Türkiye’de Eğitim Alanında Üstbiliş Odaklı Yapılan Makalelere Yönelik Bir İçerik Analizi

OZTURAN SAGIRLI, MERYEM; BAŞ, Fatih

Türkiye’de Eğitim Alanında Üstbiliş Odaklı Yapılan Makalelere Yönelik Bir İçerik Analizi

Fatih BAŞ, (Erzincan Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Bölümü, Türkiye,)

Meryem ÖZTURAN SAĞIRLI (Erzincan Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Bölümü, Türkiye,)

Eğitim ve Bilim

16 3

Yıl: 2017 Cilt: 42 Sayı: 192 Sayfa Aralığı: 1 - 33 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Türkiye’de Eğitim Alanında Üstbiliş Odaklı Yapılan Makalelere Yönelik Bir İçerik Analizi

Öz:

Bu araştırmanın amacı ülkemizde eğitim alanında üstbiliş odaklı yapılan ve makale olarak yayınlanan çalışmaları; alan, konu, çalışma grubu/örneklem, kullanılan yöntem, veri toplama araçları, verilerin analiz teknikleri ve yayın dilleri açısından incelemektir. Betimsel içerik analizi yöntemi temel alınarak tasarlanan araştırma kapsamında 112 dergiye ait tüm online sayılar taranarak ulaşılan 136 çalışma incelenmiştir. Yapılan analizler sonucunda şu sonuçlara ulaşılmıştır. Eğitim alanındaki üstbiliş odaklı çalışmaların sayısı özellikle son beş yıl içerisinde 2013 yılı hariç hızlı bir artış göstermiştir. Çalışmaların yaklaşık yarısında özel bir alandan bağımsız olarak katılımcıların üstbiliş veya üstbilişin özel bir yönüne dair farkındalıkları, stratejileri, kullanım düzeyleri gibi genel özelliklerine odaklanılmıştır. Sırasıyla Türkçe, Matematik ve Fen ve Teknoloji kapsamında en fazla çalışma yapılan özel alanlardır. Üstbilişsel bir özellik üzerinde etkili olabilecek değişkenler ve yine üstbilişsel bir özellik ile farklı özellikler arasındaki ilişkiler en fazla ele alınan konulardır. Araştırmaların büyük bir bölümü de öğretmen adaylarıyla gerçekleştirilmiştir. Lise düzeyindeki öğrencilere ve öğretmenlere yönelik araştırmalar yok denilecek kadar azdır. Lisansüstü öğrencilere, yöneticilere ve velilere yönelik araştırma yoktur. Genellikle araştırmalar nicel bir yaklaşımla betimsel nitelikte tasarlanmış olup bunun bir sonucu olarak da ağırlıklı olarak nicel veri toplama araçları kullanılmıştır. Analiz sürecinde en fazla hipotez testleri ve ilişkisel testlere başvurulmuştur. Çalışmaların büyük bir bölümü Türkçe olarak yayınlanmıştır

Anahtar Kelime:

Konular: Eğitim, Eğitim Araştırmaları Eğitim, Özel

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Akpunar, B. (2011). Biliş ve üstbiliş (metabiliş) kavramlarının zihin felsefesi açısından analizi. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6(4), 353- 365.
Artzt, A. ve Armour-Thomas, E. (1998). Mathematics teaching as problem solving: A framework for studying teacher metacognition underlying instructional practice in mathematics. Instructional Science, 26, 5-25.
Banner, M. ve Mengelkamp, C. (2008). Assessment of metacognitive skills by means of instruction to think aloud and reflect when prompted: Does the verbalisation method affect learning? Metacognition Learning, 3, 39-58. doi:10.1007/s11409-007-9009-6
Cromley, J. ve Azevedo, R. (2011). Measuring strategy use in context with multiple-choice items. Metacog-nition and Learning, 6, 155-177. doi:10.1007/s11409-011-9070-z
Çakıroğlu, A. (2007). Üstbiliş. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 21-27.
Çakıroğlu, A. ve Ataman, A. (2008). Üstbilişsel strateji öğretiminin okuduğunu anlama başarı düzeyi düşük öğrencilerde erişi artırımına etkisi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 1-13.
Çalık, M. ve Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39(174), 33-38. doi:10.15390/EB.2014.3412
Çetinkaya, P. ve Erktin, E. (2002). Assessment of metacognition and its relationship with reading comprehension, achievement, and aptitude. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 19(1), 1-11.
Çiçekçioğlu, D. (2003). Bilişsel ve biliş ötesi okuma stratejilerinin direk ve tümleşik olarak bilinçlendirme seviyesinde öğretiminin okuma yeterliliğine ve strateji kullanımına etkileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Demirel, M. (1995). Bilgilendirici metin türünün ve okuduğunu kavrama becerisinin altıncı sınıf öğrencilerinin öğrenme düzeyine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Demirel, M. ve Turan, B. A. (2010). Probleme dayalı öğrenmenin başarıya, tutuma, bilişötesi farkındalık ve güdü düzeyine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(38), 55-66.
Demirel, Ö. (2001). Eğitim sözlüğü. Ankara, Türkiye: PeGem A Yayıncılık.
Demirsöz, E. S. (2010). Yaratıcı dramanın öğretmen adaylarının demokratik tutumları, bilişüstü farkındalıkları ve duygusal zeka yeterliliklerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Demirsöz, E. S. (2014). Bilişüstü farkındalık ve geliştirilmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 112-123.
Depaepe, F., Corte, E. D. ve Verschaffel, L. (2010). Teachers’ metacognitive and heuristic approaches to word problem solving: Analysis and impact on students’ beliefs and performance. ZDM Mathematics Education, 42, 205-218. doi:10.1007/s11858-009-0221-5
Desoete, A. (2008). Multi-method assessment of metacognitive skills in elementary school children: How you test is what you get. Metacognition Learning, 3, 189-206. doi:10.1080/13803610903444485
Desoete, A. ve Özsoy, G. (2009). Introduction: Metacognition, more than the lognes monster?. Online Submission, 2(1), 1-6.
Desoete, A., Roeyers, H. ve De Clercq, A. (2002). EPA2000: Assessing off-line metacognition in mathematical problem-solving. Focus on Learning Problems in Mathematics, 24, 53-69.
Desoete, A., Roeyers, H., Buysse, A. ve De Clercq, A. (2002). Dynamic assessment of metacognitive skills in young children with mathematics learning disabilities. Learning potential assessment and cognitive training: Actual research and perspectives in theory building and methodology içinde (s. 307-334). Elsevier Science.
Doğan, A. (2013). Üstbiliş ve üstbilişe dayalı öğretim. Middle Eastern ve African Journal of Educational Research, 3(6), 6-20.
Dunlosky, J. ve Metcalfe, J. (2008). Metacognition. A Textbook for cognitive, educational, life span ve applied psychology. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, Inc.
Duru, M. K. (2007). İlköğretim fen bilgisi dersinde beyin fırtınası ile öğretimin başarıya, kavram öğrenmeye ve bilişüstü becerilere etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Efklides, A. (2008). Metacognition: Defining its facets and levels of functioning in relation to selfregulation and co-regulation. European Psychologist, 13, 277-287. doi:10.1027/1016-9040.13.4.277
Erden, M. ve Akman, Y. (1997). Eğitim psikolojisi: Gelişim-öğrenme-öğretme. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
Erdoğan, B. (2007). Bilişüstü yeti soruları içeren veya içermeyen somut materyal kullanımının 6. sınıf öğrencilerinin çokgen bilgilerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Flavell, J. H. (1976). Metacognitive aspects of problem solving. L. Resnick (Ed.), The nature of intelligence içinde (s. 231-236). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Flavell, J. H. (1979). Metacognition and cognitive monitoring a new area of cognitive-developmental inquiry. American Psychologist, 34(10), 906-911. doi:10.1037/0003-066X.34.10.906
Garner, R. ve Alexander, P. A. (1989). Metacognition: Answered and unanswered questions. Educational Psychologist, 24(2), 143-158. doi:10.1207/s15326985ep2402_2
Garofalo, J. ve Lester, F. K. (1985). Metacognition, cognitive monitoring and mathematical performance. Journal for Research in Mathematics Education, 16(3), 163-176. doi:10.2307/748391
Jacobse, A. E. ve Harskamp, E. G. (2012). Towards efficient measurement of metacognition in mathematical problem solving. Metacognition Learning, 7, 133-149. doi:10.1007/s11409-012-9088-x
Karakelle, S. ve Saraç, S. (2012). On-line and off-line assessment of metacognition. International Electronic Journal of Elementary Education, 4(2), 301-315.
Kramarski, B., Weisse, I. ve Kololshi-Minsker, I. (2010). How can self-regulated learning support the problem solving of third-grade students with mathematics anxiety?. ZDM, 42(2), 179-193. doi:10.1007/s11858-009-0202-8
Kroll, D. L. ve Miller, T. (1993). Insights from research on mathematical problem solving in he middle grade. D. Owens (Ed.), Research ideas for the classroom: Middle grade mathematics içinde (s. 8-27). Reston, VA: NCTM.
Lai, E. R. (2011). Metacognition: A literature review. Always learning: Pearson research report. 24 Haziran 2015 tarihinde http://images.pearsonassessments.com/images/tmrs/Metacognition_Literature_Review_Final.pdf adresinden erişildi.
Lester, F. K. J., Garofalo, J. ve Kroll, D. L. (1989). The role of metacognition in mathematical problem solving: A study of two grade seven classes. Final report. ERIC veritabanından erişildi (ED314255).
McNamara, D. S. (2011). Measuring deep, reflective comprehension and learning strategies: Challenges and successes. Metacognition and Learning, 6(2), 195-203. doi:10.1007/s11409-011-9082-8
Meijer, J., Veenman, M. V. J. ve Van Hout-Wolters, B. H. A. M. (2006). Metacognitive activities in textstudying and problem-solving: Development of a taxonomy. Educational Research and Evaluation, 12(3), 209-237. doi:10.1080/13803610500479991
Mokhtari, K. ve Reichard, C. A. (2002). Assessing Students’ Metacognitive Awareness of Rreading Strategies. Journal of Educational Psychology, 94, 249-259.
