin İşgören Performansı Üzerindeki Etkileri, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9(1), 35-46.
  • Demirseçen, M. (2019), “Otel Çalışanların Algıladıkları Stres ve İşkolik Düzeylerin Kuşaklara Göre İncelenmesi: İstanbul Örneği”, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yönetim Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
  • Doğan, M. (2015) İşkoliklik, D. Küçükaltan, Ş. Tükeltürk, G. Gürkan (yay. haz.) Örgütsel Davranışta Güncel Konular içinde (1-11), Ankara: Detay yayıncılık.
  • Doğan, T. & Tel, F. D. (2011). DUWAS işkoliklik ölçeği Türkçe formunun (DUWASTR) Geçerlik ve güvenirliğinin incelenmesi. AİBÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 61-69.
  • Dudek, I. ve Szpitalak (2019) Gender differences workaholism and work related variables, Studia humanistyczneagh 18(4) 59-76.
  • Efeooğlu, İ.E. (2006) “İş aile yaşam çatışmasının iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık üzerindeki etkileri: ilaç sektöründe bir araştırma”, Çukurova Üniversitesi Sosyall Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, Doktora tezi, Adana.
  • Güçlü, N. (2001). Stres Yönetimi, Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 91-109.
  • Gümüş, H. (2021) “İşkoliklik ve Stres Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Akademik Personel Üzerine Bir Araştırma”, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kütahya.
  • Gümüştekin, Y. E., Öztemiz, A. B. (2005). Örgütlerde Stresin Verimlilik Ve Performansla Etkileşimi . Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 14 (1) , 271-288
  • House, R., Rizzo, J. (1972). Role Conflict and Ambiguity as Critical Variables in Model of Organizational Behavior. Organizational Behavior and Human Performance, 7(3), 467-505
  • Kesen, M. (2015) Örgütsel Demokrasinin Çalışan Performansı Üzerindeki Etkileri: Örgütsel Özdeşlemenin Aracılık Rolü, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 6(2), 535-562.
  • Lee, J.S. Joo, E., J., Choi, K.S., (2013). Perceived Stress And Self Esteem Mediate The Effects Of Work-Related Stress On Depression, Stress And Health, 29, 75-81.
  • Leka , A.Griffiths, A. ve Cox, I. (2003) Work Oraganization and Stress Protecting Workers Health Series No: 3, Who Library Caaloguing in Publication Data, Switzerland s.1-26.
  • Luthans, Fred, Organizational Behaviour, Literatür Yayıncılık, İstanbul 1994.
  • Maslach, C. (1986). Stress, Burnout and Workaholism, Professionals in Distress: Issues, Syndromes and Solutions in Psychology, Washington, DC: American Psychological Association.
  • Mchlowitz, Marilyn M. (1978) “Determining the effects of workaholism (Doctoral dissertation, Yale University, 1979), Dissertation Abstracts International 40(01):480.
  • Moiser, S.K. Workaholics: An analysis of their stress, success and priorities. Unpublished MA thesis, Univercity of Texas at Austin, 1983.
  • Mumcu, U. ve Yiğit, S. (2022) Daha Iyi Bireysel İş Performansı Arayışında Duygusal Zekanın Etkisinin Test Edilmesi, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(1), 230-245.
  • Müller, W., Schotter, A.,(2010), Workaholics and Dropouts in Organizations. Journal of The European Economic Association, 8(4), 171-743.
  • Naktiyok, A. & Karabey, C. N. (2010). İşkoliklik Ve Tükenmişlik Sendromu . Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi , 19 (2) , 179-198.
  • Ng, T. W. H., K. L. Sorensen ve D. C. Feldman, (2007). “Dimensions, Antecedents and Consequences of Workaholism: A conceptual integration and extension”, Journal of organizational behaviour, 28:111- 136.
  • Oates, W., E. (1971). Confessions of a Workaholic: The Facts About Work Addiction, New York: World Publishing.
  • Öge, S., Yılmaz, L. (2006) Aile Işletmelerinde Insan Kaynakları Yönetimi (İKY) Bilinç Düzeyinin Tepkisine Yönelik Bir Araştırma, Koçel, Tamer Ve Eliaçık, Gülaçtı, Mehtap (Ed), 2.Aile Işletmeleri Kongresi, 18-19 Nisan 2006, 399-415,İstanbul.
  • Özdemir, N. (2019) Sağlık sektöründe çalışan ebelerin işkolikliklerinin iş stresleri üzerine etkileri, İnternational journal of arts social studies dergisi, cilt 2(3) 60-69.
  • Özsoy, E., Filiz, B., ve Semiz, T. (2013). İşkoliklik ve Çalışmaya Tutkunluk Arasındaki İlişkiyi Belirlemeye Yönelik Sağlık Sektöründe Bir Araştırma, Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 5(2), 59-68
  • Özsoy, T. (2018). “İşkoliklik ve İş Stresi Arasındaki İlişkinin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma”, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.
  • Öztürk, M. (2018) “Örgüt Kültürünün Örgütsel Bağlılığa Etkisi: Konaklama Işletmeleri Üzerine Bir Araştırma”, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
  • Peiperly, M. ve Jones, B. (2001) Workaholics and overworkers: Productivity or pathology?, Group and organization management, 26:369-393.
  • Porter, G. (1996), “Organizational impact of workaholism: suggestions for researching the negative outcomes of excessive work”, Journal of Occupational Health Psychology, Vol. 1 No. 1, pp. 70-84.
  • Porter, G. (2001). Workaholic Tendencies and The High Potential for Stres Among Co-workers, International Journal of Stres Management, 8(2), 147-164.
  • Renzi, C., Tabolli, S., Lanni, A., Pietro, D.C., Puddo, P. (2005) Burnout and job satisfaction comparing healthcare staff a dermatological hospital and a general hospital JEADEV19, 153-157.
  • Saltık, Z. (2016) “Stresin Işgören Performansına Ve Işten Ayrılma Niyeti Etkisi, Konaklama Işletmelerinde Bir Uygulama”, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm Işletmeciliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir.
  • Sarıışık, M. ve Işkın M. (2017). Turizm işletmelerinde stres yönetimi, bölüm altı (Ed. Prof. Dr. Fevzi Okumuş ve Prof. Dr. Umut Avcı), Turizm Işletmelerinde Çağdaş Yönetim Teknikleri, Detay Yayıncılık, Ankara, s.147-172.
  • Schaufeli, W., B., Taris, T., W. ve Van Rhenen, W. (2008). Workaholism, Burnout and Work Engagement: Three of a Kind or Three Different Kinds of Employee WellBeing. Journal of Applied Psychology: An International Review, 57:173-203.
  • Schaufeli, W.B., Taris, T.W., Bakker, A. (2006). Dr. Jekyll and Mr. Hide: On the differences between work engagement and workaholism. In R. Burke (Ed.): Research companion to working time and work addiction(pp. 193-217). Edward Elgar: Northampton,MA
  • Selye, H. (1974) Stress without Distress (New york: J.B. Lippenatt com): 26-39.
  • Selye, H. (1976). Stress without Distress. Serban, G. (Ed.), Psychopathology of Human Adaptation (pp. 137- 146). Springer, Boston, MA
  • Sıgler, T. H., & Pearson, C. M. (2000). Creating An Empowering Culture: Examining The Relationship Between Organizational Culture And Perceptions of Empowerment. Journal of Quality Management, 5, 27-52.
  • Snir, R. ve Harpaz, I. (2004). Attitudinal and Demographic Antecedents of Workaholism, Journal of Organizational Change Management, 17, 520-536.
  • Snir, R. ve Harpaz, I. (2012) “Beyond Workaholism: Towards a general model of heavy work investment” Human Resource Management Review 22(3):232-243.
  • Sullivan, S.,E., Bhagat, R.,S. (1992). “Organizational Stress, Job Satisfaction and Job Performance: where do we go from here?”, Journal of Management, V:18, N:2. TDK, https://sozluk.gov.tr/ 15.02.2022’de erişilmiştir.
  • Taşhan, A. (2019) “Akademik personelin işkoliklik ve narsistik kişilik özellikleri arasındaki ilişki: İnönü Üniversitesinde bir araştırma”, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Malatya.
  • Tekin, G. O.(2010) (Çalışma Yaşamında Stres Kaynakları Ve Kamu Çalışanları Üzerine Etkileri; Edirne Örneği), Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimlelr Enstitüsü, Edirne.
  • Temel, A.(2006) Organizasyonda işkolizm ve işkolik çalışanları, İş, Güç- Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 8 (2).
  • Tınar, M.Y ve Ulusoy,T. (2017) Çalışma Koşullarının Insalcallaştırılmasında Çalışan Memnuniyetinin Rolü: Uygulamalarından Bir Örnek Analizi, Mühendislik Bilimleri Tasarım Dergisi (ÖS:Ergonomi: 2016) 22:115-125.
  • Tutar, H. (2016). Örgütsel davranış, Ankara:Detay yayıncılık.
  • Uludağ, Gökhan (2020) İşkolikliğin Iş Stresine Olan Etkisi Üzerine Bir Alan Araştırması, uluslar arası kitap bölümü.
  • Ulukök, E. ve Akın, A. (2016) İşkoliklik ve Kariyer tatmini, Uluslararası Bilimsel Araştırma Dergisi, 1(2), 177- 186.