Mokhtari, K. ve Sheorey, R. (2002) Measuring ESL students' awareness of reading strategies. Journal of Developmental Education, 25(3), 2-10.
Okur, S. (2008). PISA 2003 matematik okur yazarlığı soruları bağlamında öğrenci stratejileri, adımları ve üstbilişler (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Olgun, A. (2006). Bilgisayar destekli fen bilgisi öğretiminin öğrencilerin fen bilgisi tutumları, bilişüstü becerileri ve başarılarına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
O'Neil Jr, H. F. ve Abedi, J. (1996). Reliability and validity of a state metacognitive inventory: Potential for alternative assessment. The Journal of Educational Research, 89(4), 234-245. doi:10.1080/00220671.1996.9941208
Özcan, Z. Ç. (2007). Sınıf öğretmenlerinin derslerinde bilişüstü beceri geliştiren stratejileri kullanma özelliklerinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Özcan, Z. Ç. (2015). The relationship between mathematical problemsolving skills and self-regulated learning through homework behaviours, motivation, and metacognition. International Journal of Mathematical Education in Science and Technology, 46, 1-13. doi:10.1080/0020739X.2015.1080313
Özkan, E. Ç. ve Bümen, N. T. (2014). Fen ve teknoloji dersinde araştırmaya dayalı öğrenmenin öğrencilerin erişilerine, kavram öğrenmelerine, üstbiliş farkındalıklarına ve fen ve teknoloji dersine yönelik tutumlarına etkisi. Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 251-278. doi:10.12984/eed.57325
Özsoy, G. (2006). Problem çözme ve üstbiliş. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Kongresi Bildirileri (Cilt 2). Ankara: Kök Yayıncılık
Özsoy, G. (2008). Üstbiliş. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 713-740.
Paris, S. G. ve Winograd, P. (1990). How metacognition can promote academic learning and instruction. Dimensions of Thinking and Cognitive Instrusction, 1, 15-51.
Pintrich, P. R. (2002). The role of metacognitive knowledge in learning, teaching, and assessing. Theory into Practice, 41(4), 220-225. doi:10.1207/s15430421tip4104_3
Pintrich, P. R. ve De Groot, E. V. (1990). Motivational and self-regulated learning components of classroom academic performance. Journal of Educational Psychology, 82(1), 33-40. doi:10.1037/0022- 0663.82.1.33
Pintrich, P. R., Smith, D. A. F., Garcia, T. ve McKeachie, W. J. (1991). A manual for the use of the Motivated Strategies for Learning Questionnaire (Technical Report 91-B-004). The Regents of the University of Michigan.
Schneider, W. ve Lock, Q. (2002). The development of metacognitive knowledge in children and adolescents. T. Perfect ve B. Schwartz (Ed.), Applied metacognition. West Nyack, NY, USA: Cambridge University Pres.
Schoenfeld, A. H. (1985). Making sense of ‘‘out loud’’ problem solving protocols. The Journal of Mathematical Behavior, 4, 171-191.
Schoenfeld, A. H. (1987). What's all the fuss about metacognition? A. H. Schoenfeld (Ed.), Cognitive science and mathematics education içinde (s. 189-215). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Schoenfeld, A. H. (1992). Learning to think mathematically: Problem solving, metacognition, and sense making in mathematics. D. A. Grows (Ed.), Handbook of research on mathematics teaching and learning içinde (s. 334-370). New York: Macmillan.
Schraw, G. ve Dennison, R. S. (1994). Assessing metacognitive awareness. Contemporary Educational Psychology, 19(4), 460-475. doi:10.1006/ceps.1994.1033
Selçuk, Z., Palancı, M., Kandemir, M. ve Dündar, H. (2014). Eğitim ve bilim dergisinde yayınlanan araştırmaların eğilimleri: İçerik analizi. Eğitim ve Bilim, 39(173), 430-453.
Senemoğlu, N. (1998). Gelişim ve öğrenme: Kuramdan uygulamaya. Burdur: Süleyman Demirel Üniversitesi, Burdur Eğitim Fakültesi.
Senemoğlu, N. (2007). Gelişim, öğrenme ve öğretim. Ankara: Gönül Yayıncılık.
Sözbilir, M., Güler, G. ve Çiltaş, A. (2012). Türkiye’de matematik eğitimi araştırmaları: Bir içerik analizi çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 565-580.
Sperling, R. A., Howard, B. C., Miller, L. A. ve Murphy, C. (2002). Measures of children’s knowledge and regulation. Contemporary Educational Psychology, 27, 51-79.
Spruce, R. ve Bol, L. (2015). Teacher beliefs, knowledge, and practice of self-regulated learning. Metacognition Learning, 10, 245-277. doi:10.1007/s11409-014-9124-0
Topçu, A. (2005). Eş zamanlı olmayan web tabanlı dersin öğretmen adaylarının başarısına, zihin-üstü yetilerine, ve bilgisayara, www ve web tabanlı derse karşı tutumlarına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Veenman, M. V. J. (1998). Kennis en vaardigheden; Soorten kennis een vaardigheden die relevant zijn voor reken-wiskunde taken. [Knowledge and skills that are relevant to math tasks]. A. Andeweg, J. E. H. van Luit, M. V. J. Veenman ve P. C. M. Vendel, (Ed.), Hulp bij leerproblemen; Rekenen-wiskunde içinde (s. G0050.1–13). Alphen a/d Rijn: Kluwer.
Veenman, M. V. J. (2005). The assessment of metacognitive skills: What can be learned from multimethod designs?. C. Artelt ve B. Moschner (Ed.), Lernstrategien und metakognition: Implikationen fu¨r forschung und praxis içinde (s. 75-97). Berlin: Waxmann.
Veenman, M. V. J. (2006). The role of intellectual and metacognitive skills in math problem-solving. A.
Desoete ve M. V. J. Veenman (Ed.), Metacognition in mathematics education içinde (s. 35-50). New York: Nova Science Publishers.
Veenman, M. V. J. ve Spaans, M. A. (2005). Relation between intellectual and metacognitive skills: Age and task differences. Learning and Individual Differences, 15, 159-176.
Veenman, M. V. J., Van Hout-Wolters, B. H. A. M. ve Afflerbach, P. (2006). Metacognition and learning: Conceptual and methodological considirations. Metacognition Learning, 1, 3-14. doi:10.1007/s11409- 006-6893-0
Veenman, M. V., Elshout, J. J. ve Busato, V. V. (1994). Metacognitive mediation in learning with computer-based simulations. Computers in Human Behavior, 10(1), 93-106. doi:10.1016/0747- 5632(94)90031-0
Wilson, J. (1999). The Nature of Metacognition: What do primary school problem solvers do?. D.
Barwood, D. Greaves ve P. Jeffery (Ed.), Teaching numeracy and literacy: Interventions and strategies for “at risk” students içinde (s. 283-294). Coldstream, Victoria: Australian Resource Educators’ Association.
Yabaş, D. (2008). Farklılaştırılmış öğretim tasarımının öğrencilerin özyerlik algıları, bilişüstü becerileri ve akademik başarılarına etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Yang, C. T. ve Lee, S. Y. (2013). The effect of instruction in cognitive and metacognitive strategies on ninth-grade students’ metacognitive abilities. New Waves-Educational Research ve Development, 16(1), 46-55.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Nitel araştırma yöntemleri (7. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldız, E. (2008). 5e modelinin kullanıldığı kavramsal değişime dayalı öğretimde üst bilişin etkileri: 7. sınıf kuvvet ve hareket ünitesine yönelik bir uygulama (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Yıldız, E. ve Ergin, Ö. (2007). Bilişüstü ve fen öğretimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(3), 175-196.