  • Yamuç, V.A., Türker, D. (2015)Örgütsel stres kaynakları analizi: Bir üretim işletmesinde kadın ve erkek çalışanlar üzerine inceleme, Yönetim Bilimleri Dergisi, 13(25) ss. 389-423.
  • Yener, H. (2007). “Personel Performansina Etki Eden Faktörlerin Yapisal Eşitlik Modeli (Yem) Ile Incelenmesi Ve Bir Uygulama”, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Endüstri Mühendisliği, Doktora Tezi, Ankara.
APA duran c, ak e, KIZILTAŞ M (2023). Yiyecek İçecek İşletmelerinde Çalışanların Stres Ve İşkoliklik Düzeylerinin İş Performanslarına Etkisi. , 470 - 485. 10.20491/isarder.2023.1598
Chicago duran cankül,ak esra,KIZILTAŞ Mustafa Çağatay Yiyecek İçecek İşletmelerinde Çalışanların Stres Ve İşkoliklik Düzeylerinin İş Performanslarına Etkisi. (2023): 470 - 485. 10.20491/isarder.2023.1598
MLA duran cankül,ak esra,KIZILTAŞ Mustafa Çağatay Yiyecek İçecek İşletmelerinde Çalışanların Stres Ve İşkoliklik Düzeylerinin İş Performanslarına Etkisi. , 2023, ss.470 - 485. 10.20491/isarder.2023.1598
AMA duran c,ak e,KIZILTAŞ M Yiyecek İçecek İşletmelerinde Çalışanların Stres Ve İşkoliklik Düzeylerinin İş Performanslarına Etkisi. . 2023; 470 - 485. 10.20491/isarder.2023.1598
Vancouver duran c,ak e,KIZILTAŞ M Yiyecek İçecek İşletmelerinde Çalışanların Stres Ve İşkoliklik Düzeylerinin İş Performanslarına Etkisi. . 2023; 470 - 485. 10.20491/isarder.2023.1598
IEEE duran c,ak e,KIZILTAŞ M "Yiyecek İçecek İşletmelerinde Çalışanların Stres Ve İşkoliklik Düzeylerinin İş Performanslarına Etkisi." , ss.470 - 485, 2023. 10.20491/isarder.2023.1598
ISNAD duran, cankül vd. "Yiyecek İçecek İşletmelerinde Çalışanların Stres Ve İşkoliklik Düzeylerinin İş Performanslarına Etkisi". (2023), 470-485. https://doi.org/10.20491/isarder.2023.1598
APA duran c, ak e, KIZILTAŞ M (2023). Yiyecek İçecek İşletmelerinde Çalışanların Stres Ve İşkoliklik Düzeylerinin İş Performanslarına Etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(1), 470 - 485. 10.20491/isarder.2023.1598
Chicago duran cankül,ak esra,KIZILTAŞ Mustafa Çağatay Yiyecek İçecek İşletmelerinde Çalışanların Stres Ve İşkoliklik Düzeylerinin İş Performanslarına Etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi 15, no.1 (2023): 470 - 485. 10.20491/isarder.2023.1598
MLA duran cankül,ak esra,KIZILTAŞ Mustafa Çağatay Yiyecek İçecek İşletmelerinde Çalışanların Stres Ve İşkoliklik Düzeylerinin İş Performanslarına Etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, vol.15, no.1, 2023, ss.470 - 485. 10.20491/isarder.2023.1598
AMA duran c,ak e,KIZILTAŞ M Yiyecek İçecek İşletmelerinde Çalışanların Stres Ve İşkoliklik Düzeylerinin İş Performanslarına Etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi. 2023; 15(1): 470 - 485. 10.20491/isarder.2023.1598
Vancouver duran c,ak e,KIZILTAŞ M Yiyecek İçecek İşletmelerinde Çalışanların Stres Ve İşkoliklik Düzeylerinin İş Performanslarına Etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi. 2023; 15(1): 470 - 485. 10.20491/isarder.2023.1598
IEEE duran c,ak e,KIZILTAŞ M "Yiyecek İçecek İşletmelerinde Çalışanların Stres Ve İşkoliklik Düzeylerinin İş Performanslarına Etkisi." İşletme Araştırmaları Dergisi, 15, ss.470 - 485, 2023. 10.20491/isarder.2023.1598
ISNAD duran, cankül vd. "Yiyecek İçecek İşletmelerinde Çalışanların Stres Ve İşkoliklik Düzeylerinin İş Performanslarına Etkisi". İşletme Araştırmaları Dergisi 15/1 (2023), 470-485. https://doi.org/10.20491/isarder.2023.1598