APA	BAŞ F, OZTURAN SAGIRLI M (2017). Türkiye’de Eğitim Alanında Üstbiliş Odaklı Yapılan Makalelere Yönelik Bir İçerik Analizi. , 1 - 33.
Chicago	BAŞ Fatih,OZTURAN SAGIRLI MERYEM Türkiye’de Eğitim Alanında Üstbiliş Odaklı Yapılan Makalelere Yönelik Bir İçerik Analizi. (2017): 1 - 33.
MLA	BAŞ Fatih,OZTURAN SAGIRLI MERYEM Türkiye’de Eğitim Alanında Üstbiliş Odaklı Yapılan Makalelere Yönelik Bir İçerik Analizi. , 2017, ss.1 - 33.
AMA	BAŞ F,OZTURAN SAGIRLI M Türkiye’de Eğitim Alanında Üstbiliş Odaklı Yapılan Makalelere Yönelik Bir İçerik Analizi. . 2017; 1 - 33.
Vancouver	BAŞ F,OZTURAN SAGIRLI M Türkiye’de Eğitim Alanında Üstbiliş Odaklı Yapılan Makalelere Yönelik Bir İçerik Analizi. . 2017; 1 - 33.
IEEE	BAŞ F,OZTURAN SAGIRLI M "Türkiye’de Eğitim Alanında Üstbiliş Odaklı Yapılan Makalelere Yönelik Bir İçerik Analizi." , ss.1 - 33, 2017.
ISNAD	BAŞ, Fatih - OZTURAN SAGIRLI, MERYEM. "Türkiye’de Eğitim Alanında Üstbiliş Odaklı Yapılan Makalelere Yönelik Bir İçerik Analizi". (2017), 1-33.

APA	BAŞ F, OZTURAN SAGIRLI M (2017). Türkiye’de Eğitim Alanında Üstbiliş Odaklı Yapılan Makalelere Yönelik Bir İçerik Analizi. Eğitim ve Bilim, 42(192), 1 - 33.
Chicago	BAŞ Fatih,OZTURAN SAGIRLI MERYEM Türkiye’de Eğitim Alanında Üstbiliş Odaklı Yapılan Makalelere Yönelik Bir İçerik Analizi. Eğitim ve Bilim 42, no.192 (2017): 1 - 33.
MLA	BAŞ Fatih,OZTURAN SAGIRLI MERYEM Türkiye’de Eğitim Alanında Üstbiliş Odaklı Yapılan Makalelere Yönelik Bir İçerik Analizi. Eğitim ve Bilim, vol.42, no.192, 2017, ss.1 - 33.
AMA	BAŞ F,OZTURAN SAGIRLI M Türkiye’de Eğitim Alanında Üstbiliş Odaklı Yapılan Makalelere Yönelik Bir İçerik Analizi. Eğitim ve Bilim. 2017; 42(192): 1 - 33.
Vancouver	BAŞ F,OZTURAN SAGIRLI M Türkiye’de Eğitim Alanında Üstbiliş Odaklı Yapılan Makalelere Yönelik Bir İçerik Analizi. Eğitim ve Bilim. 2017; 42(192): 1 - 33.
IEEE	BAŞ F,OZTURAN SAGIRLI M "Türkiye’de Eğitim Alanında Üstbiliş Odaklı Yapılan Makalelere Yönelik Bir İçerik Analizi." Eğitim ve Bilim, 42, ss.1 - 33, 2017.
ISNAD	BAŞ, Fatih - OZTURAN SAGIRLI, MERYEM. "Türkiye’de Eğitim Alanında Üstbiliş Odaklı Yapılan Makalelere Yönelik Bir İçerik Analizi". Eğitim ve Bilim 42/192 (2017), 1-33.